فلسفه اخلاق
اسلاید 1: فلسفه اخلاق
اسلاید 2: مسائل فلسفه اخلاقدانش اخلاق (اخلاق هنجاری) نشان می‌دهد کدام ویژگی‌های درونی و چه رفتارهایی ارزش‌مند یا ضد ارزش هستند.قواعد اخلاقی هنگامی که در حوزه‌های خاص رفتاری مطرح مي‌شوند، اخلاق کاربردی نامیده می‌شوند، مانند اخلاق حرفه‌اي.در اخلاق پزشکی، مسائلی همچون سقط جنین، اتانازی و شبیه‌سازی، بسیار بحث‌انگیز هستند.فلسفه اخلاق درباره مبادي اخلاق بحث مي‌کند، مانند:تعریف کلیدواژه‌هایی همچون خوب و بد، و باید و نبایدتعیین منشأ ارزش اخلاقیواقعی یا غیر واقعی بودن ارزش‌هامطلق یا نسبی بودن ارزش‌هاروش تحقیق در اخلاق
اسلاید 3: فلسفه اخلاق4واقع‌گرایی و غیر واقع‌گرایی اخلاقی
اسلاید 4: تعریفواقع‌گرايي اخلاقی: ارزش‌ها و الزام‌های اخلاقي پشتوانه واقعي دارند و تابع سلایق فردی یا قراردادهای جمعی نیستند.غیرواقع‌گرایی اخلاقی: ارزش‌ها و الزام‌های اخلاقی پشتوانه واقعی ندارند، بلکه یا به تمایلات افراد وابسته‌اند، یا تابع قراردادهای آنهایند.
اسلاید 5: پیامدهای واقع‌گرایی و غیرواقع‌گرایی در اخلاقتفکیک دیدگاه‌های اخلاقی به درست و نادرست، ممکن نیست.از ویژگی‌های واقعی نمی‌توان نتایج اخلاقی گرفت.اخلاق نسبی است.دیدگاه‌های اخلاقی قابل تقسیم به درست و نادرست هستند.می‌توان با تمسک به پشتوانه واقعی اخلاق، برای مدعیات اخلاقی دلیل آورد.اخلاق مطلق است.غیر واقع‌گراییواقع‌گرایی
اسلاید 6: مطلق یا نسبی بودن اخلاقمطلق بودن اخلاق: برخی احکام اخلاقی، بدون هیچ قید و شرطی معتبرند، و آن دسته از احکام اخلاقی نیز که با قیودی اعتبار دارند، به شرایط واقعی مقیدند، نه به سلیقه شخصی یا قراردادهای جمعی.عدالت خوب است. (بدون قید و شرط)چشم‌پوشی از خطای دیگران خوب است. (به شرط آنکه نتایج آن خوب باشد.) نسبی بودن اخلاق: اعتبار همه احکام اخلاقی مقید به پسند فرد یا توافق جمع است.
اسلاید 7: پیامدهای مطلق‌گرایی و نسبی‌گرایی در اخلاقتربیت اخلاقی اهدافی از پیش تعیین شده ندارد.آزادی، تساهل و تسامح مورد تأکید است.دفاع از ارزش‌ها بی‌ارزش یا ضد ارزش است.تربیت اخلاقی اهدافی از پیش تعیین شده دارد.تهاجم فرهنگی امری جدی است.امر به معروف و نهی از منکر و دفاع از ارزش‌ها و صدور آنها ارزش‌مند و وظیفه است.نسبی‌گراییمطلق‌گرایی
اسلاید 8: دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنهادلیل اول (اختلاف نظرهای اساسی در اخلاق): در اخلاق، اختلاف نظرهای اساسی وجود دارد.(اختلاف نظر اساسی در علوم واقعی رخ نمی‌دهد؛ زیرا چنین علومی به بدیهیات باز می‌گردند.) پس اخلاق، درباره امور واقعی نیست، بلکه وابسته به سلیقه یا قرارداد است. نقد و بررسی: وجود اختلاف نظر اساسی در اخلاق اثبات نشده و دلایلی بر نفی آن وجود دارد.وجود اختلاف نظر اساسي، برای اثبات نسبیت کافی نیست، چنانکه در علوم واقع‌نمای دیگر نیز وجود دارد. ممکن است عام‌ترین احکام اخلاقی را نیز بدیهی ندانيم.اختلاف نظر در احکام بدیهی نیز ممکن است.بسیاری از اختلاف‌ها در اخلاق ممکن است ناشی از لحاظ پیامدهای عملی باشد، نه مربوط به سلیقه یا قرارداد.
اسلاید 9: دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنهادلیل دوم (نسبیت عام معرفت): همه معرفت‌ها نسبی هستند.پس، احکام اخلاقی نیز نسبی هستند.نقد و بررسی: مبنای معرفت‌شناختی این دیدگاه، خود ـ متناقض و غیر قابل قبول است.
اسلاید 10: دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنهادلیل سوم (احساس‌گرایی مبتنی بر پوزیتویسم منطقی): بر اساس پوزیتویسم منطقی، راه معتبر معرفت، منحصر در حس و تجربه است و تنها گزاره‌های تجربی و تحلیلی معنادار هستند.پس، احکام اخلاقی بی‌معنا و صرفاً ابراز کننده احساسات اخلاقی هستند. نقد و بررسی: مبنای معرفت‌شناختی مزبور درست نیست.در این صورت، مدعای آنها نیز بی‌معنا خواهد بود.
اسلاید 11: دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنهادلیل چهارم (احساس‌گرایی مبتنی بر احساسی دانستن واژه‌های اخلاقی): واژه‌های اخلاقی دارای بار احساسی و غیرواقع‌نما هستند.پس، جمله‌های اخلاقی بیانگر احساسات و غیرواقع‌نما هستند. نقد و بررسی: همه واژه‌های اخلاقی بار احساسی ندارند.هر واژه‌ای بار احساسی داشته باشد، غیرواقع‌نما نیست.
اسلاید 12: دلایل نسبی‌گرایان و بررسی آنهادلیل پنجم (قراردادگرایی): قواعد اخلاقی نوعی قرارداد اجتماعی برای رفع تناقض‌ها یا تأمین منافع جمعی هستند.پس، اعتبار قواعد اخلاقی وابسته به قرارداد است و نسبی است. نقد و بررسی: اخلاق فراتر از روابط اجتماعی است.غیرواقع‌گرایان نمی‌توانند اهداف مزبور را دارای ارزش واقعی بدانند.عقد قرارداد دیگر برای اعتبار بخشیدن به قراردادها، هم مستلزم تسلسل است و هم اعتبار همگانی برای لزوم تبعیت از قواعد مورد توافق ایجاد نمی‌کند.
اسلاید 13: بررسی نسبیت فردیبنابر نسبیت فردی،هیتلر و گاندی به لحاظ اخلاقی تفاوتی ندارند.جلوگیری از تعدی افراد با وضع حقوق و قوانین، تشکیل حکومت، مجازات و تربیت اخلاقی اموری ناموجه‌اند.
اسلاید 14: بررسی نسبیت اجتماعیدو دیدگاه درباره ارزش‌آفرینی جامعه و نقد آن:دیدگاه اول: روح جمعی ارزش‌آفرین است.نقد: وجود روح جمعی مستقل از افراد، به لحاظ فلسفی قابل قبول نیست.دیدگاه دوم:جامعه برآیند افراد است، و اعتبار احکام اخلاقی وابسته به نظر اکثریت افراد است، بدون آنکه سلیقه افراد معتبر باشد.نقد:برآیند امور بی‌ارزش نمی‌تواند ارزش بیافریند.
اسلاید 15: بررسی نسبیت اجتماعیبنا بر نسبیت اجتماعی، تکلیف عضو مشترک میان دو جامعه با ارزش‌های اخلاقی متعارض روشن نیست.کار تبه‌کاران درست، و کار پیامبران و مصلحان اجتماعی نادرست است.
اسلاید 16: نسبیت هنجاری به عنوان نتیجه نسبیت در اخلاققضاوت اخلاقي دربارة رفتار و منش ديگران، بر اساس نظرية اخلاقي مورد قبول خود، اخلاقاً درست نيست.هر فرد یا جامعه‌اي بايد در انتخاب و عمل به نظرية اخلاقي مورد قبول خود آزاد باشد.هر فرد یا جامعه‌ای باید با مخالفان خود مدارا كند و به انتخاب و عمل آنها احترام بگذارد.
اسلاید 17: بررسی نسبیت هنجاریاستنتاج نسبیت هنجاری از نسبیت اخلاقی درست نیست؛ زیرانسبیت اخلاقی درست نیست.مطلق بودن اصول نسبیت هنجاری با نسبیت اخلاقی ناسازگار است.بنا بر نسبیت اخلاقی باید بتوان نقیض این اصول را هم پذیرفت.در این استدلال، از دید نسبی‌گرایان، مغالطه باید و هست صورت گرفته است.
اسلاید 18: بررسی نسبیت هنجاریتناقض‌های نظری اصول نسبیت هنجاری:دفاع از اصول نسبیت هنجاری مستلزم دفاع از نفی این اصول نیز هست.اصل اول تمامي اصول را به لحاظ اخلاقي نفي مي‌کند.اصل آزادي شامل آزاديِ سلب آزادي نيز مي‌شود.اصل تساهل مستلزم تحمل مخالفان تساهل نيز هست.اصل آزادی با اصل تساهل در مواردی تعارض دارند.مشکلات عملی اصول نسبیت هنجاری:عمل بر اساس نسبیت هنجاری مستلزم هرج‌و‌مرج است.خود نسبیت‌گرایان نمی‌توانند به این اصول عمل کنند.
اسلاید 19: قیودی برای اصول نسبیت هنجاریقید اول: اصل آزادی مقید است به مواردی که مانع آزادی دیگران نباشد.نقد:اصل آزادی در این نظریه مبنای موجهی ندارد.غیرواقع‌گرا نمی‌تواند بر اساس پیامدهای واقعی ارزش‌گذاری کند.در موارد تعارض نشان نمی‌دهد کدام آزادی باید فدا شود.قید دوم: اصل آزادی به محدودة نظر و بیان مقید است.نقد:این قید واقعی است و غیرواقع‌گرا نمی‌تواند از آن برای تعیین محدودة ارزش استفاده کند.مرز میان نظر و عمل روشن نیست.به فرض آنکه لحاظ این قید از سوی نسبیت‌گرا بر اساس پیامدهای واقعی مجاز باشد، پیامدهای نامطلوب احتمالی برای آزادی بیان به حساب نیامده‌اند.
اسلاید 20: مطلق‌گرایی در اخلاقدیدگاه اول:برخی از مطلق‌گرایان با استناد به فهم عرفی، معتقدند هیچ حکم اخلاقی استثناپذیر نیست. نقد:استناد به فهم عرفی برای اثبات حقیقت کافی نیست.عرف در قضاوت خود، شرایط انجام فعل و نتایج آن را در نظر می‌گیرد.دیدگاه مورد قبول:برخی احکام اخلاقی بدون قید و شرط معتبرند، و برخی دیگر مقید به شرایط واقعی هستند و اعتبار هیچ حکم اخلاقی به سلیقه فرد یا توافق گروهی از مردم وابسته نیست.
اسلاید 21: فلسفه اخلاق22ارزش اخلاقی از دیدگاه اسلام
اسلاید 22: معنای ارزشارزش تقريباً به معناي مطلوبيت است.ارزش اقتصادي به چيزي اطلاق مي‌شود که به لحاظ اقتصادي مطلوب باشد. دارايي، مثل پول، املاک و کالاهاي اقتصاديآنچه به افرایش دارایی کمک کند، مثل فعاليت‌هاي اقتصادي سودآور
اسلاید 23: ارزش اخلاقیدر اخلاق، ارزش به امور زیر اطلاق می‌شود:عام‌ترين هدفي که از مجموع فعاليت‌هاي اختياري مطلوب استفعاليت‌هايي که ما را به اين هدف مي‌رسانند
اسلاید 24: منشأ ارزش اخلاقی از دیدگاه اسلامانسان کمال‌طلب است و عام‌ترين هدفي که در کارهاي اختياري دنبال مي‌کند، کمال است.هويت واقعي انسان به روح اوست.سرشت انساني که ويژگي‌هاي انساني انسان را نشان مي‌دهد، امکان حرکت به سمت کمال بي‌نهايت را فراهم مي‌کند.پس، کمال حقيقي انسان (منشأ ارزش اخلاقی) از ديدگاه اسلام، تقرب به کمال مطلق، يعني خداوند است.
اسلاید 25: منشأ ارزش اخلاقی از دیدگاه اسلامقرآن کريم: ثُمَّ دَنىٰ فَتَدَلّىٰ* فَكَانَ قَابَ قَوْسَيْنِ أَوْ أَدْنىٰ؛ (نجم (53)، 8–9) سپس نزديك و نزديك‌تر شد؛ پس [فاصله] به‌اندازة دو كمان يا نزديك‌تر بود.امير المؤمنين: ... وَ اجْعَلْنِي مِنْ أَحْسَنِ عَبِيدِكَ نَصِيباً عِنْدَكَ وَ أَقْرَبِهِمْ مَنْزِلَةً مِنْكَ وَ أَخَصِّهِمْ زُلْفَةً لَدَيْك ...؛ (دعاي كميل) و از ميان بندگانت مرا از كساني قرار ده كه بهره‌شان نزد تو افزون‌تر و جايگاهشان به تو نزديك‌تر و تقربشان به تو بيشتر است.امام زين العابدين: ... إلهي فَاسْلُكْ بِنَا سُبُلَ الْوُصُولِ إلَيْكَ و سَيِّرْنا في أَقْرَبِ الطُّرُقِ لِلْوُفُودِ عَلَيْكَ ... فَأَنْتَ لا غَيْرُكَ مُرادِي، وَ لَكَ لَا لِسِواكَ سَهَرِي و سُهادِي، وَ لِقاؤُكَ قُرَّةُ عَيْنِي، وَ وَصْلُكَ مُنىٰ نَفْسِي، وَ إلَيْكَ شَوْقي، وَ في مَحَبَّتِكَ وَلَهي، و إلىٰ هَواكَ صَبابَتي، و رِضاكَ بُغْيَتي، وَ رُؤْيَتُكَ حاجَتي، وَ جِوارُكَ طَلِبَتي، وَ قُرْبُكَ غايَةُ سُؤْلي ... يا نَعيمي و جَنَّتي و يا دُنْيايَ و آخِرَتي؛ (مناجاة المريدين) خدايا، ما را به راه‌هايي بر كه به تو رسيم و ما را در نزديك‌ترين راه‌هاي ورود به خودت سير و حركت بده؛ تنها تو مقصود مني و شب‌زنده‌داري و بي‌خوابي‌ام تنها براي توست و روشني چشمم ديدار تو و آرزويم وصال توست و شوقم به سوي تو و دلدادگي‌ام در محبت تو و نهايت درخواستم قرب توست؛ اي نعمت و بهشت من، و اي دنيا و آخرتم.
اسلاید 26: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی1. يافتن کامل وابستگي وجودي خود به خداوندعلم حضوري انسان به خود، عين وجود انسان است.علم حضوری همراه با تکامل انسان کامل‌تر و واضح‌تر مي‌شود و با رسيدن به بالاترين درجه کمال، نحوة وجود خود را به روشني مي‌يابد.وجود ما عین فقر و وابستگی به خداوند است.پس، انسان کامل، وابستگی خود را به خداوند به طور کامل می‌یابد.
اسلاید 27: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیرسول اکرم: مَن عَرَفَ نَفْسَهُ فَقَدْ عَرَفَ رَبَّه ...؛ (بحار الأنوار، ج 2، ص 32) هر كس خود راشناخت، پروردگارش را شناخته است.علي: نَالَ الْفَوْزَ الْأَكبَرَ مَن ظَفَرَ بِمَعرِفَةِ النَّفْس؛ (غرر الحكم و درر الكلم، ص 232، ح 4641) آن كس كه خود را شناخت، به بزرگ‌ترين كام‌يابي دست يافت.
اسلاید 28: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیعلي: إلهي هَبْ لي كَمالَ الِانْقِطاع إلَيكَ و أَنِرْ أَبْصارَ قُلوبِنا بِضياءِ نَظَرِها إلَيكَ حَتّىٰ تَخْرِقَ أَبْصارُ الْقُلوبِ حُجُبَ النّورِ فَتَصِلَ إلىٰ مَعْدِنِ الْعَظَمَةِ و تَصيرَ أَرْواحُنا مُعَلَّقَةً بِعِزِّ قُدْسِك ... و أَلْحِقْني بِنورِ عِزِّكَ الْأَبْهَجِ فَأَكونَ لَكَ عارِفاً و عَنْ سِواكَ مُنْحَرِفاً؛ (گزيده‌هايي از مناجات شعبانيه) معبودا، به من بريدن از همه و پيوستن به خود را عطا كن، و چشم دلمان را به روشنيِ نظاره به خودت منور ساز تا چشمان دلْ پرده‌هاي نوراني را در نَوَردند و به سرچشمة عظمت برسند و روحمان به مقام عزت قدسي‌ات راه يابد. و مرا به نور عزتِ شادي‌بخش‌ترِ خود ملحق ساز تا به تو معرفت يابم و از غير تو كناره گيرم.
اسلاید 29: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیعلي: ما كُنْتُ أَعْبُدُ رَبّاً لَمْ أَرَه؛ (كافي، ج 1، ص 98) پروردگاري كه نديده‌ام عبادت نكرده‌ام. امام حسين : أ لِغَيرِكَ مِنَ الظُّهورِ ما لَيْسَ لَكَ، حَتّىٰ يَكونَ هُوَ الْمُظْهِرَ لَكَ؟ مَتىٰ غِبْتَ حَتّىٰ تَحْتاجَ إلى دَليلٍ يَدُلُّ عَلَيكَ؟ و مَتىٰ بَعُدْتَ حَتّىٰ تكَونَ الْآثارُ هيَ الَّتي توصِلُ إلَيكَ؟ عَمِيَتْ عَيْنٌ لا تَراكَ عَلَيْها رَقيباً، و خَسِرَتْ صَفْقَةُ عَبْدٍ لَمْ تَجْعَلْ لَهُ مِنْ حُبِّكَ نَصيباً... ماذا وَجَدَ مَنْ فَقَدَكَ، و مَا الَّذي فَقَدَ مَنْ وَجَدَكَ ... و أنْتَ الَّذي تَعَرَّفْتَ إلَيَّ في كُلِّ شّيْءٍ فَرَأَيْتُكَ ظاهِراً في كُلِّ شَيْءٍ؛ (گزيده‌هايي از دعاي عرفه) مگر غير تو ظهوري دارد، كه تو نداري، تا او موجب ظهور تو شود؟ كِي غايب بودي تا نيازمند دليلي باشي؟ و كِي دور بودي تا آثارت به تو رسانند؟ كور باد چشمي كه تو را مراقب خويش نبيند و زيانمند سوداي بنده‌اي كه بهره‌اي از محبت خود به او ندادي. آن كس كه تو را از دست داد چه يافت و آن كس كه تو را يافت چه چيز از دست داد؟ و تويي كه در هر چيز خود را به من شناساندي، پس تو را در همه چيز هويدا ديدم.
اسلاید 30: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی2. محبت و رضايت کامل و متقابل انسان و خداخداوند دوست‌دار کمال است.پس، انسان کامل محبوب‌ترين مخلوق نزد خداوند است.انسان کامل به کمالات الهي نزديک شده و چيزهايي را دوست دارد که خداوند دوست مي‌دارد.پس، انسان کامل خداوند را بيش از هر موجودي دوست دارد. پس، با دست‌يابي به ارزش نهايي اخلاقي بالاترين درجه محبت و رضايت ميان انسان و خداوند برقرار مي‌شود.
اسلاید 31: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیقرآن کريم: ... يُحِبُّهُمْ وَ يُحِبُّونَهُ ...؛ (مائده (5)، 54) خدا ايشان را دوست دارد و آنان نيز دوست‌دار اويند.قرآن کريم: يَـٰأَيَّتُهَا ٱلنَّفْسُ ٱلْمُطْمَئِنَّةُ * ٱرْجِعِي إِلىٰ رَبِّكِ رَاضِيَةً مَّرْضِيَّةً؛ (فجر (89)، 27 – 28) اي نفس دل‌آرام، به سوي پروردگارت بازگرد كه تو خشنود از او و او از تو راضي است.
اسلاید 32: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیامام حسين: أنْتَ الَّذي أشْرَقْتَ الْأَنْوارَ في قُلوبِ أوْلِيائِكَ حَتّىٰ عَرَفوكَ و وَحَّدوكَ و أزَلْتَ الْأغْيارَ عَن قُلوبِ أحِبّائِكَ حَتّى لَمْ يُحِبّوا سِواكَ و لَمْ يَلْجَؤوا إلىٰ غَيْرِك؛ (گزيده‌اي از دعاي عرفه) تويي كه در دل‌هاي دوستانت نورها تابيدي تا تو را شناختند و يكتا دانستند و تويي كه بيگانگان را از دل‌هاي شيفتگانت زدودي تا جز تو كسي را دوست ندارند و به ديگري پناه نبرند.
اسلاید 33: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی2. بالاترين لذتلذت با درک وصول به نوعي کمال حاصل مي‌شود.انسان کامل به بالاترين کمال دست مي‌يابد.پس، انسان کامل به بالاترين لذت دست مي‌يابد که خالص و پايدار است.
اسلاید 34: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیقرآن کريم: ... فِيهَا مَا تَشْتَهِيهِ ٱلْأَنْفُسُ وَ تَلَذُّ ٱلْأَعْيُنُ وَ أَنْتُمْ فِيهَا خَـٰلِدُونَ؛ (زخرف (43)، 71) در آن (بهشت) است هرچه دل‌ها بخواهند و چشم‌ها از آن لذت ببرند و در آن جاودانه به سر مي‌بريد. قرآن کريم: وَ قَالُواْ ٱلْحَمْدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي أَذْهَبَ عَنَّا ٱلْحَزَنَ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٌ شَكُورٌ * ٱلَّذِي أَحَلَّنَا دَارَ ٱلْمُقَامَةِ مِنْ فَضْلِهِ لا يَمَسُّنَا فِيهَا نَصَبٌ وَّ لا يَمَسُّنَا فِيهَا لُغُوبٌ؛ (فاطر (35)،34 – 35) و گفتند سپاس خداي را كه اندوه را از ما زدود؛ به‌درستي كه پروردگارمان آمرزنده و پاداش دهنده است؛ همان كسي كه ما را از فضل خويش در سراي اقامت جاودان جاي داد كه در آن، نه هيچ رنج و زحمتي به ما مي‌رسد و نه هيچ ناتواني و خستگي. قرآن کريم: ... وَ رِضْوَانٌ مِّنَ ٱللهِ أَكْبَرُ ...؛ (توبه (9)، 72) و رضايت خداوند بزرگ‌تر [از ساير نعمت‌هاي بهشت] است.
اسلاید 35: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیحديث معراج : ... يا أحمد! إنَّ فِى الْجَنَّةِ قَصْراً ... فيهَا الْخَواصُّ، أَنْظُرُ إلَيْهِم كُلَّ يَوْمٍ سَبْعينَ مَرَّةً و أُكَلِّمُهُم ... و إذا تَلَذَّذَ أَهْلُ الْجَنَّةِ بالطَّعام وَ الشَّرابِ، تَلَذَّذوا بِكَلامي و ذِكْري و حَديثي ...؛ (بحار الأنوار، ج 74، ص 23) اي احمد! همانا در بهشت قصري است كه خواص در آن به سر مي‌برند؛ هر روز هفتاد بـار بـه ايشان مي‌نگـرم و بـا ايشان سخـن مي‌گويـم و آنگاه كـه اهـل بهشت از خوراكي‌ها و نوشيدني‌ها لذت مي‌برند، ايشان از سخن و ياد و گفتگوي من لذت مي‌برند. امام زين العابدين: و أَسْتَغْفِرُكَ مِن كُلِّ لَذَّةٍ بِغَيرِ ذِكْرِك و مِن كُلِّ راحَةٍ بِغَيرِ أُنْسِكَ و مِن كُلِّ سُرورٍ بِغَيرِ قُرْبِك؛ (گزيده‌اى از مناجاة الذاكرين) و از هر لذتي جز ياد تو، و از هر راحتي جز انس با تو، و از هر شادي و سروري جز قرب به تو، از تو آمرزش مي‌طلبم.
اسلاید 36: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی3. قدرت نامحدودخداوند قادر مطلق است.پس، انسان کامل با تقرب به خداوند به برترين قدرت دست مي‌يابد.در برابر هيچ قدرت معارض احساس ضعف و ترس نمي‌كند.مانند خداوند مي‌تواند در هستي تصرف كند.
اسلاید 37: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیقرآن کريم: أَلا إِنَّ أَوْلِيَاءَ ٱللهِ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ (يونس (10)،62) به‌درستي كه اولياي خدا نه ترسي دارند و نه اندوهي. حديث قدسي: ... يَا ابْنَ آدَمَ، أنَا غَنيٌّ لا أفْتَقِرُ أطِعْني فيما أمَرْتُكَ أجْعَلْكَ غَنيّاً لا تَفْتَقِرُ. يَا ابْنَ آدَمَ، أنَا حَيٌّ لا أموتُ أطِعْني فيما أمَرْتُكَ أجْعَلْكَ حَيّاً لا تَموتُ. يَا ابْنَ آدَمَ، أنَا أقولُ لِلشَّيْْءِ كُنْ فَيَكونُ أطِعْني فيما أمَرْتُكَ أجْعَلْكَ تَقولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكون ...؛ (بحار الأنوار، ج 90، ص 376) اي فرزند آدم، من بي‌نيازي هستم كه نيازمند نمي‌شوم؛ مرا در آنچه به تو امر كردم اطاعت كن تا تو را بي‌نيازي كنم كه نيازمند نشوي. اي فرزنـد آدم، من زنده‌اي هستم كـه نمي‌ميرم؛ مـرا در آنچـه بـه تو امر كردم اطاعت كن تا تو را زنده‌اي سازم كه نميري. اي فرزند آدم، من به هرچـه بگويـم «باش» مي‌شود؛ مرا در آنچه به تو امر كردم اطاعت كن تا تو را چنين كنم كه به هرچه بگويي «باش» بشود.
اسلاید 38: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقی4. بي‌رغبتي به دنياانسان کامل از مواهب دنيا متناسب با کمال حقيقي خود استفاده مي‌کند، اما به آن دسته از امور دنيا که با تقرب به خدا تزاحم دارند بي‌رغبت مي‌شود.به آرامش روحي کامل دست يافته، به زندگي ديگران رشک نمي‌برد.دنيا در نظر او وسيله عبرت‌آموزي و تکامل است، نه هدف اصلي.
اسلاید 39: نشانه‌های وصول به ارزش نهایی اخلاقیامام علي (در توصيف دنيا): مَنْ أبْصَرَ بِها بَصَّرَتْهُ و مَنْ أبْصَرَ إلَيْها أعْمَتْه؛ (نهج البلاغه، خطبه 82) کسي كه آن (دنيا) را وسيلة ديدنِ [حقايـق برتر و عبـرت‌آموزي] قرار دهـد، (دنيا) بـه او بصيرت مـي‌بخشد [و چنين كسي مي‌تواند از آن براي تكامل خود بهره بگيرد] و كسي كه بدان چشم بدوزد [و آن را هدف اصلي ببيند،] (دنيا) او را از ديدنِ [حقايق برتر] عاجز مي‌كند [و گمراه مي‌شود].
اسلاید 40: ارزش‌گذاري رفتارهاي اختياريارزش‌گذاري اخلاقيْ همه افعال اختياري انسان، اعم از فردي، خانوادگي، اجتماعي، اقتصادي و سياسي را از آن جهت که در کمال يا نقص روح، و نزديک شدن به خدا يا دور شدن از او تأثير دارند شامل مي‌شود.ارزش رفتار اختياري وابسته است به نوع رفتارنيت فاعلارزش رفتار اختياري برابر است با آن درجه از کمال حقيقي فاعل که با آن کار تناسب داشته، و در نهايتْ مقصود فاعل نيز هست.
اسلاید 41: ارزش‌گذاري رفتارهاي اختياريبا ارزش‌ترين کارها از جهت نوع رفتار، کارهايي هستند که مي‌توانند فاعل را به ارزش نهايي برسانند، ماننداظهار بندگي در برابر خداوند امير مؤمنان: اللَّهَ اللَّهَ فِى الصَّلَاةِ فَإِنَّهَا خَيْرُ الْعَمَلِ؛ (کافي، ج 7، ص 52) خدا را خدا را [در نظر داشته باشيد] دربارة نماز؛ زيرا نماز بهترين عمل است.هموار کردن راه تکامل ديگرانپيامبر اکرم: أحَبُّ الْأعْمَالِ إلَى اللهِ سُرُورٌ تُدْخِلُهُ عَلىٰ مُؤْمِنٍ تَطْرُدُ عَنْهُ جَوْعَتَهُ وَ تَکْشِفُ عَنْهُ کُرْبَتَه؛ (وسائل الشيعه، ج 16، ص 353) محبوب‌ترين اعمال نزد خداوند اين است که مؤمني را شاد کني، [بدين طريق که] گرسنگي‌اش را برطرف سازي و غم و اندوهش را زايل کني.پيامبر اکرم خطاب به علي: لَأَنْ يَهْدِيَ اللهُ بِكَ رَجُلاً واحِداً خَيْرٌ لَكَ مِمّا طَلَعَتْ عَلَيهِ الشَّمْس؛ (بحار الأنوار، ج 32، ص 448) اينكه خدا به دست تو يك نفر را هدايت كند براي تو بهتر است از آنچه خورشيد بر آن مي‌تابد.
اسلاید 42: ارزش‌گذاري رفتارهاي اختياريارزش کار از جهت نيت، بستگي به آن دارد که فاعل در انجام دادن آن تا چه اندازه تقرب به خدا را قصد کرده و از انگيزه‌هاي مزاحمْ پيراسته است.پيامبر اسلام: إنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ وَ لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوىٰ فَمَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إلَى اللهِ وَ رَسُولِهِ فَهِجْرَتُهُ إلَى اللهِ وَ رَسُولِهِ وَ مَنْ كَانَتْ هِجْرَتُهُ إلىٰ دُنْيَا يُصِيبُهَا أَوِ امْرَأَةٍ يَتَزَوَّجُهَا فَهِجْرَتُهُ إلى مَا هَاجَرَ إِلَيْهِ؛ (مستدرك الوسائل، ج 1، ص 90) همانا اعمال به نيت‌هاست و بهرة هر كس همان است كه نيت كرده. پس هر كس به سوي خدا و رسولش هجرت كند، هجرتش به سوي خدا و رسول خواهد بود، و هر كس به سوي دنيا هجرت كند بدان قصد كه به آن دست يابد يا به سوي زني تا با او ازدواج كند، پس هجرتش به سوي همان چيزي خواهد بود كه به سوي آن هجرت كرده است.
اسلاید 43: ارزش‌گذاري رفتارهاي اختياريارزش کار از جهت نيت، بستگي به آن دارد که فاعل در انجام دادن آن تا چه اندازه تقرب به خدا را قصد کرده و از انگيزه‌هاي مزاحمْ پيراسته است.امير مؤمنان: خَيْرُ الْعَمَلِ مَا صَحِبَهُ الْإخْلاص؛ (غرر الحكم و درر الكلم، ص 155، ح 2904) بهترين عمل آن است كه با اخلاص همراه باشد.امام صادق: إنَّ الْعُبَّادَ ثَلَاثَةٌ، قَوْمٌ عَبَدُوا اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَوْفاً فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْعَبِيدِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالىٰ طَلَبَ الثَّوَابِ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأُجَرَاءِ وَ قَوْمٌ عَبَدُوا اللهَ عَزَّ وَ جَلَّ حُبّاً لَهُ فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْأحْرَارِ وَ هِيَ أفْضَلُ الْعِبَادَةِ؛ (كافي، ج 2، ص 84) بندگان سه گروه‌اند: گروهي كه خداي عز و جل را از ترسْ عبادت كردند، كه آن عبادتِ بردگان است؛ و گروهي كه خداي تبارك و تعالي را براي ثواب عبادت كردند، كه آن عبادتِ مزدبگيران است؛ و گروهي كه خداي عز و جل را به دليل محبت و دوستيِ او عبادت كردند، كه آن عبادتِ آزادگان است، و عبادتِ اين گروه برترين نوع عبادت است.
اسلاید 44: ارزش‌گذاري رفتارهاي اختياريبدترين اعمالکفر و شرک و نفاققرآن کريم: وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَـٰتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا ...؛ (سجده (32)، 22) و كيست ستم‌كارتر از كسي كه آيات پروردگارش به او يادآوري شد، سپس از آنها روي برتافت.قرآن کريم: إِنَّ ٱللهَ لا يَغْفِرُ أَن يُّشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ مَا دُونَ ذٰلِكَ لِمَن يَّشَاءُ وَ مَن يُّشْرِكْ بِٱللهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَـٰلاً بَعيداً؛ (نساء (4)، 116) خداوند گناه شرك ورزيدن به خود را نمي‌آمرزد و پايين‌تـر از آن گناه را بـراي هـر كس بخواهد مي‌بخشد، و هر كس به خدا شرك ورزد، به تحقيق كه در گمراهي دوري رفته است.قرآن کريم: إِنَّ ٱلْمُنَـٰفِقينَ فِي ٱلدَّرْكِ ٱلْأَسْفَلِ مِنَ ٱلنَّارِ ...؛ (نساء (4)، 145) به‌درستي كه منافقان در پايين‌ترين مرتبة آتش دوزخ‌اند.
اسلاید 45: ارزش‌گذاري رفتارهاي اختياريبدترين اعمالگمراه کردن ديگرانقرآن کريم: فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ ٱفْتَرَىٰ عَلَى ٱللهِ كَذِباً لِّيُضِلَّ ٱلنَّاسَ بِغَيْرِ عِلْمٍ ...؛ (أنعام (6)، 144) پس كيست ستم‌كارتر از آن كس كه بر خدا تهمت دروغ بست تا مردم را بدون آگاهي گمراه كند.امام حسن عسکري (درباره دانشمندان ناشايست و گمراه‌گر): وَ هُمْ أضَرُّ عَلَی ضُعَفَاءِ شِیعَتِنَا مِنْ جَیْشِ یَزِید عَلَی الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ أصْحَابِهِ، فَإنَّهُمْ یَسْلُبُونَهُمُ الأرْوَاحَ وَ الأمْوَالَ، وَ هـٰؤُلاءِ عُلَمَاءُ السُّوءِ ... وَ یَدْخُلُونَ الشَّکَّ وَ الشُّبْهَةَ عَلَی ضُعَفَاءِ شِیعَتِنَا فَیُضِلُّونَهُمْ؛ (احتجاج، ج 2، ص 264) زیان ایشان بر شیعیان ضعیف ما از زیان لشکر یزید بر امام حسین و اصحاب او بیشتر است، چرا که لشکر یزید از آنها جان و مالشان را می‌ستاندند و آنان دانشمندان ناشایست‌اند و بر شیعیان ضعیف ما شک و شبهه وارد کرده آنها را گمراه می‌کنند.
اسلاید 46: روش تشخيص ارزش رفتارهاروش‌ها:عقلتجربهوحيکارآيي هريک از اين روش‌ها وابسته به اين است که بتوانند تأثير آن رفتار را در کمال حقيقي انسان مشخص کنند.امام علي: ... فَإنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ نَفْعَ مَا أُوتِيَ مِنَ الْعَقْلِ وَ التَّجْرِبَةِ ...؛ (نهج البلاغه، نامه 78) بدبخت كسي است كه از سود عقل و تجربه‌اي كه به او داده شده محروم باشد.امام سجاد: إنَّ دينَ اللهِ لا يُصَابُ بِالْعُقُولِ النَّاقِصَةِ وَ الْآرَاءِ الْبَاطِلَةِ وَ الْمَقَاييسِ الْفَاسِدَةِ وَ لا يُصَابُ إلَّا بِالتَّسْلِيم فَمَنْ سَلَّمَ لَنَا سَلِمَ وَ مَنِ اهْتَدىٰ بنا هُدِيَ وَ مَنْ دَانَ بِالْقِيَاس وَ الرَّأْيِ هَلَكَ ...؛ (بحار الأنوار، ج 2، ص 303) با عقل‌هاي ناقص و نظرهاي باطل و تشبيه‌هاي فاسد نمي‌توان به دين خدا دست يافت. به دين خدا تنها مي‌توان از راه تسليم رسيد. پس كسي كه به ما تسليم شود سالم مي‌ماند و كسي كه به [راهِ] ما هدايت شود هدايت يافته است و كسي كه پيروِ تشبيه و نظر خود باشد هلاك مي‌گردد.
اسلاید 47: حداقل ارزش اخلاقياعتقاد به خداي يگانهبدون آن، قصد تقرب به خدا ممکن نيست.اعتقاد به نبوتبدون آن، تشخيص همه کارهاي شايسته و بايسته ممکن نيست.اعتقاد به معادبدون آن، لحاظ نتايجي که کارها در زندگي پس از مرگ دارند، ممکن نيست.
اسلاید 48: حداقل ارزش اخلاقيبه همين جهت، اعمال مشرکان، کافران و منافقان، در آخرت سودي ندارد.قرآن کريم: ... وَ مَن يَّكْفُرْ بِالْإيمَـٰنِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِى ٱلْآخِرَةِ مِنَ الْخَـٰسِرِينَ؛ (مائده (5)، 5) و آن كس كه به ايمان كفر ورزد عملش باطل مي‌شود و در آخرت از زيان‌كاران است.قرآن کريم: مَثَلُ ٱلَّذينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمْ أَعْمَـٰلُهُمْ كَرَمَادٍ ٱشْتَدَّتْ بِهِ ٱلرِّيحُ فِي يَوْمٍ عَاصِفٍ لَّا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُواْ عَلىٰ شَيْءٍ ذٰلِكَ هُوَ ٱلضَّلـٰلُ ٱلْبَعِيدُ؛ (ابراهيم (14)، 18) كساني كه به پروردگارشان كفر ورزيدند، اعمالشان مانند خاكستري است كه در روزي طوفاني بر آن تندبادي بوزد. ايشان توان نگاه‌داري هيچ چيز از آنچه كسب كرده‌اند ندارند. اين همان گمراهي دور است.قرآن کريم: ... إِنَّ ٱللهَ جَامِعُ ٱلْمُنَـٰفِقِينَ وَ ٱلْكَـٰفِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعاً؛ (نساء (4)، 140) خداوند منافقان و كافران را همگي در دوزخ گرد هم آوَرَد.
اسلاید 49: نتايج اين بحثمکتب اخلاقي اسلام از مکاتب واقع‌گرا است که ارزش رفتارها را بر حسب تأثيري که در کمال حقيقي انسان دارند تعيين مي‌کند.از ديدگاه اسلام، رفتاري ارزش حقيقي دارد که هم از حسن فعلي برخوردار باشد و هم از حسن فاعلي.هيچ فضيلت اخلاقي بدون ايمان ارزش حقيقي ندارد.انسان در تشخيص راه درست زندگي همواره نيازمند وحي آسماني است.تعيين وظيفه عملي در بسياري از موضوعات و مشاغل خاص تنها با مراجعه به احکام شرع امکان‌پذير است.از آنجا که اخلاق بخشي از دين است و شامل همه رفتارهاي اختياري انسان مي‌شود، از ديدگاه اسلام، سکولاريسم که دين را به زندگي فردي و خصوصي انسان محدود مي‌کند، مردود است.هيچيک از مکاتب بشري، آيين‌هاي زميني و عرفان‌هاي تقلبي، نمي‌توانند سعادت حقيقي انسان را تضمين کنند.
اسلاید 50: والسلام علي عباد الله الصالحين
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.