زندگی و شعر اخوان ثالث
اسلاید 1: به نام خدا زندگی و شعر اخوان ثالث تهیه کننده: احمدنادربیگی نام استاد:جناب اقای مغیث دانشگاه فرهنگیان پردیس شهیدمقصودی همدان اسفند1392
اسلاید 2: زندگی اخوان ثالثمهدی اخوان ثالث در سال 1307 ش. در مشهد متولّد شد.تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در آن جا گذراند و در هنرستان صنعتی مشهد درس خواند و در آن جا با زبان آلمانی آشنا شد. وی مدتی در روستاهای ورامین به معلمی مشغول گردید. اخوان دوبار به زندان افتاد. وی شغل مشخصی نداشت، قبل از انقلاب در رادیو و تلویزیون و سال های نزدیک به انقلاب و یکی دو سال بعد از انقلاب، گاهی در دانشگاه ها، ادبیات معاصر درس می داد.او مردی خوش مشرب و خوش سخن بود. از نظر مالی وضع خوبی نداشت و در خانه ی اجاره ای زندگی می کرد و زندگی او اغلب با بی کاری، تنگ دستی و سختی همراه بود.
اسلاید 3: اخوان با آن که تحصیلات رسمی نداشت در ادبیات فارسی استاد بود. وی با پشتکار و مطالعه ی مداوم خود به فنون و علوم ادبیات وسیع فارسی آشنا گردید و آثار ارزشمندی را تألیف کرد و اشعار فراوانی به سبک کهن و شعر نو نیمایی سرود.سرانجام اخوان در شب یک شنبه 4 شهریور 1369 در بیمارستان مهر تهران بدرود حیات گفت. و در باغ شهر توس در کنار آرامگاه حکیم ابوالقاسم فردوسی به خاک سپرده شد.شاعران زیادی در سوگ اخوان شعر سروده اند؛ از جمله دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی چنین سروده است:ای روشنی باغ و بهاران که تو بودی وی خرّمی خاطر یاران که تو بودیسال دیگر این دشت بهار از که بجوید ای رایت رویان بهاران که تو بودیسیمین بهبهانی نیز چنین سروده است:ای شاه سواران که سرا پا دل و جانی چون است که کوکبه ی مرگ روانیپیغام اجل آن که رساندت ز تو می خواست آفاق سخن تا ابدیت برسانیچونان تو نزایید و نزاید پس از این همه دانم آن کس که نمرده است و نمیرد همه آنی
اسلاید 4: خانواده و خویشاوندان اخوان ثالثپدر اخوان علی نام داشت که به عطاری و طبابت قدیمی مشغول بود و نام مادرش مریم بود.اخوان در سال 1329 با ایران (خدیجه) اخوان ثالث، دختر عمو خود، ازدواج کرد و در سال 1332 زندگی مشترک خود را با ایران خانم شروع نمود. اخوان قطعه ای برای زنش سرود که با این بیت شروع می شود:خانه را روح بهاری می دهد همسر کوشای پیر خوشگلمحاصل این ازدواج، چندین فرزند به نام های لاله، لولی، تنسگل، توس، زردشت و مزدک علی بود.اخوان قبل از ازدواج با ایران خانم با یک زن عرب ازدواج کرده بود. این زن دو پسر دوقلو به نام سعید و ابوالفضل از شوهر اول خود داشت که هر دو در جنگ شهید شدند و پسر اخوان از این نیز در جنگ مفقودالاثر شده است.دکتر شمیسا درباره ی ایشان نوشته اند:او در تمام مدت حیات خود به دقت دیوان ها و تذکره ها و متون نثر ادبیات فارسی را می خواند و برای شعرهای خود مواد و مصالح و پشتوانه جمع می کرد. آثار متعدد او مخصوصاً کتاب «عطا و لقای نیما» تتبّع عمیق او را در ادبیات فارسی نشان می دهد. او با ادبیات عرب هم آشنا بود. اخوان نثر شیرینی هم داشت.اخوان با موسیقی آشنا بود و در نواختن تار مهارت داشت.
اسلاید 5: آثار و تألیفاتاخوان ثالث اشعار و تألیفات ارزشمندی از خود به یادگار گذاشته است که عبارتند از:الف) سروده هاارغنون (1330)زمستان (1335)آخر شاهنامه (1338)از این اوستا (1344)شکار (1345)در حیاط کوچک پاییز در زمستان (1348)عاشقانه ها و کبود (1348)زندگی می گوید: اما باید زیست (1357)دوزخ اما سرد (1357)تو را ای کهن بوم و بر دوست دارم (1368)
اسلاید 6: ب) کتاب هاآورده اند که فردوسی ...مرد جن زده (مجموعه ی چهار داستان، 1354)درخت پیر و جنگل (داستان، 1355)بدعت ها و بدایع نیما (1357)ترجمه ی ادب الرّفیع در عروض قدیم عرب اثر معروف الرّصامیعطا و لقای نیما یوشیج (1361)بحر طویلنقیضه و نقیضه سازان (1374)هم چنین، آثاری نظیر مجموعه ی مقالات، صدای حیرت بیدار (گفت و گوهای مهدی اخوان ثالث، 1371) و حریم سایه های سبز (جلد دوم مقالات، 1373) از او باقی مانده است.
اسلاید 7: تخلّص شاعروی در اشعار خود «امید» تخلّص می کرد:در برابر این تنگ چشم سفله ی گردون دم مزن از آرزو امید، که بیم استاخوان در آغاز، شاعری عاشقانه سرا و غزل پرداز بود؛ شاعری که به اقتضای جوانی «تعلّق خاطری» نیز به معشوقه ای توران نام، داشته است.
اسلاید 8: خلق و خوی شاعرمهدی اخوان ثالث دارای شخصیتی ساده، محجوب، صمیمی، باگذشت و بخشنده بود. وی با این که اوضاع مادّی و معیشتی خوبی نداشت، از کمک به نیازمندان خودداری نمی کرد. عماد خراسانی، از دوستان اخوان، درباره مهدی نوشته اند:دم را غنیمت می شمرد و به آینده نمی اندیشید.یدالله قرایی، دوست اخوان درباره ی او نقل می کند: او فردی بخشنده و مردی بی ادعا، متواضع و فروتن بود.محمدرضا باطنی نوشته است:اخوان شاعری مدّاح نبود. وی هیچ گاه در زندگی شاعریش شعر فارسی قبول نکرد و شعر فارسی نگفت. شعر برای او وسیله ای برای رسیدن به نعمت نبود. وی در شعر «چاووشی» سه راه را در برابر خود باز می بیند:سه راه پیداست/ نوشته بر سر هر یک به سنگ اندر/ حدیثی که ش نمی خوانی بر آن دیگر/ نخستین راه نوش و راحت و شادی/ به ننگ آغشته اما رو به شهر و باغ و آزادی/ دو دیگر: راه نیمش ننگ نیمش نام/ اگر سر برکنی غوغا و گر دم درکشی آرام/ سه دیگر: راه بی برگشت، بی فرجام.
اسلاید 9: اخوان راه سوم را انتخاب کرد:بیه ره توشه برداریم/ قدم در راه بی برگشت بگذاریم.راهی که اخوان انتخاب کرد، راه تنگ دستی، سختی و خون دل خوردن اما سرافراز و سربلند زیستن است. اخوان تا پایان عمر به این باور خویش پای بند بود.مرتضی کاخی درباره ی ویژگی های اخلاقی می گوید:«اخوان به انسان عشق می ورزید. به هر انسانی، خواه ایرانی و خواه غیر ایرانی. کینه توز و کینه ورز و خامل منزلت نبود، اما چرا کینه ورز بود؛ کینه ی او به حرامیان و ظالمان و متجاوزان و ریاکاران تاریخ حدّ و حصر نداشت و در بیان و تبیین این کینه نه سیاست مدار بود و نه مصلحت جو، این ها به درد «کار ملک» می خورد نه این رند عالم سوز».اخوان در سال 1335 شعر «زمستان» را در روزنامه چاپ کرد که باعث شهرت وی در بین عام و خاص گردید.
اسلاید 10: شاعران هم عصر اخوان ثالثدر این جا تعدادی از معروف ترین شاعران هم عصر اخوان را نام می بریم:نیما یوشیج، پژمان بختیاری، لطف علی صورتگر، پروین اعتصامی، رعدی آذرخشی، رهی معیّری، امیری فیروزکوهی، مهدی حمیدی، ابوالقاسم حالت، فریدون تولّلی، عماد خراسانی، مهدی سهیلی، احمد شاملو، فریدون مشیری، هوشنگ ابتهاج، سیمین بهبهانی، سیاوش کسرایی، سهراب سپهری، مهرداد اوستا، منوچهر آتشی، فروغ فرّخزاد، محمدحسین شهریار، محمدرضا شفیعی کدکنی و ...
اسلاید 11: تاثیرپذیری اخوان ثالث از شاعران دیگرالف) شاعران عربعَمروبن کلثوم، شاعر عرب جاهلی ابن معتز، عبدالله بن معتز، از شاعران عهد عباسیب) شاعران فارسیرودکی، شاعر قرن چهارم و پدر شعر فارسیفردوسی، حماسه سرای بزرگ ایران در قرن پنجممنوچهری، مبدع قالب مسمّط و شاعر طبیعتانوری ابیوردی، قصیده سرای قرن ششممولوی، بزرگ ترین شاعر عارف قرن هفتم و صاحب «مثنوی معنوی» و «دیوان شمس»سعدی، بزرگ ترین سخن سرای قرن هفتم و صاحب «بوستان» و «گلستان»حافظ، بزرگ ترین غزل سرای قرن هشتم
اسلاید 12: اخوان ثالث و نیما یوشیجوی در سرودن شعر نو تحت تأثیر نیما قرار گرفته و یکی از شاعران برجسته ی شعر معاصر نیمایی شناخته شده است.«اخوان از بهترین شاگردان نیما بود که شاید بتوان گفت از استاد خویش و هم عصران دیگرش پیشی گرفت.»
اسلاید 13: سبک و ویژگی های شعری اخوانسبک شعر اخوان ثالث را می توان «خراسانی نو» نامید. عبدالعلی دستغیب در این باره نوشته است: «زمانی که می گوییم سبک امید، خراسانی نو یا کلاسیک جدید است، مرادمان همین است. او حتی در تغزّلات خود، زبان شاعران کهن سبک خراسانی را نگاه می دارد. بدان گونه که رسایی و شیوایی بر عنصر زیبایی کلام چیرگی دارد و رگه هایی از تعابیر و واژگان و آهنگ فرّخی و ناصر خسرو و رودکی و بیش از این ها فردوسی در تار و پود اشعارش دیده می شود، از این رو اگرچه اشعار جدیدش در قالب و وزن نیمایی سروده شده، هیمنه و شکوه قصاید شاعران خراسان را دارد و برخی از آن ها را می توان «قصاید جدید» خواند.از ویژگی های شعر اخوان به چند مورد از مهم ترین آن ها اشاره می کنیم:1. به کارگیری زبان و بیان تند و حماسی (شعر آخر شاهنامه)2. استفاده از واژه های کهن و ترکیب آن با زبان امروزیسخن می گفت سر در غار کرده شهریار شهر سنگستان سخن می گفت با تاریکی خلوتتو پنداری مغی دل مرده در آتشگهی خاموش ز بیداد انیران شکوه ها می کرد.
اسلاید 14: 3. سمبلیک و نمادین بودن زبان شعر اخوان (شعر کتیبه)4. به کارگیری شیوه ی بیان روایت گری و داستانی (خوان هشتم)5. استفاده از واژه های محلی و عامیانه و محاوره ایبر سرش نقّال/ بسته با زیباترین هنجار/ به سپیدی چون پر قو ململین دستار.6. تصویر آفرینی و تصویر پردازی های تازهدر شعر «مرداب»، اخوان تصویر سازی قدرتمندی از خود نشان داده و چنین سروده است:در سکوتش غرق،چون زنی عریان میان بستر تسلیم، اما مرده یا در خواب،بی گشاد و بست لبخندی و اخمی، تن رها کرده استپهنه ور مرداب.7. اطناب و توضیح و تفسیر (شعر زمستان)8. باستان گرایی9. آفرینش ترکیب های تازه«اخمناز»:در نگاهش از فروغ اخمناز شیطنت لبریز شعله های شاد یک لبخند معصومانه می درخشید
اسلاید 15: گزینه اشعاراو هست هستبه نام خدای جهان آفرین زمین آفرین آسمان آفرینبزرگ آفریننده ی بود و هست که بالاتر از دستِ او نیست دستنه بود و نه هست و نه باشد سپس جز او آفرینش گری هیچ کسخدایا تویی هست و بود آفرین نهاد و نماد و نمود آفریندر آن ژرف پهناور بی کران بسی آفریدی شگرف اختراندر آن بی کران آسمان بلند تو دانی چه ها کرده ای چون و چندتو هر وصف گویی خدا ز او جداست به هر نام خواهی بخوانش خودآستهمان به که سویش نیازی بریم نیایش گرانه نمازی بریمنماز و نیایش زلالت کند صفا بخشد و بی ملامت کند
اسلاید 16: برون از خود آی و خداجوی باش سپاسش گزار و ثناگوی باشاز آن جا که او نور تابنده است وز آن جا که جوینده یابنده استخداجوی آخر خدابین شود اگر راه جستن به آیین شودبه بینندگان آفریننده را توان دید بگشا دو بیننده رانمازش چه هشیار خوانم چه مست در این بی گمانم که او هست هستخوش آن کس که چشم خدابین شود به درگاه او جبهه بی شبهه سود
اسلاید 17: نمازباغ بود و درّه- چشم انداز مهتاب.ذات ها با سایه های خود هم اندازه.خیره در آفاق و اسرار عزیز شب، چشم من- بیدار و چشم عالمی در خوابنه صدایی جز صدای رازهای شب،و آب و نرمای نسیم و جیرجیرک ها،پاسداران حریم خفتگان باغ،و صدای حیرت بیدار من (من مست بودم مست)خاستم از جاسوی جو رفتم، چه می آمدآب.یا نه، چه می رفت، هم زان سان که حافظ گفت، عمر تو.با گروهی شرم و بی خویشی وضو کردم.مست بودم، مست سرنشناس، پانشناس، اما لحظه ای پاک و عزیزی بود.
اسلاید 18: برگکی کندماز نهال گردوی نزدیک؛و نگاهم رفته تا بس دور.شبنم آجین سبز فرش باغ هم گسترده سجّاده.قبله گو هر سو که خواهی باش.***با تو دارد گفت و گو شوریده ی مستی- مستم و دانم که هستم من-ای همه هستی ز تو، آیا تو هم هستی؟
اسلاید 19: منابع:تاریخ ادبیات ایران «ویژه کودک و نوجوان» جلد 7- گروه نویسندگان- انتشارات تیرگان- تهران 1390بر جمال دلربای مهدی صلوات
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.