شناخت فلزات صنعتی

شناخت فلزات صنعتی

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحيم

اسلاید 2: پروژه شناخت فلزات صنعتي

اسلاید 3: مقدمه : موادي که باعث سازگاري سازه با محيط خود مي شوند، مواد محرک ناميده مي شوند. اين مواد مي توانند شکل، سفتي، مکان، فرکانس طبيعي و ساير مشخصات مکانيکي را در پاسخ به دما و يا ميدان هاي الکترومغناطيسي تغيير دهند. امروزه پنج نوع ماده محرک به طور عمده استفاده مي شود که شامل آلياژهاي حافظه دار، سراميکهاي پيزوالکتريک2، مواد مغناطيسي سخت3 و مايعات الکترورئولوژکال4 و مگنتورئولوژيکال5 مي باشند.

اسلاید 4: اين مواد از زمره مواد هوشمند محرک مي باشند. مواد هوشمند آن دسته از موادي هستند که مي توانند به تغييرات محيط به بهترين شکل ممکن پاسخ داده و رفتار خود را نسبت به تغييرات تنظيم نمايند. به طور کلی مواد حافظه دار موادی هستند که دارای چند عملکرد یا به عبارتی دیگر هوش ذاتی هستند که در ساختار آنها بوجود آمده است .که مواد حافظه دار می توانند از فلزات ،سرامیکها،پلیمرهاو...باشند. . واژه آلیاژحافظه دار (SMA) برای گروهی از مواد فلزی بکار می رود که قدرت و توانائی مربوط به برخی اندازه ها یا شکلهای  قبلا تعریف شده را موقعی که تحت عملیات حرارتی مناسب قرارمیگیرند تشخیص میدهند .

اسلاید 5: حرارت دادن در بالای دمای انتقال به این آلیاژها باعث تغییر فاز در ساختار کریستالی آنها می گردد . بعضی از این آلیاژها با حرارت دادن حافظه داری خود را نشان می دهند و بعضی از آنها با سرد کردن و گرم کردن. در پديده حافظه داري، نمونه در حالت كاملاً مارتنزيتي به مقدار معيني تغيير فرم داده مي شود سپس با گرم كردن نمونه و برگشت آن به حالت آستيني، شكل نمونه نيز به حالت اول خود بر گردد .

اسلاید 6: شكل (1) سيكل حرارتي مكانيكي توصيف كننده پديده حافظه داري شكلي شكل(1) چگونگي پديده حافظه داري شكل را با تبديل دو فاز آستنيت و مارتنزيت به يكديگر نشان مي دهد.

اسلاید 7: بررسي بر روي تغيير حالت متالورژيكي نمونه جامد ، تغيير آرايش اتم ها بدون هيچگونه تغييري در تركيب شيميايي فاز زمينه را نشان مي دهد. اين تغيير آرايش منجر به ايجاد ساختار كريستالي فاز جديد و پايدار مي شود. پيشرفت تغيير حالت بدون نياز به حركت و جابجايي اتمها به صورت مجزا ، را مي توان مستقل از زمان دانست و به همين دليل مي توان وابستگي دما را به عنوان تنها عامل پيشرفت اين تغيير نشان داد.

اسلاید 8: تاریخچه: در سال 1932 مشاهدات ثبت شده درباره پديده حافظه داري شكلي توسط Change و Read انجام شد. آنها وارون پذيري حافظه شكلي را در AuCd از طريق مطالعات فلز شناسي و تغييرات مقاومت آلياژ ، بررسي كردند در سال 1956 مشاهدات و نتايج تحقيقات مربوط به تز دكتراي Horbojen در موضوع اثر حافظه دار در آلياژCu-Zn منتشر شد. . در سال 1962 Buhler و همكارانش ،به بررسي پديده حافظه داري شكلي در آلياژ تيتانيم و نيكل كه داراي اتمهاي برابر مي باشند پرداختند. در اين هنگام تحقيق درباره متالورژي و كاربردهاي عملي اوليه آن به طور جدي آغاز شد.

اسلاید 9: در سال 1967 در كنفرانس Nol ،Buhler و همكارانش تحقيقات گسترده خود را بر روي Nitionol و كاربردهاي تجاري فراوان در صنايع ارائه دادند . از جمله كاربردهاي مطرح شده ساخت كوپلينگ توسط شركت Raychem براي اتصال لوله هاي هيدروليكي مي باشد. كه در صنايع هوايي و نيروي دريايي ايالات متحده و همچنين در حوزه هاي نفتي درياي شمال مورد استفاده قرار گرفت. در سال 1980 ميلادي Micheal و Hawt با انتشار مقاله اي از نتايج تحقيقات خودشان بر روي برنج آنرا به عنوان ماده جديد حافظه دار معرفي كردند.

اسلاید 10: چگونگی پی بردن به حافظه داربودن این آلیاژها:History”SMAs” در سال 1961در لابراتوار اسلحه و مهمات نیروی دریایی White Oak بود ،که به خاصیت بی همتاو شگفت انگیز این گونه آلیاژها پی برده شد. Dr.Wiliam.j.Buehler اولین نفری بود که به حافظه دار بودن این آلیاژها پی برد. اکتشاف حقیقی خاصیت حافظه دار بودن آلیاژ به طور تصادفی به دست آمد.در نشست هیئت مدیره لابراتوار یک نوار از این آلیاز که مدتها از خم شدن آن می گذشت مهیا بود.یکی از حاضران به نام « دکتر دیوید» نوار را با فندک مخصوص پیپش گرم کرد وبه طور شگفت آوری نوار کشیده شد و به حالت اولیه خود برگشت.

اسلاید 11: آزمایش جهت بررسی حافظه دار بودن یک آلیاژ حافظه دار به منظور بررسی اثر حافظه دار بودن یک آلیاژ حافظه دار پایه مس،چندین ترکیب مختلف از سیستم سه تایی مس-روی-آلومینیوم انتخاب شد ند.نمونه های آزمایشی با استفاده از مواد اولیه با خلوص تجارتی توسط فرایند ذوب در کوره القايی و نورد گرم و سرد تهیه شدند و بر روی یکی از ترکیبات ساخته شده درمحدوده حرارتی 290-200 درجه سانتیگراد رفتار پیری ایزو ترمال مورد بررسی قرار گرفت. با استفاده از آزمایشات خمش، سختی، کشش مکانیکی، اندازه گیری ضریب مقاومت الکتریکی وبررسی(اثرحافظه دار ورفتار پیری مورد مطالعه قرار گرفت. SEMمتالوگرافی با میکروسکوپ نوری و الکترونی ) نتایج بدست آمده بیانگر آن است که اثر حافظه دار در این آلیاژها در اثر تحول مارتنزیتی بوده ودر محدوده حرارتی تغییر حالت خواص آلیاژ بطور قابل توجهی تغییر پیدا می کند.

اسلاید 12: رفتار پیری با استفاده از روابط سینتیکی مورد بررسی قرار گرفت.نتایج حاصله نشان می دهند که از بین رفتن اثر حافظه دار در این آلیاژها با تغییرات خواص آلیاژ(افزایش سختی، استحکام کششی، تسلیم،ضریب مقاومت الکتریکی ومدول الاستیسیته)همراه می باشند. چنین تغییراتی ناشی از تحولهای اکتیواسیون حرارتی بوده و انرزی محرکه تغییر حالت پیری ایزوترمال در حدود 110 kj/mol می باشد.

اسلاید 13: اساس حافظه داری آلیاژ : NiTinol آلیاژهای حافظه دار از عناصر نیکل و تیتانیوم تشکیل شده اند، که تحت نام نایتینول شناخته می شوند. اصل حافظه داری درآلیاژ نایتینول تغییر فاز می باشد. در واقع پس از کشف این خاصیت درآلیاژهای حافظه دار سؤال این بود که تا چه مقدار این فلزات می توانند شکل اولیه خود را به خاطر آورند.

اسلاید 14: « دکتر فردریک» که یک پژوهشگر در ساختمان کریستالی است با دقت تغییرات ساختمانی که در تراز اتمی خاصیت بی همتای این فلزات تاثیر داشتند بررسی کرد.او فهمید که نیتینول یک فاز متغییر دارد (البته در حالت جامد) و این فاز متغییر مارتنزیت و آستنیت می باشد.نیتینول می تواند در دمای نسبتا پایین تغییر فرم پلاستیک یافته و سپس در درجه حرارت بالا به شکل قبل از تغییر فرم پلاستیک برگردد. اساس خاصیت برگشت پذیری این آلیاژها«تغییر حالت مارتنزیتی فاز آستنیت می باشد». درفاز مارتنزیت نیتینول می تواند خم شود و به اشکال مختلف تغییر شکل بدهد.

اسلاید 15: روشي نو جهت کنترل ترکيب لايه‌هاي نازک حافظه دار آلياژ پايه: لايه‌هاي نازک NiTi با درصد مساوي از نيکل و تيتانيم به عنوان يک ماده عملگر خودکار در سيستم‌هاي ميکروالکترومکانيکال به خاطر دانسيته انرژي مکانيکي بالا که از تحول مارتنزيتي ناشي مي‌شود مورد توجه زيادي قرار گرفته است. در اين ميان لايه‌هاي نازک (Ni(Ti+Hf) نيز به خاطر وجود تحولات فازي پايدار در دماهاي بالاتر از آلياژ NiTi به عنوان مناسب‌ترين لايه‌هاي نازک هوشمند دما بالا از اهميت ويژه‌اي برخوردارند.

اسلاید 16: در اين قسمت يک روشي نو جهت کنترل ترکيب لايه‌هاي نازک حافظه دار آلياژ پايه NiTi اعم از (X<0.3)Ni0.5Ti0.5-X , HFX , Ni1-XTiX توسط لايه نشاني همزمان از طريق تارگت‌هاي مجزا در سيستم‌ پراکنش با خلاء UHV (<10-8torr) بررسی می شود. تأثير پارامترهاي مهم دستگاه پراکنش از جمله اثر توان اعمالي به تارگت‌ها در ترکيب لايه، اثر فشار گاز آرگون (Ar) بر ريز ساختار و خواص حافظه داري، و اثر هندسه لايه نشاني بر انحراف ترکيب در واحد طول و ضخامت لايه مورد مطالعه قرار گرفت. نتايج نشان داد که در فشار گاز آرگون بالاتر از Pa2/1، لايه به شدت ترد و خواص حافظه‌داري آن بسيار ضعيف مي‌شود در حاليکه با کاهش فشار گاز آرگون به مقدار Pa6/0 لايه‌هاي نازک حافظه‌دار با ترکيبات مختلف و قابل مقايسه با خواص کپه‌اي آلياژ NiTi قابل دستيابي است.

اسلاید 17: مشخصه‌‌يابي لايه‌هاي بهينه شده توسط روش‌هاي مختلف آناليز نظير XRD,DSC,AFM و اندازه‌گيري مقاومت الکتريکي بر حسب دما، TEM, RBS, SEM(EDS) و نانوسختي سنجي انجام پذيرفت. نتايج آزمايشهاي XRD نشان داد که لايه نشانده شده به ضخامت m 2 در دماي اتاق آمورف بوده و نياز به عمليات حرارتي مناسبي دارد. عمليات حرارتي و يا به عبارت ديگر فرآيند آنيلينگ بر اساس دماي کريستاليزاسيون لايه‌ها که از آناليز حرارتي DSC به دست آمد انجام پذيرفت.

اسلاید 18: نتايج نشان داد که دماي کريستاليزاسيون، وابسته به ترکيب لايه‌ها مي‌باشد (به عنوان مثال، دماي کريستاليزاسيون لايه نازک NiTi با درصد مساوي از نيکل و تيتانيم Cْ 472 و در لايه NiTiHf با ترکيب %at7/28=HF برابر Cْ519 اندازه‌گيري شد). بنابراين آنيلينگ لايه‌هاي نازک NiTi در دماي Cْ500 و لايه‌هاي NiTiHF به دليل دماي کريستاليزاسيون بالاتر، در دماي Cْ550 به مدت يک ساعت انجام پذيرفت. مشخصه‌يابي لايه‌هاي نشانده شده توسط روش‌هاي XRD بر اساس تابعي از دما، DSC و اندازه‌گيري مقاومت الکتريکي نشان داد که دماهاي تغيير فاز تابعي از ترکيب لايه مي‌باشند.

اسلاید 19: در لايه‌هاي نازک NiTi اين دماها وابسته به نسبت Ni/Ti بوده به طوريکه در لايه‌هاي غني از نيکل دماهاي تغيير فاز در زير دماي اتاق رخ داده در حاليکه در لايه‌هاي غني از تيتانيم و ترکيب مساوي از نيکل و تيتانيم بالاتر از دماي اتاق و پايين‌تر از Cْ100 گزارش مي‌شود. نتايج مشخصه يابي لايه‌هاي هوشمند NiTiHf نيز نشان داد که با جايگزين کردن Hf به جاي Ti در سيستم دوتايي NiTi به ميزان at%10 دماي تغيير فاز به بالاتر از Cْ100 رسيده و در at%4/24 دماي Ap (دماي پيک آستنيتي) به Cْ 414 افزايش مي‌يابد. همچين فاز R در ترکيبات مختلف از 15 at%=Hf مشاهده گرديد.

اسلاید 20: تأثير ترکيب شيميايي لايه‌هاي نازک بر ساختار، مورفولوژي سطح، دماهاي تغيير فاز و رفتار مکانيکي لايه‌ها نيز مورد بررسي قرار گرفـت. نتايج نشان داد که اين خواص وابستگي شديدي به انحراف ترکيب به ميزان کم را دارند. اثر انحراف ترکيب از مقدار نسبت مساوي نيکل و تيتانيم باعث ايجاد رسوباتي از نوع Ni4Ti3 در لايه‌هاي غني از نيکل و Ti2Ni در لايه‌هاي غني از تيتانيم شده از وجود آنها، دماهاي تغيير فاز را جابجا مي‌کند.

اسلاید 21: نتايج حاصل از مشاهدات AFM نشان از نانو ساختار سطحي لايه‌ها را داشت. لايه‌هاي نازک آلياژ NiTi و NiTiHf به ترتيب با اندازه دانه کمتر از nm50 و nm100 داراي خواص حافظه داري و سوپر الاستيسيته مطلوب و قابل مقايسه با حالت کپه‌اي همان آلياژها مي‌باشند. اندازه دانه‌ها و مطالعه فازهاي مختلف با TEM نيز مورد بررسي قرار گرفت که نشان از نانوساختار بودن لايه‌ها را داشت. خواص مکانيکي لايه‌هاي نازک که توسط روش نانوسختي سنجي در دماي اتاق انجام پذيرفت در عمق‌هاي فرورونده کمتر از nm200 در لايه‌هاي غني از نيکل خاصيت سوپرالاستيسيته و در لايه‌هاي غني از تيتانيم و درصد مساوي از نيکل و تيتانيم تغيير فرم مارتنزيتي را نشان داد.

اسلاید 22: مدل‌هاي تغيير فرم در زير ماده فرورونده در دو حالت ذکر شده بررسي شده است. همچنين مدل يانگ و سختي لايه‌ها بر حسب تابعي از عمق فرورونده مورد مطالعه قرار گرفتند. در پايان، با توجه به نتايج به دست آمده، روش لايه نشاني پيشنهادي از تارگت‌هاي مجــزا مي‌تواند روشي مناسب در کنترل ترکيب لايه بوده و نيازي به توليد آلياژهاي مختلف NiTi براي ساخت تارگت‌هاي آلياژي نيست. اين روش براي ساخت لايه‌هاي نازک حافظه دار دوتايي و سه تايي در ساخـت سيستم‌هاي MEMS و BioMEMS پيشنهاد مي‌شود.

اسلاید 23: روش تهیه:برای تهیه آلیاژ حافظه دار تیتانیوم - نیکل؛چهار روش :ذوب درکوره مقاومتی، کوره مقاومتی خلاء، کوره کوانتومتری و توسط روش سنتز احتراقی بررسی شده محصول دو روش اول همگن نبوده وقابلیت نورد گرم ندارند ولی قطعهً ذوب شده در کوره کوانتومتری ازنظر ترکیب شیمیایی یکنواخت است وقابلیت کارگرم دارد. درفرآیند سنتز احتراقی علاوه بر اینکه صرفه جوئی قابل ملاحظه ای در مصرف انرژی وزمان صورت می گیرد ؛محصول فرآیند نیزمی تواند به راحتی نورد گرم وسرد شوند وبر خلاف سه روش قبلی نیازی به عملیات حافظه دار کردن ندارند.اند.

اسلاید 24: روش هاي اصلي ساخت آلياژ هاي حافظه دار در دو گروه عمده قابل بررسي است: الف) ساخت آلياژ به طريقه ذوب و ريخته گري با استفاده از كوره هاي القايي و كوره هاي مقاومتي ب) ساخت آلياژ به طريقه متالورژي پودر براي توليد آلياژهاي حافظه دار درتناژهاي بالا و تجارتي ، از روش ذوب و ريخته گري استفاده مي شود.

اسلاید 25: معرفي آلياژهاي حافظه دار: آلياژهاي حافظه دار عنوان گروهي از مواد محرک مي باشند که خواص متمايز و برتري نسبت به ساير آلياژها دارند. عکس العمل شديد اين مواد نسبت به برخي از پارامترهاي ترموديناميکي ومکانيکي و قابليت بازگشت به شکل اوليه دراثراعمال پارامترهاي مذکوربه گونه اي است که مي تواند رفتارسيستم را بهبود بخشد. وقتي يک آلياژمعمولي تحت بار خارجي بيش از حد الاستيک قرارمي گيرد؛ تغيير شکل مي دهد. اين نوع تغييرشکل بعد از حذف بارباقي مي ماند.اما آلياژهاي حافظه دار، از جمله آلياژهايNi-Ti/ Cu-Zn/ Cu-Zn-Al/ Cu-Zn-Ga Cu-Zn-Sn، Cu-Zn-Si، Cu-Al-Ni، Cu-Au-Zn، Cu-Sn، Au-Cd، Ni-Al، Fe-Pt و... رفتارمتفاوتي از خودارائه مي نمايند. دردماي پايين، يک نمونه حافظه دارمي تواند

اسلاید 26: تغييرشکل پلاستيک چنددرصدي راتحمل کندوسپس به صورت کامل به شکل اوليه خود در دماي بالا برگردد. در فرآيند برگشت به شکل اوليه، آلياژ مي تواند نيروي زيادي توليد کند که اين نيرو براي تحريک مفيد مي باشد.اين فرآينداولين باردر سال 1938 مشاهده شد و براي مدت زمان طولاني در حد کنجکاوي آزمايشگاهي باقي ماند. درسال 1961 اثر حافظه داري شکل در آلياژنيکل - تيتانيوم با درصداتمي مساوي (50-50%) توسط بوهلر و در آزمايشگاه ناوال اوردنانس (Naval Ordanance Lab) کشف وتحت نام نايتينول (Nitinol) مشهور شد. دوحرف اول نايتينول درارتباط با نيکل ، دوحرف بعدي مربوط به عنصر تيتانيوم و سه حرف آخر دررابطه با آزمايشگاه ناول اوردانس مي باشد.ازاوايل سال 1980استفاده از آلياژهاي حافظه دار در بين محققان ومهندسان مورد توجه قرار گرفت و اين آلياژ هوشمند در

اسلاید 27: زمينه هاي وسيعي از جمله تعديل رفتار آئرو الاستيسيته آنتن ماهواره ها ، کنترل ارتعاش سازه هاي فضايي، کنترل ارتعاش سطوح کنترلي هواپيماها و حتي در شبيه سازي هاي پزشکي مورد استفاده قرار گرفته است و کشف مزاياي اصلي و علمي آن هر روز افزايش يافته است. مکانيزم اصلي که خواص آلياژهاي حافظه دار را کنترل مي کند در رابطه با تغيير کريستالي آلياژ است . به اين معني که ساختار مارتنزيتي در دماي پايين با افزايش دما به ساختارآستنيتي تبديل مي شود و درهنگام سرد کردن؛ فرآيندعکس رخ خواهد داد. بسياري از مواد، استحاله مارتنزيتي دارند اما برتري که آلياژهاي حافظه دار را نسبت به آلياژهاي ديگر متمايز مي نمايد قابليت دو قلو شدن اين آلياژ در فاز مارتنزيت مي باشد. در حاليکه مواد ديگر به وسيله لغزش و حرکت نابجائيها تغيير

اسلاید 28: شکل مي يابند، آلياژهاي حافظه دار به وسيله تغيير جهت ساده ساختار کريستالهاي خود و از طريق مرزهاي دو قلوئي به تنش هاي اعمال شده، عکس العــمل نشانمي دهند. اگردراين آلياژها در دماي پائين،هنگامي که فازمارتنزيت حاکم است، تغيير‌فرم پلاستيکي روي ‌دهد، ساختار کريستالي دو قلو شده اي براي آلياژ ايجاد مي شودكه ناشي از تغيير فرم پلاستيک مي باشد . با گرم‌کردن آلياژ تغيير فرم يافته تا دماي شروع فازآستنيت مي‌تواند شکل اوليه را بازگرداند. اين توانائي بعنوان اثر حافظه - شکل خوانده مي‌شود و حاصل از تغيير فاز مارتنزيت دردماي پائين به فاز آستنيت دردماي بالا مي‌باشد .

اسلاید 29: دماي پايين و جايي که فاز مارتنزيت حاکم است، تغيير فرم پلاستيک در ميله رخ داده و طول آن زياد مي شود. حال اگر ميله خم شده، گرم شود و فاز آستنيت حاکم گردد، ميله به بهينه ترين حالت به شکل اوليه خود بر مي گردد. وقتي هم که ميله سرد شود و به فاز مارتنزيت برگردد، نيز کرنشهاي پلاستيک کاملا حذف شده اند و به حالت اوليه در خواهد آمد . در حقيقت در اثر فرآيند برگشت به شکل اوليه، تنشهايي در آلياژ توليد ميشود که اين تنش باعث تحريک ميشود.اين تنشهاي حاصل شده، تنش بازيافتي خوانده مي شود و بهبود توزيع تنش و کرنش، بهبود خواصي چون مدول يانگ و تنش تسليم و توانائي کنترل رفتار سيستم، از جمله آثار مفيد تنشهاي بازيافتي مي‌باشد. بعنوان مثال اگر در نوعي از اين آلياژ کرنش 8 درصدي رخ دهد، با گرم کردن مي توان اين کرنش را کاملا از بين برد. هما ن گونه که در شکل ملاحظه مي گردد ، دراثر خم کردن ميله حافظه دار در

اسلاید 30: تغيير حالت هاي مارتنزيتي و پديده حافظه دار شدن: تغيير حالت متالورژيكي جامدات از دو طريقه زير امكان پذير است . 1)حركت و جابجايي اتم ها وابسته به درجه حرارت و زمان با تغيير در تركيب شيميايي فاز جديد نسبت به زمينه قبلي. 2)تغيير آرايش اتمي به صورت هماهنگ وابسته به دما و بدون وابستگي بهزمان و هيچگونه تغييري در تركيب شيميايي فاز جديد نسبت به زمينه قبلي . تغيير حالتهاي مارتنزيتي به طريقه دوم مرتبط است و داراي مشخصات زير است 1)تغيير مكان به صورت شبه برشي مي باشد و در آن اتم ها به صورتهماهنگ و گروهي جابجا مي شود. 2) ديفوزيون اتمي در آن اتفاق نمي افتد.

اسلاید 31: كريستالوگرافي مارتنزيتي: تغيير حالت تبديل آستنيت به مارتنزيت از لحاظ كريستالوگرافيدر سه مرحله قابل بررسي است . 1- تغيير فرم شبكه اي 2- برش ناهمگن 3- دوران شبكه اي فرآيند تبديل آستنيت به مارتنزيت در مرحله تغيير فرم شبكه اي در شكل 2 نشان داده شده است . در اين مرحله اتم ها با جابه جايي جزئي و هماهنگ ، پيشروي فصل مشترك از هر لايه اتمي را موجب مي شوند.

اسلاید 32:

اسلاید 33: بايد توجه داشت پديده حافظه داري بدون تغيير حجم و تغيير شكل امكان پذير بوده و برش ناهمگن توجيه كننده اين مطالب مي باشد. برش ناهمگن در مارتنزيت به دو طريق امكان پذير است : 1) مكانيزيم لغزش يافتن صفحات اتمي 2) مكانيزيم تشكيل دوقلويي ها

اسلاید 34:

اسلاید 35: تصاوير نشان داده شده چگونگي انطباق فاز مارتنزيت بر فاز آستنيت را در هنگام جابجايي جزيي و گروهي اتمها با حفظ شبكه كريستالي نشان مي دهد. بايد توجه داشت كه لغزش صفحات اتمي به علت شكسته شدن باند هاي اتمي بعنوان مكانيزيم تغيير فرم پلاستيك دائم محسوب مي شود، در صورتي كه درمکانیزم دو قلويي به علت انرژي پايين مرز دوقلويي و برخورداري از تحرك و لغزندگي نسبي تغيير فرم غير دائم است. درآلياژهاي حافظه دار، كرنش هاي ناشي از تغيير حالت در اثر تشكيل يك جفت از دو قلويي هاي دو طرف مرز ذخيره سازي مي شوند و براي برگشت پذيري از آن استفاده مي شود.

اسلاید 36:

اسلاید 37: شكل 4) مرز دوقلويي را نمايش مي دهد و هر يك از دوقلويي هاي دو طرف مرز دوقلويي يك وا ريانت را شامل مي شود. در صورت وارد كردن تنش برشي به مرز دو قلويي باعث حركت يكي از واريانت ها شده و واريانت ديگري حذف مي شود.(شكل 4 ،B) اين روند مي تواند تا تبديل تمامي واريانت به يك واريانت واحد ادامه يابد(شكل 4، C) . بررسي پديده حافظه داري در تك كريستال آستنيت در شكل 5 نمايش داده شده است

اسلاید 38:

اسلاید 39: مرحله اول همانطور كه از شكل پيداست بعد از سرد كردن كريستال در زير دماي Mf واريانت هاي A و B و C و D تشكيل مي شوند مرحله دوم با وارد كردن تنش به كريستال ، واريانتها شروع به حركت و حذف شدن مي كنند تا واريانت واحد A تشكيل گردد. حين تشكيل واريانت واحد A كرنش هايي در جهت واریانت َAذخيره مي شود. مرحله سوم مربوط به حرارت دادن كريستال نمونه براي تبديل مارتنزيت به آستينت مي باشد از آنجا ييكه كرنش ها تنها در جهت واريانت A ذخيره شده اند، پس تنها مسير براي برگشت پذيري، واريانت A مي باشد و نمونه به شكل اوليه خود باز مي گردد.

اسلاید 40: رفتار ترمومكانيكي: آلياژ هاي حافظه دار در درجه حرارت هاي مختلف داراي خصوصيات مكانيكي بسياري مي باشند در شكل زیر منحني هاي ساده تنش - كرنش براي آلياژ تيتانيم- نيكل مشاهده مي شود. آلياژ دردماهاي پايين ، متوسط و بالاي دماي استحاله مورد آزمايش قرار گرفته است . تغيير شكل در مارتنزيت با چند در صد كرنش و تنش فشاري نسبتاً كم ديده مي شود. درحاليكه آستنيت دردرجه حرارت بالا نياز به تنش نسبتا زيادي براي تغيير شكل دارد . خط چين روي منحني مارتنزيت نمايانگر برگشت پذيري آلياژ بعد ازبرداشتن تنش وارد شده بعد از گرم كردن نمونه و تبديل به فازآستنيت مي باشد ولي چنانچه كه مشاهده مي شود درمنحني مربوط به آستينت با برداشتن تنش و گرم كردن نمونه امكان برگشت پذيري وجود ندارد.

اسلاید 41:

اسلاید 42: خاصيت ارتجاعي كاذ ب :خصوصيت جالب توجه درباره منحني تنش- كرنش درقسمت منحني C ديده مي شود.به طوري كه پس از حرارت دادن نمونه كمي بالاتر ازدرجه حرارت انتقال، دردرجه حرارت بالاي Af به نمونه درفازمارتنزيت تنش وارد مي شود.با افزايش مقدار تنش ،تغيير شكل نيز به صورت يكنواخت افزايش مي يابد (منحني AB). دراين هنگام رفتار تغيير شكل و تنش پايداري مشاهده مي شود با كاهش تنش (منحني (CD مارتنزيت به آستينت تبديل مي شود بايد توجه داشت كه برگشت پذيري انجام شده به خاطرتغييرحرارت نمونه نمي باشد ودليل آن كاهش فشاراين است. پديده را كه موجب مي شود آلياژ خاصيت كشساني نامحدود پيدا كند به عنوان خاصيت ارتجاعي كاذب ناميده مي شود.

اسلاید 43: اثر حافظه - شکل آلياژهاي حافظه دار:رفتار ترموديناميکي آلياژهاي حافظه دار به دما، تنش و ترکيب شيميايي و ساختار آلياژ بستگي دارد. در فرآيند گرم کردن آلياژ و در دماي پايين تر از دماي آغاز فاز آستنيت ماده 100% در فاز مارتنزيت مي باشد و در دماي پايان فاز آستنيت ماده 100% در فاز آستنيت مي باشد. و در فرآيند سرد کردن و در دماي بالاتر از دماي آغاز فاز مارتنزيت ماده 100% در فاز آستنيت مي باشد در حاليکه در دماي پايين تر از دماي پايان فاز مارتنزيت ماده کاملا در فاز مارتنزيت مي باشد. اما در دماي مابين و و همچنين مابين دماهاي و ماده بصورت دو فازي است و بخشي از آن در فاز مارتنزيت و بخشي از آن در فاز آستنيت مي باشد.

اسلاید 44: حالت ماده در دماهاي مختلف توسط درصد حجمي فاز مارتنزيت بيان مي شود که در دماي پايينتر از در فرآيند گرم کردن و دماي پايين تر از در فرآيند سرد کردن برابر مقدار 1 مي باشد و در دماي بالاتر از در فرآيند گرم کردن و بالاتر از در فرآيند سردکردن برابر مقدار صفر مي باشد. اما در دماي مابين دماهاي تغيير فاز بسته به نوع فرآيند سرد و گرم کردن به دما وابسته مي باشد در شکل 2-3 چگونگي اين ارتباط بر حسب دما نشان داده شده است. در دماي پايين و به ازاي مدول الاستيسيته آلياژ برابر با مدول فاز مارتنزيت و در دماي بالا و به ازاي مدول الاستيسيته آلياژ برابر به مدول فاز آستنيت مي باشد. اما در دماي مابين دماهاي تغيير فاز، تغييرات مدول الاستيسيته تابعي بر حسب دما و بصورت شکل 3-3 مي باشد.

اسلاید 45: همچنين تنشهاي بازيافتي توليد شده نيز به دما وابستگي دارد که اين ارتباط در شکل 4-3 آورده شده است. بايستي توجه شود که تنشهاي بازيافتي به مقدار کرنش اوليه بستگي داشته و در حالتي که آلياژ تحت هيچگونه کرنش اوليه اي نباشد، در اثر تغيير فاز، تنش بازيافتي توليد نمي شود. شکل 2-3) نمودار درصد حجمي فاز مارتنزيت بر حسب دما شکل 3-3) تغييرات مدول الاستيسيته بر حسب دما شکل 4-3) تنش بازيافت لايه‌هاي نازک NiTi با درصد مساوي از نيکل و تيتانيم به عنوان يک ماده عملگر خودکار در سيستم‌هاي ميکروالکترومکانيکال به خاطر دانسيته انرژي مکانيکي بالا که از تحول مارتنزيتي ناشي مي‌شود مورد توجه زيادي قرار گرفته است.

اسلاید 46: دراين ميان لايه‌هاي نازک (Ni(Ti+Hf) نيز به خاطر وجود تحولات فازي پايدار در دماهاي بالاتر از آلياژ NiTi به عنوان مناسب‌ترين لايه‌هاي نازک هوشمند دما بالا از اهميت ويژه‌اي برخوردارند. در اين رساله يک روشي نو جهت کنترل ترکيب لايه‌هاي نازک حافظه دار آلياژ پايه NiTi اعم از (X<0.3)Ni0.5Ti0.5-X , HFX , Ni1-XTiX توسط لايه نشاني همزمان از طريق تارگت‌هاي مجزا در سيستم‌ پراکنش با خلاء UHV (<10-8torr) مورد مطالعه قرار گرفت. تأثير پارامترهاي مهم دستگاه پراکنش از جمله اثر توان اعمالي به تارگت‌ها در ترکيب لايه، اثر فشار گاز آرگون (Ar) بر ريز ساختار و خواص حافظه داري، و اثر هندسه لايه نشاني بر انحراف ترکيب در واحد طول و ضخامت لايه مورد مطالعه قرار گرفت.

اسلاید 47: نتايج نشان داد كه در فشار بالاتر از 2/1 پاسكال ، لايه به شدت ترد و خواص حافظه داري آن بسيار ضعيف مي شود در حالي كه با كاهش فشار گاز آرگون به مقدار6/0پاسكال لايه هاي نازك حافظه دار با تركيبات مختلف و قابل مقايسه با خواص كپه اي آلياژ NiTi قابل دستيابي است.مشخصه يابي لايه هاي بهينه شده توسط روشهاي مختلف آناليز نظير DSC,XRD,AFM و اندازه گيري مقاومت الكتريكي برحسب دما ، TEM,RBS,SEM(EDS) ونانو سختي سنجي انجام پذيرفت.

اسلاید 48: نتايج آزمايش هاي XRD نشان داد که لايه نشانده شده به ضخامت 2متردر دماي اتاق آمورف بوده و نياز به عمليات حرارتي مناسبي دارد. عمليات حرارتي و يا به عبارت ديگر فرآيند آنيلينگ بر اساس دماي کريستاليزاسيون لايه‌ها که از آناليز حرارتي DSC به دست آمد انجام پذيرفت. نتايج نشان داد که دماي کريستاليزاسيون، وابسته به ترکيب لايه‌ها مي‌باشد (به عنوان مثال، دماي کريستاليزاسيون لايه نازک NiTi با درصد مساوي از نيکل و تيتانيم Cْ 472 و در لايه NiTiHf با ترکيب %at7/28=HF برابر Cْ519 اندازه‌گيري شد). بنابراين آنيلينگ لايه‌هاي نازک NiTi در دماي Cْ500 و لايه‌هاي NiTiHF به دليل دماي کريستاليزاسيون بالاتر، در دماي Cْ550 به مدت يک ساعت انجام پذيرفت. مشخصه‌يابي لايه‌هاي نشانده شده توسط روش‌هاي XRD بر اساس تابعي از دما، DSC و اندازه‌گيري مقاومت الکتريکي نشان داد که دماهاي تغيير فاز تابعي از ترکيب لايه مي‌باشند.

اسلاید 49: در لايه‌هاي نازک NiTi اين دماها وابسته به نسبت Ni/Ti بوده به طوريکه در لايه‌هاي غني از نيکل دماهاي تغيير فاز در زير دماي اتاق رخ داده در حاليکه در لايه‌هاي غني از تيتانيم و ترکيب مساوي از نيکل و تيتانيم بالاتر از دماي اتاق و پايين‌تر از Cْ100 گزارش مي‌شود. نتايج مشخصه يابي لايه‌هاي هوشمند NiTiHf نيز نشان داد که با جايگزين کردن Hf به جاي Ti در سيستم دوتايي NiTi به ميزان at%10 دماي تغيير فاز به بالاتر از Cْ100 رسيده و در at%4/24 دماي Ap (دماي پيک آستنيتي) به Cْ 414 افزايش مي‌يابد. همچين فاز R در ترکيبات مختلف از 15 at%=Hf مشاهده گرديد. تأثير ترکيب شيميايي لايه‌هاي نازک بر ساختار، مورفولوژي سطح، دماهاي تغيير فاز و رفتار مکانيکي لايه‌ها نيز مورد بررسي قرار گرفت.

اسلاید 50: نتايج نشان داد که اين خواص وابستگي شديدي به انحراف ترکيب به ميزان کم را دارند. اثر انحراف ترکيب از مقدار نسبت مساوي نيکل و تيتانيم باعث ايجاد رسوباتي از نوع Ni4Ti3 در لايه‌هاي غني از نيکل و Ti2Ni در لايه‌هاي غني از تيتانيم شده از وجود آنها، دماهاي تغيير فاز را جابجا مي‌کند. نتايج حاصل از مشاهدات AFM نشان از نانو ساختار سطحي لايه‌ها را داشت. لايه‌هاي نازک آلياژ NiTi و NiTiHf به ترتيب با اندازه دانه کمتر از nm50 و nm100 داراي خواص حافظه داري و سوپر الاستيسيته مطلوب و قابل مقايسه با حالت کپه‌اي همان آلياژها مي‌باشند. اندازه دانه‌ها و مطالعه فازهاي مختلف با TEM نيز مورد بررسي قرار گرفت که نشان از نانوساختار بودن لايه‌ها را داشت.

اسلاید 51: خواص مکانيکي لايه‌هاي نازک که توسط روش نانوسختي سنجي در دماي اتاق انجام پذيرفت در عمق‌هاي فرورونده کمتر از nm200 در لايه‌هاي غني از نيکل خاصيت سوپرالاستيسيته و در لايه‌هاي غني از تيتانيم و درصد مساوي از نيکل و تيتانيم تغيير فرم مارتنزيتي را نشان داد. مدل‌هاي تغيير فرم در زير ماده فرورونده در دو حالت ذکر شده بررسي شده است. همچنين مدل يانگ و سختي لايه‌ها بر حسب تابعي از عمق فرورونده مورد مطالعه قرار گرفتند. در پايان، با توجه به نتايج به دست آمده، روش لايه نشاني پيشنهادي از تارگت‌هاي مجزا مي‌تواند روشي مناسب در کنترل ترکيب لايه بوده و نيازي به توليد آلياژهاي مختلف NiTi براي ساخت تارگت‌هاي آلياژي نيست. اين روش براي ساخت لايه‌هاي نازک حافظه دار دوتايي و سه تايي در ساخت سيستم‌هاي MEMS و BioMEMS پيشنهاد مي‌شود .

اسلاید 52: همچنين آلياژ نايتينول ماده اي هوشمند است؛ زيرا با داشتن امكان تشخيص و قابليت بازگشت به شكل مشخص،امكان اقدام خودكار در شرايط ضروري را دارا مي باشد. ساختار اين ماده در دماي پاييــن، مارتنزيت و در دماي بالا آستنيتي است. نايتينول ماتنزيتي نرمي فوق العاده ،تنش تسليم پايين و شكل پذيري قابل توجهي دارد.با تبديل ساختار آلياژ به آسنيت در اثر افزايش دما شكل قبلي آلياژ بازيابي مي شود.آستنيت استحكام تسلم بالايي داشته و بسيار سفت تر از ماتنزيت است.براي استحاله آستنيت به مارتنزيت يا بالعكـس درجه حرارت شروع و پايان استحاله بايد تعيين شود.مقدار اين دما با توجه به نوع كاربرد مهم مي باشد. چگونگي ساخت، عمليات حرارتي، كار سرد و تركيب شيميايي تـاًثيرات بسزايي بر خواص آلياژ و ساختار ميكروسكوپي دارند.

اسلاید 53: کاربردهای آلیاژ حافظه دار آلیاژهای حافظه دار کاربرد وسیعی در صنایع مختلف دارند ؛ از جمله این کاربردها، کاربردهای پزشکی و دندانپزشکی، هواوفضا، صنایع خودروسازی، صنایع الکترونی و بعضی کاربرد های دیگر می باشد.مواد حافظه دار عملکردهای ویژه و بدیعی از خود به نمایش می گذارند که از آن جمله حس گرایی(که شامل سه بخش حرارتی یا میدان می شود) به کار انداز ضربه بالا ، میرایی بالا، پاسخ های انطباقی، قابلیت حافظه داری و سوپرالاستیسیته میباشند که قابل استفاده در وسایل مختلف مهندسی جهت سیستمهای هوشمند است. کاربردهای آلیاژهای حافظه دار در مقاله ای فنی و مهندسی به چهاردسته تقسيم مي شوند: :۱- بازیابی آزاد ۲- بازیابی مقید۳- محرکها ۴- تغییر شکل سوپر الاستیکهمچنین این آلیاژها ها برای مواردی از قبیل فعّال کننده (محرک بازوی عامل مکانیسم) ویا در پاسخگویی به حرارت ویا میدان مغناطیسی مفید هستند .

اسلاید 54: کاربرد در صنایع خودروسازیامروزه آلیاژهای حافظه دار جهت کنترل موتور، انتقال قدرت وتوقّف اتومبیل استفاده می شودهمچنین از آن به عنوان جا یگزینی به جای موتور DC استفاده می شودکه درهرچه سبکترکردن سیستم تحریک، حذف گیربکس وکلاچ کمک بسیارزیادی می کندودرلغایت تمام این مذایاباعث افزایش اعتماد به نفس راننده وبالا رفتن ضریب اطمینان براثر کنترل دقیق اتومبیل خواهد شد.

اسلاید 55: کاربرد در پزشکیکاربرد آلیاژهای حافظه دار به عنوان سیستم تحریک روز به روز بیشتر می شود.از جمله استفاده آلیاژهای حافظه دار در پزشکی را می توان در ساخت پلاکها و ایمپلنت های پزشکی نام برد .كاربرد پزشكي آلياژ هاي حافظه دار به عنوان يك عملگر با اثر باقيمانده در داخل بدن قابل بررسي است آلياژي كه در بدن افراد براي بهبود رفتار باليني اعضاي آنها بكار گرفته شده است نبايد مولد هيچ گونه حساسيتي باشد علاوه بر آن آلياژ بكارگرفته شده نبايد به صورت ذراتي از يون آن ماده وارد خون شخص گيرنده اين گونه آلياژها شود. جنبه هاي متعددي شامل شاخص هاي مزاجي افراد همچون سن ، قواي بدن و سلامتي و خصوصيات شيميايي مواد همانند خوردگي ، تخلخل پذيري سطح ، تأثيرات سمي و عناصر موجود در مواد به منظور پذيرش مواد مذكور در بدن افراد بايد مورد بررسي قرار گيرند.

اسلاید 56: تحقيقات متعددي در مورد توليد و بكارگيري آلياژهاي حافظه دار با كاربرد پزشكي با پايه عنصري Ni-Ti انجام پذيرفته است . اين تحقيقات نشان مي دهد كه آلياژNi-Ti در كاربرد و استفاده، نسبت به بقيه آلياژها از موقعيت خوبي برخوردار است. تحليل خواص آلياژ Ni-Ti با بررسي خواص جداگانه نيكل و تيتانيم امكان پذير است . نيكل رنگ سفيد نقره اي براق دارد و فلزي است سمي ، شكننده كه از قابليت پوليش خوبي برخوردار است اين فلز جز ء فلزات غير آهني سنگين با جرم مخصوص Kg/dm3  9/8 و نقطه ذوب 1455 مي باشد و در مقابل خوردگي بسيار مقاوم بوده و به وسيله آهن ربا جذب مي شود. همچنين در مقابل حرارت و ضربه مقاومت خوبي نشان مي دهد موارد استفاده آن شامل پوشش محافظ در آبكاري فلزات ، توليد فولادهاي آلياژي و غيره مي باشد.

اسلاید 57: تيتانيم فلزي است نقره فام مايل به خاكستري و جزء فلزات غير آهني سبك است و جرم مخصوص آنKg/dm 3 5/4 و نقطه ذوب آن 1670 مي باشد. مقاومت در مقابل خوردگي و سايش و استحكام زياد آن موجب كاربرد در ساخت قطعات هواپيما ، سفينه فضايي ، لوازم نظامي و جراحي شده است. آلياژهاي تيتانيم دار فلز اصلي ساختمان هواپيماي مافوق صوت را تشكيل مي دهد . تيتانيوم بر خلاف نيكل در پزشكي بسيار مؤثر عمل مي كند ، علاوه بر اين با توجه به خواص بسيار خوب مكانيكي براي اصلاح دندان هاي كج و همچنين ترميم استخوان هاي آسيب ديده كاربرد فراوان دارد. بررسي تحقيقات خواص باليني آلياژ Ni-Ti چگونگي كنترل مقاومت در مقابل خوردگي و عوامل خارجي مؤثر بر اين آلياژ را نشان مي دهد.

اسلاید 58: موارد استفاده پزشكي از آلياژ Ni-Ti:الف) كاربردهاي مربوط به قلب و عروق:فيلتر سيمون براي جلوگيري از انسداد جريان خون در رگ ها مي باشد.   

اسلاید 59: ب) كاربردهاي ارتوپدي از آلياژهاي حافظه دار (SMA) به عنوان فضا گير يا spacer بين مهره هاي ستون فقرات در حين عمل جراحي استفاده مي شود كه موجب استحكام ما بين دو مهره در حين بهبودي بعد از تغيير شكل ايجاد شده در جراحي اسكوليدز مي شود .در شكل 13B- سمت چپ مهره تغيير شكل يافته در فاز مارتنزيتي است كه پس از جايگزيني در محل مورد نظر به حا لت سمت راستي (شكل اوليه ) بر مي گردد.  

اسلاید 60:  

اسلاید 61:  

اسلاید 62: ج) كاربرد آلياژ هاي حافظه دار در وسايل جراحي    

اسلاید 63: شناخت این گونه آلیاژهابرای شناخت ترمودینامیکی ومکانیکی آلیاژ های حافظه دارTI_ NI آزمایشاتی از قبیل اندازه گیری مقدار گرما برای انتقال فاز ؛ مقدار کرنش قابل بازیافت ، عمر و ضریب میرایی آلیاژ باید انجام پذیرد . برای مطالعه بر روی این آلیاژها و ارائه ترکیب آلیاژهای جدید و ساخت این گونه آلیاژها آزمایشات مختلف از جمله ذوب، بررسی فرآیند انجماد، انجام عملیات نورد، انجام عملیات حرارتی وتستهای متالوگرافی انجام می گیرد.

اسلاید 64: اثر حافظه دار يك طرفه و دو طرفه: الف )اثر حافظه دار يك طرفه : در صورتيكه اثر حافظه داري فقط بعد از تغيير شكل در حالت مارتنزيتي و سپس در سيكل گرم كردن مشاهده شود به آن اثر حافظه يك طرفه گفته مي شود. اين بدان معـني است كه در اين حالت تغيير شكل ايجاد شده ، فقط با گرم كردن به حالت اوليه قبل از تغيير شكل باز مي گردد و چنانچه جسم را دوباره سرد كنيم تغييري در شكل آن حاصل نمي شود اين خصوصيت در شكل شماره 7 نمايش داده شده است.

اسلاید 65: همانطور كه در تصوير مشاهده مي شود ابتدا فنر در دماي Mf به مقدار معيني تغيير فرم داده مي شود به صورتيكه تغيير فرم دائمي در آن باقي بماند حال اگر فنر تغيير فرم داده شده را تا دماي Af حرارت دهيم مجدداً به شكل اوليه خود بر مي گردد و در سيكل سرد شدن تا دماي Mf هيچگونه تغيير شكلي در فنـــر مشاهده نمي شود.

اسلاید 66: ب)اثر حافظه دار دو طرفه : برگشت پذيري به حالت اوليه خود در اثر سرد و گرم كردن آلياژ هاي حافظه دار دو طرفه در بازه معيني از دما امكان پذير است . در شكل 8 يك فنر با اثر حافظه دار دو طرفه به صورت باز شده در حالت آستيني و شكل جمع شده در حالت مارتنزيتي نشان داده شده است.   همانطور كه مشاهده مي شود اگر فنر گرم شود باز شده و در سيكل سرد شدن مجدداً به شكل جمع شده در مي آيد. بايد توجه داشت كه آلياژ هاي حافظه دار براي اينكه اثر حافظه دار دو طرفه از خود نشان دهند نياز به انجام عمليات ترمومكانيكي خاصي بر روي آنها مي باشد.

اسلاید 67: تاثیر ناخالصی های گازی بر ساختار میکروسکوپی و سختی آلیاژ حافظه  دار نایتینول: آلیاژ نایتینول از دو عنصر نیکل و تیتانیم با درصد اتمی مساوی یا نزدیک به هم درست شده است. این آلیاژ به سبب داشتن خواص منحصر به فردی هم چون حافظه داری، زیست سازگاری، نرمی و سفتی انتخابی مورد توجه مهندسین صنایع جدید و متخصصین رشته های پزشکی و بیو مواد قرار گرفته است. لازمه تولید آلیاژ نایتینول به خواص مطلوب، دقت درانتخاب ماده اولیه و بهینه سازی فرایند ساخت است. به هم خوردن ترکیب شیمیایی و یا جذب ناخالصی از محیط، تاثیرات عمده ای بر خواص آلیاژ می گذارند. این مقاله به تاثیر تغییر ترکیب شیمیایی و نفوذ ناخالص های گازی بر خواص آلیاژ پرداخته و اهمیت این تاثیرات هنگام به کارگیری آلیاژ مورد بحث قرار داده است.

اسلاید 68: در نتیجه معلوم شده که حضور گازهایی همچون نیتروژن، اکسیژن، هیدروژن و آرگن در هنگام ذوب آلیاژ سبب افزایش سختی، کاهش کارپذیری و تغییر ویژگی های حافظه داری آلیاژ می گردد. تصاویر میکروسکوپی آموزنده ای از مورفولوژی رسوبات حاصل از ترکیب شدن گازها با آلیاژ نیز در مقاله ارائه شده اند.

اسلاید 69: نتيجه گيري: 1-تغيير حالت مارتنزيتي به طريقه دوم تغيير حالت متالورژيكي جامدات مربوط بوده و در آن تغيير آرايش اتمي بدون هيچ وابستگي به زمان و تغييري در تركيب شيميايي فاز جديد، به صورت هماهنگ و وابسته به دما انجام مي گيرد. 2-رفتار حافظه دار شدن با تغيير مكان به صورت شبه برشي امكان پذير مي باشد كه در آن اتم ها به صورت هماهنگ و گروهي جابجا مي شوند. 3-مكانيزم دوقلويي در برش ناهمگن توجيه كننده چگونگي حافظه دار شدن آلياژنمونه بدون تغيير درحجم نمونه اوليه است.

اسلاید 70: 4- در رفتار ارتجاعي كاذب، آليا‍ژ خاصيت كشساني نامحدودي پيدا مي كند.5-اثر حافظه داري به دو صورت يك طرفه و دو طرفه در آلياژهاي حافظه دار قابل بررسي است. 6- آلياژهاي حافظه دار به دو روش 1-روش ذوب و ريخته گري 2- متالورژي پودر ساخته مي شوند.7-آلياژهاي NiTi به دليل داشتن ويژگي هايي همچون مقاومت در مقابل خوردگي ،سازگاري زيستي بالا، قابليت توليد در اندازه هاي خيلي كوچك ، خاصيت ارتجاعي بالا و توليد نيرو در تجهيزات مهندسي پزشكي كاربرد فراوان دارند.

اسلاید 71: و همچنين وجود ناخالصي هاي گازي در ساختار نايتينول منجر به تغيير خواص و از جمله افزايش سختي مي شود.ميزان سختي به ترتيب حضور توسط گازهاي هيدروژن آرگون نيتروژن و اكسيژن افزايش مي يابد.مطالعه تصاوير ميكروسكوپي نشان مي دهد كه جزاير ابري شكل و ماري شكل معرف حضور اكسيژن مي باشند.ناخالصي هاي نيتريدي نيز به شكل صليبي و دندريتي در ساختار ميكروسكوپي حضور مي يابند. از آنجا كه هيدروژن داراي نشانه خاصي نيست لذا گاهي با مارتنزيت اشتباه گرفته مي شود.

اسلاید 72: با توجه به تأثير عناصر ناخا لصي موجود در محيط ذوب به ويژه گازهاي اتمسفري بهترين روش براي ساخت آلياژ نايتينول استفاده از كوره القايي با فركانس بالا تحت خلأ است.اگر چه ورود كربن به داخل آلياژ نامطلوب است اما به لحاظ سهولت بهره برداري و هزينه پايين استفاده از بوته گرافيتي و قالب مسي با خلوص بالا يا فولاد زنگ نزن براي استفاده درفرايند ذوب ريخته گري وعمليات مياني مانند نگهداري جا بجايي و انجماد فلز مناسب مي باشند. براي پي بردن به نوع ناخالصي هاي جذب شده توسط الياژ اندازه گيري سختي و مشاهده تصاوير ميكروسكوپي آلياژ كاملأ راه گشا خواهد بود.

اسلاید 73: در پایان : به دلیل عدم آشنایی صنعت با تکنولوژی آلیاژهای حافظه دار استفاده از این محرک هنوز به رشد لازم نرسیده است. اما مراکزعلمی جهت فهم مکانیزم وخواص این گونه محرک ها در حال انجام تحقیقات گسترده ای هستند که ژاپن پیشرودراین زمینه می باشد وتاکنون بیش از 100مقاله درباره این گونه آلیاژهاارائه کرده است.

اسلاید 74: منابع:سايت هاي:www.felezat.comwww.shef.irwww.nnoble.comwww.iran.ac.irو وبلاگ تخصصي مهندسي صنايع و مهندسي مكانيك ايرانمجله مهندسي متالوژي