سمینار آموزشی آتش نشانی و اطفاء حریق

سمینار آموزشی آتش نشانی و اطفاء حریق

اسلاید 1: به نام خدا عنوان پروژه : حریق و ایمن اتش نشانی استاد : مهندس جهان بخش تهیه کننده : محمد هاشم متفکر رشته : عمران اجرایی دانشکده باهنر شیراز تاریخ : زمستان 1395

اسلاید 2: سمينار آموزشي آتش نشاني و اطفاء حريق

اسلاید 3: آتش عبارت است از يكسري عمليات شيميايي و اكسيداسيون سريع حرارت زاي مواد قابل اشتعالتعریف آتش

اسلاید 4: تعریف آتش سوزيآتش سوزي عبارت است از وجود شعله يا دود قابل مشاهده و يا استشمام بوي حاصل از سوختن مواد.

اسلاید 5: ماهیت حریق وقوع هر آتش نیاز به زمینه های فیزیکی و شیمیایی محل وقوع دارد.اصولا“ عوامل موثر در آتش سوزی متعدد میباشد. ولی برای ایجاد آتش وجود ۴ عامل زیر که به هرم آتش معروف است ضروری است و در صورت حذف تنها یکی از آنها ادامه حریق ممکن نیست: 6

اسلاید 6: اکسیژن حداقل تراکم اکسیژن لازم در هوا برای آتش گیری %۱۶ می باشد. بیشتر حریق ها در %۱۵ اکسیژن هم تا حدودی برقرار می باشند. برخی از مواد مانند اکسید های آلی و اسید نیتریک نیز حین حریق بخشی از اکسیژن مورد نیاز خود را تامین می کنند. برای کنترل این حریق ها اقدامات ویژه لازم است.مواد سوختنی تمام موادی که به نحوی قابلیت تجزیه و اکسیداسیون را دارند به عنوان ماده سوختنی قلمداد می شوند.این مواد می توانند جامد ، مایع ، گاز با منشا طبیعی یا مصنوعی باشند. سرعت سوختن یا گسترش شعله در مواد مختلف متفاوت است.حرارت برای شروع هر آتش سوزی لزوما“ نیاز به درجه حرارت کافی میباشد. اگر حرارت کاهش یابد،دامنه حریق محدود و بالاخره خاموش میگردد. حرارت لازم در مطالعه آتش گیری مواد با دو اصطلاح تعریف می گردد: ●نقطه شعله زنی (Flash point) ●درجه آتش گیریIgnition temperature) ) 7

اسلاید 7: اصطلاحات معروف در علم حريق :نقطه شعله زني (Flash Point) :درجه حرارتي است كه در آن يك ماده سوختي مايع، يا در حال تبديل به مايع ،به اندازه كافي بخار مي گردد و به محض نزديك شدن شعله يا جرقه به آن باعث شعله ور شدن و شروع حريق مي گردد. در مورد گازها و بخارات علاوه بر تعريف نقطه شعله زني ، حداقل و حداكثر تراكم قابل انفجار نيز در مورد آنها تعريف شده است .در صورتيكه تراكم بخار يا گاز به آن حد برسد ، با تماس شعله يا در حرارت شعله زني ، گاز يا بخار سريعاً آتش مي گيرد و در محفظه هاي بسته سبب انفجار مي گردد.

اسلاید 8: درجه آتش گيري(Ignition Temperature) -كمترين درجه حرارتي است كه جهت ادامه احتراق ماده سوختي مورد نياز مي باشد. - درجه آتش گيري براي هر سوخت درجه حرارتي است كه انرژي محركه آن اجزاي متشكله ملكولهاي ماده را از هم جدا مي كند.

اسلاید 9: تفاوت انفجار و احتراق :انفجار عبارت از آزاد شدن انرژي، با سرعت زياد است كه نتيجه اكسيداسيون سريع مي باشد.تفاوت احتراق و انفجار به خاطر ميزان انرژي حاصله نيست ، بلكه مربوط به سرعت توليد انرژي است.مثلاً احتراق بنزين 11500 كالري بر گرم و ماده منفجره تي.ان.تي ، فقط 2674 كالري بر گرم انرژي توليد مي كند ولي اين انرژي در00002/ ثانيه آزاد مي شود.

اسلاید 10: شوك ناشي از انفجار بر حسب سرعت انتشار خود به دو دسته تقسيم‌بندي مي‌شود : موج شوكي ناشي از انفجار را كه از نقطه شروع انفجار با سرعتي كمتر از سرعت صوت (130 فوت بر ثانيه) سرعت داشته باشد را Deflagrations گويند.اگر موج شوكي داراي سرعتي بيش از سرعت صوت باشد (‌بالاي 130 فوت بر ثانيه) آن را Detonation نامند.

اسلاید 11: علل و شرایط بروز حریق عوامل و شرایط متعددی می توانند در بروز حریق ایفای نقش نمایند که مهمترین آنها شامل موارد زیر است: آتش گیری مستقیم: مانند نزدیک نمودن شعله به مواد سوختنی. افزایش تدریجی دما: افزایش دما در مواد آلی که بتدریج دمای آنها در اثر فشار و فعل و انفعالات بالا رفته و شروع به سوختن می کند. واکنشهای شیمیایی: واکنشهای نظیر ترکیب آب و اسید، پتاسیم و آب، اسید نیتریک با کاغذ می تواند عامل شروع حریق گردد. اصطکاک: مالش بین دو جسم آتش گیر مثل برخورد دو سنگ با هم تمرکز پرتوهای مرئی و غیر مرئی: در این حالت بدلیل خاصیت ذره بینی تمرکز نور روی اشیاء باعث حریق می گردد. الکتریسیته جاری: حرارت حاصل از عبور جریان برق از یک هادی دارای مقاومت بالا می تواند سبب حرارت و آتش گردد. صاعقه: صاعقه دارای صدها هزار ولت اختلاف پتانسیل الکتریکی است و می تواند براحتی سبب بروز حریق گردد. انفجار ناشی از مواد منفجره: دینامیت یا تری نیترو تولوئن و بسیاری از مواد منفجره دیگر در حین انفجار می توانند آتش سوزیهای وسیعی را ایجاد نمایند.12

اسلاید 12: عوامل موثر بر گسترش و شدت حريق :1- افزايش دسترسي حريق به اكسيژن 2- ثبات شيميايي ماده سوختني 3- سطح ماده سوختنيمحصولات احتراق 1- گازها و بخارات حاصل از حريق :يكي از خطرناك ترين محصولات آتش كه در تلفات انساني آن نقش مهم دارد ،گازها و بخارات ناشي از آتش مي باشد.

اسلاید 13: عمده ترين مواد سوختني و گازها و بخارات حاصل از آنها

اسلاید 14: 2- ذرات :آنچه كه تحت عنوان دود در اثر حريق عنوان مي گردد ، در واقع ذراتي هستند كه داراي دامنه قطر بيش از طول موج نور بوده و در عبور نور ايجاد مزاحمت مي نمايند و بسياري از آنها براي سلامتي افراد نيز خطرناك مي باشند .اصولاً ذرات در اثر احتراق ناقص و در دماي پايين ايجاد مي گردند اما در حريقهاي گسترده نيز دود زيادي توليد مي شود.

اسلاید 15: 3- شعله :شعله قسمت قابل رويت حريق است كه شدت گرماي آن وابسته به ميزان اكسيژني است كه به آن مي رسد.4- گرما (انرژي):يكي از فراوانترين محصولات حريق ، حرارت مي باشد كه بسته به مدت زمان شروع حريق و نوع ماده سوختني و نيز ميزان گسترش آتش مي تواند متفاوت باشد.

اسلاید 16: فاز اول (شروع حريق): در اين مرحله اكسيژن كافي در دسترس مي باشد و بيشترين محصولات آن CO,CO2 است.فاز دوم(سوختن آزاد) : در اين مرحله علاوه بر هواي داخل محوطه حريق ، جريان هواي بيرون نيز به دليل اختلاف حرارت بداخل آتش كشيده مي شود و همين هوا به دليل گرم شدن، باعث گسترش حريق مي گردد. فاز سوم (سوختن كند) :اين مرحله ، بنام فاز آخر مرسوم است و حريق آن شعله ندارد. وسعت حريق در اين مرحله محدود شده و مراكز آتش تبديل به نقاط منفصل مي گردد. در اين مرحله حرارت در اطراف حريق حدود (1000 0F)مي باشد كه بتدريج روبه كاهش مي گذارد.فازهاي حريق :

اسلاید 17: فاز برگشت شعله : اين فاز الزاماً در تمام حريقها وجود ندارد ولي اگر تراكم گازهاي قابل احتراق در هوا بالا باشد به دليل اختلاط با هوا مجدداً آتش گرفته و سبب برگشت شعله مي گردد كه لزوماً تداوم زيادي نخواهد داشت.تقسيم بندي مكانها از نظر خطر حريق :1-مكانهاي كم خطر : با مقدار مواد قابل احتراق كم يا بار آتش گيري 50 (Fire Load)كم . مانند مدارس،سالنهاي پذيرايي،منازل مسكوني و . . . حريق در اين اماكن به خوبي قابل كنترل مي باشد.

اسلاید 18: 2-مكانهاي با خطر متوسط : در اين اماكن مقدار ذخيره مواد سوختني قابل توجه بوده(50-100)، ليكن حريق آنها قابل كنترل است. انبار كارگاههاي توليدي كوچك،انبار پوشاك،انبار مواد پلاستيكي و اغلب صنايع غير حساس از اين جمله مي باشند.3- مكانهاي پر خطر : در اين اماكن مقدار ذخيره مواد قابل اشتعال زياد بوده و در صورت بروزحريق،آتش سوزيهاي شديدي به وجود مي آيد. مانند انبارهاي بزرگ چوب،مخازن سوخت،كارخانه هاي توليدي مواد آلي،رنگ،لاستيك پالايشگاه و مانند آن .

اسلاید 19: درجات خطر مواد (لوزي خطر):كليه درجات خطر بين 0 تا 4 تعيين گرديده و مواد را از نظر مخاطرات به صورت زير درجه بندي نموده اند :

اسلاید 20: درجه بندي مواد از نظر اشتعال : 0-آتش نمي گيرد. 1- نياز به حرارت قابل توجه دارد تا آتش گيرد.2- نياز به حرارت مختصري براي آتش گيري دارد.3- احتمالاً در شرايط عادي آتش مي گيرد.4- مايعات با قابليت اشتعال بالا يا گازهاي مايع شده كه به سرعت آتش مي گيرند.310400310(بنزين)(هيدروژن)(نفت خام)

اسلاید 21: پايداري مواد از نظر واكنشهاي شيميايي:0- در حالت عادي و حتي در مجاورت حريق، پايدار بوده و با آب واكنش ندارد.1-در درجات بالاي حريق و فشار زياد، واكنش نشان مي دهند.2-به آساني دچار تغييرات شديد شيميايي مي شوند.3- به خودي خود نيز ممكن است تجزيه شده و در صورتي كه در محفظه بسته باشند ،حالت انفجاري دارند.4-در شرايط عادي حرارت و فشار ، قابليت انفجار و تجزيه دارند و برخي نيز در اثر ضربه منفجر مي شوند.

اسلاید 22: مخاطرات بهداشتي :0- به هنگام حريق خطر خاصي ندارند.1-مخاطرات محدودي دارند و هنگام اطفاء حريق ترجيحاً نياز به ماسك است.2- مخاطرات آنها محرز است و با ماسك تنفسي مي توان به محيط آتش آنها رفت.3- مواديكه براي سلامتي بسيار خطرناك هستند و ورود با احتياط و لباس حفاظتي و ماسك امكان پذير است.4-به شدت مخاطره آميز بوده و مرگ آور هستند،حتي مخاطره پوستي نيز ايجاد مي كنند.

اسلاید 23: دسته بندی انواع حریق برای سهولت در پیشگیری و کنترل آتش سوزی،حریقها را بر حسب ماهیت مواد سوختنی به دسته های مختلفی تقسیم بندی می کنند.در امریکا و ژاپن توسط مراجع رسمی حریق در چهار دسته ،در اروپا و استرالیا به پنج دسته تقسیم بندی شده است. 24

اسلاید 24: دسته بندی حریق در امریکا و ژاپن نوع حریقعنوان دستهمواد جامدی که ازخود خاکستر بر جای می گذارند.Aمواد نفتی و مایعات قابل اشتعالBحریق های الکتریکیCفلزات قابل اشتعالD25

اسلاید 25: دسته بندی حریق در اروپا و استرالیا نوع حریقعنوان دستهمواد جامدی که از خود خاکستر بر جای می گذارندAمواد نفتی و مایعات قابل اشتعالBگاز های آتش گیر مانند گاز مایع،گاز طبیعی،گاز طبیعی مایع شده و مایعاتی که به سرعت تبخیر می شوند.Cفلزات قابل اشتعالDحریق الکتریکیEحریق آشپزخانه و روغنهای آشپزی F26

اسلاید 26: آتش دستهA این نوع آتش سوزی از سوختن مواد معمولی قابل احتراق، عموما“ جامد و دارای ترکیبات آلی طبیعی یا مصنوعی حاصل می شود.این منابع کاغذ،پارچه،چوب،پلاستیک و امثال آن است که پس از سوختن از خود خاکستر بجای می گذارند.خاموش کننده هایی که برای کنترل آنها بکار می روند علامت مثلثی شکل و سبز رنگ با نشان Aدارند.مبنای اطفاء آنها بر خنک کردن است. آتش دستهB این آتش در اثر سوختن مایعات قابل اشتعال یا جامداتی که به راحتی قابلیت مایع شدن دارند (عموما“ مواد نفتی و روغن های نباتی ) پدید می آید. برخی از این مواد ممکن است حلال در آب نیز باشند (مانندالکل،استون) ،ولی استفاده از آب به دلایلی به هیچ وجه برای اطفاء آنها توصیه نمی شود.خاموش کننده هایی که برای این دسته مناسب هستند دارای بر چسب مربع قرمز رنگ با علامت هستند.اطفاء این حریق عموما“ مبتنی بر خفه کردن حریق است. B27

اسلاید 27: آتش دستهC این دسته شامل آتش سوزی ناشی از گازها و مایعات یا مخلوطی از آنهاست که به راحتی قابلیت تبدیل به گاز را دارند مانند گاز مایع و گاز شهری.این گروه نزدیکترین نوع حریق به دسته می باشد و خاموش کننده های مربوطه با دایره آبی و با علامت در دایره آبی رنگ مشخص می شوند. راه اطفاء این حریق حریق خفه کردن و سد کردن مسیر نشت می باشد. آتش دستهD حریقهای این دسته ناشی از فلزات سریعا“ اکسید شونده مانند منیزیم،سدیم،پتاسیم و امثال آن می باشد و خاموش کننده های مناسب برای اطفاء آن با ستاره زردرنگ و با علامت مشخص می شوند. آتش دستهE این دسته شامل حریق های الکتریکی می باشد که عموما“ در وسایل الکتریکی و الکترونیکی اتفاق می افتد مانند سوختن کابلهای تابلو برق یا وسایل برقی و حتی سیستم های کامپیوتری،نامگذاری این دسته نه به خاطر متفاوت بودن نوع ماده سوختنی بلکه بخاطر مشخصات وقوع،اهمیت و نوع دستگاهها است که حریق در آنها رخ می دهد. راه اطفاء این دسته قطع جریان برق و خفه کردن حریق با گاز CO2 یا هالن و هالوکربن می باشد.خاموش کننده هایی که قابلیت کنترل آنرا دارند با حرف نشان داده می شوند. آتش دستهF این گروه به خاطر اهمیتشان بطور مجزا تقسیم بندی گردیده اند و شامل حریق آشپزخانه ها و مواد سوختنی مهم آن یعنی چربیها و روغن آشپزی می باشد.اخیرا“خاموش کننده مناسبی نیز برای این گروه تولید گردیده است.BDE28C

اسلاید 28: روشهای عمومی اطفاء حریق اصولا“ اگر بتوان یکی از اضلاع هرم حریق(حرارت،اکسیژن،مواد سوختنی و واکنش های زنجیره ای) را کنترل و محدود نموده یا قطع کرد،حریق مهار می شود.اگر چه واکنشهای زنجیره ای لازمه بروز حریق است ولی در درجه اول اهمیت نیست. ●سرد کردن: یک روش قدیمی و متداول و موثر برای کنترل حریق،سرد کردن است.این عمل عمدتا“ بوسیله آب انجام می گیرد.یکی از خواص مهم گاز دی اکسید کربن نیز سرد کردن آتش می باشد.میزان و روش بکارگیری آب در اطفاء حریق اهمیت دارد این روش برای حریق های دسته A اهمیت دارد. ●خفه کردن: خفه کردن،پوشاندن آتش با موادی است که مانع رسیدن اکسیژن به محوطه آتش گردد.این روش اگر چه در همه حریقها موثر نیست ولی روش مطلوبی برای اکثر حریق ها می باشد. ●سرد کردن یا حذف ماده سوختنی: این روش در ابتدای بروز حریق امکانپذیر بوده و با قطع جریان جابجا کردن مواد،جدا کردن منابعی که تا کنون حریق به آنها نرسیده،کشیدن دیوارهای حائل و یا خاکریز و همچنین رقیق کردن ماده سوختنی مایع را شامل می گردد. ●کنترل واکنشهای زنجیره ای: براي كنترل واكنش‌‌هاي زنجيره‌‌اي استفاده از برخي تركيبات هالن Halon مانند CF3Br (1301)، CF2BrCl (1211)، C2F4Br2(2402) (دی برومو تترا فلورو اتان)، هالن 1202 (CF2Br2 دي‌‌برومودي‌‌فلورومتان ) مؤثر ترين و سمي ترين هالن و 1301(برومو تري‌‌فلورومتان يا فلوژكس) دومين هالن مؤثر و داراي كمترين سميت است. 29

اسلاید 29: مواد خاموش كنندهموادي كه به عنوان ماده خاموش كننده به كار مي‌‌روند در 4 دسته قرار مي‌‌گيرند. بدليل لزوم سرعت عمل و افزايش پوشش خاموش كننده‌‌ها، مي‌‌توان از دو يا چند عنصر خاموش كننده بطور همزمان استفاده نمود. طبعاً هر كدام از مواد ياد شده در اطفاء انواع حريقها داراي مزايا و معايبي مي‌‌‏‌‌باشند. اين مواد شامل گروههاي زير است:الف- مواد سردكننده (آب، CO2)ب- مواد خفه كننده(كف- CO2- خاك- ماسه و خاك) ج- مواد رقيق كننده هوا ( N2 و CO2 ) د- مواد محدود كننده واكنش‌‌هاي زنجيره‌‌اي شيميايي ( هالن و پودرهاي مخصوص)30

اسلاید 30: آب استفاده از آب براي كنترل حريق يكي از ساده ترين و در عين حال مؤثرترين روشي است كه تمام افراد با آن آشنا مي باشند. همان اندازه كه استفاده از آب مي‌‌تواند در خاموش كردن آتش مفيد باشد به همان اندازه هم مي تواند در استفاده نابجا ايجاد مخاطره و گسترش حريق يا خسارت نمايد.مزاياي آب 1- فراوان و ارزان است، خصوصاً كه براي اين منظور تصفيه كامل آن لازم نيست.2- قابليت انتقال آسان داشته و در مجاري فلزي ، لاستيكي و برزنتي براحتي جاري مي‌‌شود.3- گرماي نهان تبخير آب بسيار بالا بوده و به همین خاطر گرماي زيادي هنگام تبخير جذب مي‌‌كند.4- غير قابل تجزيه است5- توان سردكنندگي بالايي دارد31

اسلاید 31: 32معايب آب 1- سنگين وزن است لذا حمل و نقل آن در اطفاء متحرك مشكل است.2- هادي الكتريسيته است، در محل هايي كه جريان برق وجود دارد، خطر برق گرفتگي را افزايش مي‌‌دهد.3- آب داراي خطر تخريب است، زماني كه آب تحت فشار و مخصوصاً بصورت جت پاشيده شود قدرت تخريبي بالايي دارد كه گاهي كمتر از خود حريق نيست.4- هنگام اطفاء حريق، مواد و محصولات در اثر تركيب با آب دچار خسارت مي‌‌گردند. مانند داروها، اثاثيه، كارتنهاي بسته بندي، رنگها و محصولات توليدي.5- با برخي مواد مانند كاربيدكلسيم، سديم، پتاسيم و غيره واكنش مي‌‌دهد.6- بدليل كشش سطحي آب نفوذ آن بداخل تل مواد (تل زغال سنگ، خاك اره و مانند آن) محدود است. با افزودن مواد خيس كننده به آب بر قدرت نفوذ آن مي‌‌افزايند.

اسلاید 32: در استفاده از آب بايستي با توجه به نوع ماده و گسترش حريق آنرا بصورت قطرات ريز و با فشار بالا (Spray) بكار برد. براي فواصل دور گاهي لازم است كه آب بصورت جت(Jet) و به ‌‌مقدار زياد به مركز حريق پاشيده شود. امروزه پاشنده‌‌هايي طراحي و ساخته شده‌‌اند كه مي‌‌توانند با مه‌‌پاشي آب بصورت قطرات ميكروني بازدهي اطفاء توسط آب را بسيار بالا ببرند. به اين پاشنده‌‌ها آيفكسIFEX(Impulse Fire Extinguishing Technology) مي‌‌گويند.

اسلاید 33: 34آب سبك Light Water آب سبك يا آب نازك(Thin Water )، آبي است كه با ماده اي بنام سورفكتانت Surfactant (تركيبات خاصي از دترجنتها مانند فلورين كربن) مخلوط مي‌‌شود و درصورت پرتاب روي مايعات نفتي در آنها داخل نشده و بصورت قشر نازكي روي آنها مي‌‌نشيند. از اين آب در فرودگاهها براي سطح فرودگاه هنگام نشستن هواپيماي معيوب نيز استفاده مي‌‌كنند.  آب حاوي خيس كننده استفاده از دترجنت براي كم كردن كشش سطحي آب در مواقعي كه نفوذ در داخل تل مواد مورد نظر باشد متداول است. اين روش اجازه مي‌‌دهد كه آب به درون توده‌‌هاي موادي كه به شكل توده در حال اشتعال هستند مانند زغال و تل مواد گياهي نفوذ كرده و حريق را در عمق نيز خاموش كند.

اسلاید 34: 35كف آتش نشاني Foam كف بصورت محلول تهيه مي‌گردد و هنگام پاشيده شدن توسط سرلوله‌‌هاي كف‌‌ساز با آب و هوا مخلوط شده و حباب سازي مي‌‌گردد. كف در هنگام استفاده، با گسترش فراواني كه دارد مي‌‌تواند روي حريق را پوشانده و مانع رسيدن اكسيژن و صعود گازهاي ناشي از حريق گردد. نكته مهم در استفاده از كف، توسعه خوب آن و پخش شدن روي سطح ماده احتراقي مخصوصاً مايعات قابل اشتعال بدليل سبكي آن مي‌‌باشد. زمان ماند قابل توجه كف روي آتش نيز از مزاياي آن مي‌‌باشد. كف در دو گروه عمده تهيه مي‌‌گردد: الف- كف شيمياييب- كف مكانيكي 

اسلاید 35: 36كف شيميايي كف شيميايي از واكنش بين دو ماده شيميايي در آب حاصل مي‌‌گردد كه معمولاً محلول سولفات آلومينيوم 13% و محلول بيكربنات سديم 8% (جوش شيرين) است. يك ماده تثبيت كننده كف (Linquorice يا Saponine) نيز به محلول اضافه مي‌‌شود تا به پايداري كف كمك نمايد. از محصولات واكنش، گاز CO2 است كه درون حبابهاي كف جاي مي‌‌گيرد و به اطفاء حريق كمك مي‌‌كند. ميزان توسعه كف شيميايي وابسته به نسبت محلولها، غلظت هر يك و نيز تركيب و خلوص مواد مولد كف مي‌‌باشد. اين نسبت مي‌‌تواند30 -7 برابر حجم محلول مواد مولد كف باشد.

اسلاید 36: كف مكانيكي كف مكانيكي يا كف هوايي امروزه بطور وسيعي متداول مي‌‌باشد و طرز توليد آن، داخل كردن هوا بدرون آبي است كه مقداري ماده غليظ كف كننده در آن حل شده است. اين عمل معمولاً توسط سرلوله‌‌هاي كف ساز انجام مي‌‌گردد. از كف مكانيكي پرتوسعه مي‌‌توان در حريقهاي گسترده و در مواقعي كه زمان اهميت زيادي دارد يا كنترل حريق مواد ارزشمند و مهار آتش‌سوزي در مكانهاي‌كه‌ محصور مي‌باشند، ‌‌استفاده كرد. در مكانهايي كه افرادي به دام حريق افتاده باشند استفاده ازكف مناسب نيست. كف مكانيكي به سه گروه تقسيم مي‌‌گردد: LX - (Low Expansion) كف سنگين، يا كم توسعه با نسبت افزايش حجمي‌‌ تا20 برابر محلول كف‌‌سازMX – (Medium Expansion)كف متوسط، با نسبت افزايش حجمي‌‌ 20 تا 200 برابر محلول كف‌‌ساز HX – (High Expansion)كف سبك يا پرتوسعه با نسبت افزايش حجمي200 تا 1000 برابر محلول كف‌‌ساز 

اسلاید 37: 38مهمترين خصوصيات كف نسبت توسعه و مدت ماندگاري آن بر روي حريق است. تركيبات كف موجود در بازار اغلب بصورت اسامي تجارتي معرفي مي‌‌گردند و تركيبات آنها مخفي است. اغلب تركيبات يا انواع كف مكانيكي شامل مواد زير است:الف- كف پروتئينيب- كف فلورو پروتئين ج- كف نازك د- كف مقاوم

اسلاید 38: كف پروتئيني مواد متشكله اين نوع كف تركيبات نباتي و حيواني بوده و از براده شاخ، سُم و خون حيوانات، شيرين بيان، نوعي صابون و مواد نگهدارنده كف (ساپونين، كلرين و روغن سرخ تركي)تشكيل‌‌‌‌‌ شده است. براي كف كم توسعه غلظت 4% آن در آب تهيه مي‌‌گردد. كف فلورو پروتئين در اين تركيبات علاوه بر مواد فوق مقداري فلورئين نيز اضافه مي‌‌شود كه قابليت خاموش‌‌كنندگي كف حاصله را زياد مي‌‌كند. كف نازك مواد اين گروه از تركيب يك سورفكتانت مانند فلورين‌‌كربن براي تشكيل لايه نازك آب در سطوح به كار مي‌‌رود. اين كف رقيق درصورت پرتاب روي مايعات نفتي به آنها داخل نشده و بصورت قشر نازكي روي آنها مي‌‌نشيند. از اين نوع كف در فرودگاهها بر روي سطح فرودگاه هنگام نشستن هواپيماي معيوب نيز استفاده مي‌‌كنند. كف مقاوم تركيبات اين كف معمولا كف پروتئيني همراه با مواد تثبيت كننده حباب در برابر حل كنندگي الكل مي‌‌باشند و براي خاموش نمودن مايعات قابل اشتعال محلول درآب مثل الكل‌‌ها مناسب هستند. غلظت مناسب محلول اين نوع در آب 6 - 4% مي‌‌باشد كه كف سنگين توليد مي‌‌كند.39

اسلاید 39: 40پودرهاي خاموش كننده استفاده از پودر برخي از مواد شيميايي كه معمولاً داراي بنيان كربنات، سولفات يا فسفات مي‌‌باشند يكي از راههاي متداول و ساده براي خاموش كردن آتش از طريق خفه كردن آن است. اين تركيبات براحتي جهت اطفاء انواع حريق A,B,C بكار مي‌‌‌روند. به همين دليل در استفاده‌‌هاي عمومي معمولا اين تركيب خاموش كننده توصيه مي‌‌گردد. به اين تركيبات پودر شيمياييChemical Powder گفته مي شود. نام ذكر شده نبايد با پودر خشك Dry Powder اشتباه گردد زيرا پودر خشك داراي تركيبات متفاوت و استفاده از آن براي اطفاء حريق فلزات (D)مي‌‌باشد. پودر شيميايي اگرچه براي حريق دسته A كاربرد دارد ولي بدلايل اقتصادي توصيه نمي‌‌گردد مگر اينكه مواد در حال اشتعال پربها باشند يا استفاده از آب ماهيت آنها را تغيير دهد. پودر شيميايي روي حريق پاشيده شده و باعث پوشاندن آتش و جلوگيري از رسيدن اكسيژن مي‌‌گردد. پودرها درحرارتهاي بالاي 60 درجه سانتيگراد پايداري خوبي ندارند و امكان چسبندگي آنها در كپسول زياد مي‌‌گردد. قطر دانه هاي پودر بسته به نوع مواد و شركت سازنده حدود 75 -10 ميكرون مي‌‌باشد. هرچه قطر ذرات ريزتر باشد پودر موثرتر است. پودرهاي شيميايي تحت فشار ازت يا CO2 درسطح قاعده حريق بصورت جارويي پاشيده شده و در صورتي كه فرد آموزش كافي ديده باشد براحتي آتش را خاموش مي‌‌نمايند.

اسلاید 40: پودرخشك Dry Powder: اين پودر براي خاموش كردن حريق فلزات قابل اشتعال مثل سديم، پتاسيم، منيزيوم و مانند آن بكار مي‌‌رود. انواع اين پودرها شامل گروههاي زير است:1- نوع S: شامل مخلوط كلرورسديم، كلرورپتاسيم وكلرورباريم است كه پس از پاشيدن روي فلز پوسته ضخيمي را روي فلز آتشين تشكيل مي‌‌دهد. اين نوع با اسامي ‌‌تجارتي مانند TEC (Ternary Electric Chloride) عرضه مي‌‌گردد.2- نوع C : اين پودر، مخلوط گرانيت، كلرورسديم، گل خشك و خون خشك شده حيوانات است و با نامهاي تجارتي DX و آلومايت عرضه مي‌‌شود و براي جلوگيري از كلوخه شدن، مواد ديگري نيز به آن اضافه شده است. 3- پودرهاي خالص: گرافيت، تالك، نمك، Na2 CO3 (سودا اش) از اين دسته اند. غير از پودرهاي ذكر شده، تركيب تجارتي ديگري به صورت محلول تحت عنوانTMB (تري‌‌منوكسي‌‌بروكسين) به صورت بي‌‌رنگ نيز در اطفا حريق فلزات بكار مي‌‌رود. اسيد بوريك نيز در غلظت 17 - 9% مؤثر است اما خود اين دو تركيب ايجاد حريق ثانويه مي‌‌كنند كه قابل كنترل با آب مي‌‌باشد.  41

اسلاید 41: 42پودر ترwet powder : براي اطفاي برخي از انواع حريق روشي از بكارگيري پودر ابداع گرديده‏ است كه به پودر تر معروف شده است. پودر تر در واقع تركيب پودر كربنات پتاسيم يا استات پتاسيم در آب است كه مي‏تواند خاموش‏كنندگي آب را براي حريق مواد روغني اصلاح نمايد.

اسلاید 42: 43گاز CO2 دي‌‌اكسيدكربن گازي است غير قابل احتراق، بي بو، غيرسمي‌‌ و سنگين تر از هوا كه داراي چگالي 1/5 بوده و هادي الكتريسيته نيست. مكانسيم عمل آن هنگام حريق به سه صورت است: اول خفه كردن آتش با تشكيل يك لايه سنگين مقاوم در مقابل عبور هوا، دوم رقيق كردن اكسيژن هوا در اطراف محوطه حريق و سوم سرد كردن آتش..

اسلاید 43: 44از ديگر خصوصيات گاز CO2 اين است كه باعث خسارت به مواد موجود در محيط حريق نمي‌‌شود لذا در مواردي كه مواد با ارزش دچار حريق شده اند مناسب تر از آب است. CO2 براي حريقهاي الكتريكي و الكترونيكي بسيار مناسب است زيرا بدليل عدم هدايت برق و عدم وجود مواد باقيمانده باعث اتصال يا خرابي در سيستم‌هاي حساس نمي‌گردد.

اسلاید 44: 45تركيبات هالوژنه (هالن) Halon: مواد هالوژنه از مشتقات CH4 يا C2 H6 مي‌‌باشند كه بجاي يك يا چند هيدروژن، يك يا چند عنصر هالوژنه ( شاملI-Cl-Br-F ) جايگزين شده است. هالن علاوه بر اينكه خفه كننده خوبي براي حريق است، بدليل وجود برم در تركيب برخي از آنها مي‌‌تواند واكنش‌‌هاي زنجيره اي را در هنگام حريق بشدت مهار نموده و از ادامه آن جلوگيري نمايد. وجود فلئور باعث ثبات حرارتي خاموش كننده تا 900 درجه سانتيگراد و جلوگيري از متلاشي شدن آن مي‌‌گردد، به همين دليل براي حريق مواد پر ارزش يا موادي كه نقش واكنش هاي زنجيره اي در آن زياد است كاربرد دارد. خاموش‏كننده هالن براي محدوده هاي كوچك ولي مهم تجهيزات يا مواد قابل اشتعال مانند ماشينهاي الكتريكي و الكترونيكي، حريق هاي مواد جامد پر ارزش، مراكز مخابراتي و مانند آن كاربرد دارد.

اسلاید 45: 46اولين هالن مورد استفاده تتراكلرور كربن بود كه بدليل ايجاد فسژن در هنگام اطفاء كه سميت بسيار زيادي دارد با استقبال مواجه نگرديد. براي معرفي هالن‌‌ها از فرمول بسته يا كد 5 رقمي‌‌كمك مي‌‌گيرند. در اين نامگذاري روش اختصاص كد از چپ به راست بترتيب زير مي‌‌باشد: - اولين عدد سمت چپ نماينده تعدادكربن C- دومين عدد سمت چپ نماينده تعداد فلئور F - سومين عدد سمت چپ نماينده تعداد كلر Cl - چهارمين عدد سمت چپ نماينده تعداد برم Br- پنجمين عدد سمت چپ نماينده تعداد يد I در صورتي‌‌كه عدد سمت راست يا عدد آخر صفر باشد نوشته نمي‌‌شود. بدين جهت برخي از كدها را 4 رقمي ‌‌مي‌نويسند. هالن‌‌ها براي مهار انواع حريق كاربرد دارند ولي بدليل گران بودن يا ملاحظات زيست محيطي فقط بطور محدود براي دسته E بكار مي‌‌روند.

اسلاید 46: 47خاموش كردن حريق توسط هالن بر اساس مكانيسم هاي زير صورت مي‌‌گيرد: 1- رقيق سازي اكسيژن هوا2- نشستن روي آتش (بخاطر چگالي بالا)3- مكانيسم راديكالي: راديكالهاي آزاد حاصل از هالن با ملكولهاي سوخت واكنش داده و راديكالهاي هيدروژني و اكسيژن را از بين مي‌‌برد و راديكالهاي با فعاليت كم ايجاد مي‌‌كند. 4- مكانيسم يوني: در اين حالت يونهاي حاصل از هيدروكربن ها توسط برم جذب مي‌‌شوند و اكسيد اسيون را به تاخير مي‌‌اندازند.

اسلاید 47: 48ملاحظات زيست محيطي عامل محدود كننده در استفاده از هالن‌‌ها اثرات زيست محيطي آنها است. تركيبات هالن اگر چه بسيار محدود مورد استفاده قرار مي‏گيرند ولي مي‌‌تواند در اثر انتشار در جو بدليل عمر طولاني و تركيب با ازن استراتوسفر باعث تخريب آن گرديده و باعث كاهش ايمني جو در برابر پرتوهاي ماوراي بنفش گردد.، ليكن توصيه مي گردد كه از اين تركيبات فقط در مواردي استفاده گردد كه بكارگيري CO2 امكان‌‌پذير يا مؤثر نباشد. بهرحال استفاده وسيع از آن توصيه نمي‌‌گردد خصوصا اينكه اين خاموش كننده در مقايسه با CO2 بسيار گران قيمت است و اغلب توجيه اقتصادي ندارد. امروزه جايگزينهاي هالن كه اكثر آنها نيز از نظر ساختمان ملكولي شبيه هالنها مي‏باشند ولي اثر تخريبي كمتري دارند معرفي شده اند. اين گروه تحت نام كلي هيدرو فلورو كربن ها (HFCs) و گازهاي بي‏اثر (IG) كه مخلوطي از آرگون و ازت است مي‏باشند ولي از نظر تجاري فراگير نشده‏اند.

اسلاید 48: تجهيزات خاموش‌‌كننده Extinguishers بر اساس شيوه اطفاء حريق، ميزان گسترش حريق و نوع حريق تجهيزات متنوعي وجود دارد. انواع اين تجهيزات شامل دو گروه عمده مي‌‌باشد: الف- تجهيزات متحرك ب- تجهيزات ثابت  تجهيزات متحرك 1- وسايل ساده مانند سطل شن، سطل آب، پتوي خيس و پتوي نسوز آتش نشاني. 2- خاموش‌‌كننده‌‌هاي دستي با حداكثر ظرفيت 14 كيلوگرم يا 14 ليتر خاموش‌‌كننده در انواع مختلف.3- خاموش‌‌كننده‌‌هاي چرخدار ( تا ظرفيت 90 كيلوگرم ). 4- خاموش‌‌كننده‌‌هاي بزرگ خودرويي يا قابل حمل نوسط قايق، كشتي، هلي‌‌كوپتر و هواپيما. اين تجهيزات داراي قابليت امدادي نيز بوده و كارايي بسيار وسيعي دارند.تجهيزات ثابت 1- جعبه اطفاء حريق ( شيلنگ با آب تحت فشار ) Firebox 2-شبكه ثابت خاموش‌‌كننده مبتني بر آب (شبكه افشانه‌‌اي)،كف،CO2، پودر و تركيبات هالوژنه Sprinkler3-شيرهاي برداشت آب آتش نشاني (ايستاده و دريچه دار) Hydrant 49

اسلاید 49: 50خاموش‌‌كننده‌‌هاي دستي فراگيرترين وسيله خاموش‌‌كننده شامل اين دسته مي‌‌باشد، زيرا در لحظات اوليه بروز حريق مي‌‌توانند به طور مؤثري توسط افراد عادي بكار گرفته شوند. اين دستگاهها ارزان و ساده بوده و در دسترس مي‌‌باشند، نياز به آموزش پيچيده ندارند و در اطفاء حريقهاي كوچك يا شروع حريقهاي بزرگ كاملاً مناسب هستند. تمام خاموش‌‌كننده‌‌هاي دستي به طور قراردادي بايد داراي مشخصاتي باشند. اين مشخصات شامل موارد زير است:1 - ظرفيت2 - فشار تخليه3 - طول پرتاب (پاشش) مواد اطفائي4 - درصد تخليه5 – زمان تخليه 6 - مشخصات فني7 - مشخصات سرلوله پاشنده 8 - علائم و برچسب ها

اسلاید 50: 51ظرفيت خاموش‌‌كننده حداكثر ظرفيت ماده خاموش‌‌كننده در نوع دستي 14 كيلوگرم يا 14 ليتر است بطوري كه يك نفر به راحتي قادر به حمل و استفاده از آن باشد. از اين وسايل براي حريقهاي كوچك يا در لحظات شروع حريق مي‌توان استفاده نمود. در اين رابطه خاموش‌‌كننده‌‌هاي دستي به پنج گروه تقسيم مي‌‌شوند:الف- خاموش‌‌كننده‌‌هاي محتوي آب ب- خاموش‌‌كننده‌‌هاي محتوي كفج- خاموش‌‌كننده‌‌هاي محتوي پودر شيميايي د- خاموش‌‌كننده‌‌هاي محتوي گاز CO2ه - خاموش‌‌كننده‌‌هاي محتوي مواد هالوژنه ( هالن )

اسلاید 51: 52فشار تخليه كليه مواد خاموش‌‌كننده بايستي تحت فشار معيني به سوي حريق پرتاب گردند تا كارايي و اثر لازم را داشته باشند لذا تامين فشار مناسب براي تخليه آنها توسط منابع مختلف انجام مي‌‌گيرد: الف - فشار گاز حاصل از واكنش دو ماده شيميايي مانند سودا اسيد:  2 NaHCO3 + H2 SO4  Na 2 SO4 + 2 H2O + 2 CO2  در اين حال فشار لازم بعلت توليد گاز CO2 ناشي از واكنش (7 اتمسفر) براي پاشش مواد كافي است. ب - فشار يك گاز بي اثر: اغلب در خاموش‌‌كننده‌‌ها مي‌‌توان از يك گاز مناسب براي اعمال فشار استفاده نمود. گازهاي مورد استفاده N2 يا CO2 است كه در داخل محفظه مواد (سيلندر - كپسول ) بصورت فشار دائم يا از طريق بالن مجزا(فشنگي) هنگام عمل بكار برده مي‌‌شوند. هنگام كار با آزاد شدن گاز يا اعمال فشار نيروي لازم براي بيرون راندن ماده خاموش‌‌كننده تأمين مي‌‌گردد.ج - فشار ناشي از تبديل فاز ماده خاموش‌‌كننده: در اين روش در اثر تغيير فاز خود ماده خاموش‌‌كننده(مانند CO2)، فشار مورد نياز تأمين مي‌‌گردد. در مواردي كه اين فشار كافي نباشد(مانند هالن) از فشار گاز كمكي نيز استفاده مي‌‌شود. ميزان فشار توليد شده در اين روش حدود psi 100 يا Atm7 است.

اسلاید 52: 53طول پرتابطول مناسب پرتاپ براي تمام مواد 7 - 2 متر مي‌‌باشد. براي آب در روش اسپري 4 متر و روش جت 7 متر و در مورد كف نيز بصورت جت 5 متر پيشنهاد شده است.درصدتخليهبراي خاموش‌‌كننده‌‌هاي پودري ميزان تخليه مواد حداقل 85% ، آب، كف ، CO2 و مواد هالوژنه حداقل 95% پیشنهادشده است. اين بدان معني است كه در نوع اول حداكثر 15% و انواع دوم حداكثر 5 درصد باقيمانده مواد در درون مخزن قابل قبول مي‌‌باشد.

اسلاید 53: 54زمان تخليه بدليل رشد تصاعدي حريق و نياز به تأثير مواد خاموش‌‌كننده بر آن، سرعت عمل بسيار مهم است. از اين رو زمان مناسب براي تخليه مقدار معيني از مواد بصورت تجربي پيشنهاد گرديده است. در جدول زیر استاندارد محدوده زمان پاشش مواد خاموش‌‌كننده آمده است. لازم به ذكر است كه كاهش بيش از حد زمان تخليه مطلوب نيست زيرا زمان ماند مواد بر روي حريق نيز براي خاموش كردن كامل و جلوگيري از بازگشت شعله بايستي مد نظر باشد.

اسلاید 54: 55مشخصات فني اجزاي دستگاه بايستي متناسب با نوع استفاده و مواد خاموش‌‌كننده درون آن، قابليت و استحكام كافي را از نظر مقاومت در برابر خوردگي، فشار، زنگ زدگي و امثال آن داشته باشند. دستگاهها بايستي توسط سازنده تحت آزمايشات مختلف قرار گرفته و از نظر فشار، بايد مخزن دستگاه تحت فشار آزمايش معادل 2 برابر فشار عمل يا فشار نامي‌‌محفظه قرار گيرد. مشخصات سرلوله پاشنده تمام كپسولهاي داراي ظرفيت 3 كيلو گرم و بالاتر بايستي داراي شيلنگ و سرلوله Nozzle باشند. طول شيلنگ نبايد كمتر از80% ارتفاع خاموش‌‌كننده باشد. شيلنگ و سرلوله نبايد با ماده خاموش‌‌كننده واكنش دهد، همچنين نبايستي تحت فشار دائم دستگاه باشد. به عبارت ديگر بعد از شير تخليه قرار گرفته باشند.

اسلاید 55: 56علائم و برچسب ها كليه خاموش‌‌كننده‌‌ها بايستي داراي علائم و مشخصات سازنده بوده و علاوه بر رنگ مناسب، دامنه عمل آنها با كد مربوطه بر روي آنها حك يا توسط برچسب دائمي‌‌الصاق شده باشد. رنگ استاندارد براي خاموش‌‌كننده‌‌ها و همچنين قابليت آنها براي خاموش نمودن حريق با استفاده از مشخصات مربوطه در جدول (2-3) آمده است.

اسلاید 56: خاموش‌‌كننده‌‌هاي حاوي آب اين دسته خاموش‌‌كننده‌‌ها قدمت زيادي داشته و شامل چهار گروه مي‌‌باشند:الف – سوداسيد ب - آب و گازج - آب وهوا د- آيفكسخاموش‌‌كننده‌‌ سودا اسيد اگرچه اين نوع خاموش‌‌كننده ها هم اكنون مورد استفاده قرار نمي‌‌گيرد ولي در گذشته مورد توجه بوده است. ظرفيت اين خاموش‌‌كننده معمولاً 2 گالني و 75% ظرفيت آن شامل محلول بيكربنات سديم 7% ( درآب ) [ معادل800 -700 گرم در 2 گالن ] بوده، همچنين در يك شيشه نيز حدود 200 گرم اسيد سولفوريك در داخل مخزن نصب و در موقع استفاده بنحوي شيشه اسيد شكسته و در اثر واكنش اسيد بر بيكربنات سديم، آب، سولفات سديم و گاز CO2 توليد مي‌‌گردد. گاز CO2 توليد شده فشار مورد نياز براي تخليه را تامين مي‌‌كند.2NaHCO3 + H2 SO4  Na2 SO4+2H2O + 2CO2  57

اسلاید 57: 58خاموش کننده سود اسید ، نوع مخروطی با میله شکننده

اسلاید 58: خاموش کننده آب و گاز:در این خاموش کننده تعدادی از عیوب دستگاه سود اسید برطرف شده و محلول موجود در خاموش کننده آب خالص است و برعکس نوع سود اسید اثرات احتمالی سولفات سدیم وجود ندارد. برای تامین فشار مورد نیاز جهت خروج آب از CO2 استفاده می شود. در دو نوع وجود دارد:1- خاموش‌‌كننده‌‌هاي آب و گاز بالن دار -2- خاموش‌‌كننده‌‌هاي آب و گاز تحت فشار دائم -امروزه نوع بالن دار تجاري نيست و به جاي آن از نوع تحت فشار دائم استفاده مي‌‌گردد. نحوه عمل: ضربه به کفه ضربه – سوزن باعث سوراخ شدن دیسک- مخلوط شدن و ایجاد فشارمخزن اين خاموش‌‌كننــده‌‌ها تحـت فشار مـداوم ازت، CO2 يا هـواي فشـرده با فشار Psi 150-60 مي‌‌باشد. مشخصة ظاهري اين كپسولها وجود فشارسنج (مانومتر) عقربه اي بر روي شير آن مي‌‌باشد. فشار سنج: سبز فشار کافی – قرمز ناکافی59

اسلاید 59: كپسول محتوي آب و هوا (آب تحت فشار ) :رنگ كپسول : آبيعلامت مشخصه : قرار داشتن فشار سنج (مانو متر) در بالاي كپسولمورد مصرف:آتشهاي كوچك نوع A (جامدات)

اسلاید 60: 61خاموش كننده آيفكس آيفكس اگرچه حاوي آب است، اما مكانيسم پاشش آن با گروههاي قبلي متفاوت مي‌‌باشد. در اين دستگاه آب بصورت ذراتي با قطر حدود 2/. ميكرون و فشار بسيار بالا در حدود Psi 360 برابر با bar 25 و سرعت km/h 720-420 بصورت ضربه‌‌اي پاشيده مي‌‌شود كه در نتيجه مي‌‌تواند با حجم ناچيزي از آب محدوده نسبتاً وسيعي را پوشش دهد به طوري كه با كمتر از 10 ليتر براحتي يك خودرو در حال اشتعال را خامو‌‌‌ش نمايد. در مواقعي كه سرعت عمل اهميت داشته باشد يا در مكانهايي كه استفاده از ساير روشها ممكن نباشد به خوبي مي‌‌توان از اين وسيله استفاده نمود. عامل محدودكننده استفاده از اين وسيله گران‏ بودن آن است اما در مكانهاي كه عبور خودروهاي سنگين ممكن نباشد يا سيستم آبرساني براي اطفاي حريق وجود نداشته باشد اين وسيله ايده آل است.

اسلاید 61: خاموش‌‌كننده‌‌هاي مولد كف همانگونه كه كف را به دو گروه تقسيم بندي نموده اند، دستگاههاي دستي مولد كف نيز در دو گروه ساخته شده‌‌اند: الف - مولد هاي كف شيمياييب - مولد هاي كف مكانيكي خاموش‌‌كننده‌‌هاي كف شيميايي اين خاموش‌‌كننده‌‌ها در ساختمان خود داراي يك استوانه داخلي حاوي سولفات‌‌آلومينيوم با غلظت 13% و استوانه خارجي حاوي بيكربنات‌‌سديم با غلظت 8% و مقداري ماده تثبيت كننده كف مي‌‌باشند. لازم به ذكر است كه در هر دو استوانه فقط 75% حجم آنها پر مي‌‌گردد. هنگام استفاده، توسط شير يا دستگيره مربوطه دريچه استوانه داخلي باز شده يا با واژگوني باعث مي‌‌گردد تا امتزاج مواد بخوبي صورت گيرد. تحت واكنش زير مواد كف‌‌زا توليد و با استفاده از فشار گاز CO2 ناشي از واكنش، كف به خارج رانده مي‌‌شوند.Al2 (SO4)3 +6NaHCO3  2Al (OH)3 + 3Na2 SO4 + 6CO2 سولفات آلومینیوم+بی کربنات سدیم هیدروکسید آلومینیوم + سولفات سدیم + دی اکسید کربنطول پرتاب مواد اطفايي در اين گروه حدود 7 متر و حداقل زمان تخليه 20 ثانيه و حداكثر 90 ثانيه مي‌‌باشد.خاموش‌‌كننده‌‌هاي كف شيميايي فاقد لوله و نازل بوده و به طريقه واژگوني عمل مي‌‌كنند. اين نوع خاموش‌‌كننده بخاطر عدم كارايي امروزه كاربردي ندارد.62

اسلاید 62: 63خاموش‌‌كننده‌‌هاي پودر شيميايي يكي از متداول‌‌ترين خاموش‌‌كننده‌‌هاي دستي، نوع پودر شيميايي است. اين نوع در وزنهاي مختلف يك الي 12 كيلوگرمي ‌‌ساخته شده اند و از نظر ساختماني دو گروه عمده را شامل مي‌‌شوند:الف - پودر و گاز با فشار مداومب - پودر و گاز بالن دار (فشنگ دار) خاموش‌‌كننده پودر و گاز با فشار دائماين نوع خاموش‌‌كننده داراي يك محفظه استوانه‌‌اي مي‌‌باشد كه وزن معيني پودر در آن ريخته و تحت فشار يك گاز مناسب به خارج رانده مي‌‌شود.فشار لازم براي عمل دستگاه با استفاده از گاز ازت يا CO2 تامين مي‌‌گردد.براي نشان دادن فشار از يك عقربه فشار سنج استفاده مي‌‌گردد. عقربه بر روي شير آن نصب و صفحه آن به صورت مدرج به مقادير فشار يا محدوده رنگ مي‌‌باشد (سبز براي فشار كافي و قرمز براي فشار ناكافي).معمولاً وضعيت مطلوب عقربه فشار بعد از موقعيت ساعت 12 است. اين دستگاه داراي شيلنگ و سرلوله ساده بوده و راه اندازي آن توسط يك اهرم صورت مي‌‌گيرد. با فشردن آن يك سوزن كه مجراي خروج پودر را بسته است، آزاد مي‌‌گردد و تحت فشار گاز پودر به خارج پاشيده مي‌‌شود. ابتداي لوله خروج پودر در نزديكي كف مخزن قرار دارد تا بر اثر فشار گاز تمام پودر خارج گردد.

اسلاید 63: 64خاموش‌‌كننده پودر و گاز بالن دار منبع تامين فشار در اين خاموش‌‌كننده گاز CO2 مايع شده است كه به آن فشنگ يا بالن مي‌‌گويند. در هنگام استفاده گاز CO2 آزاد شده و سبب پاشش پودر به خارج مي‌‌گردد. خاموش كننده پودر و گاز بالن خارج نيز شامل يك محفظه استوانه اي حاوي پودر و يك كپسول يا بالن كوچك CO2 است كه هنگام عمل، شير بالن توسط استفاده كننده باز شده و فشار لازم براي پاشش مواد تامين مي‌‌گردد. نكته مهم در به‏كارگيري اين دستگاهها اين است كه اگر به دلايلي پودر داخل دستگاه كلوخه شده باشد دستگاه عملاً كارايي ندارد. معمولا اين كلوخه بعلت وجود رطوبت و در سطح پودر و به مرور زمان ايجاد مي‌‌گردد لذا بهتر است هر بار قبل از استفاده با احتياط كپسول محتوي مواد خاموش كننده سروته شود و سپس مورد استفاده قرار گيرد. مورد استفاده اين خاموش‌‌كننده حريقهاي دسته A-B-C مي‌‌باشد. اخيراً خاموش كننده‌‌هايي براي تامين نياز به اطفاي حريق گروهF نيز طراحي و عرضه شده است كه به نام پودر مرطوب نامگذاري شده است. اين تجهيزات براي اطفاي برخي از انواع حريق ابداع گرديده ‏است.پودر تر در واقع تركيب پودر كربنات پتاسيم يا استات پتاسيم در آب است كه مي‏تواند خاموش‏كنندگي آب را براي حريق مواد روغني اصلاح نمايد.

اسلاید 64: كپسول محتوي پودر و هوا(پودر خشك شيميايي تحت فشار) :رنگ كپسول: قرمزموارد استفاده:آتش‌هاي نوع B (مايعات) ،C (گازها) ،E (الكتريكي)علامت مشخصه : قرارداشتن فشار سنج (مانومتر) روي كپسول

اسلاید 65: 66خاموش‌‌كننده‌‌هاي حاوي CO2 خاموش‌‌كننده CO2 بدليل قابليت بالاي خنك كنندگي، خفه كنندگي آتش، رقيق‌‌كنندگي اكسيژن هواي اطراف حريق، عدم بجاي گذاري اثر بر روي دستگاه و مواد و عدم صدمه مكانيكي به تجهيزات بسيار مناسب است. تنها عيب اين سيستم قيمت بالاي آن نسبت به پودر مي‌‌باشد. از مزيتهاي عمده اين خاموش‌‌كننده طول عمر و اطمينان به‌‌كار آن است. اين دستگاهها از يك سيلندر حاوي CO2 مايع و يك شير فلكه، شيلنگ و سرلوله شيپوري تشكيل شده اند. علت شيپوري بودن سرلوله، جلوگيري از يخ زدن گاز در حين عبور از مسير مي‌‌باشد. يك حجم CO2 مايع قادر است 450 برابر تغيير حجم داده و به گاز تبديل شود .خاموش‌‌كننده‌‌هاي دستي گاز كربنيك از نظر تجارتي در وزنهاي 1 تا 9 كيلوگرمي‌‌عرضه شده‌‌اند. فشار داخلي كپسول حداكثر Psi 2700 و ميزان فشار توليد شده هنگام عمل دستگاه حدود psi100 مي‌‌باشد. هنگام پركردن سيلندر فقط 75% از حجم را از مايع CO2 پر مي‌‌كنند. 35 تا 40% تراکم CO2 برای اطفاء حریق در هوا لازم است. منبع تامين فشار پاشش، تغيير فاز گاز CO2بوده و طول پرتاب آن بين 4 - 2 متر است. حداكثر زمان تخليه در انواع مختلف خاموش كننده دسـتي ايـن گـروه 160-60 ثانيه است. اين خاموش‌‌كننده براي حريقهاي دسته A-B-C-E-F مناسب مي‌‌باشد.

اسلاید 66: 67خاموش‌‌كننده‌‌حاوي مواد هالوژنهدستگاههاي حاوي هالن اگر چه گران هستند، اما براي تجهيزات پرارزش و الكترونيكي بسيار مؤثر مي‌‌باشند. اين دستگاهها قدرت خاموش كنندگي بسيار بالايي دارند و مكانيسم آنها شبيه CO2 است به طوري كه هم رقيق كننده اكسيژن هوا و هم سنگين تراز هوا هستند با اين مزيت كه بخاطر كنترل واكنش هاي زنجيره‌‌اي، قدرت خاموش كنندگي آنها 3 - 2 برابر CO2 است. طول پرتاب مواد هالوژنه حدود 8 متر مي‌‌باشد. روش راه اندازي اين دستگاه توسط شير فلكه يا اهرم مي‌‌باشد. نوعي از خاموش‌‌كننده‌‌هاي حاوي هالن ساخته شده كه ماده مربوطه داخل يك كپسول شيشه اي بوده و در هنگام استفاده داخل حريق پرتاب مي‌‌شود و پس از شكستن و تغيير فاز باعث اطفاء حريق مي‌‌گردد. مورد استفاده خاموش‌‌كننده‌‌هاي هالوژنه حريقهاي دسته A-B-C-E-F مي‌‌باشد.

اسلاید 67: انواع كپسولهاي آتش نشاني موجود در سايت ( پودر و گاز و CO2 در وزنهاي متفاوت )

اسلاید 68:

اسلاید 69:

اسلاید 70:

اسلاید 71: اطلاعات و دستورالعمل بر روي بدنه خاموش كننده : 1- نوع خاموش كننده و طريقه كاركرد 2- نوع كارخانه سازنده 3- سال ساخت دستگاه 4- شماره استاندارد 5- شماره نگهداري دستگاه

اسلاید 72:

اسلاید 73: Automatic Fire Alarm System - اجزاء اصلي سيستم خودكار اعلام حريق : آشكار ساز: يك سنسور كه به يكي از بازتاب هاي حريق حساس بوده و هر گاه در معرض يكي از اينها قرار گيرد بر يك مدار الكتريكي ا ثر ميگذارد

اسلاید 74:

اسلاید 75:

اسلاید 76:

اسلاید 77:

اسلاید 78: آژير : ( يا هر علامت هشدار دهنده ديگر ) : كه بر اثر فرماني كه در مدار الكتريكي به وسيله آشكار ساز كنترل ميشود به كار مي ا فتد Control Panelباطري و تجهيزات تامين نيرو

اسلاید 79:

اسلاید 80: ا نواع آشكار ساز : Flame Radiation Detector : -اين وسايل نسبت به I R ,UR و نور مرئي حساس مي باشند -آشكار سازهاي IR براي انبارهاي سقف و باز و تعميرات هواپيما در مناطق رو باز مناسبند آشكار سازي هاي UV براي نگهدار ي سوخت , چاههاي حفاري نفت , ا نبارها و اتاقك اسپري رنگ -هرگاه امكان رسوخ دود وجود داشته باشد آشكار ساز هاي UV به IR ارجحيت دارند

اسلاید 81:

اسلاید 82:

اسلاید 83: 2- Gas Detector3- Heat Detector :در نوع Fixed Temperature Detector به علت تغيير فصول و در نتيجه تغيير طبيعي درجه حرارت ممكن است اين وسايل به اشتباه عمل كنند نوع ديگر Rate Of Rise Detector است هرگاه كاربرد آشكار سازي هاي حساس به دود عملي نباشد از اين وسايل استفاده مي شود. اين وسايل به تغيير 12 درجه فارنهايت حساس هستند.

اسلاید 84:

اسلاید 85: Optical / Smoke Detector :الف : Ionization Smoke Detector: اين وسايل براي مكانهايي كه از چوب يا كاغذ تميز استفاده ميشود مناسب هستند . همچنين در تشخيص دودهاي كم بهتر از آشكار سازهاي فتوالكتريكي باشند . قيمت آنها نيز چندان گران نيست تغيير در رطوبت و فشار هوا مي توا ند بر روي جريان اتاقك ا ثري مشابه داشته باشد ب: Photoelectric Smoke Detector : اين وسايل براي مواد دود زا مانند پلاستيك مناسب هستند

اسلاید 86:

اسلاید 87:

اسلاید 88:

اسلاید 89: جاي نصب وسايل اعلام حريق : هرگاه قرار است تنها يك دتكتور در يك فضا به كار رود بهتر است در مركز و يا در نزديكي مركز سقف نصب شود هرگاه به دلايل گوناگون نصب دتكتور در مركز سقف عملي نباشد هرگز نبايد محل نصب دتكتوربا ديوار كمتراز 4 اينچ فاصله داشته باشد .

اسلاید 90:

اسلاید 91:

اسلاید 92:

اسلاید 93: Sprinkler system : سيستم اسپرينكلريك شبكه بارنده خودكار است كه براي خاموش كردن آتش سوزيهاي كوچك بوسيله پاشيدن آب به كار ميرود و رشد حريق راكند مي كند تا آتش نشاني برسد يكي از سودمندترين و پر مصرف ترين وسايل ثابت در اطفاء حريق است هزينه كاربرد اين تجهيزات در حدود 2 درصد از كل سرمايه شركت است هزينه بيمه 40 تا 90 درصد كمتر است در 3 تا 4 درصد موارد درست عمل نمي كنند كه بيش از يك سوم آن به علت بسته بودن شير تامين آب است .

اسلاید 94:

اسلاید 95:

اسلاید 96:

اسلاید 97: سيستم اسپرنيكلر از شش جز ء مشخص تشكيل يافته است : پايه اتصال به لوله هاي آب كه موجب ارتباط روزنه با لوله هاي آب ميشود ( Threaded Base) روزنه : كه محل خروج آب است ( Orifice) بازو يا چهار چوب : كه منحرف كننده را در جاي خود نگه ميدارد ( Arm / Frame )

اسلاید 98:

اسلاید 99:

اسلاید 100: منحرف كننده : كه موجب پخش آب با يك الگوي چتر مانند ميشود Deflector كلاهك : كه بر روي روزنه قرار گرفته است و بوسيله بخش گدازپذير در جاي خود نگهدار ي ميشود Capبخش گداز پذير : كه نسبت به يك دماي ويژه حساس بوده و در آن دما باعث ميشود كه كلاهك از روي روزنه بر داشته شود ( Fusible ) اين بخش بر دو نوع است :

اسلاید 101:

اسلاید 102:

اسلاید 103: الف : آلياژ فلزي ذوب نشد ني : كه براي رسيدن به يك نقطه ذوب معين تركيبات آن ممكن است با نسبت هاي گوناگون تغيير كند ( قلع – سرب – كادميوم – بيسموت ) ب – گوي شيشه ا ي : كه در بردارنده يك مايع است ( ولي كاملا پر نشده است ) و خود درون يك حباب هوا قرار گرفته است هر گاه دماي آن به يك اندازه معين برسد با ا نبساط مايع درون آن گوي شكسته و كلاهك آزاد ميشود مقدار مايع درون گوي بر پايه دماي مورد نظر تعيين ميشود

اسلاید 104:

اسلاید 105: هر اسپرينكلر مجهز به سيستم اعلام حريق است . يك سوئيچ الكتريكي است كه نسبت به جاري شدن آب حساس بوده و با جاري شدن آب از دهانه اسپرنيكلر آژير را به صدا در مي آورد .هنگام ا نتخاب اسپرينكلر بايد به بيشترين دماي عادي محيط توجه داشت در غير اين صورت ممكن است اسپرينكلر بر اثر ا فزايش دماي محيط و بدون آتش سوزي فعال شود به اين حالت جريان سرد گويند ( Cold Flow ).

اسلاید 106: انواع اسپرينكلر : WeT- Pipe System : بيشترين كاربرد را دارد هر گاه امكان بخ زدن آب در لوله ها وجود داشته باشد مواد ضد يخ به آب اضافه مي شود و يا آن بخش به صورت خشك نگهداري ميشود چنانچه آب از منبع آب عمومي باشد با رعايت مقرارت بهداشتي گليسيرين با خلوص 5/96 درصد و يا پروپيلن گليكول به آن اضافه كرد در موارد ديگر ميتوان از دي اتيلن گليگول، اتيلن گليكول و كلريد كلسيم استفاده كرد اين مواد موجب خورندگي لوله ها شده لذا اگر بيش از 40 گالن ضد يخ لازم باشد بهتر است سيستم خشك استفاده كرد .

اسلاید 107:

اسلاید 108:

اسلاید 109: 2- Dry – Pipe System : در اين سيستم نسبت به سيستم تر يك تا خير زماني در خروج آب وجود دارد لذا در بناهاي خيلي خطرناك نبايد به كا ربرد به علت وجود اين تاخير ممكن است چند كلاهك همزمان باز شوند در نتيجه خسارت ناشي از جاري شدن آب بيشتر ميشود براي كاهش اين تاخير ميتوان از كلاهك هايي كه سريع باز مي شوند استفاده كرد .فشار هوا در اين سيستم در حدود Psi 20-15 بيش از فشار لازم براي باز شدن شير نگهداري آب ا ست فشارهاي بيشتر موجب تاخير بيشتر خواهد شد.

اسلاید 110: 3- Preaction System : شبيه سيستم خشك است با اين تفاوت كه سريعتر از ا نها عمل مي كند لذا خسارت كمتر است .اين سيستم به ويژه در نگهداري و انباركردن كالاهاي گران‌بها بسيار اثر‌بخش است.

اسلاید 111: 4-Deluge System در اين سيستم كلاهك همواره باز است و شيرهاي تامين آب بوسيله يك سيستم آشكار‌ساز عمل مي‌كنند .شير تامين آب ممكن است به صورت دستي كنترل شود .اين سيستم در جايي كه نياز به جريان تند و يكباره آب وجود دارد مانند كارگاههايي كه امكان انفجار است به كار مي‌رود. (‌محل‌هاي نگهداري نيتروسلولز, كارگاههاي لاك و الكل,‌ محل‌هاي نگهداري مواد آتشگير زياد)

اسلاید 112: ...اين سيستم در محوطه بيروني ساختمان مانند پنجره‌ها و نبش ديوارها به كار مي‌رود .اين سيستم مي‌تواند ساختمان را در برابر آتش‌هاي ناشي از ساختمانهاي همجوار حفظ كند.

اسلاید 113: 12

اسلاید 114: 1 - ابتدا سيلندر را بصورت آماده در دست گرفته و سپس پشت به باد و رو به موضع حريق قرار ميگيريم طريقه عمليات با خاموش كننده ها132 - اطفا را از لبه آتش شروع وبا حركت به سمت جلو و حركت سريع نازل به طرفين ادامه ميدهيم ( بصورت جاروئي ) 3 - جريان تخليه نبايد در فاصله نزديك به مواد قابل اشتعال انجام شود ، زيرا در اثر سرعت و فشار زياد در هنگام خروج ماده اطفائي امكان پخش سوخت به اطراف و توسعه حريق وجود دارد بنابراين فاصله بايد به نوع حريق و وسعت و نوع خاموش كننده آن تعيين گردد .

اسلاید 115:

اسلاید 116: 8 ـ وقتي كه خاموش كننده بر روي چرخ يا ديوار نصب ميباشد بايد از بستهاي مخصوص استفاده نمود . تعيين مكان مناسب براي نصب خاموش كننده : 1 ـ حداكثر در ارتفاع 5/1 متري از سطح زمين نصب شود ، چنانچه وزن خاموش كننده بيشتر از 18 كيلو باشد حد اكثر در ارتفاع 1 متري از سطح زمين نصب شود .2 ـ توزيع يكنواخت صورت بگيرد .( فاصله دو كپسول بيشتر از 30 متر نباشد )3 ـ در نزديكي وروديها و خروجيها باشد .4 ـ در مكاني نصب شود كه امكان صدمات فيزيكي را به حداقل برساند .5 ـ مسير جهت دسترسي ، كوتاه و و خالي از وسايل دست و پاگير و مزاحم فراهم شود .6 ـ در فضاي باز سيلندر نبايد در مقابل تابش مستقيم نور خورشيد يا برف و باران قرارگيرد .7 ـ همچنين بايد دقت داشت كه خاموش كننده بايد در فاصله اي دورتر از مواد مخاطره آميز نصب شوند .14

اسلاید 117: خروج اضطراري15

اسلاید 118: طرز استفاده از خاموش كننده هاي دستي :(1)(2)(3)(4)1- ضامن كپسول را بكشيد.2- ريشه (مركز) آتش را هدف بگيريد.اگر خاموش كننده را به سوي شعله آتش بگيريد ، ماده خاموش كننده همراه شعله به اطراف منحرف شده و سودمند نخواهد بود.3- دسته روي كپسول را فشار دهيد. با اين عمل ماده خاموش كننده با فشار از كپسول خارج مي شود.4- نازل (شلنگ) خاموش كننده را با حركت رفت و برگشتي از دو طرف به سوي آتش بگيريد تا زماني كه آتش كاملاً خاموش شود. خاموش كننده را ابتدا از فاصله دور به سوي آتش گرفته و سپس به حريق نزديك شويد.

اسلاید 119: چگونه نشت و حريق گازهاي نقتي را كنترل نمائيم :- پيشگيريهاي اساسي : دور كردن افراد, حذف منابع آتش و جرقه (‌فاصله حدود 61 متر مگر آنانكه مشغول مبارزه هستند)

اسلاید 120:

اسلاید 121:

اسلاید 122: الف : نشت بدون آتش‌سوزي : جريان قطع شود (‌شير گاز, لوله‌هاي حامل گاز, وسايل نقليه, انبار ذخيره گاز) پاشيدن آب به صورت مه‌پاش(‌در پراكنده كردن و از بين بردن). اگر آب در دسترس باشد هر چه زودتر در هدايت گاز به محل بي‌خطر. آتش نشان در پشت لوله آب‌پاش قرار گيرد, - اگر نمي‌توان جريان را متوقف كرد گازهاي نسوخته وپراكنده با احتياط آتش زده البته با استفاده از مقدار كافي آب كه لوله را سرد نگاه دارد

اسلاید 123:

اسلاید 124:

اسلاید 125:

اسلاید 126:

اسلاید 127: - در خارج شهر ومحل دورافتاده سوزاندن گاز نشت كرده مناسب است. ولي بهترين و مطمئن‌ترين راه پراكنده كردن گاز نشتي با پاشيدن جريان قوي آب از فاصله دور مي‌باشد.

اسلاید 128:

اسلاید 129: مخزن را مي‌توان به خارج از شهر و محل دور‌افتاده انتقال داد.ب : نشت همرا با آتش‌سوزي : 1- قبل از خاموش كردن توقف گاز (‌مگر در موارد خاص)‌ اگر گاز در حال سوختن است آب روي قسمت‌هايي كه در معرض حرارت ديدن هستند. مخزن را از طرفين در معرض پاشيدن آب قراردهيد

اسلاید 130:

اسلاید 131: 2- مشورت در خصوص قطع گاز با راننده و مخازن نگهداري گاز 3- اگر تنها شير در ميان آتش است با ايجاد چتر آب و با آرامي شير را بست 4- پاشيدن آب فراوان روي گاز نشت‌كرده و روي لوله‌ها و مخازن .

اسلاید 132: 6- وقتي آب به مقدار كافي نباشد منتظر انفجار باشيد لذا عقب‌نشيني افراد به محل امن 7- معمولاً‌نبايد مخزن آتش گرفته را حركت داد مگر در شرايط خاص و به صورت عمودي

اسلاید 133: ج : مخازن در معرض آتش : 1- وفتي مخازن و وسايل متصل به آن در معرض آتش باشند بايد به مقدار كافي آب روي آن پاشيد تا خنك شده و از خروج گاز جلوگيري شود.2- اگر منبع آن‌‌‌قدر گرم شود كه دريچه باز شده و گاز خارج شده آتش بگيرد بايد اجازه داد كه به سوختن ادامه دهد همزمان بايد مقدار زيادي آب روي مخزن و لوله ها پاشيد تازمانيكه دريچه خود بخود بسته شود.

اسلاید 134: سيستم مديريت بايد ا قدا مات زير را ا نجام دهد: بازرسي ماهيانه از سيستم آبپاش خودكار و تست آلارم و ثبت و نگهداري، دعوت از متخصصين جهت بازنگري سيستم ها و ارزيابي برنامه اضطراري

اسلاید 135: ا نبار كردن مواد و قابل اشتعال بر اساس كدهاي ايمني مربوطه مايعاتي كه نقطه اشتعال آنها كمتر از of100 باشند در گروه مايعات قابل اشتعال و مايعاتي كه نقطه اشتعال آنها بالاي of100باشند در گروه مايعات قابل احتراق مي باشند. لوله هاي آب , شلنگ ها , خاموش كننده هاي دستي بطور منظم بازرسي و رفع موا نع جهت دسترسي تنها ا فراديكه روش مبارزه با حريق را مي دا نند بايد از وسايل استفاده كنند .

اسلاید 136: با تشكر از توجه شما