قدرت در رفتارهای سازمانی

قدرت در رفتارهای سازمانی

اسلاید 1: قدرت در رفتارهای سازمانیارائه جهت درس رفتار سازمانی پیشرفتهاستاد : جناب آقای دکتر غفاری دانشجو: روح اله فتح آبادیدانشجوی رشته مدیریت دولتی- منابع انسانیآذرماه 89

اسلاید 2: عناوین ارائه شده در این مبحث:قدرت در کلام مولا علی(ع)تعریف قدرتمقایسه رهبری و قدرتپایگاههای قدرتوابستگی کلید درک قدرتقدرت در گروه:ائتلافقدرت در عمل: سیاستاهمیت دیدگاه سیاسیعواملی که در رفتار سیاسی نقش دارنداصول اخلاقی و رفتار سیاسینکات کاربردی برای مدیران(جمعبندی)قدرت در عصر حاضر نتیجه گیری

اسلاید 3: قدرت در کلام مولا علی(ع):خدایا! کسی از قدرت نتواند بگریزد، و هر کس را بگیری از قدرت تو خارج نتواند گردد، گنهکاران از عظمتت نکاهند و اطاعت کنندگان بر قدرت تو نیافزایند.نهج البلاغه- خطبه 1/109هرگاه قدرتمند شدی توانت را در اطاعت حضرت حق بکار گیر و هرگاه ناتوان گشتی ناتوانی ات را در نافرمانی خدا قرار ده.نهج البلاغه- حکمت 383استواری رای با کسی است که قدرت و دارایی دارد، با روی آوردن قدرت، روی آورد و با پشت کردن آن روی برتابد.نهج البلاغه- حکمت 339

اسلاید 4: تعریف قدرت:توان الف در اعمال نفوذ بر رفتار ب، به گونه ای که ب کاری را انجام دهد، که اگر چنین قدرتی اعمال نمی شد آن را به گونه ای دیگر انجام میداد.این تعریف بر سه رکن استوار است:1- توان بالقوه ای که الزاما نباید بالفعل شود،2- یک رابطه وابسته، و 3- این که ب در رفتار خود صاحب اختیار است.مهمترین ویژگی قدرت این است که تابعی وابسته است. هرقدر وابستگی ب به الف بیشتر باشد الف قدرت بیشتری میتواند اعمال نماید.(ارائه درسی خاص تنها توسط فقط یک استاد در یک دانشکده).

اسلاید 5: مقایسه رهبری و قدرت:اشتراکات: از دیدگاه رهبر قدرت وسیله ای برای تامین هدفهاست.تفاوتها:1- در مفهوم قدرت سازگاری با هدف گنجانده نشده است. قدرت تنها دارای عامل وابستگی است.ولی در مفهوم واژه رهبری بین هدف رهبر و موضوع مورد رهبری باید نوعی سازگاری و تجانس وجود داشته باشد.2- تفاوت دوم در شیوه تحقیق روی این دو پدیده است.بیشتر تحقیقاتی که روی موضوع رهبری انجام میشود، در مورد شیوه آن است.ولی دامنه تحقیقاتی روی موضوع قدرت بیشتر روی موضوع سازگاری تاکید میشود و دامنه آن به ورای فرد کشیده میشود.

اسلاید 6: پایگاههای قدرت:1-قدرت مبتنی بر زور(اجبار ): مبنای این قدرت بر اساس ترس یا تهدید است . زور می تواند به صورت تنگ کردن عرصه به شخص ،محرومیت از دسترسی به نیازهای اولیه ،کاهش مزایا ی مادی و منزلتی و انواع تهدید ها بسط یابد . 2-قدرت مبتنی بر پاداش : اگر کسی بتواند چیزی را که دارای ارزش مثبت است به دیگری بدهد یا بتواند چیزی را که دارای ارزش منفی است از او سلب کند دارای قدرت مبتنی بر پاداش است و پاداشها دارای چیزهای مادی و معنوی می باشند که در بخش معنوی بیشتر جنبه های منزلتی آن مورد توجه است . 3-قدرت قانونی :ساختار سازمانی آشکار ترین مسیری است که فرد به وسیله آن می تواند به پایگاه قدرت دست یابد قدرت قانونی نمایانگر قدرتی است که شخص در سایه پست و مقام سازمانی به دست می آورد . 4- قدرت مبتنی بر تخصص : افراد متخصص که دارای مهارت یا دانش ویژه هستند .می توانند برآن اساس اعمال قدرت نماید از آنجا که تکنولوژی رو به پیشرفت است .سازمانها برای رسیدن به هدفهای خود به متخصصان وابسته تر میشوند.5-قدرت مرجع : (قدرت الگویی ) این قدرت در سایه تحصینی که فرد از دیگری می کند و آرزویی که برای شبیه شدن به آن شخص دارد بوجود می آید و ریشه در منابع آرمان گرایانه دارد .

اسلاید 7: وابستگی: کلید درک قدرتزمانی که کسی چیزی دارد که دیگران را وابسته به خود میکند و از این رو میتواند بر آنها اعمال قدرت نماید.پس وابستگی با منابع مختلف عرضه، رابطه معکوس دارد.عواملی که موجب وابستگی میشوند:1- اهمیت:برای اینکه وابستگی بوجود آید باید چیزهایی که فرد بر آنها کنترل دارد برای دیگران با اهمیت باشد تا وابستگی بوجود آید.توان کاهش دادن پدیده عدم اطمینان موجب بیشتر شدن اهمیت گروه میگردد و از اینرو قدرت گروه افزایش پیدا میکند

اسلاید 8: 2- منابع کمیاب:مانند تعداد کم اساتیددر برخی رشته های خاص، میتواند برای کار خود در خواست پول بیشتری نماید. زیرا با داشتن تخصص دارای قدرت است.اعمال قدرت اعضای پایین دست سازمانی بر اعضای بلند پایه به علت دسترسی بر اطلاعات مهم سازمانی نیز نمونه ای از همین نوع است.

اسلاید 9: قدرت در گروه:ائتلافآنان که ”بدون قدرت اند“و درصدد ”کسب“ آن برمی آیند نخست میکوشند تا قدرت فردی خود را افزایش دهند ولی اگراین اقدام موثر واقع نشد راه دیگر ائتلاف است.پیوستن به اتحادیه ها نمونه ای از ائتلاف است برای احقاق حق از سوی کارکنان و کارگران.مواردی قابل تامل در خصوص ائتلاف در سازمانها:-ائتلاف درسازمانها موجب رشد و بزرگی میشود.به نحویکه بزرگی آنان کوچک شدن سازمانها و در نتیجه افزایش قدرت را شامل میشود.در هرکجا که از نظر منابع و کاری که باید انجام شود وابستگی درون سازمانی بیشتر باشد احتمال پبدایش و تشکیل ائتلافها بیشتر میشود. برعکس، در سازمانهایی که واحدهای فرعی خودکفا هستند یا منابع به حد وفور وجد دارد وابستگی بین واحدها کمتر است و در جهت تشکیل ائتلاف فعالیتهای کمتری صورت میگیرد.

اسلاید 10: هرقدر کار یک گروه بیشتر حالت تکرار و یکنواختی داشته باشد افراد بیشتر میتوانند جایگزین یکدیگر شوند و در نتیجه وابستگی بیشتر و احتمال تشکیل ائتلافها بالا میرود. به همین دلیل اتحادیه ها بیشتر مورد اقبال کارگران و افراد با مهارت کمتر واقع میشود.استاندارد بودن کارها و عرضه نیروی کار ماهر و متخصص بیش از تقاضا نیز موجب رونق اتحادیه ها خواهد شد.

اسلاید 11: قدرت در عمل: سیاستهرگاه اعضای سازمان به قدرت خود جامه عمل بپوشانند گفته میشود که سیاستمدار شده اند و بالتبع آنان که مهارت سیاسی بالاتری دارند از پایگاه قدرت خود به شیوه ای موثر استفاده میکنند.رفتار سیاسی: آندسته از فعالیتهایی که به عنوان بخشی از نقش رسمی در سازمان ضرورت ندارند ولی در امر توزیع مزایا و کاستیهای درون سازمانی اعمال نفوذ نموده یا در صدد اعمال نفوذ برمی آیند.ندادن اطلاعات به افراد تصمیم گیرنده، شایعه پراکنی، پارتی بازی، داد وستدهای درون سازمانی که به نفع طرفین باشد نمونه هایی از رفتارهای سیاسی اند.

اسلاید 12: اهمیت دیدگاه سیاسی:کسانی که به رفتار سیاسی در سازمانها توجه نمیکنند و سازمانهای را به عنوان سیستم سیاسی در نظر نمیگیرند در واقع به سازمانها به دیده یک مدینه فاضله ای مینگرند که روح تعاون و همکاری در آن وجود دارد که همه اعضای سازمان در راستای منافع سازمانی گام برمیدارند.ولی دیدگاه سیاسی میتواند توجیه کننده بسیاری از مسائل باشد از جمله اینکه چرا سازمانها ناکامیها را پنهان و در اعداد و ارقام مربوط به عملکردها دست کاری میکنند تا وجهه بهتری از خود ارائه کنند.

اسلاید 13: عواملی که در رفتار سیاسی نقش دارند:1- عوامل فردی:کارکنان و اعضای سازمان که خودکامه و دیکتاتورند یا دارای یک مرکز کنترل خارجی هستند، یا نیاز شدید فردی به قدرت، آزادی عمل امنیت یا مقام اداری دارند کوشش زیادی میکنند تا رفتار سیاسی در پیش بگیرند. 2- عوامل سازمانی:هر جا منابع سازمانی رو به کاهش رود یا زمانی که الگوهای موجود منابع در حال تغییر است همچنین در فرهنگهایی که از مشخصه های آنها نبودن اعتماد، ابهام در نقش، نامشخص بودن سیستم ارزیابی عملکردها و تصمیم گیریها مردمی باشد فرصت هایی را فراهم میکند تا افراد رفتارهای سیاسی بروز دهند.همچنین اگر فرهنگ سازمانی بر شیوه ای از تخصیص پاداش اصرار ورزد که مجموع برد و باختهای صفر شود.انگیزه کارکنان برای انجام اقدام سیاسی بیشتر خواهد بود.

اسلاید 14: اجازه مشارکت زیر دستان در تصمیم گیریها تشکیل کمیسیونها و کمیته ها و کنفرانس ها در سازمان همه و همه در راستای کاهش قدرت سیاسی از افراد درون سازمانی است.تسخیر احساسات:فرآیندی که فرد میکوشد بدان وسیله احساساتی را که دیگران نسبت به وی دارند کنترل کند را گویند.در واقع اگر فرد به گونه ای درآید که نظر موافق دیگران را به خود جلب نماید از این راه سود فراوانی خواهد برد.برای مثال قبل از هر چیزی چنین شخصی میتواند هر نوع شغلی را که میخواهد در سازمان بگیرد و پس از استخدام مورد لطف رئیس واقع شود و در یک محتوای سیاسی امکان دارد او سیستم توزیع مزایا را به نفع خود برهم زند.

اسلاید 15: شیوه های تسخیر احساسات دیگران: بیشتر توجهاتی که به شیوه های تسخیر احساسات معطوف میشود حول محور رفتارهایی میچرخد که شخص بصورت گفتاری ابراز میکند.1- وصف خویش2- تایید نظر دیگران3- توجیه: توضیح دادن در خصوص موضوعی که سبب نوعی نگرانی شده است.4- عذرخواهی: پذیرفتن مسولیت رویدادی نامطلوب یا ناخوشایند.5- ادعا کردن یا خود را ستودن:6- مورد لطف و عنایت قرار دادن:اثر بخش بودن شیوه های تسخیر:مدارک و شواهد نشان میدهد که رفتارهای مربوط به شیوه های تسخیر احساسات موثر واقع میشوند.

اسلاید 16: اصول اخلاقی و رفتار سیاسی:افراد ضعیف و بدون قدرت در سازمان بیشتر اصول اخلاقی را رعایت میکنند و بهترین دلیلی را که میتوان در این زمینه ارائه نمود این است که آنان هیچ نفع سیاسی ندارند که از آن سوء استفاده کنند.و بالعکس افراد قدرتمند و کسانیکه از قدرت بیان بالایی برخوردارند میتوانند خود را از هر اتهام وبدی مبرا سازند.

اسلاید 17: نکات کاربردی برای مدیران(جمعبندی):1- اگر مدیر بخواهد قدرت خود را به بالاترین حد خود برساند( و بدینوسیله کارهای گروه یا سازمان را به شیوه ای شایسته انجام دهد) باید به گونه ای عمل کند که افراد بیشترین وابستگی را به او داشته باشند. 2- قدرت مسیر دو طرفه دارد. مدیری که میکوشد دیگران را به خود وابسته کند باید بداند که دیگران(بویژه زیردستان) هم در تلاشند او را به خود وابسته نمایند. درواقع او باید در عین بالا بردن وابستگی دیگران به خود، بکوشد تا وابستگی اش را به دیگران کاهش دهد.3-مدیر اثربخش بایست ماهیت سیاسی سازمان را بپذیرد. با ارزیابی رفتار دیگران در یک چارچوب سیاسی نوع رفتار آنها را پیش بینی نموده و با استفاده از این اطلاعات استراتژیهای سیاسی ای که منافع شخص و سازمان را تامین کند، در پیش بگیرد.

اسلاید 18: 4- قدرت گرچه ناشی از نوعی وابستگی است ولی وقتی محصول ائتلاف باشد یا به در راستای اهداف سازمانی اعمال گرددمیتواند احقاق حق نماید. در واقع قدرت همیشه بد نیست و به شیوه استفاده از آن بستگی دارد.5- قدرت سیاسی در سازمانها وجود دارد و بایست اصول اخلاقی درآنها رعایت شود.

اسلاید 19: قدرت در عصر حاضر:در دورانهای مختلف مفهوم قدرت از موقعیت و شرایط خاصی برخوردار بوده است که می توان در سه بخش آنها را دسته بندی کرد : 1-قدرت زور (خشونت ) :مخفی شدن خشونت در پشت سر قانون برای تعقیب یا حذف شرکت رقیب ((یا به تعبیری قانون به هیأت خشونت تصعید یافته است ))قدرت زور نارسائی هایی را به همراه دارد که گاهی در قالب تهدید نمایان می شود و گاهی به اجرا در می آید . در زمانی که خشونت مؤثر واقع می شود ،مقاومت ایجاد می کند .قربانیان یا بازماندگان آن در کمین نخستین فرصت برای تلافی می نشینند .ضعف اساسی زور بی رحمانه و خشونت در انعطاف ناپذیری محض آن است . امروز ابزار و لوازم خشونت مجهز به فکر و مغز می گردند ،تسهیلات مدرن موشکی و ماهواره ای با مغزها و کامپیوتر اداره می شوند .

اسلاید 20: 2-قدرت پول (ثروت ) : به مراتب ثروت ابزاری بهتر برای قدرت نسبت به زور است .کیف پر پول انعطاف بیشتری دارد .بجای تهدید و یا تنبیه می توان با آن پاداشهایی داد که با ظرافت تعیین شده است . ثروت قدرتی از نوع متوسط است . ثروت در معرض نابودی و فنا قرار دارد و امکان از بین رفتن آن در هر لحظه و آنی وجود دارد و لذا صاحبان ثروت برای حفظ آن از ابزار خشونت بهره می جویند و سعی می نماید با بهره گیری از دانایی،ثروت و زور را چند برابر نماید . امروزه با پیدایش دولتهای ملی و صنعتی و انحصاری نمودن خشونت و وابستگی رو به رشد جمعیت به پول باعث شده است تا نخبگان جوامع صنعتی بتوانند به جای زور آشکارا از ثروت استفاده کند و این به معنای واقعی جابجائی قدرت می باشد . با رشد بخشهای خدماتی و اطلاعاتی در اقتصاد پیشرفته و با کامپیوتری شدن خود تولید کارخانه ای ،ماهیت ثروت الزاماٌ، تغیر می کند ،امروز سرمایه کمپانیها و شرکتها ،ساختمانها وماشین آلات محسوب نمی شوند بلکه توان مدیریت و ایده هایی که در کاسه های سر کارکنان تراوش می کند بعنوان سرمایه اصلی تلقی می شود . بدین ترتیب سرمایه از شکل محسوس خود به شکل کاغذ و از آن به شکل نشانه های الکترونیکی تغییر شکل می دهد .امروزه با پیدایش اقتصاد پیشرفته تر پول کاغذی به منسوخ شدن کامل نزدیک می شود . و کارتهای هوشمند الکترونیکی جایگزین فعالیت های پولی و مالی ما می گردد .

اسلاید 21: 3-قدرت دانایی :بهترین نوع قدرت از کاربرد دانایی حاصل می شود ،بهترین نوع قدرت به سادگی از بین نمی رود با این قدرت نه نتها می توان راه خود را در پیش گرفت ،بلکه می توان دیگران را وا داشت آنچه را می خواهیم انجام دهند ، هر چند هم خلاف میلشان باشد . قدرت دانایی با دو قدرت دیگر متفاوت است زیرا زور و ثروت محدود بوده و فناپذیرند ولی دانایی نا محدود و فنا ناپذیر است از یک تفنگ در یک لحظه دو نفر مخالف می توانند استفاده کنند یا یک اسکناس هزار تومانی را فقط یک نفر می تواند خرج کند . بر عکس همزمان دو نفر می توانند از همان اطلاعات یا دانش خود به سود یا زیان دیگری استفاده نماید . توان نفوذ و شکل داده به آنچه دیگران می دانند یا تصور می کنند که می دانند بخشی از قدرت دانایی است ورود نظام فوق نمادین در عرصه های ایجاد ثروت با کمک دانایی اثر خاصی بر جای گذاشته است . بطور مثال شرکت تلفن و تلگراف بعنوان یکی از سرمایه داران آمریکا در جایگاه والایی قرار داشت که با پدیدار شدن شرکت رقیب تلفن سیار و همراه با بهره گیری از دانش نوین آن را در هم شکست و به تصاحب ثروت پرداخت . حرکتهای جدید فوق نمادین از عهده افراد پر دل و جرأت و استثنایی بر می آید که همیشه آماده اند به عنوان تکاوران عالم کسب و کار برای به چنگ آوردن قدرت در هر جایی طوفانی بپا کنند .(( دانایی قدرت است و قدرت دانایی است ))

اسلاید 22: نتیجه گیری : 1-نظام قدرت امروز بطور عجیبی به مبادله اطلاعات و دانش وابسته است و اگر هیچ اطلاعات و دانشی مبادله نشود ،هچ نوع ثروت و قدرتی جابجا نمی گردد 2-جابجائی تاریخی قدرت از دو منبع خشونت و ثروت به طور روز افزونی به سمت سومین منبع یعنی دانایی حرکت می نماید 3-بازگشت به آغاز ولی با تکنولوژی پیشرفته تر در حال شکل گیری می باشد (پست مدرنیسم ) 4-قهرمان جدید امروز ،نوآوری است که دانش و اطلاعات پر تخیل را با عمل ترکیب می کند 5-در دنیای پیشرفته باز خورد مداوم از جریان پر سرعت اطلاعات ،داده ها و دانش توسط گیرنده هایی که در درون تکنولوژی بصورت هوشمند بکار گرفته شده است اخذ می گردد (از دستگاههای اسکن نوری مغازه ها تا پمپ بنزینها و فرستنده های داخل کامیونها ،...)

اسلاید 23: 6-کشورهای توسعه نیافته و فقیر جهان از جریان پر سرعت کنونی کنار زده می شوند و امکان عرضه موقعیتهای استراتژیکی را از دست می دهند . 7-کشورهای توسعه یافته با سرعتی شتابان به فراسوی مواد خام در حرکتند . (سوختهای هسته ای و جامد جای سوختهای فسیلی و نفتی را گرفته است .8-حرکت جوامع پیشرفته و مرفه به سمت فوق هادیهاست . کاهش اتلاف انرژی موقع انتقال –ترکیبات نانو-بهره گیری اندک از مواد خام بصورت قطره چکانی و خلق منابع جدید که اصلاٌ، وجود نداشته اند (سلولهای بنیادی ،سفینه های فوق پیشرفته اعزامی به منظومه شمسی و.......) 9-از دست رفتن بازار کار جهت کارگران کشورهای توسعه نیافته بدلیل نداشتن تخصص مورد نیاز در کشورهای پیشرفته 10-فرار مغزها و اندیشه های پویا از کشورهای جهان سومی به سمت هکرهای فوق نمادین تکنولوژی عرصه دانش و پژوهش.11-حال که به برتری شگفت قدرت دانایی به قدرت زور و ثروت پی بردیم باید با عظمی راسخ در جهت اعتلا و شکوفایی خود ،خانواده ،شهر ،استان و کشورمان برای بسط و توسعه دانایی گام برداریم .