فرهنگ و تمدن اسلامی

فرهنگ و تمدن اسلامی

اسلاید 1: فرهنگ و تمدن اسلامیزهرا حسینیدانشجوی دوره 1 دندانپزشکی

اسلاید 2: فقهفقه شیعهنظام فقهی شیعه از آغاز تاکنون دوره های گوناگونی را پشت سرگذاشته است:1.دوره حضور ائمه (ع):مرجع اصلی احکام شرعی و فقه و اجتهادیکی از دستاوردهای مهم ایشان،ایجاد زمینه تفکرو استدلال در امورشرعی استبیان اصول و قواعدکلی و واگذاری احکام فرعی و جزئیوجود گرایش های مختلف در مسائل علمی2. آغاز تدوین فقه: سه گرایش عمده فقهی:1.گرایش اهل حدیث (کلینی و ابن بابویه)2. گرایش اجتهاد در فقه (ابن ابی عقیل عمانی و ابن جنید اسکافی) 3.فقه متکلمان (شیخ مفید)

اسلاید 3: شیخ مفید

اسلاید 4: 3. دوره تلفیق: شیخ ابوجعفر محمدبن حسن طوسیتلفیقی از گرایش اهل حدیث و متکلمان.کوشید با حفظ چهره تعقلی فقه اعتبار احادیث را ثابت کند.آثار: 1.النهایه فی مجردالفقه و الفتاوی 2. المبسوط 3.الاستبصار 4.تهذیب الاحکامابتکار فقه تفریعی و فقه تطبیقی از دستاوردهای اوست.3 قرنشیخ طوسی.قطب الدین راوندی.ابن شهر آشوب4.دوره نقد مکتب تلفیق: یک سده پس از شیخ طوسی دسته ای از فقها تلاش کردند تا مکتب فقهی متکلمان را احیا کنندابن ادریس حلی 5.دوره تهذیب و تکامل مکتب تلفیق: فقه شیخ طوسی با وجود ابتکارات فراوان نیازمند انسجام،ترتیب و تهذیب بود.اگر تلاش های محقق حلی و شاگرد او علامه حلی نبود مکتب تلفیق در همان دوره نقد به فراموشی سپرده میشد.

اسلاید 5: شیخ طوسیعلامه حلی

اسلاید 6: 6.دوره شهید اول: شهید اول،یافتن قواعد واصول بنیادین برای فقه شیعه،بدون نیاز به مکاتب فقهی اهل سنت هویتی مستقل داشته باشد.امتیاز آثار او از تصنیفات پیشینیانیک قرن ونیم شهید ثانی7.فقه دوره صفوی: از سده دهم تا دوازدهم3 گرایش:1.فقه محقق ثانی: نقش محقق ثانی در دو نکته خلاصه میشود:استوار ساختن و استحکام استدلال های قوی فقهی و توجه به مسائل حکومتی در فقه2.فقه مقدس اردبیلی: دارای روشی مستقل و ویژه بی توجه به آرا و نظریات گذشتگان تنها بر اجتهاد تحلیلی و اندیشه خویش اتکا داشت3.فقه اخباری ها:در اوایل سده پنجم هجری بر اثر تلاشهای علمی متکلمان تقریبا درهم کوبیده شده بود در سده یازدهم به وسیله محمدامین استرآبادی تجدید حیات یافت.شمار فقهای مشهور این گرایش چندان زیاد نیست.

اسلاید 7: 8.احیای اجتهاد اصولی: وحید بهبهانی از نوابغ فقه در سده دوازدهم هجری،مقابله با مبانی اخباری ها و زنده کردن شیوه اجتهاد عقلانی،در آوردن فقه شیعه به صورت یک مکتب حقوقی و فقهی پیشرفته،تربیت فقهایی چون:بحرالعلوم،شیخ جعفر کاشف الغطاء،ملا احمد نراقی،حسن بن جعفر کاشف الغطاء9.دوره شیخ انصاری: شیخ انصاری نابغه بزرگ سده سیزدهم،مبتکر روش های دقیقی در فقه و اصول فقه و دگرگون شدن چهره فقهمهم ترین فقهای این دوره:میرزای شیرازی،محمدکاظم یزدی،محمدحسین نائینی،عبدالکریم حائری یزدی،سید ابوالحسن اصفهانی،سید حسین طباطبائی بروجردی،سید محسن حکیم،سید ابوالقاسم موسوی خویی و امام خمینی

اسلاید 8: مقدس اردبیلیشیخ انصاریوحید بهبهانی

اسلاید 9: فقیهانی که با استفاده از دانش و روش سنتی اجتهاد سعی بر معرفی و نهادینه کردن برخی از مفاهیم حقوق اساسی داشته و به فقه دولت همت گماشته اند عبارتند از:مرحوم میرزا حسین نائینی که با استناد به وجوب مقدمه واجب،حکم به وجوب استقرار مشروطیت داد ودر رایی دیگر مالیات گیرنده یا حکومت را در قبال مالیات دهنده یا مردم ملزم به پاسخ گویی دانست.امام خمینی توسعه نظریه ولایت فقیه و اجرای آنسید محمد باقر صدر،شهید مطهری و محمد مهدی شمس الدین

اسلاید 10: تحولات فقه اهل سنتشش مرحله:1.دوره پیامبر 2.دوره صحابه: مستقیم3.دوره تابعین:با یک واسطه با پیامبر در تماس بوده و از ایشان نقل قول میکردند.4.دوره ائمه چهارگانه یا دوره تاسیس مذاهب فقهی: فقه اهل سنت در این دوره به کمال می رسد.5.دوره تقلید از ائمه چهارگانه6.دوره نهضت جدید فقهی و حقوقی و افتتاح باب اجتهادنخستین مکتب فقهی اهل سنت را ابوحنیفه تاسیس کرد شهرت به حنفی،گسترش سریع به علت اعزام قضات حنفی به بلاد اسلامی

اسلاید 11: شاگردان و تربیت یافتان مکتب ابوحنیفه مثل قاضی ابو یوسف و محمدبن حسن شیبانی فقه حنفی را گسترش دادند.دومین مذهب فقهی اهل سنت،مالک بن انس،فقه مالکیدر کتاب خود به اسم موطأ ابتدا حدیث را نقل کرده سپس فتوای فقهای مدینه را ذکر و آنگاه نظر فقهی خود را بیان می کند.وی معتقد بود با داشتن مستند روایی برای احکام شرعی نمی توان به رای و قیاس روی آورد.این مذهب به تدریج در بخش هایی از شمال آفریقا،مصر و اندلس رواج یافت.سومین مکتب فقهی اهل سنت،ابوعبدالله محمدبن ادریس شافعیپیوند میان فقه حنفی و مالکی،در عین حال او با استحسان حنفی و استصلاح مالکی مخالفت میکرد.این فقه در مصر توسط صلاح الدین ایوبی ترویج شد و در عراق و مکه نیز طرفدارانی یافت.چهارمین مکتب فقهی،احمدبن حنبل،حنبلی،از رهبران بزرگ فکری اصحاب حدیث،نزد شافعی درس خواند و توانست با تدوین مسندی حدیثی مشتمل بر سی هزار حدیث توجه دیگران را به خود جلب کند.

اسلاید 12:

اسلاید 13: به علت مخالفت احمد با گردآوری آرا و نظریات به صورت مکتوب آرای متفاوت و گاه متضادی از وی در موضوعات گوناگون نقل شده است.پس از این چهار امام اهل سنت،فقه سنی پویایی خود را از دست داد و اجتهاد در فقه اهل سنت به تقلید از این چهار نفر تبدیل شد.به تدریج فقهای اهل سنت دریافتند هیچ دلیل عقلی بر تقلید وجود ندارد و آنان نیز می توانند بسان فقهای چهارگانه در مسائل اجتهاد کنند.توجه به آرای فقهای شیعه و اعلام جواز تبعیت از آرای فقهای شیعه از سوی شیخ محمود شلتوت گام مهمی در این زمینه بود.در کنار مذاهبی که از آنها یاد شد مذاهب دیگری پا به عرصه نهادند مانند زیدیه و اسماعیلیه که در شمار مذاهب شیعه به شمار میروند.مذهب اباضی مستقل بوده و از خوارج باقی مانده است.مذهب اوزاعی و مذهب سفیان ثوری و مذهب داوودبن علی ظاهری از مذاهب سنی به شمار میروند که عمل بدانها،به سبب پیروان اندک به درازا نینجامید.

اسلاید 14: اما در یک مقایسه نسبی مذهب زیدی از جهت پیروان بیشتر و علما و محدثان و فقهای صاحب نام و مولفان بی شمار و متقن از جایگاه ویژه ای برخوردار است.برخی ازآثار ایشان عبارت است از: المجموع از زیدبن علی بن الحسین، جامع الاحکام فی الحلال و الحرام از یحیی بن الحسینپس از مذهب زیدی از مذهب ظاهری منسوب به داوودبن علی الظاهری می توان نام برد و کتاب اصلی فقه آن المحلی تالیف ابن حزم ظاهری است.

اسلاید 15: اصول فقهدانشی شامل قواعد قطعی و کلی که در راه استنباط احکام شرعی به کار آید.دارای 9 مرحله:1.دوره تاسیس: بنابر نظر محققان شیعه،علم اصول را امام باقر(ع) و امام صادق(ع) تاسیس کردند.اگرچه عده ای از محققان معاصر معتقدند به کار بردن قواعد اصولی،ولو به صورتی ساده،از همان صدر اسلام معمول بوده است.2.دوره آغاز تصنیف: در این دوره علم اصول که تا آن زمان در خلال مسائل فقهی مطرح می شد،مستقل شد.به نظر می رسد اولین تصنیف در علم اصول از آن هشام بن حکم،شیخ متکلمان امامیه،باشد که کتاب الفاظ و مباحث ها را تصنیف کرد.3.دوره اختلاط علم اصول با علم کلام: متکلمان اهل سنت به ویژه معتزله در علم اصول وارد شدند و آن را از مسیر اصلی خود خارج ساختند.4.دوره کمال و استقلال مجدد: مختص شیعه،رهایی از آمیختگی با مسائل علم کلامآثار: ابن ابی عقیل،شیخ مفید و شیخ طوسی

اسلاید 16: 5.دوره رکود استنباط و توقف علم اصول: استنباط های فقهی این دوره سخت تحت تاثیر آرای شیخ طوسی بود.روح تقلید از آثار او در نوشته های نویسندگان این دوره از جمله در سدیدالدین حمصی رازی مولف المصادر و حمزة بن عبدالعزیز معروف به ”سلار“ مولف التقریب دیده می شود.6.دوره نهضت مجدد: احیای روح اجتهاد،شرح و تعلیق یا تلخیص کتب گذشتگان،ورود برخی مسائل فن منطق در علم اصولمحمدبن ادریس حلی،محقق حلی،علامه حلی،فاضل مقداد و شیخ بهایی7.دوره ضعف علم اصول: رشد گرایش اخباری در جامعه علمی شیعه موجب از دست رفتن رونق گذشته علم اصول شد.درگیری شدید میان اخباریان و اصولیان8.دوره جدید علم اصول: وحید بهبهانی و شاگردانش تمام شبهات اخباری ها رو پاسخ گفته و در راه اثبات اینکه استنباط مسائل فرعی به قواعد اصولی نیازمند است،کوشش فراوانی کردند.بحرالعلوم،کاشف الغطا و سیدعلی طباطبایی9.دوره معاصر: اوج کمال علم اصولبا ظهور شیخ مرتضی انصاری آغاز شد.

اسلاید 17: کاشف الغطاءمحمد باقر بحرالعلوم