طرحواره درمانی

طرحواره درمانی

اسلاید 1: به نام خداکارگاه آموزشیطرحواره درمانیمدرس :علی اصغر رضائی( روان شناس بالینی ، مُبدع بازی درمانی آسیب عصب نگر )

اسلاید 2: در طرحواره درمانی سه مفهوم کلیدی وجود دارد که در واقع سنگ بنای آن محسوب می‌شوند این مفاهیم عبارت‌اند 1) طرحواره‌های ناسازگار اولیه 2) سبک‌های مقابله‌ای 3) ذهنیت‌های طرحواره‌ای

اسلاید 3: طرحواره درمانی که توسط یانگ و همکارانش (یانگ ۱۹۹۹، ۱۹۹۰) بوجود آمده ، درمانی نوین و یکپارچه است که عمدتا بر اساس بسط و گسترش مفاهیم و روش های درمان شناختی – رفتاری کلاسیک بنا شده استتاریخچه شکل گیری طرحواره درمانی* واژه « طرحواره » یا « اسکیما » بطور کلی به عنوان ساختار ، قالب یا الگو تعریف می شود* طرحواره را بصورت الگویی در نظر می گیرند که بر اساس واقعیت یا تجربه شکل می گیرددر حوزه شناخت درمانی ، بک (۱۹۶۷) در اولین نوشته هایش به مفهوم طرحواره اشاره کرد

اسلاید 4: * ارزش و احترامی برای وجودمون قائل بودن ؟* در چه خانواده‌ای بزرگ شده‌ایم ؟ * پدر و مادر چه رفتاری با هم داشته‌اند ؟ * آیا ما را در آغوش می‌گرفتند ؟ * آیا احساس امنیت می‌کردیم ؟ * آیا به ما حس ارزشمندی داده‌اند ؟ * آیا ما را با دیگران مقایسه‌کرده‌اند و ...آن روزهایی که شخصیت ما در حال شکل‌گیری بوده است طرحواره ها هم به سرعت خود را بر شخصیت ما تحمیل کرده اند :طرحواره ها دو نوع هستند : 1) طرحواره های سازگار 2)طرحواره های ناسازگار

اسلاید 5: 1) حس امنیت و دلبستگی ایمن به دیگران2) حس هویت فردی و استقلال ( خودگردانی ، کفایت و هویت )3) آزادی در بیان احساسات و بیانِ خواسته خودتان از دیگران4) توانایی بازی کردن و فعالیت خودجوش5) داشتن ایمنی و محدودیت‌های متناسب با سنیکی از عوامل مهم در رشد طرحواره (یا همان تله های زندگی ) عدم تأمین نیازهای هیجانی اصلی شما در کودکی استاین نیازها شامل موارد زیر هستند :

اسلاید 6:

اسلاید 7: ریشه‌های ایجاد طرحواره های شخصیتی دو عامل مهم باعث ایجاد طرحواره ها می شوند :1- خلق وخوی کودک 2- نوع برخورد والدین ( اطرافیان ) با نیازهای هیجانیاگر کسی خلق و خوی خاصی داشته باشد و در عین حال نیازهای او در زمان خاص برآورده نشوند دچار یکی یا چند مورد از طرحواره ها یا تله های شخصیتی می شود . مثلا کودکی که در خانواده‌ ناامنی بزرگ شده باشد و از جانب اطرافیان محبت کافی ندیده باشد در بزرگسالی دچار کمبود محبت می شود و ممکن است در روابط عاطفی به شدت متزلزل شود و هر از چندگاهی دنبال نیمه گم شده خود باشد و یا حتی برعکس از دیگران فاصله بگیرد که این همان اثرات کمبود محبت است.

اسلاید 8: بسیاری از طرحواره ها در سالهای اول زندگی شکل می گیرند به حرکت خود ادمه می دهند و در تجارب بعدی زندگی کاملاً حضور می یابند بنابراین طرحواره می تواند مثبت یا منفی باشند همچنین می توانند در سالهای اول زندگی یا حتی در سالهای بعد شکل بگیرندپروفسور یانگ معتقد است : برخی از این طرحواره ها مخصوصاً آنها که در سالهای اولیه کودکی شکل گرفته اند می تواند علت اصلی مشکلات رفتاری افراد باشد

اسلاید 9: در طول رشد ما در دوران کودکی 4 نوع از تجارب منفی در ایجاد طرحواره نقش دارند :1) نیازهای تأمین نشده (عدم ارضا نیازها ) : در هنگامیکه مراقب شما بی عاطفه است یا نیازهای هیجانی اصلی شما برآورده نمی‌شود ؛ این تجربه حاصل می‌شود .2) آسیب دیدن یا قربانی شدن :کودک در این موقعیت‌ها در معرض آزار تروما یا تنش‌های مشابه قرار می‌گیرد3) ارضاء بیش از حد نیازها : والدین در چنین شرایطی ، بیش از حد از کودک حمایت و طرفداری می‌کنند . در نتیجه محدودیت‌های چندانی برایش قائل نمی‌شوند4) همانند‌سازی انتخابی و درونسازی : کودک در اینجا برخی از نگرش‌ها یا رفتارهای والدین را جذب می‌کند برخی از آنها معرف شخصیت او شده و برخی دیگر را درونسازی می‌کند برخی از این همانند‌سازی‌ها و درونسازی‌ها به طرحواره تبدیل شده و برخی دیگر به ذهنیت‌ها تبدیل‌ می‌شوند که تحت عنوان روش‌های مقابله نام دارند

اسلاید 10: * الگو یا درون‌مایه‌های عمیق و فراگیری هستند*از خاطرات ، هیجان‌ها ، شناختواره ها و احساسات بدنی تشکیل شده‌اند* در دوران کودکی یا نوجوانی شکل‌گرفته‌اند* در سیر زندگی تداوم دارند* درباره‌ی خود ، دنیا و رابطه با دیگران هستند* به‌شدت ناکارآمدندویژگی های اصلی طرحواره ها

اسلاید 11: به عنوان مثال ، یک کودک خردسال ممکن است ابتدا وقتی اسب را می بیند یک طرحواره برای او در ذهن خود ایجاد کنداو می داند که یک اسب بزرگ است ، دارای مو ، چهار پا و دم است. هنگامی که دختر کوچک برای اولین بار با یک گاو روبرو می شودممکن است ابتدا آن را اسب بخواندظاهر گاو برای ویژگی های یک اسب در ذهن او همخوانی داردگاو نیز یک حیوان بزرگ است که دارای مو ، چهار پا و دم است . به محض اینکه به او گفته شود این حیوان متفاوتی به نام گاو است ، او طرحواره موجود خود را برای یک اسب اصلاح کرده و یک طرحواره جدید برای یک گاو ایجاد می کند

اسلاید 12: ۱)اولین کاری که طرحواره می‌کند این است که باعث می‌شود تا ما صرفاً به مطالب خاصی توجه کنیم(تأثیر بر فرایندهای توجهی)۲)دومین کاری که طرحواره ها انجام می‌دهند تأثیر در ذخیره کردن اطلاعات است ، ما اطلاعاتی را ذخیره می‌کنیم که با طرحواره هایمان هماهنگ باشند(تأثیر بر ذخیره‌سازی انتخابی)۳)سومین کار ، یادآوری اطلاعات است ، ما اطلاعاتی را به یاد می‌آوریم که مربوط به طرحواره ها است(بازیابی انتخابی)

اسلاید 13: حوزه های طرحواره های ناسازگار اولیهطرد و بریدگیخودگردانی و عملکرد مختلمحدودیت های مختلگوش به زنگی بیش از حد و بازداریهدایت شدن توسط دیگران ( دیگر جهت مندی )

اسلاید 14: طرد و بریدگی1) طرحواره رهاشدگی / بی ثباتی 2) طرحواره بی اعتمادی / بدرفتاری 3) طرحواره محرومیت هیجانی 4) طرحواره نقص و شرم 5) طرحواره انزوای اجتماعی / احساس بیگانگیخانواده های این افراد معمولاً خصوصیات زیر را دارند :بی ثبات ، بدرفتار ، منزوی سرد و بی عاطفه ، طرد کننده

اسلاید 15: خودگردانی مختل شده6) طرحواره وابستگی ، بی کفایتی 7) طرحواره آسیب پذیری در برابر آسیب 8) طرحواره خویشتن تحول نیافته 9) طرحواره شکستخانواده های این افراد معمولاً خصوصیات زیر را دارند :اعتماد به نفس کودک را کاهش می دهند بیش از حد از کودک محافظت می کنند نتوانسته اند کودک را به انجام کارهای بیرون از خانواده تشویق کنند

اسلاید 16: محدودیت های مختلطرحواره استحقاق طرحواره خویشتن داری ناکافیخانواده های این افراد معمولاً خصوصیات زیر را دارند : سهل انگاری افراطی ، سردرگمی و بی هدفی ، یا حس برتری است .انضباط و نظم تعطیل ، مواجهۀ مناسب با موقعیتها تعطیل محدودیت های منطقی تعطیل ، مسئولیت پذیری تعطیلهمکاری متقابل و هدف گزینی و مشارکت تعطیل

اسلاید 17: هدایت شدن توسط دیگران ( دیگر جهت مندی )طرحواره ایثارگری افراطی طرحواره اطاعت طرحواره پذیرش جویی و جلب توجهخانواده های این افراد معمولاً خصوصیات زیر را دارند : کودک را بدون قید و شرط پذیرفته اند و او یاد گرفته است که نیاز های خود را فدای نیاز های دیگران کند( تمام فکر و ذکرش ارضای نیازها و رضایت دیگران هست )

اسلاید 18: گوش به زنگی بیش از حد و بازداریطرحواره منفی گرایی طرحواره بازداری هیجانی طرحواره ملاک های سخت گیرانه ( معیارهای سرسختانه ) طرحواره تنبیه گریخانواده های این افراد معمولاً خصوصیات زیر را دارند : عصبانیت ، توقع و گاهی اوقات تنبیه مشاهده می شود . در این خانواده ها بر عملکرد عالی ، بی نقص گرایی ، وظیفه شناسی ، پیروی از قوانین پنهان سازی هیجان ها ، اجتناب از اشتباه تأکید می شود در عین حال که به لذت ، خوشحالی و آرامش اهمیت چندانی داده نمی شود

اسلاید 19: 1) تسلیم : وقتی افراد تسلیم طرحواره می شوند به درست بودن طرحواره گردن می نهند و هیچوقت سعی نمی کنند با طرحواره بجنگند یا از آن اجتناب کنند . الگوی طرحواره را تکرار می کنند به طوری که در بزرگسالی تجارب دوران کودکی را دوباره زنده می کنند . آنها از نظر رفتاری افرادی را به عنوان شریک زندگی انتخاب می کنند که به احتمال زیاد مانند والد خشمگین با آنها برخورد کنند .سه سبک مقابله ای ناسازگارتسلیم / اجتناب / جبران افراطی

اسلاید 20: ۲. اجتنابی : وقتی بیماران سبک مقابله ای اجتناب را به کار می برند سعی می کنند زندگی خود را طوری تنظیم کنند که طرحواره هیچوقت فعال نشود * آنها می کوشند با ناآگاهی زندگی کنند * انگار که اصلا طرحواره وجود ندارد* از فکر کردن درباره طرحواره اجتناب می کنند* آنها ممکن است به طور افراطی مشروب بخورند* بی بند و باری جنسی داشته باشند ، دارو مصرف کنند * اشتغال به پاکی و تمیزی پیدا کنند و مشغول بشن

اسلاید 21: ۳. جبران افراطی : وقتی بیماران این سبک مقابله را به کار می برند می جنگند که طرحواره متضادی داشته باشند .اگر در کودکی احساس بی ارزشی کنند در بزرگسالی تلاش می کنند افرادی کامل و بی عیب باشند . اگر در کودکی مطیع بوده انددر بزرگسالی سعی می کنند رو در روی همه بایستند . جبران افراطی معمولا در چرخه حمله متقابل گرفتار می شود . معمولا چنین افرادی اغراق آمیز و بی ثمر اند .

اسلاید 22: ۱. وابستگی افراطی به افراد مهم زندگی۲. انحصارطلبی و کنترل گری افراطی۳. سرزنش دیگران به خاطر رها کردن آنها۴. حسادت ، رقابت با رقیب‌های عشقییک نکته‌ی مهم که باید به خاطر داشته باشید این است که تمام این رفتارها به این دلیل صورت می‌گیرد که دیگران آنها را تنها نگذارند .فردی که طرحواره رهاشدگی دارد رفتارهای خاصی از خود نشان می‌دهد که عبارت‌اند از :

اسلاید 23: ۲. مبتنی بر بی‌ثباتی یا فقدان :اگر محیط اولیه در دوران کودکی از لحاظ هیجانی کاملا بی ثبات باشد و کودک به هیچ عنوان رنگ ثبات و امنیت را نبیند ، در ذهنش رهاشدگی مبتنی بر بی‌ثباتی یا فقدان ، نقش خواهد بست .دو نوع رهاشدگی داریم :۱. رهاشدگی مبتنی بر وابستگی :اگر محیط اوليه در دوران کودکی ، سخت حمایتگر باشد و کودک با هیچ چالشی در زندگی مواجه نشود ، رهاشدگی مبتنی بر وابستگی در ذهن کودک شکل می گیرد . چنین محیطی ، بستری برای شکل گیری طرحواره‌های رهاشدگی و وابستگی است .

اسلاید 24: چجوری بدونیم طرحواره رهاشدگی داریم ؟1) شما از صمیمی شدن با دیگران حتی با همسرتان اجتناب می‌کنید (صمیمیت گریزی) برای اینکه می ترسید که مبادا این فرد را از دست بدهید یا از صمیمیت صدمه ببینید2) شما دائم نگرانید که مبادا عزیزانتان بمیرند یا به نحوی آنها را از دست بدهید .3) شما مدام نگرانید که اطرفایان و همسرتان در حال انجام چه کاری هستند .4) شما در قبال حرف های بی اهمیت یا کارهای معمول همسرتان واکنش شدید و افراطی نشان می دهیدو این کارها یا حرف ها را نشانه از قصد او برای جدایی تفسیر می کنید .5) به شدت حسود هستید ، اطرافیان و همسرتان را تحت مالکیت کامل خود می‌خواهید .6) شما شدیدا به عزیزانتان وابسته می شوید و تمام زندگی شما به آنها معطوف می شود .7) نمی توان دوری از عزیزان و همسرتان را حتی برای چند روز تحمل کنید .8) شما هیچگاه درباره وفاداری و پایبندی همسرتان به رابطه خاطرجمع نخواهید بود .9) از دست همسرتان عصبانی می شوید و او را به بی وفایی و خیانت متهم می کنید

اسلاید 25: 1) یکی از عمده‌ترین اتفاقاتی که باعث شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی می‌شودزمانی است که در نوزادی دلبستگی ایمن شکل نگیرد . یعنی وقتی والدین نتوانند با نوازد خود یک رابطه باثبات و قابل پیش‌بینی برقرار کنند دلبستگی نوازد به آنها مختل می‌شود . منظور از مختل شدن دلبستگی این است که نوازد به این نتیجه رسیده است که والدین به موقع ، به اندازه‌ی کافی و همیشه در دسترس نیستند تا نیازهای او را برآورده سازند . در این حالت طرحواره‌ی رهاشدگی شکل می‌گیرد .طرحواره رهاشدگی چجوری شکل میگیره ؟

اسلاید 26: ۲. اضطراب جدایی نیز یکی دیگر از علل شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی است . کسانی که اضطراب جدایی دارند در قبال جدایی از والدین واکنش زیادی نشان می‌دهند و این حساسیت زمینه شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی را فراهم می‌کند .

اسلاید 27: ۳. در برخی موارد در هنگام نوزادی ، مادر به علت مشکلاتی که داشته دور از خانواده بوده است مثلاً ممکن است که به علت بیماری در بیمارستان بستری شده باشد .۴. در برخی موارد نوازد به مهد کودک سپرده شده یا  اینکه به علت مشغله والدین یا هر علت دیگری ، مراقبت از نوزاد به دیگران واگذار شده است .۵. مشکلات مادر مانند بی‌ثباتی و دمدمی مزاج بودنش نیز می‌تواند باعث شود که او فردی غیرقابل پیش‌بینی باشد و از این رو نوزادش دچار رهاشدگی شود .

اسلاید 28: ۶. گاهی در خانواده بین والدین مشکلاتی وجود دارد که همیشه جنگ و دعوا بین آنها برقرار بوده است . در این حالت کودک به این نتیجه می‌رسد که والدین هر آن ممکن است از یکدیگر جدا شوند و او تنها بماند .۷. یکی دیگر از علل شکل‌گیری طرحواره رهاشدگی به دنیا آمدن خواهر یا برادر کوچکتر از خود است .وقتی یک نفر به دنیا می‌آید توجه‌ها به سمت او جلب می‌شود و فرزندان قبلی احتمالاً احساس رهاشدگی خواهند کرد .

اسلاید 29: طرحواره بی اعتمادی / بد رفتاری

اسلاید 30: 1. همیشه نگران هستند که دیگران از آنها سوءاستفاده کنندحتی اگر دلیل واضحی برای این ترس نداشته باشند . 2. حتی اگر به آنها تجاوز نشده باشد ، از رابطۀ جنسی لذت نمی‌برند . البته در ظاهر شاید لذت ببرند ؛ اما در درونشان فشار و اجباری را احساس می‌کنند . 3. معمولاً از بازگویی قصۀ زندگی خودشان پرهیز می‌کنند چون می‌ترسند از این اطلاعات علیه ‌شان استفاده شود .نشانه‌ های طرحواره بی‌ اعتمادی / بد رفتاری