فلسفه اخلاق

صفحه 1:


صفحه 2:


صفحه 3:
دانش اخلاق (اخلاق هنجاری) نشان می‌دهد کدام ویژگی‌های درونی و چه رفتارهایی ارزش‌مند یا ضد ارزش هستند. قواعد اخلاقی هنگامی که در حوزه‌های خاص رفتاری مطرح می‌شوند؛ اخلاق کاربردی نامیده می‌شونده مانند اخلاق حرفه‌ای. * در اخلاق پزشکی, مسائلی همچون سقط جنین, اتانازی و شبیه‌سازی بسیار بحث‌انگیز فلسفه اخلاق درباره مبادی اخلاق بحث می کند مانند: *_تعریف کلیدواژه‌هایی همچون خوب و بدء و بايد و نبايد ن منشأ ارزش اخلاقى واقعى يا غير واقعى بودن ارزشها مطلق يا نسبى بودن ارزشها روش تحقيق در اخلاق 

صفحه 4:


صفحه 5:
* واقع گرایی اخلاقی: 2 ارزش‌ها و الزامهای اخلاقی پشتوانه واقعی دارند و تابع سلایق فردی با قراردادهای جمعی نیستند. * غیرواقع گرایی اخلاقی: * ارزش‌ها و الزام‌های اخلاقی پشتوانه واقعی ندارند. بلکه یا به تمایلات افراد وابسته‌اند یا تابع قراردادهای آنهایند. 

صفحه 6:
پیامدهای واقع گرایی و غیرواقع‌گرایی در اخلاق بح سس 9ن 7" دید گاه‌های اخلاقی قابل تقسیم ۳" تفکیک دید گاه‌های اخلاقی به به درست و نادرست هستند. درست و ادرست. ممکن 7" می‌توان با تمسک به يشتوانه نيست. ‎Shee sly GE! Lally‏ ۳" از ویژگی‌های واقعی نمی‌توان ‏اخلاقى دلیل آورد. نتایج اخلاقی گرفت. ‏7 اخلاق مطلق است. ۲7 اخلاق نسبی است. 

صفحه 7:
مطلق یا نسبی بودن اخلاق 1211111.س)))١٠١٠»٠ ‎٠»‏ اناا " مطلق بودن اخلاق: ۴ برخی احکام اخلاقی؛ بدون هیچ قید و شرطی معتبیند و آن دسته از احکام اخلاقی نیز که با قیودی اعتبار دارند به شرايط واقعى مقيدنك نه به سلیقه شخصی يا قراردادهای جمعی. * عدالت خوب است. (بدون قید و شرط) * چشم پوشی از خطای دیگران خوب است. (به شرط آنکه نتایج آن خوب باشد.) " نسبى بودن اخلاق: " اعتبار همه احكام اخلاقى مقيد به يسند فرد يا توافق جمع است. 

صفحه 8:
پیامدهای مطلق‌گرایی و نسبی‌گرایی در اخلاق ‎a‏ تربيت اخلاقى اهدافى از بيش 7[ تربيت اخلاقى اهدافى از ييش تعيين شده دارد. تعيين شده ندارد. 7 تهاجم فرهنگی امری جدی . " آزادی» تساهل و تسامح مورد است. تأکید است. "" امر به معروف و نهی از منکر و . " دفاع از ارزش‌ها بی‌ارزش يا دفاع از ارزشها و صدور آنها قبل أرق اس ارزش‌مند و وظیفه است. 

صفحه 9:
دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنها * دلیل اول (اختلاف نظرهای اساسی در اخلاق): در اخلاق اختلاف نظرهای اساسی وجود دارد. ‎ *‏ (اختلاف نظر اساسی در علوم واقعی رخ نمی‌دهد؛ زیرا چنین علومی به بدیهیات باز می گردند.) پس اخلاق؛ درباره امور واقعی نیست. بلکه وابسته به ‎ ‏یا قرارداد است. * نقد و بررسی: *_ وجود اختلاف نظر اساسی در اخلاق اثبات نشده و دلایلی بر نفی آن وجود دارد. * وجود اختلاف نظر اساسی؛ برای اثبات نسبیت کافی نیست» چنانکه در علوم واقع‌نمای دیگر نیز وجود دارد. * ممكن است عامترين احكام اخلاقى را نيز بديهى ندا ۴ اختلاف نظر در احکام بديهى نيز ممكن است. *_بسیاری از اختلاف‌ها در اخلاق ممکن است ناشی از لحاظ پیامدهای عملی باشد نه مربوط به سلیقه یا قرارداد. ‎ ‎ ‎ ‎ 

صفحه 10:
دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنها ۲ * دلیل دوم (نسبیت عام معرفت): * همه معرفت‌ها نسبی هستند. * پس, احکام اخلاقی نیز نسبی هستند. مه نقد و بررسی: * مبنای معرفت شناختی این دید گام خود - متناقض و غیر قابل قبول است. 

صفحه 11:
دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنها " دلیل سوم (احساس گرایی مبتنی بر پوزیتویسم منطقی): * بر اساس پوزیتویسم منطقی؛ راه معتبر معرفت؛ منحصر در حس و تجربه است و تنها گزاره‌های تجربی و تحلیلی معنادار هستند. * پس احکام اخلاقی بی‌معنا و صرفاً بیاز کننده احساسات اخلاقی هستند 3 ‏مد‎ a ‏نقد و بررسی:‎ ‏مبنای معرفت‌شناختی مزبور درست نیست.‎ * " در این صورت. مدعای آنها نیز بی‌معنا خواهد بود. 

صفحه 12:
دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنها = * دلیل چهارم (احساس گرایی مبتتی بر احساسی دانستن واژه‌های اخلاقی): 8 واژه‌های اخلاقی دارای بار احساسی و غیرواقع‌نما هستند. " يسء جمله‌های اخلاقی بیانگر احساسات و غیرواقع‌نما هستند * نقد و بررسی: * همه واژه‌های اخلاقی بار احساسی ندارند. 8 هر واژه‌ای بار احساسی داشته باشد. غیرواقع‌نما نیست. 

صفحه 13:
دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنها * دلیل پنجم (قرارداد گرایی): * قواعد اخلاقی نوعی قرارداد اجتماعی برای رفع تناقض‌ها یا تأمين منافع ۴ پس, اعتبار قواعد اخلاقی وابسته به قرارداد است و نسبی است. * نقد وبررسی: * اخلاق فراتر از روابط اجتماعی است. * غیرواقع گرایان نمی‌توانند اهداف مزبور را دارای ارزش واقعی بدانند. ۴ عقد قرارداد دیگر برای اعتبار بخشیدن به قراردادهاه هم مستلزم تسلسل است و هم اعتبار همگانی برای لزوم تبعیت از قواعد مورد توافق ایجاد 

صفحه 14:
بررسی نسبیت فردی . ۳ ف | بنابر نسبيت فردى» " هيتلر و گاندی به لحاظ اخلاقی تفاوتی ندارند. * جلوگیری از تعدی افراد با وضع حقوق و قوانین» تشکیل حکومت؛ مجازات و تربیت اخلاقی اموری ناموجه‌اند. 

صفحه 15:
‎١‏ للح ل _ مير ل ل ع " دو ديدكاه درباره ارزشآفرينى جامعه و نقد آن: * ديدكاه اول: ‏* روح جمعی ارزش آفرین است. ‏* وجود روح جمعی مستقل از افراه به لحاظ فلسفی قابل قبول نیست. * دیدگاه دوم: * جامعه برآیند افراد است. و اعتبار احکام اخلاقی وابسته به نظر اکثریت افراد است. بدون آنکه سلیقه افراد معتبر باشد. ‎ ‏* برآیند امور بی‌ارزش نمی‌تواند ارزش بیافریند. ‎ 

صفحه 16:
= " بنا بر نسبيت اجتماعى» ‎GIG ©‏ عضو مشترك ميان دو جامعه با ارزشهاى اخلاقى متعارض روشن * کار تبه کاران درست. و کار پیامبیان و مصلحان اجتماعی نادرست است. 

صفحه 17:
نسبیت هنجاری به عنوان نتیجه نسبیت در اخلاق ا الل لل لخ . قضاوت اخلاقی دربارژ رفتار و منش دیگران؛ بر اساس نظرية اخلاقى مورد قبول خود اخلاقا درست نیست. * هر فرد يا جامعهاى بايد در انتخاب و عمل به نظرية اخلاقى مورد قبول خود آزاد باشد. " هر فرد یا جامعه‌ای باید با مخالفان خود مدارا كند و به انتخاب و عمل آنها احترام بگذارد. 

صفحه 18:
بررسی نسبیت هنجاری | 72 | ۴ استنتاج نسییت هنجاری از نسییت اخلاقی درست نیست؟ زیرا " نسبیت اخلاقی درست نیست. " مطلق بودن اصول نسبیت هنجاری با نسبیت اخلاقی ناسا ز گار است. ۴ بنا بر نسبیت اخلاقی باید بتوان نقیض این اصول را هم پذیرفت. * در اين استدلال از دید نسبی گرابان» مغالطه باید و هست صورت گرفته است. 

صفحه 19:
بررسی نسبیت هنجاری ا الل لل لخ * تناقض‌های نظری اصول نسبیت هنجاری: ۴ دفاع از اصول نسبیت هنجاری مستلزم دفاع از نفی این اصول نیز هست. * اصل اول تمامی اصول را به لحاظ اخلاقی نفی می کند. * اصل آزادی شامل آزادی سلب آزادی نیز می‌شود. * اصل تساهل مستلزم تحمل مخالفان تساهل نیز هست. * اصل آزادی با اصل تساهل در مواردی تعارض دارند. ۴ مشکلات عملی اصول نسبیت هنجاری: * عمل بر اساس نسبیت هنجاری مستلزم هرج‌ومرج است. * خود نسبیت گرایان نمی‌توانند به این اصول عمل کنند. 

صفحه 20:
قیودی برای اصول نسبیت هنجاری .»۹۰۹۰-۰-۰ _ 55 * قید اول: * اصل آزادى مقيد است به مواردى كه مانع آزادی دیگران نباشد. 2 نقد: ۴ اصل آزادی در این نظریه مبنای موجهی ندارد. غيرواقع كرا نمى تواند بر اساس بيامدهاى واقعى ارزش كذارى كند. * در موارد تعارض نشان نمىدهد كدام آزادى بايد فدا شود. * قید دوم: ‎ *‏ اصل آزادی به محدودة نظر وان مقید است. ‎ ‏9 اين قید واقعی است و غیرواقع گرا نمی‌تواند از آن برای تعبین محدودة ارزش استفاده کند. ‏* _مرزمیان نظر و عمل روشن نيست. * به فرض آنكه لحاظ 2 از سوی نسییت گرا بر اساس پیامدهای واقعی مجاز باشد» پیامدهای نامطلوب فرض این قید از سوی نسبیت گرا بر اساس پیا واقعی مجاز باشد. پیامدهای نامطلوب ‏احتمالی برای آزادی بیان به حساب نامده‌اند. ‎ ‎ 

صفحه 21:
مطلق‌گرایی در اخلاق ا الل لل لخ * ديدكاه اول: * برخی از مطلق‌گرایان با استناد به فهم عرفی معتقدند هيج حكم اخلاقى استثناپذیر نییست. نقد: * استناد به فهم عرفی برای اثبات حقیقت کافی نیست. * عرف در قضاوت خود؛ شرایط انجام فعل و نتایج ‎OT‏ را در نظر می‌گیرد. دیدگاه مورد قبول: برخی احکام اخلاقی بدون قید و شرط معتبرند؛ و برخی دیگر مقید به شرایط واقعی هستند و اعتبار هیچ حکم اخلاقی به سلیقه فرد یا توافق گروهی از مردم وابسته نیست. 

صفحه 22:
دید گاه اسلام 

صفحه 23:
5 يه معناى ارزش آذآ لل ل 0 " ارزش تقريباً به معناى مطلوبيت است. " ارزش اقتصادى به جيزى اطلاق مىشود كه به لحاظ اقتصادى مطلوب باشد. * دارایی؛ مثل پول املاكك و كالاهاى اقتصادى * آنچه به افرایش دارایی کمک کند. مثل فعالیت‌های اقتصادی سود آور 

صفحه 24:
ارزش اخلاقی ‎٠)...‏ اللا ۴ در اخلاق؛ ارزش به امور زیر اطلاق می‌شود: * عام‌ترین هدفی که از مجموع فعالیت‌های اختیاری مطلوب است * فعالیت‌هایی که ما را به این هدف می‌رسانند 

صفحه 25:
منشاً ارزش اخلاقی از دیدگاه اسلام آذآ لل ل | 1 *" انسان كمالطلب است و عامترين هدفى كه در كارهاى اختيارى دنبال می ‎LS‏ كمال است. هويت واقعى انسان به روح اوست. ‎cota ®‏ انسانی که ویژگی‌های انسانى انسان را نشان مىدهد, امكان ‎٠‏ حركت به سمت كمال بىنهايت را فراهم مى كند. " يسء كمال حقيقى انسان (منشأ ارزش اخلاقى) از ديدكاه اسلام» تقرب به كمال مطلقء يعنى خداوند است. 

صفحه 26:
فيضا ارزش اخلاقی از دیدگاه اسلام * قر نی ب ‎al ying‏ و أَدْنی؛ (نجم (۵۳ ۹-۸) سپس نزدیکک و اتب ین آختی ید تصبا مت و فد مر لت لَدَيْكَ ..؛ (دعاى كميل) و از ميان بندكانت مرا از كسانى قرار ده كه بهره‌شان نزد وه سس يس و اسر امام رزين العايدين 0 ... الط ِلْوْقُودٍ عَلَيْكَ شهادي, و لِقاؤكَ 5 يا تعيمي و جَنّتي ويا ذُنْيايِ و آخزتي؛ (مناجاة المريدين) خداياء ما را به راههايى بر كه به تو رسيم و ما را در نزديكك و حرکت بده؛ تنها تو مقصود منی و شب‌زنده‌داری و بی‌خوابی‌ام تنها برای توست و روشنی چشمم دیدار تو طلتتي, و فك غاب شوّلي .. راه‌های ورود به خودت سیر و آرزويم وصال توست و شوقم به سوی تو و دلدادگی‌ام در محبت تو و نهایت درخواستم قرب توست؛ ای نعمت و بهشت منء و ای دنیا و آخرتم. 

صفحه 27:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی 11س ۱555 ۱ . یافتن کامل وابستگی وجودی خود به خداوند * علم حضوری انسان به خود» عین وجود انسان است. ۴ علم حضوری همراه با تکامل انسان کامل‌تر و واضح‌تر می‌شود و با ‎a‏ به بالاترین درجه کمال نحوهُ وجود خود را به روشنی يق ردو دود " يسء انسان كامل» وابستگی خود را به خداوند به طور کامل می‌یابد. 

صفحه 28:
2 نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی " رسول اكرم0: من عَرَفَ تَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَنّهِ .. .؟ (بحار انوا ج ۲ ص ۳۲) هر کس خود راشناخت» پروردگارش را شناخته است. * على0: تال القؤرَ ‎Absa, jab ys SV‏ التَفُس؛ (غرر الحکم و درر الکلم؛ ‎ITY Go‏ © ۴۶۴۱) آتن کس که خود را شناخت به بزرگ‌ترین کام‌یابی دست یافت. 

صفحه 29:
0 شانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی ‎ol es galls *‏ فاد و زار قلوبنا یضیاء تطرها اليك عتی. تخرق. أَبْصائ الْقُلوب حْجْب ‎jot‏ قتصِلَ إلى ‎yaks‏ الْعَظَمَةِ و تصير أَرَوامنا مُعَلَّقَةَ بر فذسك ... و آَجفني ‏ينور عِرّكَ الْأْهِجِ قأكونّ لَكَ عارفاً و عَنْ سِواكَ ملحرفا: (گزیده‌هایی ‎ ‏سح ‎a=‏ ‎ ‏از مناجات شعبانیه) معبوداه به من بریدن از همه و پیوستن به خود را عطا کن؛ و چشم دلمان را به روشنی نظاره به خودت منور ساز تا چشمان دل پرده‌های نورانی را در توّردند و به سرجشمة عظمت برسند و روحمان به مقام عزت قدسی‌ات راه یابد. و مرا به نور عزت ‏شادی‌بخش تر خود ملحق ساز تا به تو معرفت یابم و از غیر تو کناره گیرم. ‏موس 

صفحه 30:
0 شانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی ال" سر ما رل یی دس مر میت ‎col BC eles LL oe‏ (کافی؛ ج ۱» ص ۹۸) پرورد گاری که ندیده‌ام عبادت نکرده‌ام " امام حسين8: أ ل ‎J‏ من الطُّهورِ ما سا تکوت مُوَ الْمُظْهِرَ لَكَ؟ ‎Js ol] cbse Us ent Ui‏ يَدْلُ عَلَيكَ؟ و قتى بَعُؤت حَتى تكون ‎SUSI‏ ile Sas ‏و‎ Luss Lele ‏هن ای توص ات تن عَيِْ لا تراك‎ 385 gill Lg poe Sees Wh aes SUS Se al Jats I ate من ‎seu IS 8 SJ] 28985 gall wil 5... Iss‏ قریئت ظاهراً في کل ‎gens i‏ (گریده‌هایی از دعای عرفه) مگر غیر تو ظهوری دارد كه تو نداری؛ تا او موجب ظهور تو شود؟ کی غایب بودی تا نیازمند دلیلی باشی؟ و کی دور بودی تا آثارت به تو رسانند؟ کور باد چشمی که تو را مراقب خویش نبیند و زبانمند سودای بنده‌ای که بهره‌ای از محبت خود به او ادن لین كن كه كو وأ از :ومست كاوه yf peep callie ‏كس‎ OF gical: 

صفحه 31:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی محبت و رغنایث کامل و متقایل انتان و نا خداوند دوست‌دار کمال است. * پس انسان کامل محبوب‌ترین مخلوق نزد خداوند است. * انسان کامل به کمالات الهی نزدیک شده و چیزهایی را دوست دارد که خداوند دوست می‌دارد. * پس, انسان کامل خداوند را بیش از هر موجودی دوست دارد. * پس با دست‌یابی به ارزش نهایی اخلاقی بالاترین درجه محبت و رضایت میان انسان و خداوند برقرار می‌شود. 

صفحه 32:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی و و * قرآن کریم: ... يُحِبْهُمْ 3 تحروتة ۰ (مائده (۵ ۵۴) خدا ایشان (فجر ‎۸٩(‏ ۲۷ - ۲۸) ای نفس ‎sy‏ سوی پرورد گارت با زگرد که تو خشنود از او و او از تو راضی است. 

صفحه 33:
۱ نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی | علی عرفوك و وَكَدوك و رت مار قُلوبٍ أَحِبّائِكَ ‎ots‏ لغ يُحِبُوا سواكَ و لَمْ يَلْجَووا إلى عَيْرِك؛ٍ ‎‘i‏ =~ >a 5 * امام ‎oy‏ أنت الّذي أَشْرَفْت الأَنُوارَ في قُلوب أولبائِكَ (گزیده‌ای از دعای عرفه) تویی که در دل‌های دوستانت نورها تابیدی تا تو را شناختند و یکتا دانستند و تویی که بیگانگان را از دل‌های شیفتگانت 0 زدودی تا جز تو کسی را دوست ندارند و به دیگری پناه نبرند. 0 

صفحه 34:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی آذآ لل ل 40[ ۲ بالاترين لذت * لذت با درک وصول به نوعی کمال حاصل می‌شود. " انسان كامل به بالاترين كمال دست مى يابد. * يسء انسان كامل به بالاترين لذت دست مىيابد كه خالص و يايدار است. 

صفحه 35:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی ‘ تشتهيه الْأَنفْسن و تلا لین و للم فیها علذون (زخرن ۳۲ 0۰ ‎salle (‏ و ‎di nage pla ghee OT 58 9 es ele‏ * ترتن كريم: و قالوا الْحَمدُ لله الَذِي أذقت عَنَا الْحرَنَ إن ربّنا لقفوز سَكُورٌ * الّذِي أََلّنا ‎Seat talbott‏ 3 اتسنا ها لقو وير روي مور 0 0 گفتند سپاس خدای را که اندوه را از ما زدود؛ به‌درستی که پرورد گارمان آمرزنده و پاداش دهنده است؛ همان کسی که ما را از فضل خویش در سرای اقامت جاودان جای داد که در آن؛ نه هیچ رنج و زحمتی به ما مى رسد ونه هيج ناتوانی و خستگی. * ترتن کریم:... و رطوان من آللو اک ..؛ (تبه ‎»٩(‏ 0۳ و رضايت خداوند بزرگدتر[ز سیر نعمت‌های بهشت] است. 

صفحه 36:
\ St ۷ نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی حديث معراج : ... يا أحمد! إِنَّ فى الْجَنّةِ قضراً ... فيها الُحواصٌ أَنْظرٌ إلَنْهم كُلَّ توب سنعین مر و أَكلّمُهُم ... و إذا تلدّدَ هل الْجَتّهِ بالطّعام و الشَّرابِ, تلَذّذوا يكلامي و ذكري و ديثي ..-؛ (بحار الأنوارن ج ۷۴ ص ۲۳) ای احمد! همانا در بهشت قصری است که خواص در آن به سر می‌برند؛ هر روز هفتاد بار به ايشان می‌نگسرم و با ايشان سخن می گویم و آنگاه كه اهل بهشت از خوراكىها و نوشيدنىها لذت مىبرند ايشان از سخن و ياد و كفتكوى من لذت می‌برند. امام زين العابدين0: و أَسْتغْفِرُكَ مِن كُلِّ لَذِّ يقير ذَكْرك و من کل راحة بقب أُنسِكَ و مِن كُلّ شرور یقبر قُيك؛ (كزيدهاى از مناجاة الذاكرين) واز هر لذتى جز ياد توه و از هر راحتى جز انس با توه و از هر شادى و سرورى جز قرب به توء از تو آمرزش مى طليم. 

صفحه 37:
‎Bs sas‏ 4 ديه نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی م اع | ۳. قدرت نامحدود * خداوند قادر مطلق است. * پس انسان کامل با تقرب به خداوند به برترین قدرت دست می‌یابد. * در برابر هیچ قدرت معارض احساس ضعف و ترس نمی کند. * مانند خداوند می‌تواند در هستی تصرف کند. 

صفحه 38:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی = الا ‘ ترتن كريم: آلا إن أَؤليَاءَ أل لا خؤف عَلَبْهُمْ و لا هش يَخْرَنُونَ ‎VAs) ig)‏ به‌درستی کم | اولیای خدا نه ترسی دارند و نه اندوهی. " حديث قدسی: ... با ان آدم, ‎Ul‏ عنی لا أفتقژ اطِغني فیما مر أَجْعَلْكَ عَنَاً لا تفتقِرٌ. ul ‘pli ‏حیاً لا تموث. با‎ Alas! Aga lad yidbl Sool ¥ 4s Ul sl gil & :... ‏لِلشَّيْءِ كُنْ قیکون‎ gas Alas] ‏أقولٌ لِلشَّيْءِ كُنْ 5955 أطِعني فيما أمزئك‎ (بحار الأنواره ج ‎٩۰‏ ص 508 اى فرزند آدمء من بىنيازى هستم كه نيازمند نمىشوم؛ مرا در آنچه به تو امر کردم اطاعت کن تا تو را بىنيازى كنم كه نيازمند نشوى. اى فرزند آدم؛ من زندهاى هستم كه نمىميرم؛ مسرا در آنچه به تو امر کردم اطاعت کن تا تو را زنده‌ای سازم که نمیری. ای فرزند آدم؛ من به هرجه بكويم ٠باش»‏ می‌شود؛ مرا در آنچه به توامر کردم اطاعت کن تا تو را چنین کنم که به هرچه بگویی ؛ب 

صفحه 39:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی = ‎P|‏ ِِِ ا انسان کامل از مواهب دنیا متناسب با کمال حقیقی خود استفاده مى كندء اما به آن دسته از امور دنیا که با تقرب به خدا تزاحم دارند بی‌رغبت می‌شود. ۴ به آرامش روحی کامل دست یافته؛ به زندگی دیگران رشکک نمی‌برد. " دنيا در نظر او وسیله عبرت آموزی و تکامل است. نه هدف اصلی. 

صفحه 40:
نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی = ‎P|‏ ‎aa‏ بها بَصَرئهة و من بصر إِلَيّها أَعْمَنْه؛ فهج البلاغه. ‎aes‏ ۸۱) کسی که آن (دنا) را وسيلة دیدن [حقایق برتر و عبرت‌آموزی] قرار دهد (دنیا) به او بصیرت می‌بخشد [و چنین کسی می‌تواند از آن برای تکامل خود بهره ‏]و کسی که بدان چشم بدوزد [و آن را هدف اصلی ببیند»] ] (دنیا) ‏او را از دیدن [حقایق برتر] عاجز می کند [و گمراه می‌شود]. 

صفحه 41:
ارزش گذاری رفتلرهای اختیاری مت ‎eg‏ 7 ۴ ارزش گذاری اخلاقی- همه افعال اختیاری انسان» اعم از فردی» خانوادگیء اجتماعی» اقتصادی و سیاسی را از آن جهت که در کمال \ یا نقص روح, و نزدیک شدن به خدا یا دور شدن از او تأثیر دارند شامل می‌شود. * ارزش رفتار اختیاری وابسته است به = نوع رفتار ۵ * نیت فاعل * ارزش رفتار اختیاری برابر است با آن درجه از کمال حقیقی فاعل که با آن کار تناسب داشته» و در نهایثُ مقصود فاعل نیز هست. ۷ 

صفحه 42:
ارزش گذاری رفتارهای اختیاری مت ‎eg‏ ‎=I‏ * با ارزش‌ترین کارها از جهت نوع رفتاره کارهایی هستند که می‌توانند فاعل را به ارزش ‎ley ole‏ مانند = اظهار بند گی در برابر خداوند * امير مؤمنان0 اللَّهَ اللَّهَ فى الضَّلَاة قإِلها حَيْرُ الْعَمَلِ ‎sl)‏ ج ۷ ص ۵۲) خدا را خدا یا ‎ ‏[در نظر داشته باشيد] درباية نمازة زيرا نما بهترین عمل است. ۴ اهاز رده زا كال وبكراة ‏یاس اک ‎Esl‏ الأمالٍ ای الله شژوژ نله علی مُوْمن ترذ له جوعته خلة كزئقها 4 (وسال یه ج ۱۶ ص ۵۳ محوب‌ترین اعمالتزد خداوند ان استه كه مؤمنى را شاد كنى؛ [بدين طريق که | گرسنگی‌اش را برطرف سازی و غم و اندوهش. را نيايل كلى, يامبر اكرم0 خطاب به على[ كآنه يَهْدِي الله يللد رَجُلاً واجداً خَيْرْ للد مِمّا ‎Sal‏ ‎ale‏ اسمس بحار لأنوان ج ۲ ص ۴۴۸) اينکه خدا به دست تو یک نفر را هدایت کند برای تو بهتر است از آنچه خورشيد بر آن می‌تابد. ‎ ‎ 

صفحه 43:
ry ‘ ارزش گذاری رفتلرهای اختیاری رسولش هجرت کند. هجرتش به سوی خدا و رسول خواهد بو و هر کس به سوی دنیا هجرت کند بدان قصد که به آن دست یابد یابه سوی زنی تا با او ازدواج کند» پس هجرتش به سوی همان چیزی خواهد بود که به سوی آن هجرت کرده است. * ارزش کار از جهت نیت. بستگی به آن دارد که فاعل در انجام دادن تن تا چه ‎pe oe Te‏ 

صفحه 44:
ارزش گذاری رفتلرهای اختیاری = ارزش کار از جهت نیت بستگی به آن دارد که فاعل در انجام دادن آن تا چه اندازه قرب به خدارا قصيد كردوووأز اتكبرمماى مزاح رام ‎sco‏ ‏" امير مؤمنان0: 35 ‎da ols Jaall‏ الإخلاص؛ (غرر الحكم و درر الكلم؛ ص ۱۵۵ ح ۴ يهترين عمل آن ست كه با اخلاص همراء بائد. ۰ ۳ صادق0: ال الْعْمَادَ تلات قَوْمٌ عَبَدُوا الله عَرَّ و و قوف عتذوا ‎Isle alll‏ و تقالی ‎db‏ | وف & ‎Se all loi‏ و ‎AUS Js‏ عِبَادَهُ الأخرَار و هن ‎i‏ أَفْصَلُ الْعِبَادهِءْ اكافى: ج ؟: ص *0) بندكان سه كروءاند: كروهى كه خداى عز و جل را از ترس عبادت کردنده که آن عبادت. بردگان است؛ ؛ و گروهی که خدای تبارک و تعالی را برای ثواب عبادت کردنده که آن عبادت. مزدبگیران است؛ و گروهی که خدای عز و جل را به دلیل محیت و دوستي او عبادت کردند. که آن عبادت. آزادگان است؛ و عبادت این گروه ‎ ‎ ‎ ‏برترین نوع عبادت است. 

صفحه 45:
۴ کفر و شرکندو نفاق * قرآن کریم: 5 ‎oe Albl gs‏ (سجده (۳۲؛ ‎enn‏ آیات پرورد گارش به او یادآوری شد سپس از آنها روی برتافت. . _ . قرتن كريم: إن آللة لا غژ آن ی ‎Tass Whe Jo 345 abil, S28 ys 5 Hat‏ (ساء (۴): ۱۱۶) خداوند كناه شركث ورزیدن به خود را نمی آمرزد و پایین‌تر از آن گناه را برای هر کس بخواهد ی‌بخشد و هر کس به خدا شک ورزد به تحقيق که در گمراهیدوری رفه است. * ترتن کریم: | الْمُتلفقين في الدّركِ الْأسْقلٍ مِنّ الثَار ...؛ (ناء ه» ۵ بففرستى كذ مقافقان در بين ترين مرقبة آتش دوزخاند. 

صفحه 46:
ارزش گذاری رفتلرهای اختیار بدترين اعمال " كمراه كردن ديكران * قركن كريم: كَمَنْ أَظُلَمٌ مِمَنِ أفترئ علی آلله كذ, لَيْضِلَ آلنّاسَ یقیر ‎als‏ 2۰.۰ (أنعام (ع» يس كيسدسم كاير از آن کس که بر خدا تهمت دروغ بست تا مردم را بدون آگاهی گمراه کند. ۳ حسن عسكرى 0 (دريارة دانشمندان ناثایست و گردگر: و هُمْ ‎Bal‏ ‏مش ‎sil‏ يَدْخُلُونَ الشَّك و ۲ ص ۲۶۴) زیان مدي ب سيت سان بیشتر است. چرا که لشکر یزید از آنها جان و مالشان را می‌ستاندند و آنان دانشمندان ناشایست‌اند و بر شیعیان ضعیف ما شک و شبهه وارد کرده آنها را گمراه می کنند. 

صفحه 47:
روش تشخیص ارزش رفتارها ۳ 5 "oe ‏وحی‎ ‏کارآیی هریک از این روش‌ها وابسته به این است که بتوانند تأثیر آن رفتار را در كمال حقيقى‎ * ‏انسان مشخص کنند.‎ cel te ‏من العَْلِ و ار‎ cpigl ‏امام على0: ... فَإِنَ الشَّقِيَ م من خرم تلع ما‎ * ‏البلا نامه ۷۸ بدبخت كسى است كه از سود عقل و تجربداى كه بهاو داده شده محروم بش‎ ‎Dane ©‏ إن دين اللم لا يْصَابُ بِالْعْقُولِ و الْآراءِ الْمَاطِلَةِ و الْمَقَابيسِ ‎sla $28 alta, Cat ¥‏ نا سم و 96 امتدط بنا قد و ‎i‏ اس و ال .2 (بحار الأنوار؛ ج ؟: ص ‎cla fae LOT‏ ناقص و نظرهای باطل و تشیه‌های فاسد نمی‌توان به دین خدا دست یافت. به دین خدا ها می‌توان از راه تسلیم رسید. پس کسی که به ما تسلیم شود سالم می‌ماند و کسی که به[راه] ما هدایت شود هدایت یافته است و کسی که بيرو تشبيه و نظر خود باشد هلاكك مى گردد. ‎ ‎ 

صفحه 48:
حداقل ارزش اخلاقی م اع ۳ " اعتقاد به خداى يكانه ۴ بدون آن» قصد تقرب به خدا ممکن نیست. 2 اعتقاد به نبوت ۴ بدون آن؛ تشخيص همه كارهاى شايسته و بايسته ممكن نيست. " اعتقاد به معاد * بدون آن, لحاظ نتایجی که کارها در زندگی پس از مرگ دارند. ممکن Sina 4 

صفحه 49:
۱ ۸ حداقل ارزش اخلاقی a ‏ب صين جیت ماد شا دمم میت میور ارات موی تما‎ * zis \ wy GAT ‏کسانی که به بر‎ ۱۸ :۱۴( id Salt auth ‏اعمالشان مانند خاکستری است که در روزی طوفانی بر آن تندبادی بوزد. ایشان توان‎ if نگهداری هیچ جيز از آنچه کسب کرد ‎oe has‏ ن گمراهی دور * فرگن کریم: :1 إن آللة جَامِعٌ اله سم 

صفحه 50:
‎٠)...‏ اللا 7 5 مكتب اخلاقى اسلام از مكاتب واقعكرا است كه ارزش رفتارها را بر حسب تأثيرى كه در كمال حقيقى انسان دارند تعيين مى كند. 5 از ديدكاه اسلام» رفتارى ارزش حقيقى دارد که هم از حسن فعلی برخوردار باشد و هم از حسن فاعلى. هيج فضيلت اخلاقى بدون ايمان ارزش حقيقى ندارد. انسان در تشخيص راه درست زندكى همواره نيازمند وحى آسمانى است. تعيين وظيفه عملى در بسيارى از موضوعات و مشاغل خاص تنها با مراجعه به احكام شرع امکان‌پذیر است. 4 " از آنجا که اخلاق بخشی از دین است و شامل همه رفتارهای اختیاری انسان می‌شود؛ از دید گاه اسلام؛ سكولاريسم كه دين را به زندگی فردی و خصوصی انسان محدود می کند؛ مردود است. هیچیک از مکاتب بشری» آیین‌های زمینی و عرفان‌های تقلبی؛ نمی‌توانند سعادت حقیقی انسان ‎ ‎ ‎ ‏را 

صفحه 51:
والسلام على ع عباد الله 

فلسفه اخالق مسائل فلسفه اخالق ‏ ‏ ‏ ‏ دان ش اخالق (اخالق هنجاری) نشان می‌ده د کدام ویژگی‌های درون ی و چ ه رفتارهایی ارزش‌مند یا ضد ارزش هستند. قواعد اخالقی هنگامی که در حوزه‌های خاص رفتاری مطرح مي‌شوند ،اخالق کاربردی نامیده می‌شوند ،مانند اخالق حرفه‌اي. در اخالق پزشک ی ،مس ائلی همچون سقط جنی ن ،اتانازی و شبیه‌سازی ،بسیار بحث‌انگیز هستند. فلسفه اخالق درباره مبادي اخالق بحث مي‌کند ،مانند: ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ تعریف کلیدواژه‌هایی همچون خوب و بد ،و باید و نباید تعیین منشأ ارزش اخالقی واقعی یا غیر واقعی بودن ارزش‌ها مطلق یا نسبی بودن ارزش‌ها روش تحقیق در اخالق 4 واقع‌گرایی و غیر واقع‌گرایی اخالقی فلسفه اخالق تعریف ‏ واقع‌گرايي اخالقی: ارزش‌ها و الزام‌های اخالقي پشتوانه واقعي دارند و تابع سالیق فردی یا قراردادهای جمعی نیستند. ‏ غیرواقع‌گرایی اخالقی: ارزش‌ها و الزام‌های اخالقی پشتوانه واقعی ندارند ،بلکه یا به تمایالت افراد وابسته‌اند ،یا تابع قراردادهای آنهایند. پیامدهای واقع‌گرایی و غیرواقع‌گرایی در اخالق واقع‌گرایی ‏ ‏ ‏ دیدگاه‌های اخالقی قابل تقسیم به درست و نادرست هستند. می‌توان ب ا تمس ک ب ه پشتوانه واقعی اخالق ،برای مدعیات اخالقی دلیل آورد. اخالق مطلق است. غیر واقع‌گرایی ‏ ‏ ‏ تفکیک دیدگاه‌های اخالقی به درس ت و نادرس ت ،ممکن نیست. از ویژگی‌های واقعی نمی‌توان نتایج اخالقی گرفت. اخالق نسبی است. مطلق یا نسبی بودن اخالق ‏ مطلق بودن اخالق: برخ ی احکام اخالق ی ،بدون هیچ قید و شرطی معتبرند ،و آ ن دسته از احکام اخالقی نیز که با قیودی اعتبار دارند ،به شرایط واقعی مقیدند ،نه به سلیقه شخصی یا قراردادهای جمعی. عدالت خوب است( .بدون قید و شرط) چشم‌پوشی از خطای دیگران خوب است( .به شرط آنکه نتایج آن خوب باشد). ‏ نسبی بودن اخالق: ‏ اعتبار همه احکام اخالقی مقید به پسند فرد یا توافق جمع است. پیامدهای مطلق‌گرایی و نسبی‌گرایی در اخالق مطلق‌گرایی ‏ ‏ ‏ تربیت اخالقی اهدافی از پیش تعیین شده دارد. تهاج م فرهنگی امری جدی است. امر به معروف و نهی از منکر و دفاع از ارزش‌ها و صدور آنها ارزش‌مند و وظیفه است. نسبی‌گرایی ‏ ‏ ‏ تربیت اخالقی اهدافی از پیش تعیین شده ندارد. آزادی ،تس اهل و تسامح مورد تأکید است. دفاع از ارزش‌ه ا بی‌ارزش یا ضد ارزش است. دالیل نسبی‌گرایان و بررسی آنها دلیل اول (اختالف نظرهای اساسی در اخالق): در اخالق ،اختالف نظرهای اساسی وجود دارد. ( اختالف نظر اساسی در علوم واقعی رخ نمی‌دهد؛ زیرا چنین علومی به بدیهیات باز می‌گردند). پس اخالق ،درباره امور واقعی نیست ،بلکه وابسته به سلیقه یا قرارداد است. نقد و بررسی: ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ وجود اختالف نظر اساسی در اخالق اثبات نشده و دالیلی بر نفی آن وجود دارد. وجود اختالف نظر اساسي ،برای اثبات نسبیت کافی نیست ،چنانکه در علوم واقع‌نمای دیگر نیز وجود دارد. ممکن است عام‌ترین احکام اخالقی را نیز بدیهی ندانيم. اختالف نظر در احکام بدیهی نیز ممکن است. بسیاری از اختالف‌ها در اخالق ممکن است ناشی از لحاظ پیامدهای عملی باشد ،نه مربوط به سلیقه یا قرارداد. دالیل نسبی‌گرایان و بررسی آنها ‏ دلیل دوم (نسبیت عام معرفت): همه معرفت‌ها نسبی هستند. پس ،احکام اخالقی نیز نسبی هستند. ‏ نقد و بررسی: مبنای معرفت‌شناختی این دیدگاه ،خود ـ متناقض و غیر قابل قبول است. دالیل نسبی‌گرایان و بررسی آنها ‏ دلیل سوم (احساس‌گرایی مبتنی بر پوزیتویسم منطقی): بر اساس پوزیتویسم منطقی ،راه معتبر معرفت ،منحصر در حس و تجربه است و تنها گزاره‌های تجربی و تحلیلی معنادار هستند. پس ،احکام اخالقی بی‌معنا و صرفاً ابراز کننده احساسات اخالقی هستند. ‏ نقد و بررسی: مبنای معرفت‌شناختی مزبور درست نیست. در این صورت ،مدعای آنها نیز بی‌معنا خواهد بود. دالیل نسبی‌گرایان و بررسی آنها ‏ دلی ل چهارم (احس اس‌گرایی مبتن ی بر احس اسی دانستن واژه‌های اخالقی): واژه‌های اخالقی دارای بار احساسی و غیرواقع‌نما هستند. پس ،جمله‌های اخالقی بیانگر احساسات و غیرواقع‌نما هستند. ‏ نقد و بررسی: همه واژه‌های اخالقی بار احساسی ندارند. هر واژه‌ای بار احساسی داشته باشد ،غیرواقع‌نما نیست. دالیل نسبی‌گرایان و بررسی آنها دلیل پنجم (قراردادگرایی): قواعد اخالقی نوعی قرارداد اجتماعی برای رفع تناقض‌ها یا تأمین منافع جمعی هستند. پس ،اعتبار قواعد اخالقی وابسته به قرارداد است و نسبی است. نقد و بررسی: اخالق فراتر از روابط اجتماعی است. غیرواقع‌گرایان نمی‌توانند اهداف مزبور را دارای ارزش واقعی بدانند. عقد قرارداد دیگر برای اعتبار بخشیدن به قراردادها ،ه م مستلزم تسلسل است و ه م اعتبار همگان ی برای لزوم تبعیت از قواع د مورد توافق ایجاد نمی‌کند. بررسی نسبیت فردی ‏ بنابر نسبیت فردی، هیتلر و گاندی به لحاظ اخالقی تفاوتی ندارند. جلوگیری از تعدی افراد ب ا وض ع حقوق و قوانی ن ،تشکی ل حکومت، مجازات و تربیت اخالقی اموری ناموجه‌اند. بررسی نسبیت اجتماعی ‏ دو دیدگاه درباره ارزش‌آفرینی جامعه و نقد آن: دیدگاه اول: روح جمعی ارزش‌آفرین است. نقد: وجود روح جمعی مستقل از افراد ،به لحاظ فلسفی قابل قبول نیست. دیدگاه دوم: جامعه برآیند افراد است ،و اعتبار احکام اخالقی وابسته به نظر اکثریت افراد است ،بدون آنکه سلیقه افراد معتبر باشد. نقد: برآیند امور بی‌ارزش نمی‌تواند ارزش بیافریند. بررسی نسبیت اجتماعی ‏ بنا بر نسبیت اجتماعی، تکلیف عضو مشترک میان دو جامعه با ارزش‌های اخالقی متعارض روشن نیست. کار تبه‌کاران درست ،و کار پیامبران و مصلحان اجتماعی نادرست است. نسبیت هنجاری به عنوان نتیجه نسبیت در اخالق ‏ ‏ ‏ قضاوت اخالقي دربارة رفتار و منش ديگران ،بر اساس نظرية اخالقي مورد قبول خود ،اخالقاً درست نيست. هر فرد یا جامعه‌اي بايد در انتخاب و عمل به نظرية اخالقي مورد قبول خود آزاد باشد. هر فرد یا جامعه‌ای باید با مخالفان خود مدارا كند و به انتخاب و عمل آنها احترام بگذارد. بررسی نسبیت هنجاری ‏ استنتاج نسبیت هنجاری از نسبیت اخالقی درست نیست؛ زیرا نسبیت اخالقی درست نیست. مطلق بودن اصول نسبیت هنجاری با نسبیت اخالقی ناسازگار است. بنا بر نسبیت اخالقی باید بتوان نقیض این اصول را هم پذیرفت. در این استدالل ،از دید نسبی‌گرایان ،مغالطه باید و هست صورت گرفته است. بررسی نسبیت هنجاری ‏ تناقض‌های نظری اصول نسبیت هنجاری: ‏ دفاع از اصول نسبیت هنجاری مستلزم دفاع از نفی این اصول نیز هست. اصل اول تمامي اصول را به لحاظ اخالقي نفي مي‌کند. اصل آزادي شامل آزاديِ سلب آزادي نيز مي‌شود. اصل تساهل مستلزم تحمل مخالفان تساهل نيز هست. اصل آزادی با اصل تساهل در مواردی تعارض دارند. ‏ مشکالت عملی اصول نسبیت هنجاری: عمل بر اساس نسبیت هنجاری مستلزم هرج‌و‌مرج است. خود نسبیت‌گرایان نمی‌توانند به این اصول عمل کنند. قیودی برای اصول نسبیت هنجاری قید اول: ‏ اصل آزادی مقید است به مواردی که مانع آزادی دیگران نباشد. نقد: اصل آزادی در این نظریه مبنای موجهی ندارد. غیرواقع‌گرا نمی‌تواند بر اساس پیامدهای واقعی ارزش‌گذاری کند. در موارد تعارض نشان نمی‌دهد کدام آزادی باید فدا شود. قید دوم: اصل آزادی به محدودة نظر و بیان مقید است. نقد: این قید واقعی است و غیرواقع‌گرا نمی‌تواند از آن برای تعیین محدودة ارزش استفاده کند. مرز میان نظر و عمل روشن نیست. به فرض آنکه لحاظ این قید از سوی نسبیت‌گرا بر اساس پیامدهای واقعی مجاز باشد ،پیامدهای نامطلوب احتمالی برای آزادی بیان به حساب نیامده‌اند. مطلق‌گرایی در اخالق دیدگاه اول: برخ ی از مطلق‌گرایان ب ا اس تناد ب ه فه م عرف ی ،معتقدن د هی چ حک م اخالقی استثناپذیر نیست. نقد: استناد به فهم عرفی برای اثبات حقیقت کافی نیست. عرف در قضاوت خود ،شرایط انجام فعل و نتایج آن را در نظر می‌گیرد. دیدگاه مورد قبول: برخی احکام اخالقی بدون قید و شرط معتبرند ،و برخی دیگر مقید به شرایط واقعی هستند و اعتبار هیچ حکم اخالقی به سلیقه فرد یا توافق گروهی از مردم وابسته نیست. 22 ارزش اخالقی از دیدگاه اسالم فلسفه اخالق معنای ارزش ‏ ارزش تقريباً به معناي مطلوبيت است. ارزش اقتصادي به چيزي اطالق مي‌شود ک ه ب ه لحاظ اقتصادي مطلوب باشد. دارايي ،مثل پول ،امالک و کاالهاي اقتصادي آنچه به افرایش دارایی کمک کند ،مثل فعاليت‌هاي اقتصادي سودآور ارزش اخالقی ‏ در اخالق ،ارزش به امور زیر اطالق می‌شود: عام‌ترين هدفي که از مجموع فعاليت‌هاي اختياري مطلوب است فعاليت‌هايي که ما را به اين هدف مي‌رسانند منشأ ارزش اخالقی از دیدگاه اسالم ‏ ‏ ‏ ‏ انسان کمال‌طلب است و عام‌ترين هدفي که در کارهاي اختياري دنبال مي‌کند ،کمال است. هويت واقعي انسان به روح اوست. سرشت انساني که ويژگي‌هاي انساني انسان را نشان مي‌دهد ،امکان حرکت به سمت کمال بي‌نهايت را فراهم مي‌کند. پ س ،کمال حقيق ي انس ان (منش أ ارزش اخالق ی) از ديدگاه اسالم، تقرب به کمال مطلق ،يعني خداوند است. منشأ ارزش اخالقی از دیدگاه اسالم قرآن کريم :ثُم دنى فَتدلّى* فَكَان قَاب قَوسي َأ َأ نى؛ (نجم ( )9–8 ،)53سپس نزديك َ َ ن وْ د ْ ٰ ْ َ ْ ِ َّ َ ٰ َ َ ٰ و نزديك‌تر شد؛ پس [فاصله] به‌اندازة دو كمان يا نزديك‌تر بود. عند َ َأ امير المؤمنين ... :و اجعلْن ِي م َأ من ْ َ ن عَبِيدِ َ ك منْزِل َ ً ة ِ ك نَ ِ ص يبا ً ِ ْ َ ن ْ َ ْ َ ح َ م َ ك وَ قْ َرب ِ ِه ْ ِ ْ س ِ َة لَدَي ْك ...؛ (دعاي كميل) و از ميان بندگانت مرا از كساني قرار ده كه بهره‌شان نزد وَ َأ َ م ُزلْف ً ص هِ ْ خ ِّ تو افزون‌تر و جايگاهشان به تو نزديك‌تر و تقربشان به تو بيشتر است. َأ ول إلَي ْ َ اس ل ُ ْ سبُ َ ب ك و َ ك بِنَا ُ امام زين العابدين ... :إله ي فَ ْ س ي ِّ ْرنا ف ي قْ َر ِ ل الْوُ ُ ص ِ َأ س وا َ مرادِي ،وَ ل َ َ ت ال غَي ْ ُر َ وفُود ِ عَلَي ْ َ سهَرِي و ك اَل ل ِ ِ ك َ ك ُ ك ...فَ ن ْ َ ق لِل ْ ُ الط ُّ ُر ِ ْس ي ،وَ إلَي ْ َ صلُ َ س هادِي ،وَ لِقاُؤ َ ك َ وق ي ،وَ في نى نَف ِ ُ ك ُ ك قُ َّرة ُ ع َيْن ِي ،وَ وَ ْ ش ْ م ٰ وار َ ك بُغْيَتي ،وَ ُرْؤيَت ُ َ صبابَتي ،و رِضا َ إلى هَوا َ حبَّت ِ َ ك ك وَلَهي ،و ك حا َ م َ جتي ،وَ ِ َ ك َ ج ُ ٰ طَلِبَتي ،وَ قُ ْرب ُ َ خ َرتي؛ (مناجاة جنَّتي و يا دُنْيايَ و آ ِ ك غاي َ ُ سْؤلي ...يا نَعيمي و َ ة ُ المريدين) خدايا ،ما را به راه‌هايي بر كه به تو رسيم و ما را در نزديك‌ترين راه‌هاي ورود به خودت سير و حركت بده؛ تنها تو مقصود مني و شب‌زنده‌داري و بي‌خوابي‌ام تنها براي توست و روشني چشمم ديدار تو و آرزويم وصال توست و شوقم به سوي تو و دلدادگي‌ام در محبت تو و نهايت درخواستم قرب توست؛ اي نعمت و بهشت من ،و اي دنيا و آخرتم. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی .1يافتن کامل وابستگي وجودي خود به خداوند علم حضوري انسان به خود ،عين وجود انسان است. علم حضوری همراه با تکامل انسان کامل‌تر و واضح‌تر مي‌شود و با رس يدن ب ه باالترين درج ه کمال ،نحوة وجود خود را ب ه روشني مي‌يابد. وجود ما عین فقر و وابستگی به خداوند است. پس ،انسان کامل ،وابستگی خود را به خداوند به طور کامل می‌یابد. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی ف َرب َّه ...؛ (بحار ه فَ َقد ْ عَ َر َ رسول اکرم :مَن ع َ َر َ ف نَف َ ْس ُ األنوار ،ج ،2ص )32ه ر كس خود راشناخت ،پروردگارش را شناخته است. ‏ َأْل َ عل ي :ن َ َ معرِفَةِ النَّفْس؛ ب َر ف ظ مَن ر كب َ ِ َ ال الْفَوْ َز ا َ َ (غرر الحكم و درر الكلم ،ص ،232ح )4641آن كس كه خود را شناخت ،به بزرگ‌ترين كام‌يابي دست يافت. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی يك و َأنِر َأ مال ااِل ن ْ ِقطاع إل َ َ ب لي ك َ َ صار قُلوبِنا بِضياءِ ب ْ علي :إلهي هَ ْ َ ْ خرقَ َأ ْ نَظَرِه ا إل َ َ َ َ إلى ل ص ت ف ور الن ب ج ح ُلوب ق ال ار ص ب ِ َ ّ َ ُ ُ ْ يك َ ِ ُ ِ ى تَ ْ ِ ٰ حت ّ ٰ َأ حقْني س ك ...و َأل ْ ِ معَلَّق ً َة بِعِ ِّز قُد ْ ِ مة ِ و ت َ صير ْروا ُ حنا ُ ن الْعَظ َ َ َ َ معْد ِ ِ ك اَأْلبهج فََأ ً َ َ َ ع ِّز َ حرِفا ً؛ (گزيده‌هايي ن م ك وا س ن ع و فا عار ك ل كون َ نور ِ ْ ِ ُ ْ َ َ ِ بِ ِ َْ ِ از مناجات شعبانيه) معبودا ،به من بريدن از همه و پيوستن به خود را عطا كن ،و چشم دلمان را به روشنيِ نظاره به خودت منور ساز تا چشمان د ْل پرده‌هاي نوراني را در ن َ َوردند و عزت ِ به سرچشمة عظمت برسند و روحمان به مقام عزت قدس ي‌ات راه يابد .و مرا به نور شادي‌بخش‌ت ِر خود ملحق ساز تا به تو معرفت يابم و از غير تو كناره گيرم. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی علي :ما كُن َأ م َأ َره؛ (كافي ،ج ،1ص )98پروردگاري كه نديده‌ام عبادت ت عْبُد ُ َربّا ً ل َ ْ ْ ُ نكرده‌ام. س لَ َ امام حسين : أ لِغَيرِ َ ى ك ِ كَ ، ن الظُّهورِ ما لَي ْ َ م َ حت ّ ٰ ل عَلَي َ ليل يَد ُ ُّ تى حتا َ ى تَ ْ ت َ ك؟ و َ تى ِغب ْ َ َ ج إلى د َ ٍ م ٰ حت ّ ٰ م ٰ مظْهِ َر ل َ َ ك؟ َ يَ كون هُوَ ال ْ ُ ثار ى تكَو َ ت َ بَعُد ْ َ ن اآْل ُ حت ّ ٰ ن ال ت َ َ ل إل َ َ توص ُ ة ص ْ هي الَّتي راك عَلَيْها َرقيباً ،و َ ف َق ُ خ ِ يك ؟ ع َ ِ ِ س َر ْ مي َ ْ ت َ ت عَي ْ ٌ َ قد َ َ حب ِّ َ جع َ ْ ما الَّذي فَ َ ن فَ َ ه ِ قد َ ك نَصيباً ...ماذا وَ َ ن ُ م تَ ْ ك ،و َ جد َ َ ل لَ ُ عَبْد ٍ ل َ ْ م ْ م ْ يءٍ فَ َرَأيْت ُ َ جد َ َ ي في ك ُ ِّ ك ظاهِرا ً في ن وَ َ ت الَّذي تَعَ َّرفْ َ ك ...و أن ْ َ َ ل شّ ْ ت إل َ َّ م ْ ك ُ ِّ يء ٍ؛ (گزيده‌هايي از دعاي عرفه) مگر غير تو ظهوري دارد ،كه تو نداري ،تا او موجب ل شَ ْ ظهور تو شود؟ كِي غايب بودي تا نيازمند دليلي باشي؟ و كِي دور بودي تا آثارت به تو رسانند؟ كور باد چشمي كه تو را مراقب خويش نبيند و زيانمند سوداي بنده‌اي كه بهره‌اي از محبت خود به او ندادي .آن كس كه تو را از دست داد چه يافت و آن كس كه تو را يافت چه چيز از دست داد؟ و نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی .2محبت و رضايت کامل و متقابل انسان و خدا خداوند دوست‌دار کمال است. پس ،انسان کامل محبوب‌ترين مخلوق نزد خداوند است. ‏ انسان کامل به کماالت الهي نزديک شده و چيزهايي را دوست دارد که خداوند دوست مي‌دارد. پس ،انسان کامل خداوند را بيش از هر موجودي دوست دارد. ‏ پس ،با دس ت‌يابي به ارزش نهايي اخالقي باالترين درجه محبت و رضايت ميان انسان و خداوند برقرار مي‌شود. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی ه ...؛ (مائده ( )54 ،)5خدا ايشان م وَ ي ُ ِ قرآن کريم ... :ي ُ ِ حبُّون َ ُ حبُّهُ ْ را دوست دارد و آنان نيز دوست‌دار اويند. قرآن کريم :يـَٰأ ْ ْ ك ب ر لى ي ع ج ر ٱ * ة ن م ط م ل ٱ ْس ف لن ٱ ا ه ت ي ِ ُ ِئ ُ ُ َ َّ َّ ِإ ٰ َ ِّ ِ ْ ِ َ َّ ُ َ ضيَّةً؛ (فجر ( )28 – 27 ،)89اي نفس دل‌آرام ،به سوي ضي َ ً م ْر ِ َرا ِ ة َّ پروردگارت بازگرد كه تو خشنود از او و او از تو راضي است. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی أشرقْت اَأْل لوب أوْلِياِئ َ ُ ك ق في وار ن ْ ت الَّذي ْ َ َ امام حسين :أن ْ َ ِ َ َ َ يار عَن قُ لوب ح ى عَ َر فوك و وَ َّ َ دوك و أ َزل ْ َ ِ ت اأْل غْ َ حت ّ ٰ م يَل ْ ك و لَ حت ّى ل َ َ حبّاِئ َ إلى غَيْرِك؛ ؤوا ج وا س وا ب ح ي م ِ أ ِ ِ َ ّ ُ ك َ ْ ْ ٰ (گزيده‌اي از دعاي عرفه) تويي كه در دل‌هاي دوستانت نورها تابيدي تا تو را شناختند و يكتا دانستند و تويي كه بيگانگان را از دل‌هاي شيفتگانت زدودي تا جز تو كسي را دوست ندارند و به ديگري پناه نبرند. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی .2باالترين لذت لذت با درک وصول به نوعي کمال حاصل مي‌شود. انسان کامل به باالترين کمال دست مي‌يابد. پس ،انسان کامل به باالترين لذت دست مي‌يابد که خالص و پايدار است. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی َأ َأْل َأْل ن؛ (زخرف ()71 ،)43 م فِيهَا خَـٰلِدُو َ ن وَ نْت ُ ْ قرآن کريم ... :فِيهَا َ ما تَشْ تَهِيهِ ٱ ن ْ ُف ُ س وَ تَلَذ ُّ ٱ عْي ُ ُ در آن (بهشت) است هرچه دل‌ها بخواهند و چشم‌ها از آن لذت ببرند و در آن جاودانه به سر مي‌بريد. َأ َأ حلَّنَا ور * ٱلَّذِي َ ن ِإ َّ ح َز َ ب عَن َّا ٱل ْ َ مد ُ لِلَّهِ ٱلَّذِي ذْهَ َ قرآن کريم :وَ قَالُوا ْ ٱل ْ َ ح ْ ُور شَ ك ُ ٌ ن َربَّن َا لَغَف ٌ ُوب؛ (فاطر ( )35 – 34،)35و مةِ ِ سنَا فِيهَا لُغ ٌ ص ٌ ن فَ ْ م ُّ م ُّ ب وَّ ال ي َ َ ضلِهِ ال ي َ َ مقَا َ ار ٱ ل ْ ُ سنَا فِيهَا ن َ َ م ْ دَ َ گفتند سپاس خداي را كه اندوه را از ما زدود؛ به‌درستي كه پروردگارمان آمرزنده و پاداش دهنده است؛ همان كسي كه ما را از فضل خويش در سراي اقامت جاودان جاي داد كه در آن ،نه هيچ رنج و زحمتي به ما مي‌رسد و نه هيچ ناتواني و خستگي. ن ٱللهِ َأكْب َ ُر ...؛ (توبه ( )72 ،)9و رضايت خداوند بزرگ‌تر [از ساير ضوَ ٌ قرآن کريم ... :وَ رِ ْ ان ِّ م َ نعمت‌هاي بهشت] است. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی صَ ،أنْظ ُ ُر إلَيْهِم ك ُ َّ ل صرا ً ...فيهَا ال ْ َ ن فِى ال ْ َ حديث معراج ... :يا أحمد! إ َّ خوا ُّ جنَّةِ قَ ْ ُأ مهُ م ...و إذا تَلَذَّذ َ َأهْ ُ َّ راب، الش ل ال ْ َ وم ٍ َ م َّرة ً و كَل ِّ ُ عين َ ِ جنَّةِ بالطَّعام وَ سبْ َ يَ ْ حديثي ...؛ (بحار األنوار ،ج ،74ص )23اي احمد! همانا در تَلَذَّذوا بِكَالمي و ذِكْري و َ بهشت قصري است كه خواص در آن به سر مي‌برند؛ هر روز هفتاد بـار بـه ايشان مي‌نگـرم و بـا ايشان سخـن مي‌گويـم و آنگاه كـه اهـل بهشت از خوراكي‌ها و نوشيدني‌ها لذت مي‌برند ،ايشان از سخن و ياد و گفتگوي من لذت مي‌برند. َأ س تَغْ ِف ُر َ م ن ك ُ ِّ م ن ك ُ ِّ ل لَذ َّةٍ بِغَيرِ ذِكْرِك و ِ ك ِ ل را َ امام زين العابدين :و ْ حةٍ بِغَيرِ ُأ س َ من ك ُ ِّ سرورٍ بِغَيرِ قُ ْربِك؛ (گزيده‌اى از مناجاة الذاكرين) و از هر لذتي كو ِ نْ ِ ل ُ جز ياد تو ،و از هر راحتي جز انس با تو ،و از هر شادي و سروري جز قرب به تو ،از تو آمرزش مي‌طلبم. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی .3قدرت نامحدود خداوند قادر مطلق است. پس ،انسان کامل با تقرب به خداوند به برترين قدرت دست مي‌يابد. در برابر هيچ قدرت معارض احساس ضعف و ترس نمي‌كند. مانند خداوند مي‌تواند در هستي تصرف كند. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی َأ ون؛ (يونس ( )62،)10به‌درستي كه ن َأوْلِي َ َ اء ٱ للهِ ال خَوْ ٌ ح َزن ُ َ م يَ ْ قرآن کريم :ال ِإ َّ م وَ ال هُ ْ ف ع َلَيْهِ ْ اولياي خدا نه ترسي دارند و نه اندوهي. جعَل ْ َ م ْرت ُ َ ك غَنيّا ً ال تَفْتَقِ ُر. ني ال أفْت َ ِ كأ ْ ن آد َ َ ق ُر أطِعْني فيما أ َ م ،أنَا غ َ ٌّ حديث قدسي ... :يَا اب ْ َ جعَل ْ َ م ْرت ُ َ م ،أنَا ي ال حيّا ً ال ت َ ك َ كأ ْ م ،أنَا َ ن آد َ َ ن آد َ َ ُ أموت أطِعْني فيما أ َ ُ موت .يَا اب ْ َ ح ٌّ يَا اب ْ َ جعَل ْ َ م ْرت ُ َ ُ ُ ن فَيَكون ...؛ ك تَ كأ ْ ُ ن فَي َ كون أطِعْني فيما أ َ ي ءِ ك ُ ْ قول لِلشَّ ْ يْءِ ك ُ ْ أقول لِلشَّ ْ (بحار األنوار ،ج ،90ص )376اي فرزند آدم ،من بي‌نيازي هستم كه نيازمند نمي‌شوم؛ مرا در آنچه به تو امر كردم اطاعت كن تا تو را بي‌نيازي كنم كه نيازمند نشوي .اي فرزنـد آدم ،من زنده‌اي هستم كـه نمي‌ميرم؛ مـرا در آنچـه بـه تو امر كردم اطاعت كن تا تو را زنده‌اي سازم كه نميري .اي فرزند آدم ،من به هرچـه بگويـم «باش» مي‌شود؛ مرا در آنچه به تو امر كردم اطاعت كن تا تو را چنين كنم كه به هرچه بگويي «باش» بشود. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی .4بي‌رغبتي به دنيا انس ان کام ل از مواه ب دنيا متناس ب ب ا کمال حقيق ي خود استفاده مي‌کند ،اما به آن دسته از امور دنيا که با تقرب به خدا تزاحم دارند بي‌رغبت مي‌شود. به آرامش روحي کامل دست يافته ،به زندگي ديگران رشک نمي‌برد. دنيا در نظر او وسيله عبرت‌آموزي و تکامل است ،نه هدف اصلي. نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخالقی ن ه و َ ص َرت ْ ُ امام عل ي( در توص يف دنيا)َ : ص َر بِه ا ب َ َّ ن أب ْ َ م ْ م ْ مت ْه؛ (نهج البالغه ،خطبه )82کسي كه آن (دنيا) را ص َر إلَيْها أعْ َ أب ْ َ وس يلة ديد ِن [حقايـق برت ر و عبـرت‌آموزي] قرار دهـد( ،دنيا) بـه او بصيرت مـي‌بخشد [و چنين كسي مي‌تواند از آن براي تكامل خود بهره بگيرد] و كسي كه بدان چشم بدوزد [و آن را هدف اصلي ببيند( ]،دنيا) او را از ديد ِن [حقايق برتر] عاجز مي‌كند [و گمراه مي‌شود]. ارزش‌گذاري رفتا;رهاي اختياري ‏ ‏ اخالقي هم ه افعال اختياري انس ان ،اعم از فردي، ارزش‌گذاري ْ خانوادگي ،اجتماعي ،اقتصادي و سياسي را از آن جهت که در کمال يا نقص روح ،و نزديک شدن به خدا يا دور شدن از او تأثير دارند شامل مي‌شود. ارزش رفتار اختياري وابسته است به نوع رفتار نيت فاعل ‏ ارزش رفتار اختياري برابر است با آن درجه از کمال حقيقي فاعل که نهايت مقصود فاعل نيز هست. با آن کار تناسب داشته ،و در ْ ارزش‌گذاري رفتا;رهاي اختياري با ارزش‌ترين کارها از جهت نوع رفتار ،کارهايي هستند که مي‌توانند فاعل را به ارزش نهايي برسانند ،مانند اظهار بندگي در برابر خداوند ‏ ل ؛ (کافي ،ج ،7ص )52خدا را خدا را ه فِ ى الص اَل ةِ فَِإنَّهَا خَي ْ ُر الْعَ َ ه الل َّ َ امير مؤمنان :الل َّ َ َّ م ِ [در نظر داشته باشيد] دربارة نماز؛ زيرا نماز بهترين عمل است. هموار کردن راه تکامل ديگران ‏ ‏ ه ور تُد ْ ِ مْؤ ِ ه َ ح ُّ پيامبر اکرم :أ َ ال إلَى اللهِ ُ جوْع َت َ ُ ن تَط ْ ُرد ُ ع َن ْ ُ َلى ُ خل ُ ُ ب اأْل ع ْ َ س ُر ٌ م ِ م ٍ هع ٰ ه ک ُ ْربَت َه؛ (وسائل الشيعه ،ج ،16ص )353محبوب‌ترين اعمال نزد خداوند اين است ش ُ وَ تَک ْ ِ ف ع َن ْ ُ که مؤمني را شاد کني[ ،بدين طريق که] گرسنگي‌اش را برطرف سازي و غم و اندوهش را زايل کني. حدا ً خَي ْ ٌر ل َ َ الله ب ِ َ ت جال ً وا ِ ك ِ ك َر ُ پيامبر اکرم خطاب به عليَ :أَل ْ م ا طَلَعَ ْ م ّ ُ ن يَهْدِيَ م س؛ (بحار األنوار ،ج ،32ص )448اينكه خدا به دست تو يك نفر را هدايت كند براي ع َلَيهِ الشَّ ْ تو بهتر است از آنچه خورشيد بر آن مي‌تابد. ارزش‌گذاري رفتا;رهاي اختياري ارزش کار از جهت نيت ،بستگي به آن دارد که فاعل در انجام دادن آن تا چه اندازه تقرب به خدا را قصد کرده و از انگيزه‌هاي مزاح ْم پيراسته است. َأْل ات َو لِك ُ ِّ م ُ ن ال بِالنِّي َّ ِ مرٍِئ مَا نَوىٰ فَ َ ل ا ْ پيامبر اسالم :إنَّمَا ا ع ْ َ م ْ س ول ِ ِ س ول ِ ِ ه فَهِ ْ ت هِ ْ ه إلَى اللهِ وَ َر ُ ه إلَى اللهِ َو َر ُ ج َرت ُ ُ ج َرت ُ ُ كَان َ ْ ه وَ من كَانت هجرته إلى دنيَا يص يبها َأو ا َأ ه ج َرت ُُ جهَا فَهِ ْ م َر ةٍ يَت َ َزوَّ ُ ٰ ُْ ُ ِ َُ ِ ْ َ ْ ِ ْ َ ُ ُ َ ْ ج َر ِإلَيْهِ ؛ (مس تدرك الوس ائل ،ج ،1ص )90همان ا اعمال به إل ى مَا هَا َ نيت‌هاست و بهرة هر كس همان است كه نيت كرده .پس هر كس به سوي خدا و رسولش هجرت كند ،هجرتش به سوي خدا و رسول خواهد بود ،و هر كس به سوي دنيا هجرت كند بدان قصد كه به آن دست يابد يا به سوي زني تا با او ازدواج كند، پس هجرتش به سوي همان چيزي خواهد بود كه به سوي آن هجرت كرده است. ارزش‌گذاري رفتا;رهاي اختياري ارزش کار از جهت نيت ،بستگي به آن دارد که فاعل در انجام دادن آن تا چه اندازه مزاحم پيراسته است. تقرب به خدا را قصد کرده و از انگيزه‌هاي ْ خالص؛ (غرر الحكم و درر الكلم ،ص ،155ح ه اإْل ْ امير مؤمنانَ : ص ِ حب َ ُ خي ْ ُر الْعَ َ ل مَا َ م ِ )2904بهترين عمل آن است كه با اخالص همراه باشد. َوفا ً فَتِل ْ َ ج َّ م ع َبَدُوا عبَادَة ُ ك ِ ن الْعُبَّاد َ ثَاَل ث َ ٌ الله عَ َّز وَ َ امام صادق :إ َّ و ٌ َ ل خ ْ ة ،قَ ْ اب فَتِل ْ َ ار َ م عَبَدُوا عبَادَة ُ ك ِ الى طَل َ َ الْعَبِيدِ وَ قَوْ ٌ َ ب الثَّوَ ِ الله تَب َ َ ك وَ تَعَ ٰ اُأْل أْل ْ َ ً َ َ َ َّ ي ه و ار ر ح ا ة د ا ب ع ك ل ت ف ه ل ا ب ح ل ج و ز ع الله وا د ب ع م و ق و ِ اء ر ج َ َ ُ ِ ِ ِ ْ َ َ ّ ُ َ َّ ُ َ َ ٌ ُ َ َ َ ِ َ َ َ ْ َ ض ُ ل الْعِبَادَةِ؛ (كافي ،ج ،2ص )84بندگان سه گروه‌اند :گروهي كه خداي عز و جل را أف ْ َ عبادت بردگان است؛ و گروهي كه خداي تبارك و تعالي را ِ ترس عبادت كردند ،كه آن از ْ عبادت مزدبگيران است؛ و گروهي كه خداي عز و جل را به ِ براي ثواب عبادت كردند ،كه آن عبادت اين گروه ِ عبادت آزادگان است ،و ِ دليل محبت و دوستيِ او عبادت كردند ،كه آن برترين نوع عبادت است. ارزش‌گذاري رفتا;رهاي اختياري بدترين اعمال کفر و شرک و نفاق ‏ ‏ ‏ قرآن کريم :و من َأظْلَم ممن ذُكِّر بآيـٰت ربه ث ُ َأ ض عَنْهَا ...؛ َ ِ َ ِ َ ِّ ِ َّ م ع َْر َ ُ ِ َّ ْ َ َ ْ (سجده ( )22 ،)32و كيست ستم‌كارتر از كسي كه آيات پروردگارش به او يادآوري شد ،سپس از آنها روي برتافت. ون ذٰل ِ َ ف ُر َأن يُّشْ َر َ من ك بِهِ وَ يَغْ ِ لله ال يَغْ ِ ف ُر مَا د ُ َ قرآن کريمِ :إ َّ ك لِ َ ن ٱ َ يَّشَ اءُ وَ مَن يُّشْ رِ ْ ض َّ ضلَـ ٰال ً بَعيداً؛ (نساء ( )116 ،)4خداوند ك ب ِٱللهِ فَ َ ل َ قد ْ َ گناه شرك ورزيدن به خود را نمي‌آمرزد و پايين‌تـر از آن گناه را بـراي هـر كس بخواهد مي‌بخشد ،و هر كس به خدا شرك ورزد ،به تحقيق كه در گمراهي دوري رفته است. فقين فِ ي ٱلدَّر ِ َأْل ن ٱلنَّارِ ...؛ (نساء (،)4 َل ِ منَـ ٰ ِ قرآن کريمِ :إ َّ ك ٱ ْ ن ٱل ْ ُ م َ سف ِ ْ َ )145به‌درستي كه منافقان در پايين‌ترين مرتبة آتش دوزخ‌اند. ارزش‌گذاري رفتا;رهاي اختياري بدترين اعمال گمراه کردن ديگران قرآن کريم :فَم َأ ض َّ ن ٱفْت َ َرىٰ عَلَى ٱللهِ كَذِبا ً لِّي ُ ِ م ِ م َّ ن ظْل َ ُ ل ٱلنَّا َ َ ْ س بِغَيْرِ م ِ علْم ٍ ...؛ (أنعام ( )144 ،)6پس كيست ستم‌كارتر از آن كس كه بر خدا تهمت دروغ بست ِ تا مردم را بدون آگاهي گمراه كند. ض ُّر عَلَی م أ َ امام حس ن عس کري( درباره دانشمندان ناشايس ت و گمراه‌گ ر) :وَ هُ ْ حابِهِ، شیعَتِن َا ِ ضعَفَاءِ ِ ص َ ش یَزِید عَلَی ال ْ ُ ن َ ُ ح َ ی وَ أ ْ م ْ ن عَل ِ ٍّ ن بْ ِ سی ْ ِ جی ْ ِ مو َ َ م األروَ َ ماءُ ال ُّ م یَ ْ ال ،وَ ه ٰـُؤالءِ ع ُل َ َ اح وَ األ ْ س لُبُونَهُ ُ فَإنَّهُ ْ سوءِ ...وَ ْ م؛ (احتجاج ،ج یَد ْ ُ ون الشَّ کَّ وَ الشُّ بْهَ َ شیعَتِن َا فَی ُ ِ ضعَفَاءِ ِ ة عَلَی ُ خل ُ َ ضلُّونَهُ ْ ،2ص )264زیان ایشان بر شیعیان ضعیف ما از زیان لشکر یزید بر امام حسین و اصحاب او بیشت ر اس ت ،چرا ک ه لشک ر یزی د از آنه ا جان و مالشان را می‌ستاندند و آنان دانشمندان ناشایست‌اند و بر شیعیان ضعیف ما شک و شبهه وارد کرده آنها را گمراه می‌کنند. روش تشخيص ارزش رفتارها روش‌ها: عقل تجربه وحي کارآيي هريک از اين روش‌ها وابسته به اين است که بتوانند تأثير آن رفتار را در کمال حقيقي انسان مشخص کنند. امام علي ... :فَإن الشَّ قي من حرم نفْع مَا ُأ ْ جرِبَةِ ...؛ (نهج ق ع ال ن م ي وت ِ ِ ْل وَ الت َّ ْ َ ِ َّ َ ْ ُ ِ َ َ َ َّ ِ َ َ البالغه ،نامه )78بدبخت كسي است كه از سود عقل و تجربه‌اي كه به او داده شده محروم باشد. َاييس مق ن ص ُ امام سجاد :إ َّ صةِ وَ اآْل َراءِ الْبَاطِلَةِ وَ ال ْ َ ُول النَّاقِ َ دين اللهِ ال ي ُ َ اب بِالْعُق ِ َ ِ الْف ِ ص ُ م لَن َا َ ن َ اب إاَّل بِالت َّ ْ م وَ َ سل ِ َ س ل َّ َ س لِيم فَ َ َاس دَةِ وَ ال ي ُ َ ن اهْتَدىٰ بنا هُدِيَ وَ م ْ م ِ من دان بالْقياس و الرْأ ي هَل َ َ ك ...؛ (بحار األنوار ،ج ،2ص )303با عقل‌هاي ناقص و نظرهاي َ ْ َ َ ِ ِ َ َ َّ ِ باطل و تشبيه‌هاي فاسد نمي‌توان به دين خدا دست يافت .به دين خدا تنها مي‌توان از راه تسليم رسيد .پس كسي كه به ما تسليم شود سالم مي‌ماند و كسي كه به [راهِ] ما هدايت شود هدايت يافته است و كسي كه پير ِو تشبيه و نظر خود باشد هالك مي‌گردد. حداقل ارزش اخالقي ‏ اعتقاد به خداي يگانه بدون آن ،قصد تقرب به خدا ممکن نيست. ‏ اعتقاد به نبوت بدون آن ،تشخيص همه کارهاي شايسته و بايسته ممکن نيست. ‏ اعتقاد به معاد بدون آن ،لحاظ نتايجي که کارها در زندگي پس از مرگ دارند ،ممکن نيست. حداقل ارزش اخالقي ‏ به همين جهت ،اعمال مشرکان ،کافران و منافقان ،در آخرت سودي ندارد. حب ِ َ ه َو هُوَ فِى ٱآْل ِ خ َرةِ ٰن فَ َقد ْ َ مل ُ ُ ط عَ َ من يَّكْف ُْر بِاإْل ي َ قرآن کريم ... :وَ َ مـ ِ ين؛ (مائده ( )5 ،)5و آن كس كه به ايمان كفر ورزد عملش باطل ن ال ْ َ خـٰ ِ ِ سر ِ َ م َ مي‌شود و در آخرت از زيان‌كاران است. ل ٱلَّذين كَفَروا ْ بربه َأ مث َ ُ ماد ٍ ٱ ْ ح لري ُ شتَد َّ ْ م ك َ َر َ مـ ٰل ُ ُه ْ م عْ َ ِ َ ِّ ِ ْ قرآن کريمَ : ت بِهِ ٱ ِّ ُ َ ما كَ َ ْ يءٍ ذٰل ِ َ ف اَّل ي َ ْ ون ِ فِ ي يَوْم ٍ ع َ ِ قد ِ ُر َ اص ٍ م َّ ك هُوَ لى شَ ْ س بُوا عَ ٰ ضل ٰـ ُ ل ٱلْبَعِيدُ؛ (ابراهيم ( )18 ،)14كس اني كه ب ه پروردگارشان كف ر ورزيدند، ٱل َّ اعمالشان مانند خاكستري است كه در روزي طوفاني بر آن تندبادي بوزد .ايشان توان نگاه‌داري هيچ چيز از آنچه كسب كرده‌اند ندارند .اين همان گمراهي دور است. ميعاً؛ ج ِ ف ِ منَـ ٰ ِ جا ِ م َ ين فِي َ لله َ قرآن کريمِ ... :إ َّ جهَن َّ َ م ع ُ ٱل ْ ُ نٱ َ ين وَ ٱلْكَـ ٰ ِفرِ َ ق َ (نساء ( )140 ،)4خداوند منافقان و كافران را همگي در دوزخ گرد هم آ َو َرد. نتايج اين بحث ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ مکتب اخالقي اسالم از مکاتب واقع‌گرا است که ارزش رفتارها را بر حسب تأثيري که در کمال حقيقي انسان دارند تعيين مي‌کند. از ديدگاه اسالم ،رفتاري ارزش حقيقي دارد که هم از حسن فعلي برخوردار باشد و هم از حسن فاعلي. هيچ فضيلت اخالقي بدون ايمان ارزش حقيقي ندارد. انسان در تشخيص راه درست زندگي همواره نيازمند وحي آسماني است. تعيين وظيفه عملي در بسياري از موضوعات و مشاغل خاص تنها با مراجعه به احکام شرع امکان‌پذير است. از آنجا که اخالق بخشي از دين است و شامل همه رفتارهاي اختياري انسان مي‌شود ،از ديدگاه اسالم ،سکوالريسم که دين را به زندگي فردي و خصوصي انسان محدود مي‌کند ،مردود است. هيچيک از مکاتب بشري ،آيين‌هاي زميني و عرفان‌هاي تقلبي ،نمي‌توانند سعادت حقيقي انسان را تضمين کنند. والسالم علي عباد اهلل الصالحين