مبانی جامعه شناسی

مبانی جامعه شناسی

اسلاید 1: بسم الله الرّحمن الرّحیم

اسلاید 2: نام درس: مبانی جامعه شناسی

اسلاید 3: نام کتاب: جامعه شناسی عمومی

اسلاید 4: جایگاه درس مبانی جامعه شناسیجامعه شناسی یکی از رشته های علوم اجتماعی است. دیگر رشته های علوم اجتماعی عبارتند از مردم شناسی، جمعیت شناسی، پژوهشگری اجتماعی و ارتباطات اجتماعی و ... . « مبانی جامعه شناسی» بر خوردار از یک نگاه کلی به موضوع های جامعه شناسی است و برای کلیه رشته های تحصیلی اعم از علوم انسانی ضروری است. مبانی جامعه شناسی به ارایه تعاریف و مفاهیم می پردازد و مختصری از دیدگاه های جامعه شناختی را در بر دارد.

اسلاید 5: طرح درس مبانی جامعه شناسی:7- انحرافات اجتماعی8- قدرت و سیاست9- کار و شغل 10- خانواده11- پایگاه و نقش12- تغییرات اجتماعی1- کلیات2- روش تحقیق3- فرهنگ4- گروه و سازمان 5- نهاد های اجتماعی6- قشر بندی اجتماعی

اسلاید 6: اهداف درس مبانی جامعه شناسی :1- آشنایی با جایگاه این رشته در مقایسه با رشته های دیگر علوم اجتماعی2- آشنایی با تعاریف مفاهیم مرتبط با جامعه شناسی مانند: فرهنگ، گروه، نهاد، قشر بندی، قدرت ، پایگاه و ... 3- آشنایی مختصر با دیدگاه های جامعه شناختی و نظریه های اجتماعی4- ارایه دیدگاه و چارچوب تحلیلی به دانشجویان برای تجزیه و تحلیل مسایل اجتماعی

اسلاید 7: فهرست مطالبفصل هفتم: انحرافات اجتماعیفصل هشتم: قدرت و سیاستفصل نهم: کار و شغل و اقتصادفصل دهم: خانوادهفصل یازدهم: پایگاه و نقش فصل دوازدهم: ساختار و تغیـــیرات اجتماعی فصل اول: کلیات جامعه شناسیفصل دوم: روش تحقیقفصل سوم: فرهنگفصل چهارم: گروه و سازمانفصل پنجم: نهاد های اجتماعیفصل ششم: قشربندی اجتماعی

اسلاید 8: فصل اولعنوان: کلیات جامعه شناسی اهداف: 1- آشنایی با مفاهیمی مانند جامعه و جامعه شناسی 2- آشنایی با تاریخچه جامعه شناسی 3-آگاهی از جایگــاه جامعه شناســــی در میـــان سایر رشته های علوم اجتماعی

اسلاید 9: جامعه: مفهوم جامعه به افرادی اشاره دارد که در یک قلمرو جغرافیایی خاص زندگی می‌کنند با هم تعامل دارند و در هویت و فرهنگ مشترکی، سهیم هستند.

اسلاید 10: جامعه شناسی چیست؟ جامعه شناسی، مطالعه سیستماتیک رفتار اجتماعی و گروه‌های انسانی است. ابتدا روی نفوذ روابط اجتماعی، نگرشها و رفتارهای افراد و بر اینکه چگونه جوامع شکل می‌گیرند و تغییر می‌کنند تاکید دارد.

اسلاید 11: تعریف جامعه شناسیجامعه شناسان به شیوه‌های مختلف «جامعه شناسی» را تعریف کرده‌اند. 1- آگوست کنت فرانسوی آن را علم تجزیه و تشریح مظاهر زندگی اجتماعی، نامید. 2- امیل دورکیم فرانسوی جامعه‌شناسی را علمی می‌داند که شیوه‌های خاص و متفاوت زندگی اجتماعی را که متکی بر «وجدان جمعی» است بررسی می کند.

اسلاید 12: جامعه شناسی و علوم اجتماعی: اصطلاح علم به بدنه‌ای از دانش اشاره دارد که به وسیله روش‌های مبتنی بر مشاهده سیستماتیک بدست آید. جامعه شناسی مانند رشته‌های علمی دیگر، به منظور افزایش درک و فهم در مطالعه سیستماتیک و سازمان یافته پدیده‌ها (در این مورد، رفتار انسانی) درگیر است.

اسلاید 13: ویژگی‌های علم «رابرتسون» علم را دارای ویژگی‌هایی بدین شرح می‌داند: 1- علم، تجربی است.2- علم، معرفتی منظم است.3- یافته‌های علمی قابل تعمیم است.4- علم درصد تبیین جهان است.

اسلاید 14: پیدایش و توسعه جامعه شناسی جامعه شناسی جوانترین رشته علوم اجتماعی است. اگوست کنت در فرانسه، واژه جامعه شناسی را در کتاب فلسفه اثباتی که در سال 1838 منتشر شد، ابداع کرد. او عقیده داشت که علم جامعه شناسی باید مبتنی بر مشاهده و طبقه‌بندی سیستماتیک باشد نه بر مبنای اقتدار و حدس و گمان.

اسلاید 15: جایگاه جامعه شناسی«اگوست کنت» جامعه شناس فرانسوی را پدر «جامعه شناسی جدید» دانسته‌اند، زیرا وی جامعه شناسی را علم مستقلی اعلام کرد و آن را در طبقه‌بندی علوم جای داد، او می‌گوید: علوم به ترتیب زیر از «فلسفه» جدا شده و استقلال یافته‌اند: 1- ریاضیات 2- نجوم 3- فیزیک 4- شیمی 5- زیست‌شناسی 6- جامعه ‌شناسی

اسلاید 16: تقسیم‌بندی جامعه شناسیجامعه شناسی را از لحاظ: 1- روش مطالعه، 2- سطوح تحلیل، 3- هدف پژوهش، 4- موضوع، به بخش‌های مختلفی تقسیم می‌کنند.

اسلاید 17: تقسیم‌بندی جامعه شناسی از نظر سطوح مختلف تحلیلدو سطح مهم از سطوح مختلف عبارتند از:1- جامعه شناسی کلان: عبارت از تحلیلی است که نظام‌های اجتماعی گسترده و پردامنه، مانند شهر، سازمان های اجتماعی و ساختارهای اجتماعی را مورد مطالعه قرار می‌دهد. 2- جامعه شناسی خُرد: این سطح تحلیل جامعه شناختی با برخوردهای رو در روی اجتماعی در زندگی و رفتارهای بین اشخاص در گروه‌های کوچک سر و کار دارد.

اسلاید 18: جامعه شناسی و دیگر علوم اجتماعی علوم اجتماعی علاوه بر جامعه شناسی، 5 علم اجتماعی دیگر یعنی تاریخ، مردم شناسی، اقتصاد، سیاست و روان‌شناسی را شامل می‌شود.

اسلاید 19: رشته‌های تخصصی جامعه شناسی جامعه شناسی به بسیاری از رشته‌های تخصصی تقسیم می‌شود که قسمتی از آنها به شرح زیر است: جرم و بزهکاری جمعیت‌شناسی جامعه شناسی صنعتی جامعه شناسی روش شناختی روش شناسی و آمار

اسلاید 20: ادامه رشته‌های ...جامعه شناسی روستایی روانشناسی اجتماعی جامعه شناسی آموزش و پرورش جامعه شناسی مذهبی جامعه شناسی شهری قشربندی و تحرک رفتار جمعی و ارتباط جمعی جامعه شناسی فرهنگی بوم شناسی انسانی ازدواج و خانواده جامعه شناسی پزشکی جامعه شناسی نظامی جامعه شناسی سیاسی

اسلاید 21: سطوح تجزیه و تحلیل: جامعه شناسی خُرد و کلان جامعه شناسی خُرد و کلان باید به عنوان سطوح تجزیه و تحلیل در نظر گرفته شوند، زیرا آنها تعیین می‌کنند که جامعه شناسی می‌خواهد چه جنبه‌هایی از ساختار اجتماعی را آزمایش کند.

اسلاید 22: تعریف خُرد و کلانجامعه شناسی خُرد با مطالعه افرادی که با هم در زندگی روزانه در تعامل هستند در ارتباط است. جامعه شناسی کلان به روابط میان ساختارهای اجتماعی بدون اشاره به تعامل افراد درگیردر آن، تأکید دارد.

اسلاید 23: مروری بر مفاهیم فصل اول 1- جامعه شناسی کاربردی: استفاده از رشته جامعه ‌شناسی با هدف خاص به کارگیری کاربردهای علمی برای رفتار انسانی و سازمانها. 2- دیدگاه تضاد: یک رویکرد جامعه شناختی که فرض می‌کند رفتار اجتماعی به بهترین وجه برحسب تضاد یا تنش بین گروه‌های در حال رقابت درک می‌شود. 3- کژکارکرد: یک عنصر یا فرایند جامعه که ممکن است سیستم اجتماعی را برهم زند یا به کاهش ثبات بینجامد.

اسلاید 24: ادامة مروری ...4- دیدگاه تعامل‌گرا: رویکردی جامعه شناختی است که به شکل‌های تعامل اجتماعی روزمره یا اساسی تعمیم می‌یابد. 5- کارکردهای پنهان: کارکردهای ناخواسته و ناآگاهانه، اهداف پنهان. 6- تخیل جامعه شناختی: آگاهی از ارتباط بین یک فرد و جامعه وسیعتر. 7- جامعه شناسی: مطالعه سیستماتیک رفتار اجتماعی و گروه‌های انسانی.

اسلاید 25: فصل دوم عنوان: روش تحقیقاهداف: 1- آشنایی با مفاهیم موجـــود در روش تحقیق در علوم اجتماعی 2- آگاهی از انواع تحقیقات اجتماعی

اسلاید 26: تحقیق‌پذیری یا اثبات پذیریتحقیق‌پذیری بدین معنی است که هر مطالعه می‌تواند بوسیله دانشمندان دیگر دوباره انجام شود. این به این خاطر ممکن است که دانشمندان به تفصیل گزارش می‌دهند که آنها چگونه تحقیقاتشان را انجام می‌دهند. تحقیق‌پذیری مهم است زیرا بخشی از تحقیق را برای بررسی انتقادی دانشمندان، آزمایش مجدد و بازنگری بوسیله همکاران فراهم می‌کند.

اسلاید 27: متغیر مستقل و وابستهمتغیرهایی که علت وقوع چیزی می‌شوند متغیرهای مستقل هستند. متغیرهایی که در آنها تغییر (یا اثری) مشاهده می‌شود متغیرهای وابسته هستند.

اسلاید 28: نمونهمعمولا به خاطر اینکه بررسی همه افراد در جامعه آماری مورد مطالعه غیرممکن است جامعه شناسان از یک نمونه استفاده می‌کنند. نمونه انتخاب تعدادی از افراد به روشی است که نماینده گروه بزرگتر باشد.

اسلاید 29: متغیر یک متغیر یکسری خصوصیات (سن، تحصیلات، طبقه اجتماعی) است که در درجات متفاوت رخ می‌دهد. بعضی مواد ثقل بیشتری از بقیه دارند، بعضی افراد درآمد بیشتری از بقیه دارند، میانگین سطح تحصیلات در کشورهای توسعه یافته بیشتر از کشورهای در حال توسعه است. هرکدام از اینها یک متغیر کمّی است، متغیری که به طور عددی اندازه‌گیری می‌شود.

اسلاید 30: مطالعه موردی بررسی کامل یک گروه کوچک، یک تصادف یا یک جامعه است. مطالعات موردی بطور اولیه از طریق مشاهده دقیق، کسب اطلاعات از مطلعین و مصاحبه‌های غیررسمی انجام می‌شوند.

اسلاید 31: طرح تحقیق طرح تحقیق، یک طرح تفصیلی یا روشی برای بدست آوردن داده‌ها به طور علمی است. یک طرح تحقیق، گام حساسی برای جامعه‌شناسان است و نیاز به خلاقیت و ابتکار دارد.

اسلاید 32: فرضیه از یک بررسی دقیق نظریه مرتبط و یافته‌های قبلی، یک جامعه شناس قادر به بیان یک یا چند فرضیه خواهد بود، فرضیه بیان موقتی و قابل آزمایش در مورد روابط میان متغیرها است. این متغیرها باید به طور دقیق تعریف شوند تا قابل اندازه‌گیری باشند.

اسلاید 33: آزمایش طرح آزمایشی شامل یک روش کنترل شده مشاهده رفتار است که محقق متغیرهای مستقل را دستکاری می‌کند تا اثرات آنها را روی متغیرهای وابسته تعیین کند.

اسلاید 34: تحقیق میدانی وقتی محققان می‌خواهند زندگی اجتماعی را در محیط طبیعی آن مطالعه کنند، آنها نوعاً طرح تحقیق میدانی را انتخاب می‌کنند. در حقیقت، رفتار جامعه شناختی به بهترین شکل موقعی مطالعه می‌شود که مردم به احتمال زیاد به طور طبیعی رفتار می‌کنند و احتمال کمتری وجود دارد که آنها سعی کنند به شیوه‌های مورد انتظار رفتار کنند.

اسلاید 35: پیمایش پیمایش، معمول‌ترین روش تحقیق است که بوسیله جامعه‌شناسان به کار برده می‌شود و شامل جمع‌آوری داده‌ها به وسیله پرسیدن سوالاتی از مردم درباره رفتارها و نگرشهاست. این سوالات ممکن است به روش مصاحبه رو در رو یا مصاحبه تلفنی یا بوسیله یک پرسشنامه (کاغذ و قلم) پرسیده شود.

اسلاید 36: روش علمی پنج گام اساسی در روش علمی وجود دارد که جامعه‌شناسان و دیگر محققان از آن پیروی می‌کنند. آنها عبارتند از: 1) تعریف مساله، 2) بررسی و مرور ادبیات، 3) تنظیم فرضیه، 4) انتخاب طرح دقیق و سپس جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل‌ داده‌ها و 5) انجام نتیجه‌گیری.

اسلاید 37: اعتبار و روایی روش علمی مستلزم داشتن اعتبار و روایی در نتایج تحقیق است. اعتبار به این موضوع اشاره دارد که، معیار یا مقیاس به کار گرفته شده تا چه اندازه به طور واقعی نمایانگر پدیده مورد مطالعه است. روایی به درجه ثبات نتایج یک تحقیق اشاره دارد.

اسلاید 38: نظریه و الگوی تبیینیمجموعه‌ای از مفروضاتی است که به طور منطقی مرتبط بوده و می‌تواند در برابر واقعیت آزمایش شود.

اسلاید 39: پوزیتیویسم یک دکترین فلسفی است که اعتقاد دارد دانش علمی فقط می‌تواند با موجودیت‌های قابل مشاهده سر و کار داشته باشد که تئوری‌ها را اثبات یا رد می‌کند. جامعه شناسی پوزیتیویسم با ایده‌ای همراه است که براساس آن جامعه شناسی باید از اصول علوم طبیعی پیروی کند و از طریق روش‌های تحقیق معتبر، کمّی و خالی از ارزش، دانش عینی تولید کند.

اسلاید 40: مفاهیم اساسی «روش تحقیق» 1- روش: مجموعه شیوه‌ها و تدابیری است که برای شناخت حقیقت و برکناری از خطا بکار می‌رود. 2- تحقیق: تحقیق به معنی پژوهش، ثابت کردن، رسیدگی و وارسی کردن و به کنه مطلب رسیدن است. 3- روش تحقیق: عبارت است از کلیه وسائل و مراحل جمع‌آوری منظم اطلاعات و شیوه تجزیه و تحلیل منطقی آنها برای نیل به یک هدف.

اسلاید 41: مراحل روش علمی تحقیق عبارتند از: 1- بیان مساله و طرح موضوع: این امر شامل محدود کردن مساله، اثبات ضرورت مساله و لزوم انجام بررسی تجربی در مورد آن است. 2- ارایه فرضیه: «فرضیه» حدس و گمانی است که در ذهن محقق درباره رابطه احتمالی «علت و معلول» بین دو یا چند «متغیر» وجود دارد. 3- طرح تحقیق: طرح تحقیق شامل طرح، نقشه، برنامه خط مشی، «روش جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات» یا مجموعه‌ای از جستجوهایی است که محقق برای رسیدن به «هدف تحقیق» خواهد پیمود.

اسلاید 42: ادامة مراحل ...4- گردآوری داده: پس از اینکه داده‌ها و اطلاعات لازم جمع آوری شد محقق باید به تجزیه و تحلیل آنها بپردازد. 5- نتیجه گیری و تهیه گزارش تحقیق: پژوهشگر پس از آنکه مراحل مذکور را با دقت انجام داد باید مشخص کند آیا فرضیه نخستین تایید می‌شود یا رد می‌گردد یا نتایج بدست آمده ناکافی است و به نتیجه‌گیری نمی‌انجامد.

اسلاید 43: شیوه‌های گردآوری اطلاعات الف) پژوهش میدانی یا مشاهده همراه با مشارکت ب) روش پیمایش ج) مطالعات «آزمایشی» و گروه کنترل د) استفاده از اسناد و مدارک ه) نمونه‌گیری، سرگذشت گروهی، مطالعه موردی

اسلاید 44: قانون و نظریه در جامعه شناسی اگر «جامعه شناسی» بخواهد به مفهوم دقیق کلمه «علمی» باشد، باید پدیده‌های اجتماعی گذشته را تبیین و پدیده‌های اجتماعی آینده را به دقت علوم تجربی «فیزیک و شیمی» پیش‌بینی کند. به همین منظور جامعه‌شناسی نیز به قوانین کلی نیاز دارد تا بتواند تحت آن قوانین حاکم بر روند جامعه، پدیده‌های اجتماعی را مورد تبیین و پیش‌بینی قرار دهد.

اسلاید 45: مروری بر مفاهیم فصل دوم 1- همبستگی: ارتباط بین دو متغیر که به موجب آن یک تغییر در یکی با تغییر در دیگری همراه است. 2- متغیر وابسته: متغیری در ارتباط علت و معلولی که در معرض تاثیر متغیر دیگر است. 3- فرضیه: یک بیان حدسی در مورد روابط بین دو یا چند متغیر.

اسلاید 46: ادامة مروری ...4- متغیر مستقل: متغیری در یک رابطه علت و معلولی که وقتی تغییر کند، موجب تغییر در متغیر دوم می‌شود یا به آن اثر می‌گذارد. 5- تعریف عملیاتی: تبیین یک مفهوم انتزاعی که به اندازه ای خاص است که به محقق امکان می‌دهد، مفهوم را اندازه گیری کند. 6- روایی: درجه‌ای که یک مقیاس، نتایج با ثباتی را فراهم می‌کند.

اسلاید 47: ادامة مروری ...7- طرح تحقیق: یک طرح تفصیلی یا روشی برای جمع آوری داده به روش علمی. 8- روش علمی: یک سری مراحل سیستماتیک و سازمان یافته که حداکثر عینیت و ثبات در تحقیق را برای یک مساله تضمین می‌کند. 9- متغیر: یک رفتار یا خصوصیّت قابل سنجش که در معرض تغییر، تحت شرایط گوناگون است.

اسلاید 48: فصل سومعنوان: فرهنگاهداف: 1- آشنایی با مفاهیم مربوط به فرهنگ 2- اطلاع از انواع فرهنگ 3- آگاهی از ویژگی های فرهنگ

اسلاید 49: انسجام فرهنگی ارزشها و هنجارهای هر فرهنگ بعضی مواقع باهم در تضادند. انسجام فرهنگی به پیوند دادن عناصر فرهنگی متضاد که یک کل منسجم و همنوایی را موجب می‌شود دلالت دارد.

اسلاید 50: نمادها کلمات، تصاویر، ایما و اشاره‌ها یا اشیاء که مفهوم و معنی خاصی را حمل می‌کنند یا در بر دارند و فقط به وسیله افرادی درک می‌شوند که در یک فرهنگ، مشترک هستند. یک نماد به طور ساده هر چیزی است که به صورت معنی‌دار چیزی را به موجودات انسانی معرفی می‌کند.

اسلاید 51: عرف مقرراتی برای رفتارهایی است که ریشه در اخلاقیات ما دارند. آنها به اندازه‌ای مهم فرض می‌شوند که اتصال به آنها برای حفظ اخلاق صلح و ثبات در جامعه ضروری در نظر گرفته می‌شود مثل آداب و رسوم.

اسلاید 52: فرهنگ تعریف کلاسیک از فرهنگ بوسیله ادوارد تیلور صورت گرفته است که: «فرهنگ، کل پیچیده‌ای است که شامل دانش، اعتقاد، هنر، اخلاقیات، قانون، آداب و رسوم و هر نوع توانایی‌ها و عادتهاست که بوسیله انسان به عنوان عضوی از جامعه کسب می‌شود».

اسلاید 53: خرده فرهنگ خرده فرهنگ متعلق به بخشی از جامعه است که در الگوی متمایزی از عرف، آداب و رسوم و ارزشها شریک هستند و با الگوی جامعه بزرگتر فرق می‌کند.

اسلاید 54: شوک فرهنگی: شوک فرهنگی، فشار اجتماعی و روانشناختی است که ما ممکن است وقتی با فرهنگی مواجه شویم که به طور اساسی با محیط فرهنگی ما متفاوت است تجربه کنیم.

اسلاید 55: قوانین: قانون نوع سوم از هنجار است. قوانین، هنجارهایی هستند که به طور رسمی تعریف می‌شوند و به وسیله اشخاص طراحی کننده آنها، تقویت می‌شوند. آداب و رسوم و عرف به کندی تغییرمی کنند و اغلب به طور ناآگاهانه ایجاد می‌شوند اما قوانین به طور آگاهانه ایجاد و تقویت می‌شوند.

اسلاید 56: ضدفرهنگ: یک ضدفرهنگ، خرده فرهنگی است که ارزشها و هنجارهای اجتماعی را رد می‌کند و در جستجوی سبک زندگی جایگزین است. ضدفرهنگ نوعاً در بین افراد جوان متداول است.

اسلاید 57: بازتولید فرهنگی: انتقال هنجارها و ارزشهای فرهنگی از نسلی به نسل دیگر است. بازتولید فرهنگی به مکانیزم‌هایی دلالت دارد که به وسیله آنها تداوم تجربه فرهنگی در طول زمان حفظ می‌شود. فرآیندهای آموزش و پرورش در جوامع مدرن از مکانیزمهای اصلی باز تولید فرهنگی است.

اسلاید 58: هنجار: هنجارها به طور ساده، مقررات و استانداردها و انتظاراتی هستند که رفتار اعضای یک جامعه را هدایت می‌کنند. آنها تعاریف آماده شده برای وضعیت‌ها و نقشه‌هایی برای انتظارات ما درباره رفتار مناسب و نامناسب هستند. جامعه‌شناسان حداقل سه دسته عمده از هنجارها را شناسایی کرده‌اند که عبارتند از: آداب و رسوم، عرف و قوانین.

اسلاید 59: انواع فرهنگفرهنگ به لحاظ تحلیل غالباً به دو جزء « مادی و غیرمادی» تقسیم می‌شود: الف) فرهنگ غیرمادی: عبارتست از ارزشها، هنجارها، باورها، نگرشها و نمادها. ب) فرهنگ مادی: شامل وسایلی است که به دست اعضای پیشین جامعه ساخته شده و برای اعضای حاضر به ارث مانده است مانند تکنولوژی.

اسلاید 60: فرهنگ: شیوه کلی زندگی مردم و در بردارنده رسم‌ها، نهادها، باورها و ارزشهای جامعه است. فرهنگ به مثابه یک نیروی پیوند دهنده، عمل می‌کند و با ویژگی‌هایی که دارد مردم رااز نظر نگرش‌ها، باورها و سنتهای مشترک بهم پیوند می‌دهد. این ویژگی‌ها عبارتند از: 1- انتقال فرهنگی 2- انباشت فرهنگی 3- اشاعه فرهنگی

اسلاید 61: گسیختگی فرهنگی: به معنی اِشکال در نحوه انتقال تجربه‌ها از گذشته به حال است. طرح مساله گسیختگی از آن جهت اهمیت پیدا می‌کند که روند استمرار فرهنگی با فراز و نشیب‌هایی مواجه است. در اثر تکنولوژی جدید، کشورهای در حال گذار، دچار تغییر و تحول شدند و در این تحولات، سنتها و آداب و رسوم آنها روبه سستی گذارده بی آنکه فرهنگ گذشته، تثبیت و یا فرهنگ نوین صنعتی، کاملا جذب شده باشد.

اسلاید 62: از خود بیگانگی از خود بیگانگی به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن مردم اختیار خود را درباره دنیای اجتماعی که خود بدست آورده‌اند از دست بدهند و در نتیجة آن، خود را در یک محیط اجتماعی خصمانه، بیگانه می‌یابند.

اسلاید 63: کارل مارکس و اصطلاح «از خود بیگانگی» به زعم « مارکس» از خود بیگانگی در روابط تولید جای دارد. تقسیم کار و مالکیت فردی وسایل تولید، موجبات پیدایی شرایط و مقتضیاتی دون شأن انسان را فراهم می‌سازد که در آن انسان مورد بهره‌کشی انسان قرار می‌گیرد، محصول فعالیت انسان از تولیده کننده‌اش جدا می‌شود و اقلیتی بدان دست می‌یابد. جوهر انسانی به جای آنکه به خودانسان بازگردد در اشیای تولید شده جذب می‌شود و اینگونه از خود بیگانگی در انسان ایجاد می‌شود.

اسلاید 64: پس افتادگی فرهنگی: پس افتادگی فرهنگی یا «تاخر فرهنگی» مفهومی است که توسط «ویلیام آگ برن» جامعه شناس آمریکایی مطرح گردید. او می‌گوید: «الگوهای فرهنگی» یک جامعه در تمامیت خود از عناصر بهم پیوسته و منسجم تشکیل می‌شود.

اسلاید 65: ادامة پس افتادگی فرهنگی: اگر در بخشی از آن تغییری حاصل شود، این تغییر سبب ایجاد تنش‌ها و فشارهایی در بافت دیگر قسمتها می‌شود و به ناگزیر تناسبی که بین آن عناصر و عنصرهای دیگر برقرار است از میان می‌رود و در نتیجه «پس افتادگی فرهنگی» پدید می‌آید.

اسلاید 66: مروری بر مفاهیم فصل سوم: 1- انسجام فرهنگی: دور هم جمع کردن عناصر متضاد فرهنگی، که نتیجه آن همنوایی و انسجام در کل است.2- نسبیت فرهنگی: نگرش به رفتار افراد از دیدگاه فرهنگ خود. 3- ویژگی‌های عام فرهنگی: اَعمال کلی که در هر فرهنگی پیدا می‌شود. 4- فرهنگ: کلیت رفتار قابل یادگیری و قابل انتقال اجتماعی.

اسلاید 67: ادامة مروری ...4- شوک فرهنگی: احساس تعجب و بی جهتی که افراد، وقتی اعمال فرهنگی متفاوت از فرهنگ خود را می‌بینند و تجربه می‌کنند. 5- هنجارهای رسمی: هنجارهایی که عموماً مکتوب و شامل مقررات دقیق برای تنبیه متجاوزان است. 6- هنجارهای غیررسمی: هنجارهایی که به طور عمومی درک می‌شود اما به طور دقیق ثبت شده نیستند.

اسلاید 68: ادامة مروری ...7- فرهنگ مادی: جنبه‌های فیزیکی یا تکنولوژیکی زندگی روزانه ما. 8- فرهنگ غیرمادی: تعدیل فرهنگی با عوامل غیر مادی نظیر آداب و رسوم، اعتقادات، الگوهای ارتباطات و شیوه استفاده از اشیای مادی. 9- خرده فرهنگ: بخشی از جامعه که در الگوی متمایزی از عرف، آداب و رسوم و ارزشها، از الگوی جامعه بزرگتر متفاوت است.

اسلاید 69: فصل چهارمعنوان: گروه و سازماناهداف: 1- آشنایی با مفاهیم مربوط به گروه و سازمان 2- آگاهی از انواع گروه ها و سازمان ها 3- اطلاع از آسیب های دیوان سالاری

اسلاید 70: پویایی گروهی:‌ گروه‌ها تمایل دارند روی اعضای خود نفوذهای موثر و قدرتمندی اعمال کنند و آنها تمایل به تغییر دارند. در جستجوی کلمه‌ای که جوهره این فرایندهایی را که در گروه‌ها رخ می‌دهد بپوشاند، کرت لوین، محقق مشهور گروه‌ها، اصطلاح پویایی گروهی را ابداع کرد.

اسلاید 71: بوروکراسی: سیستمی از اداره در جوامع مدرن است که با سازمان پیچیده‌ای همراه بوده و بر مبنای مقررات رسمی، وظایف شغلی تخصصی، ساختار سلسله مراتبی و غیرشخصی استوار است. در نظر ماکس وبر، رشد سازمان‌های بوروکراتیک، پیامد اجتناب‌ناپذیر افزایش عقلانیت در جوامع مدرن است.

اسلاید 72: سازگاری: همگرایی تفکرات، احساسات و رفتار افراد به سمت هنجار گروهی، سازگاری نامیده می‌شود. در اکثر اوقات، این تمایل اجازه می‌دهد که واکنش‌ها و پاسخ‌های افراد دیگر، پاسخها و واکنش‌های ما را هدایت کند و به این علت است که ما به طور خصوصی نظر گروه را می‌پذیریم.

اسلاید 73: سازمان غیررسمی: در هر سازمانی الگوی تعامل و روابطی که وجود دارد که به وسیله نمودار سازمان رسمی پیش بینی نشده است. هرکسی در سازمان‌های بوروکراتیک کار کرده باشد می‌داند، «روابط اولیه» در حقیقت درون ساختار رسمی تنیده شده است. روابط اولیه درون چیزی پیدا می‌شود که آن را سازمان غیررسمی می‌نامند، یعنی در گروهی که در آن روابط شخصی با مقررات، تشریفات و احساساتی هدایت می‌شود که سازمان رسمی آن را فراهم نکرده است.

اسلاید 74: ویژگی‌های بوروکراسی: ماکس وبر نوع ایدئال بوروکراسی را دارای شش جنبه اساسی زیر می‌داند: 1- ساختار اختیار سلسله مراتبی2- تقسیم کار و تخصص‌گرایی3- قوانین و مقررات مکتوب 4- شایستگی فنی یا تخصصی 5- غیرشخصی بودن 6- ارتباطات مکتوب و رسمی

اسلاید 75: الیگارشی: حکمرانی با افراد محدود و تاثیر بوروکراتیزه شدن جنبش‌های اجتماعی، مورد علاقه و توجه نظریه پردازان تضاد بوده است. رابرت میشلر از طریق تحقیقاتش، ایده «قانون آهنین الیگارشی» را ابداع کرد یعنی شرایطی که تحت آن یک سازمان دمکراتیک به یک بوروکراسی تبدیل می‌شود و حکمرانی با افراد محدودی است.

اسلاید 76: گروه‌های مرجع: جامعه شناسان وقتی از گروهی صحبت می‌کنند که افراد به عنوان استاندارد برای ارزیابی خودشان و رفتارهایشان از آنها استفاده می‌کنند، اصطلاح گروه مرجع را به کار می‌گیرند.

اسلاید 77: گروه:در اصطلاح جامعه شناختی، گروه عده‌ای از افراد را گویند که دارای هنجارها، ارزشها و انتظارات مشترک است و به طور منظم و آگاهانه با هم تعامل دارند. اعضای تیم بسکتبال بانوان دانشکده، یک گروه را تشکیل می‌دهند.

اسلاید 78: طبقه بندی گروه‌ها: گروه‌های اجتماعی را می‌توان براساس ویژگی‌های خاص آنها به انواع متعددی تقسیم کرد: الف: گروه اولیه یا نخستین: «چارلز هورتن کولی» اصطلاح گروه نخستین را برای توصیف گروه‌هایی چون: خانواده، دوستان، همسایه و همسالان بکار برد.

اسلاید 79: ب: گروه ثانویه یا دومین: گروه‌هایی هستند که بیشتر حالت رسمی دارند و روابط میان افراد کمتر مبتنی بر احساس و عاطفه و صمیمیت است. اعضای این گروه بنا به مقاصد ویژه و عملی مانند تصمیم‌گیری و انعقاد قرارداد بیکدیگر می‌پیوندند.

اسلاید 80: گروه‌های فشار و ویژگی‌های آنها: گروه‌های سازمان یافته‌ای هستند که اعضای آن سعی دارند نفوذ در دیگران داشته و قصد دارند برای رسیدن به هدفهای خود بر دیگران فشار آورند. مانند: سندیکاها و کارتل ها. جامعه شناسان «احزاب سیاسی» را از نوع گروه‌های فشار به حساب نمی‌آورند زیرا آنها در تلاش یافتن قدرت به صورت مستقیم و علنی هستند.

اسلاید 81: آسیب‌های دیوان سالاری (بوروکراسی): 1- تحجر شخصیت 2- دیوان زدگی3- کاغذ بازی4- جابجایی هدفها و وسیله‌ها

اسلاید 82: مروری بر مفاهیم فصل چهارم 1- بوروکراسی: بخشی از سازمان رسمی است که در آن مقررات و رتبه‌بندی سلسله مراتبی برای رسیدن به کارایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. 2- سازمان رسمی: گروهی با هدف خاص است که در جهت حداکثر کردن کارایی، طراحی و ساختار می‌یابد. 3- گروه: تعدادی از افراد با هنجارها، ارزشها و انتظارات مشترک که به طور منظم و آگاهانه با هم در تعامل هستند.

اسلاید 83: ادامة مروری ...4- قانون آهنین الیگارشی: اصلی در زندگی سازمانی است که تحت شرایط آن حتی سازمان‌های دمکراتیک نیز به بوروکراسی‌هایی تبدیل می‌شوند که به وسیله افراد محدودی اداره می‌شوند. 5- گروه اولیه: گروه کوچکی که به وسیله صمیمیت، تجمع چهره به چهره و همکاری توصیف می‌شود. 6- گروه ثانویه: یک گروه رسمی و غیرشخصی که در آن صمیمیت اجتماعی و درک متقابل کمی وجود دارد.

اسلاید 84: فصل پنجم عنوان: نهاد های اجتماعیاهداف: 1- آشنایی با مفاهیم مربوط به نهادهای اجتماعی 2- اطلاع از انواع نهادهای اجتماعی 3- آگاهی نسبت به کارکرد نهادها

اسلاید 85: روابط متقابل نهادها: هیچ نهادی در خلاء عمل نمی‌کند. مذهب، حکومت، تجارت، آموزش و پرورش و خانواده در حالت پایداری از تعامل طرفین قرار دارند.

اسلاید 86: کارکردهای نهادی: نهادها، کارکردهای آشکاری دارند که به آسانی به عنوان بخشی از اهداف ظاهری نهاد قابل تشخیص است و کارکردهای پنهانی که غیرعمدی بوده و ممکن است قابل تشخیص نباشد و اگر قابل شناسایی باشد به عنوان پیامد جانبی مورد توجه قرار می‌گیرد.

اسلاید 87: نهادهای اجتماعی: جامعه شناسان پنج نهاد اصلی را شناسایی نموده‌اند که برای نسلها دوام آورده‌اند و در واقع در همه جوامع شناخته شده وجود داشته‌اند. 1- خانواده 2- آموزش و پرورش 3- اقتصاد 4- حکومت 5- مذهب

اسلاید 88: توتالیتاریسم:‌توتالیتاریسم که در مقابل دموکراسی قرار دارد، نوعی از سیستم سیاسی است که در آن یک حاکم با قدرت مطلق سعی می‌کند همه مراحل زندگی اجتماعی را کنترل کند. خصوصیات دولت توتالیتر شامل یک ایدئولوژی تفصیلی است که طراحی شده تا همه مراحل زندگی افراد را شامل شود.

اسلاید 89: دموکراسی: مفهوم نوین دموکراسی مبتنی بر دو فرض اساسی است. اول اینکه، سیستم سیاسی دمکراتیک از طریق مکانیزم انتخابات برقرار می‌شود. دوم، از شهروندان انتظار نمی‌رود به طور عمیق در سیاست درگیر شوند، صرفاً نیاز است که آنها رای بدهند.

اسلاید 90: ایدئولوژی: اعتقادات یا نظریات مشترک به توجیه علائق و منافع گروه‌های مسلط کمک می‌کند. ایدئولوژی در همه جوامعی که در آنها نابرابری سازمان یافته وجود دارد، یافت می‌شود. مفهوم ایدئولوژی با قدرت پیوند نزدیکی دارد.

اسلاید 91: مفهوم نهاد اجتماعی: «نهاد» را معمولاً بخش یا نظامی از ارزشها، شیوه‌های قومی، آداب و رسوم و قوانین می‌دانند که نقش آن استقرار رفتارهای مناسب برای ایفای «کارکردهای سیاسی» در یک جامعه است.

اسلاید 92: طبقه‌بندی نهادهای اجتماعیآنها به دو دستة نهادهای اصلی و نهادهای فرعی تقسیم می شوند. سه صفت؛ الف: عمومی، ب: ضروری، ج: مهم ملاک‌های این طبقه‌بندی‌اند. نهادهای اصلی و پایه آنهایی هستند که عموم افراد جامعه در آنها مشارکت دارند و وجودشان برای دوام و بقای جامعه ضروری است و برای خیر فردی و جمعی بسیار مهم‌اند. نهادهای فرعی این صفات را ندارند. اینها «نهادهای وابسته و متغیری» هستند که در درون نهادهای «اصلی و پایه» جا دارند.

اسلاید 93: مروری بر مفاهیم فصل پنجم:‌1- ویژگی‌های عام فرهنگی: اعمال عام که در هر فرهنگی پیدا می‌شود. 2- بنیادگرایی: متصل به دکترینهای مذهبی‌ای که قبلا پذیرفته شده و اغلب با یک کارکرد همراه است. 3- برنامه درسی پنهان: استانداردهای رفتار که به وسیله جامعه، درست در نظر گرفته می‌شود و با ملایمت و زیرکی در مدارس آموخته می‌شود. 4- دنیوی کردن: فرایندی است که از طریق آن نفوذ مذهبی در نهادهای دیگر اجتماعی از بین می‌رود.

اسلاید 94: فصل ششم عنوان: قشربندی اجتماعیاهداف: 1- اطلاع از عوامل مؤثر بر قشربندی اجتماعی 2- آشنایی با انواع قشربندی های اجتماعی

اسلاید 95: تبعیض: اعمال افراد و گروه‌هایی که به طور سیستماتیک و به صورت معکوس بر فرصتهای زندگی دیگران اثر می‌گذارند. تبعیض ممکن است از تعصب و پیشداوری و خصومت عمدی در مقابل دیگران ناشی شود، ولی ممکن است همچنین به طور غیرعمدی رخ دهد حتی وقتی که مردم به صورت فعال سعی می‌کنند دچار پیشداوری و تعصب نشوند.

اسلاید 96: همانند گردی: اصطلاح کلی برای توصیف فرایندی به کار می‌رود که به موجب آن گروه‌های اقلیت قومی و نژادی به تدریج الگوهای گروه اکثریت را اتخاذ می‌کنند و به جریان اجتماعی وسیعتر جذب می‌شوند.

اسلاید 97: نژاد پرستی نهادی: آداب و رسوم، قواین و اعمال تصویب شده که به طور سیستماتیک نابرابری‌های نژادی در جامعه را ایجاد و منعکس می‌کند، چه افراد این اعمال را به قصد نژادپرستی داشته باشند یا خیر.

اسلاید 98: کثرت گرایی: در جوامع کثرت‌گرا، گروه زیر دست و تحت سلطه مجبور نیست که سبک زندگی و سنت‌های خود را کنار بگذارد. کثرت‌گرایی بر مبنای احترام متقابل بین گروه‌های متنوع در یک جامعه برای فرهنگ‌های همدیگر است.

اسلاید 99: قشربندی طبقاتی: اصطلاح قشربندی طبقاتی به سیستم نهادینه شده‌ای اشاره دارد که به کمک آن بعضی از گروه‌ها منابع اقتصادی و قدرت بیشتری از دیگران دارند.

اسلاید 100: تضاد یا کشمکش: تعارض بین افراد یا گروه‌ها در جامعه است. تضاد به دو شکل رخ می‌دهد. یکی در جایی که بین منافع دو یا چند فرد یا گروه برخورد پیش می‌آید و دیگری در جایی که مردم یا جمعیت‌ها به صورت تضاد فعال با دیگری درگیر می‌شوند.

اسلاید 101: طبقه حاکم و طبقه زیردست: کارل مارکس عقیده داشت که برای درک نظم اجتماعی باید کسی را که ابزار تولید اقتصادی در یک جامعه را در دست دارد، شناسایی ودرک کرد. او مبنای مادی جامعه را به عنوان عامل کلیدی ساختار اجتماعی می‌دانست. بنابراین در نظر مارکس، قشربندی اجتماعی و ساختار اجتماعی یکی و مشابه هم بودند.

اسلاید 102: ادغام: وقتی که یک گروه اکثریت و یک گروه اقلیت با هم ترکیب می‌شوند تا یک گروه جدیدی را تشکیل دهند. از طریق ازدواج با همدیگر در طی چند نسل، گروه‌های متنوع در جامعه ترکیب شده و گروه جدیدی را تشکیل می‌دهند.

اسلاید 103: قشربندی اجتماعیدو اصطلاح برای طبقه‌بندی و قراردادن افراد جامعه در «لایه‌های گوناگون» بوجود آمده است. یکی تفکیک و دیگری قشربندی:‌الف: تفکیک:‌ فرآیندی است که مردم را براساس نقش و پایگاهی که در جامعه دارند به گروه‌های مختلف تجزیه و مرتبه‌بندی می‌کند. ب: قشربندی: در قشربندی تفاوت‌های موجود در پایگاه افراد تداوم پیدا می‌کند، بطوریکه از رهگذر این فرآیند در ساختار جامعه تثبیت شوند.

اسلاید 104: انواع مختلف قشربندی اجتماعی در تاریخ: جامعه شناسان در طول تاریخ چهار نوع «قشربندی اجتماعی» را تشخیص داده‌اند:1- نظام بردگی 2- نظام کاستی 3- نظام سلسله مراتبی 4- نظام طبقاتی

اسلاید 105: هویت جنسی و نقش های جنسیتی: «هویت جنسی» مربوط می‌شود به احساس فرد از «زن بودن یا مرد بودنش» اما «نقش‌های جنسیتی» به «فرآيند جامعه پذیری» اشاره دارد که طی آن «هنجارهای اجتماعی زنانگی و مردانگی» تثبیت می‌شود.

اسلاید 106: مروری بر مفاهیم فصل ششم:1- آپارتاید:‌سیاست حکومت آفریقایی جنوبی که برای حفظ جدایی سیاه‌ها، رنگی پوستها و آسیایی‌ها از سفیدهای حاکم طراحی شده است. 2- همانند گردی: ‌فرآیندی است که به وسیله آن شخص، سنت فرهنگی خودش را برای اینکه جزئی از فرهنگ متفاوت دیگری شود، فراموش می‌کند. 3- فرضیه برخورد: یک دیدگاه تعامل‌گراست که معتقد است تماس نژادی بین افراد پایگاه‌های یکسان در شرایط غیررقابتی، تعصب را کاهش خواهد داد.

اسلاید 107: ادامة مروری ...4- کثرت‌گرایی:‌احترام طرفینی بین گروه‌های متنوع در یک جامعه برای فرهنگ‌های همدیگر است، به طوری که به اقلیت‌ها اجازه اظهار فرهنگ خودشان بدون بروز تعصب داده می‌شود. 6- کلیشه‌ها: تعمیم‌های غیرمعتبر درباره همه اعضای یک گروه که تفاوت‌های افراد را در داخل گروه در نظر می‌گیرد.

اسلاید 108: فصل هفتمعنوان: انحرافات اجتماعیاهداف: 1- آشنایی با مفاهیم مربوط به انحرافات اجتماعی 2- آگاهی از انواع انحرافات اجتماعی

اسلاید 109: نظریه فشار یا محدودیت: در طول دهه 1960 رابرت مرتون بر مبنای بینش دورکیم یک نظریه از انحراف، ساخته و ارایه کرد که مبتنی بر مفاهیم ناهنجاری یا فشار ساختاری است. این نظریه، نظریه فشار یا محدودیت نامیده می‌شود. مرتون اظهار می‌دارد که در شرایط متغیر و ناهنجار، یک فشار ساختاری بین اهداف تجویز یافته فرهنگی سیستم اجتماعی و ابزارهای نیل به هدف که به طور اجتماعی پذیرفته شده‌اند، ایجاد می‌شود.

اسلاید 110: انواع انحرافمرتون می‌گوید افراد در مقابل فشار به یکی از پنج شیوه زیر پاسخ می‌دهند. فقط شیوه اول انحراف نیست. 1ـ سازگاری: یک فرد سازگار هر دو اهداف متداول جامعه و ابزارهای متداول رسیدن به آنها را می‌پذیرد. 2ـ نوآوری: یک فرد نوآور اهداف جامعه را می‌پذیرد، اما ابزارهایی که به طور اجتماعی پذیرفته شده است را رد می‌کند و بنابراین مستعد انحراف است تا به این اهداف برسد.

اسلاید 111: ادامة انواع انحراف3ـ آیین گزاری: یک آیین گزار، علاقه و منافعی در اهداف متداول جامعه ندارد، هر چند که با پیروی از رفتارها و مقررات مقرر شده به حرکت خود ادامه می‌دهد. با رد کردن اهداف متداول، یک آیین گزار، یک منحرف است.

اسلاید 112: ادامة انواع انحراف4ـ واپس زنی: یک واپس زن یا واگرا، ابزارها و اهداف جامعه را رد می‌کند، اما با هیچ چیز دیگری که جامعه به عنوان چیز ارزشمند به آن توجه دارد، جایگزین نمی‌کند. 5 ـ شورشیک شورشی اهداف و ابزارهای جامعه را رد و آنها را با اهداف و ابزارهای جدید جایگزین می‌کند.

اسلاید 113: نهاد، خود و فراخودطبق نظر فروید، شخصیت سه جزء دارد: نهاد، خود و فراخود. نهاد براساس خواسته‌ها، محرکات و تمایلات موروثی به طور زیست شناختی ساخته می‌شود. خودخواه، تحریکی، ضداجتماعی وناآگاهانه است. خود،‌ جزء آگاهانه و عقلایی شخصیت است که فکر می‌کند، طراحی می‌کند و تصمیم می‌گیرد. در حدود چهار یا پنج سالگی، فراخود ـ خیلی آگاهانه ـ شروع به رشد می‌کند.

اسلاید 114: جرم سازمان یافته یا تشکیلاتی: جرم سازمان یافته، جرمی است که از طریق عملیات تجاری غیرقانونی انجام می‌گیرد. این عملیات با ساختار کم و بینش رسمی تعریف می‌شود که در طول زمان تداوم می‌یابد، به سوی اهداف مشترکی هدایت می‌شود که رهبران مشخص، خارج از قانون انجام می‌دهند.

اسلاید 115: جرم سیاسی: جرم سیاسی شامل سوء عملکرد و جرمی است که در داخل یا بر علیه یک سیستم سیاسی صورت می‌گیرد. این دسته از کجروی‌ها در برگیرنده طیف وسیعی از فعالیت‌های سوء استفاده از قدرت می‌شود. بسیاری از جرایم سیاسی ماهیتاً اقتصادی است.

اسلاید 116: کجروی و نابهنجاری: «کجروی اجتماعی و فرهنگی» نتیجه نابسامانی‌ها و گسیختگی میان ارزشها و هنجارهای اجتماعی است. جامعه شناس اصطلاح «بهنجار» را در عطف به رفتار یا ساختاری «منظم و استاندارد شده» به کار می‌برد.

اسلاید 117: مروری بر مفاهیم فصل هفتم1- ناهنجاری:‌ از دست رفتن مسیر دریک جامعه وقتی که کنترل اجتماعی رفتار فردی غیرموثر شده است. 2- جرم:‌ تجاوز از قوانین کیفری که برای آن جریمه‌های رسمی به وسیله مقامات حکومتی به کار برده می‌شود. 3- جرایم شاخص: هشت نوع جرم که FBI در گزارش‌های سالانه خود ارایه می‌کند عبارتند از: قتل، تجاوز، راهزنی، حمله، دزدی با اعمال عنف، سرقت، دزدی با وسایل موتوری و آتش زدن.

اسلاید 118: ادامة مروری ...4- نظریه برچسب زدن: رویکردی انحرافی که سعی دارد توصیف کند چرا افراد به عنوان کجرو در نظر گرفته می‌شوند در حالی که دیگران که در رفتار مشابه درگیرند در نظر گرفته نمی‌شوند. 5- جرایم یقه سفید: جرایمی که افراد یا شرکت‌های مرفه در ارتباط با فعالیت‌های تجاری روزانه‌شان مرتکب می‌شوند.

اسلاید 119: فصل هشتمعنوان: قدرت و سیاستاهداف: 1- آشنایی با مفاهیم مربوط به قدرت و سیاست 2- آگاهی از مدل های قدرت 3- اطلاع از انواع قدرت

اسلاید 120: مدل های قدرت و اقتدار: 1- مدل نخبگان قدرت: مدل نخبگان قدرت به طور بسیار نزدیکی با نظریه تضاد اجتماعی بخصوص با کار سی رایت میلز در سال 1956 همراه است. میلز بحث می‌کند که ایالات متحده تحت تسلط یک سری نخبگان قدرت است که یک گروه نسبتا کوچکی از ثروتمندان و افرادی است که بخوبی به هم متصل است و به طور یکنواخت با هم تعامل دارند.

اسلاید 121: ادامة مدلهای ... 2- مدل کثرت‌گرا: برخلاف میلز و دامهوف، تحلیلگران دیگر،‌ مدل کثرت‌گرا را این گونه توصیف می‌کنند که به موجب آن قدرت بین بسیاری از گروه‌های ذینفع در حال رقابت توزیع می‌شود. کثرتگرایان منکر این هستند که قدرت، نابرابر توزیع شده است، اما آنها بر این عقیده‌اند که به طور کلی قدرت به طور گسترده در سرتاسر جامعه به شکل مراکز قدرت چندگانه در ایالات متحده توزیع شده است.

اسلاید 122: مشروعیت: باورافراد که قدرت اعمال شده به آنها را عادلانه می‌دانند. برای مثال از نظر آنها یک رهبر ممکن است برای حکمرانی زاده شده باشد یا یک حکومت به طور دموکراتیک انتخاب شود.

اسلاید 123: آنارشیسم: این لغت به معنی بدون حکمران است که در گذشته به صورت توهین آمیز به کار برده می‌شد تا در نیمه قرن نوزدهم در فرانسه به شیوه مثبتی برای توصیف یک ایدئولوژی اجتماعی و سیاسی مربوط به سازمان بدون حکومت، اطلاق شد.

اسلاید 124: اقتدار کاریزماتیکاقتدار کاریزماتیک وقتی وجود دارد که کنترل دیگران مبتنی بر خصوصیات شخصی یک نفر است. رهبران کاریزماتیک به دلیل شخصیت جذابشان یا احساس اعتمادی که در دیگران به وجود می‌آورند، اطاعت می‌شوند. هیتلر، گاندی، ناپلئون، جولیوس سزار و مائوتسه تانگ مثال‌های نوعی از رهبرانی هستند که مشروعیت آنها در اقتدار کاریزماتیک آنها بوده است.

اسلاید 125: اقتدار سنتیدر گذشته بسیاری از دولتها به اقتدار سنتی تکیه داشتند که در آن مشروعیت یک رهبر، ریشه در آداب و رسوم دارد. پادشاهان قدیم، اغلب ادعا داشتند که آنها با یک حق خدایی که مبتنی بر اراده خداست، حکمرانی می‌کنند.

اسلاید 126: اقتدار عقلائی - قانونی اکثر حکومتهای مدرن متبنی بر اقتدار عقلایی – قانونی هستند. قدرت ماموران حکومتی مبتنی بر اداره‌ای است که این رهبران در آنجا هستند. کسانی که در اداره حکومت هستند، باید بر مبنای مقررات و دستورالعمل‌های خاص عمل کنند که حقوق و مسئولیت‌هایشان راتعریف و تعیین می‌کند.

اسلاید 127: شورش طغیان علیه مقامات سیاسی که در برگیرنده استفاده از زور یا تهدید به زور است. شورشها، برخلاف انقلابات، بیشتر قصد دارند که رژیم یا حکمرانان خاص را برکنار کنند تا اینکه درصدد تغییر ساختاری در جامعه باشند.

اسلاید 128: مدیریت و حکومت متنفذان: «حکومت متنفذان» در تمامی سازمان‌های رسمی صرفنظر از میزان وسعت آنها توسعه پیدا می‌کند. حتی در سازمانهای خیلی کوچک هم این گرایش مطرح می‌شود که اداره توسط گروه معدودی صورت می‌گیرد. «حکومت متنفذان» مستقیماً از الگوی مشارکت اعضای عادی گروه سرچشمه می‌گیرد.

اسلاید 129: سیاست: علم سیاست به مطالعه پدیده «قدرت» و شیوه فرآیندهای «حکومت» می‌پردازد. این علم که به عنوان یک رشته علمی در آمریکا رشد کرد دو دلبستگی را در پی داشت: الف: شناخت نظریه سیاسی شامل نظریه‌های سیاسی افلاطون، ماکیاول، روسو، مارکس و دیگران ب: سازماندهی دولتی «ساخت رسمی» و کارکردهای سازمان‌های دولتی

اسلاید 130: مروری بر مفاهیم فصل هشتم: 1- اقتدار: قدرتی است که نهادینه شده است و به وسیله مردمی که به آنها اعمال شده به رسمیت شناخته می‌شود. 2- اقتدار کاریزماتیک: اصطلاح ماکس وبر برای قدرت که به وسیله جاذبه‌های احساسی یا خصوصیات شخصی استثنایی رهبر در نزد پیروان مشروعیت می‌یابد. 3- کمونیسم: به عنوان یک نوع آرمانی، یک سیستم اقتصادی است که تحت شرایط آن همه دارایی به صورت مالکیت مشترک است و تمایز اجتماعی بر مبنای توانایی افراد در تولید شکل نمی‌گیرد.

اسلاید 131: ادامة مروری ...4- مدل نخبه: نگاهی به جامعه به عنوان اینکه به وسیله گروه کوچکی از افراد که در مجموعه مشترکی از منابع اقتصادی و سیاسی شریک هستند، حکمرانی شود. 5- اقتدار عقلایی - قانونی: اصطلاح ماکس وبر برای قدرتی که به وسیله قوانین مشروعیت می‌یابد. 6- مدل کثرت‌گرا: یک نگاه جامع که در آن بسیاری از گروه‌های متضاد در داخل یک جامعه به ادارات حکومتی دسترسی دارند و با همدیگر رقابت می‌کنند تا در تصمیمات دولتی نفوذ کنند.

اسلاید 132: ادامة مروری ...7- جامعه پذیری سیاسی: فرایندی که به وسیله آن افراد نگرشهای سیاسی را کسب می‌کنند و الگوهای رفتار سیاسی را توسعه می‌دهند. 8- قدرت نخبه: اصطلاحی که به وسیله سی رایت میلز برای یک گروه کوچک از رهبران نظامی، صنعتی و حکومتی که سرنوشت ایالات متحده را در کنترل دارند، استفاده شد. 9- تروریسم: استفاده یا تهدید به خشونت علیه اهداف تصادفی یا نمادی در تعقیب اهداف سیاسی.

اسلاید 133: فصل نهم عنوان: کار و شغل و اقتصاد اهداف: 1- آشنایی با مفاهیم کار و شغل و اقتصاد 2- آگاهی از دیدگاه های مربوطه

اسلاید 134: مفهوم کار: کار را به عنوان فعالیتی که کالاها و خدماتی را برای استفاده خود مشخص کرده یا در مبادله برای پرداخت، تولید می‌کند تعریف می‌کنیم. این تعریف مزیت شمول بر هر سه نوع کار را دارد: کار بازاری یا پرداختنی، که درآمد ایجاد می‌کند، کار اجباری که مردم برخلاف اراده‌اشان و با دریافت کم یا بدون دریافت مجبور به آن می‌شوند مثل بردگان یا زندانیان زندان‌ها، و کار غیربازاری یا غیرپرداختی که مردم آن را برای خودشان یا دیگران انجام می‌دهند شامل کارخانگی و کار داوطلبانه.

اسلاید 135: بازارها: نواحی که در داخل آن خریداران و فروشندگان همدیگر را ملاقات می‌کنند تا کالاها و پول را مبادله کنند. لیبرالیسم عقیده دارد که بازار بنیان آزادی در جوامع مدرن و مبتنی بر انتخاب است، در حالیکه مارکسیست‌ها بحث می‌کنند که همین که مردم به بازار نابرابر وارد می‌شوند، صرفاً نابرابری مجدد ایجاد می‌کنند.

اسلاید 136: سرمایه‌داری: جوامع سرمایه‌داری بر مبنای اعتقاد به اینکه سازمانها و افراد خصوصی حق دارند سود شخصی خودشان را تعقیب کنند، استوار است و جامعه از فعالیت‌های آنان، سود می‌برد. اگرچه فعالیت اقتصادی تحت سرمایه‌داری به وسیله تعقیب سود انگیخته می‌شود، افراد وسازمان‌هایی که در تعقیب سود هستند همچنین با خطر از دست دادن پول روبرو هستند. این ترکیب سودجویی و مخاطره پذیری فقط در شرایط برخورداری از مالکیت اقتصادی ممکن است.

اسلاید 137: فقر مطلق: جامعه شناسان فقر را اغلب با تمایز بین فقر مطلق و فقر نسبی مطالعه می‌کنند. اصطلاح فقر مطلق به شرایطی اشاره دارد که در آن مردم ابزار تامین نیازهای اساسی زندگی را ندارند.

اسلاید 138: فقر نسبی: از طرف دیگر اصطلاح ققر نسبی به استاندارد محرومیت متغیر اشاره دارد که در آن مردم سبک زندگی خودشان را با افراد دیگر جامعه یا جاهای دیگر مقایسه می‌کنند. بنابراین افرادی بسته به گروه مورد مقایسه نسبتاً بدون مزیت یا دارای مزیت محسوب می‌شوند.

اسلاید 139: از خودبیگانگی: احساس و حالتی که توانایی‌های خود ما به عنوان موجودات انسانی بوسیله موجودیت‌های دیگر بر ما غلبه می‌یابد و ما را کنترل می‌کند. این اصطلاح در اول بوسیله مارکس برای اشاره به از دست دادن کنترل کارگران روی ماهیت وظایف کاری و محصول کار خودشان به کار رفت.

اسلاید 140: بورژوا و پرولتاریا: اگرچه مارکس وجود چندین طبقه اجتماعی در جوامع صنعتی قرن نوزدهم (کشاورزان، خادمین، کارگران کارخانه، صنعتگران، مالکین بازرگانی‌های کوچک، سرمایه‌داران پولدار) را قبول داشت اما پیش‌بینی کرد که همه جوامع صنعتی در نهایت فقط دو طبقه را در برخواهند گرفت.

اسلاید 141: بورژوا و پرولتاریا: بورژوا فردی است که مالک ابزار تولید ثروت در جامعه صنعتی است و پرولتر فردی است که برای بورژوازی در برابر دستمزدهای در حد امرار معاش کار می‌کند. در نظر مارکس، عامل کلیدی برای آشکار ساختن تاریخ، تضاد طبقاتی بود، تضاد بین آنهایی که کنترل ابزار تولید را در دست دارند و افرادی که برای آنها کار می‌کنند.

اسلاید 142: مروری بر مفاهیم فصل نهم: 1- بورژوازی: اصطلاح کارل مارکس برای طبقه سرمایه‌دار، شامل مالکان ابزار تولید. 2- کاست: سیستم رده‌بندی سلسله مراتبی، معمولا مذهبی که نسبتاً ثابت و غیرمتحرک است. 3- طبقه: اصطلاحی که برای اشاره به افرادی که سطح مشابهی از ثروت و در آمد دارند، به کار می‌رود.

اسلاید 143: ادامة مروری ...4- آگاهی طبقاتی: در نظر کارل مارکس، آگاهی ذهنی به وسیله اعضای یک طبقه با توجه به منافع مشترک گسترده آنها و نیاز به عمل سیاسی جمعی که تحول اجتماعی را به دنبال دارد. 5- نظریه وابستگی: رویکردی که معتقد است ملل صنعتی به استثمار کشورهای در حال توسعه برای سود خودشان ادامه خواهند داد. 6- اقتصادی غیررسمی: انتقال پول، کالاها یا خدماتی که به حکومت گزارش نمی‌شود.

اسلاید 144: ادامة مروری ...7- نابرابری اجتماعی:‌ شرایطی که در آن اعضای یک جامعه مقدار متفاوتی از ثروت، پرستیژ یا قدرت دارند. 8- حرک ساختاری: حرکت عمودی گروه، طبقه یا شغل خاص نسبت به بقیه در سیستم قشربندی. 9- نظریه سیستم‌های جهانی:‌ نگرشی است که سیستم اقتصادی جهانی بین ملتهای صنعتی خاص که کنترل ثروت را دارند و کشورهای در حال توسعه که تحت کنترل و استثمار هستند؛ تقسیم می‌شود.

اسلاید 145: فصل دهم عنوان: خانوادهاهداف: 1- آشنایی با مفاهیم خانواده 2- آگاهی از انواع خانواده

اسلاید 146: خانواده«اگوست کنت» جامعه شناس فرانسوی اعتقاد داشت که «خانواده» (نه «فرد») باید واحد اجتماعی علم در حال گسترش جامعه یعنی «جامعه شناسی» قرار گیرد. «چارلز هورتون کولی» جامعه شناس آمریکایی «خانواده» را اولین و ایده‌آلی‌ترین مثال برای «گروه‌های نخستین» می‌دانست.

اسلاید 147: کارکردهای خانواده: شش کارکرد دائمی به وسیله خانواده ایفا می‌شود. 1- تولید مجدد 2- محافظت 3- جامعه‌پذیری 4- تنظیم رفتار جنسی 5- عاطفه و مصاحبت 6- فراهم کردن پایگاه اجتماعی

اسلاید 148: خانواده راه‌یابی (نسبی) و خانواده فرزندزدایی (سببی): اگر شما مثل افراد مجرد باشید، احتمالا خودتان را به عنوان خانواده راه‌یابی توصیف می‌کنید، خانواده‌ای که در آن یک شخص زاده می‌شود یا به فرزند خواندگی پذیرفته و در آن بزرگ می‌شود. در عوض وقتی ما ازدواج یا روابط صمیمی با شخصی برقرار می‌کنیم یا بچه به دنیا می آوریم، ما چیزی ایجاد می‌کنیم که جامعه شناسان به آن خانواده فرزندزدایی می‌گویند.

اسلاید 149: سنوگامی: بعد از 2 نوع ازدواج یعنی: چند همسری و تک همسری، شکل سوم ازدواج سنوگامی یا ازدواج گروهی است که در آن همه زنان و مردان در یک گروه به طور همزمان با همدیگر ازدواج می‌کنند.

اسلاید 150: درون همسری: شامل هنجارهای انتخاب همسر است که افراد را تشویق می‌کند در داخل نوع خود ازدواج کنند. در ایالات متحده یک هنجار درون همسری ایجاب می‌کند که الگوهای ازدواج از نژاد مشابه باشد.

اسلاید 151: دگرگونی در خانوادهاساسی‌ترین دگرگونی‌هایی که در طی چند دهه اخیر در «ساخت و روابط خانوادگی» در اغلب نقاط دنیا روی داده است را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد: 1- وسعت ابعاد خانواده 2- سن ازدواج 3- گرایش‌ها و آمادگی‌های افراد در مقابل «طلاق» 4- نسبت ورود زنان همسردار به «بازار کار»

اسلاید 152: مروری بر مفاهیم فصل دهم: 1- تبار دوجانبه: یک سیستم خویشاوندی که در آن هر دو طرف خانواده شخص به اندازه هم اهمیت دارند. 2- برون همسری: ملزوماتی که افراد همسران خود را بیرون از گروه‌های خاص انتخاب می‌کنند. 3- خانواده گسترده: خانواده‌ای که در آن بستگان علاوه بر والدین و فرزندان (مثل والدین بزرگ، عموها، دایی‌ها، عمه‌ها و خاله‌ها) در یک خانه زندگی می‌کنند.

اسلاید 153: ادامة مروری ...4- مردم‌سالاری: یک حس قوت ارزش شخصی و غرور در جنس مرد. 5- خانواده هسته‌ای: یک زوج ازدواج کرده و بچه‌های مجرد آنها با همدیگر زندگی می‌کنند. 6- چندشوهری: شکلی از چند همسری که در آن یک زن می‌تواند چند شوهر همزمان داشته باشد. 7- خانواده تک والدینی: خانواده‌ای که در آن فقط یک والدین از بچه‌ها مراقبت می‌کنند.

اسلاید 154: فصل یازدهم عنوان: پایگاه و نقشاهداف: آشنایی با مفاهیم و انواع پایگاه و نقش

اسلاید 155: پایگاه انتسابی: بعضی از پایگاه‌های ما در دسته پایگاه انتسابی قرار می‌گیرند، آنهایی که برای ما در حین تولد تعیین می‌شوند و ما کنترل کمی روی آنها داریم یا اصلا کنترل نداریم.

اسلاید 156: پایگاه اکتسابی: پایگاه‌های دیگر نظیر آموزش و شغل در دسته پایگاه اکتسابی قرار می‌گیرند و آنهایی هستند که با تلاش فردی به دست می‌آیند.

اسلاید 157: پایگاه‌ اجتماعی: پایگاه اجتماعی ارزشی است که یک گروه برای یک نقش اجتماعی قایل است. به طور کلی دو نوع پایگاه وجود دارد: 1- پایگاه انتسابی یا «محول» 2- پایگاه اکتسابی یا «محقَّق»

اسلاید 158: تحرک اجتماعی: انتقال فرد یا گروه از یک پایگاه اجتماعی به پایگاه دیگر را «تحرک اجتماعی» می‌گویند و آن بر دو گونه است: 1- تحرک افقی2- تحرک عمودی

اسلاید 159: تحرک صعودی: این تحرک متضمن ترقی پایگاه اجتماعی فرد است، مثلا کسی که با کوشش و سعی خود از یک شغل پایین اجتماعی به یک حرفه‌ای که در جامعه از ارزش بسیاری برخوردار است انتقال یابد.

اسلاید 160: دلایل تحرک اجتماعی: میزان «تحرک اجتماعی» افراد به عوامل زیر بستگی دارد: 1- ساخت شغلی متحول 2- نرخ تولد در میان طبقات اجتماعی بالا 3- تحصیل 4- نگرش‌های فردی

اسلاید 161: نقش: «نقش» الگویی از رفتار است که از فردی که پایگاه بخصوصی را اشغال می‌کند، انتظار می‌رود. هر پایگاه، نقش‌های چندگانه‌‌ای دارد که به آن متصل هستند، که مجموع نقش نامیده می‌شود.

اسلاید 162: ابهام نقش‌ها: ابهام نقش موقعی رخ می‌دهد که متصدی نقش درباره نقش خودش نامطمئن است. یعنی انتظارات یک یا چند نفر از اعضای مجموعه نقش غیرواضح بوده و بنابراین برآورد آنها مشکل است.

اسلاید 163: تعارض نقش: تعارض نقش زمانی رخ می‌دهد که متصدی نقش قادر به برآورد انتظارات یک یا چند نفر از اعضای مجموعه نقش نباشد. افراد درک می‌کنند که چه چیزی لازم است انجام شود اما به خاطر وجود دلایلی نمی‌توانند از آنها پیروی کنند.

اسلاید 164: تضاد نقش: تضاد نقش زمانی رخ می‌دهد که انتظارات ناسازگاری از یک شخص در یک یا چند موقعیت اجتماعی وجود داشته باشد. مثلاً یک سرپرستی که تازه ارتقاء پیدا کرده است به عنوان یک دوست، او باید همکاری سابق خود را با دوستانش حفظ کند و به عنوان یک سرپرست باید کارمندی را که کارش رضایت‌بخش نیست، گزارش کند.

اسلاید 165: نقش اجتماعی: منظور از نقش اجتماعی «Social Role» «یکی از فعالیت‌هایی است که شخص در جامعه برعهده دارد. چون نقشی را که فرد برعهده دارد، انتظاراتی را در دیگران بوجود می‌آورد، بنابراین می‌توان گفت نقش به معنای انتظاراتی تلقی می‌شود که شخص دارنده موقعیت و پایگاه اجتماعی باید آن را برآورده سازد.

اسلاید 166: مروری بر مفاهیم فصل یازدهم 1- پایگاه برتر: پایگاهی که دیگران را تحت تسلط قرار می‌دهد و به موجب آن موقعیت عمومی شخص را در جامعه تعیین می‌کند. 2- نهادهای اجتماعی: الگوهای سازمان یافته اعتقادات و رفتار بر محوریت نیازهای اجتماعی اساسی. 3- پایگاه: اصطلاحی که به وسیله جامعه شناسان برای اشاره به طیف کاملی از موقعیت‌های تعریف شده اجتماعی در داخل یک گروه بزرگ یا جامعه به کار می‌رود.

اسلاید 167: فصل دوازدهمعنوان: ساختار و تغییرات اجتماعیاهداف: آشنایی با مفاهیم و عوامل تغییرات اجتماعی

اسلاید 168: کنش متقابل اجتماعی (تعامل اجتماعی): اگر شما عملی در مقابل شخصی انجام دهید، آن شخص تحت شرایط معمولی، به اعمال یا کنشهای شما پاسخ خواهد داد. این کنشها و پاسخها، تعامل اجتماعی را تشکیل می‌دهند. چنین تعاملی می‌تواند خیلی غیررسمی و معمولی باشد.

اسلاید 169: انسجام اجتماعی مفهومی است که توصیف کننده راه‌های متفاوتی است که مردم به همدیگر از طریق عضویت در نهادهای اجتماعی پیوند می‌خورند یا مقید می‌شوند. نهادهایی نظیر خانواده، سازمان‌های کاری و مذهبی.

اسلاید 170: فاصله اجتماعی: درجه جدایی که بین افراد، گروه‌ها یا هر دو که اغلب به خاطر نبود دانش یا بعضی مواقع به خاطر تعصب نگه داشته می‌شود.

اسلاید 171: جمعیت شناسی رسمی و اجتماعی جمعیت شناسی به دو بخش تقسیم می‌شود: 1- جمعیت شناسی رسمی که با جمع‌آوری، مرتب کردن، تجزیه و تحلیل و ارایه داده‌های جمعیتی همراه است. 2- جمعیت شناسی اجتماعی که به ما کمک می‌کند تا درک کنیم مرگ و میر اطفال در بین افراد فقیر بیشتر از افراد غنی است.

اسلاید 172: عوامل جامعه‌پذیریجامعه پذیری یک فرایند است و اجرای آن به عوامل جامعه پذیری بستگی دارد. افراد و سازمان‌ها مسئول انتقال فرهنگ یک جامعه هستند. از جمله مهمترین عوامل جامعه پذیری: خانواده، همکاران، مدرسه و رسانه‌های جمعی است.

اسلاید 173: بوم شناسی انسانیبوم شناسی انسانی با روابط متقابل بین مردم و محیط جغرافیایی و محیط فیزیکی سر و کار دارد. بوم شناسان انسانی از دیرباز به چگونگی شکل‌دهی محیط فیزیکی به زندگی مردم علاقه‌مند بودند.

اسلاید 174: اثرات مهاجرتمهاجرت از نقطه‌ای به نقطه دیگر اثرات گوناگونی به بار می‌آورد هم بر روی مهاجران و هم بر روی گروه‌ها و ساختارهای اجتماعی که این مهاجران درون آن جابجا می‌شوند. از لحاظ تاریخی پرمعناترین نتیجه «مهاجرت» «اشاعه فرهنگ» بوده است.

اسلاید 175: تعریف و نقش جامعه پذیری «جامعه پذیری» فرآیندی است که طی آن فرد، شیوه‌های رفتاری، باورها، ارزشها، الگوها و معیارهای فرهنگی خاص جامعه را یاد می‌گیرد و آنها را جزء شخصیت خود می‌کند. جامعه پذیری دارای دو نقش اساسی است: 1- از نظر فرد 2- از نظر جامعه

اسلاید 176: مروری بر مفاهیم فصل دوازدهم: 1- تغییرات انتقالی جمعیت: اصطلاحی که برای توصیف تغییر از نرخ زاد و ولد و مرگ و میر بالا به نرخ زاد و ولد و مرگ و میر نسبتاً پایین به کار می‌رود. 2- هرم جمعیت: نوع خاصی از نمودار میله‌ای که توزیع جمعیت را برحسب جنس و سن نشان می‌دهد. 3- تغییر اجتماعی: تغییر اساسی در طول زمان در الگوهای رفتاری و فرهنگ شامل هنجارها و ارزشها.

اسلاید 177: بسم الله الرّحمن الرّحیم

اسلاید 178: نام درس: جامعه شناسی توسعه

اسلاید 179: نام کتاب: جامعه شناسی توسعهمؤلف: دکتر عبدالعلی لهسایی زادهانتشارات دانشگاه پیام نورچاپ سوم- 1383

اسلاید 180: توجه :دانشجویان عزیز به این موضوع دقت کنند که این CD حدوداً شامل 50% محتوای درس جامعه شناسی توسعه است و برای اطلاع کامل از درس باید به متن کتاب مراجعه شود.

اسلاید 181: طرح درس جامعه شناسی توسعه:1- توضیح مفاهیم مربوط(تکامل، تغییر، رشد، نوسازی و ...)2- نظریه پیشگامان توسعه3- نظریه های جامعه شناسی توسعه4- موانع توسعه در کشورهای در حال توسعه5- رویکردهای گذشته و نو در خصوص توسعه6- توسعه در ایران

اسلاید 182: اهداف درس جامعه شناسی توسعه1- آشنایی با رویکردهای نظری در مورد توسعه2-آگاهی از نتایج برخی تحقیقات در خصوص توسعه در کشورهای مختلف3- اطلاع از ارتباط جامعه شناسی توسعه با دیگر حوزه های جامعه شناسی4- آگاهی از عوامل و موانع توسعه در ایران

اسلاید 183: جایگاه درس جامعه شناسی توسعه در میان حوزه های جامعه شناسی:جامعه شناسی مجموعه ای از حوزه های گوناگون مانند جامعه شناسی شهری، روستایی، انقلاب، انحرافات اجتماعی، توسعه و ... است.

اسلاید 184: جایگاه درس جامعه شناسی توسعه ادامه......جامعه شناسی توسعه یکی از شاخه های تخصصی جامعه شناسی و مرتبط با دیگر شاخه های جامعه شناسی مانند تغیرات اجتماعی، جامعه شناسی سیاسی و جامعه شناسی جهان سوم است.

اسلاید 185: جایگاه درس جامعه شناسی توسعه ادامه......مطالعه این حوزه در کنار حوزه های دیگر جامعه شناسی به شناخت عوامل و موانع توسعه یافتگی می انجامد.

اسلاید 186: فهرست مطالبفصل اول: تعریف توسعه و مفاهیم مربوط به آن فصل دوم: پیشگامان توسعهفصل سوم: نظریه های جامعه شناسی توسعهفصل چهارم: موانع توسعه در کشورهای در حال توسعهفص پنجم: رویکردهای قدیمی و نو توسعهفصل ششم: فرایند توسعه در ایران

اسلاید 187: فصل اولعنوان: تعریف توسعه و مفاهیم مربوط به آن اهداف:1- آشنایی با مفاهیمی چون: تغییر، تکامل، رشد، نوسازی و ...2- اطلاع از جنبه های کمّی و کیفی مفهوم توسعه3- آگاهی از تعاریف گوناگون توسعه از دیدگاه های مختلف

اسلاید 188: مفاهیم مربوط به توسعه توسعه در واقع نتیجه تکامل،‌ تغییر، رشد، ترقی یا نوسازی است. تا منظور از این مفاهیم روشن نگردد، درک اینکه واقعاً توسعه چیست مشکل خواهد بود.

اسلاید 189: 1ـ تکامل فیر چایلد در فرهنگ جامعه شناسی (1976)، تکامل را فرایند تغییری می‌داند که در آن هر مرحله جدید، علاوه بر ویژگی‌های خاص خود ویژگی‌های مرحله قبلی را نیز در بر دارد. به عبارت دیگر، تکامل، رشد یا توسعه‌ای است که در آن تداوم وجود دارد.

اسلاید 190: ادامه تعریف تکامل پس تکامل نمودار فرایند تغییر در کمیت و کیفیت اجتماع به ویژه در شاخه فرهنگی است. تکامل ضمن اینکه در یک خط و مسیر جهانی سیر می‌کند تنوع در گونه‌ها را به وجود می‌آورد. هرگونه نیز خود مسیر تکاملی را طی خواهد کرد.

اسلاید 191: 2ـ تغییر اجتماعی تعریف فرهنگ جامعه شناسی (1976) از مفهوم کلی تغییر چنین است: تغییر شامل حرکت، تبدیل، تعدیل و روشن شدن است.

اسلاید 192: 2ـ تغییر اجتماعی ادامه........تغییر زمانی رخ می‌دهد که شیئی یا عضوی از یک نظام اشیای متحرک از لحاظ موقعیت، در مسیری که ترتیبات ساختی نظام متفاوت است، جابجا شود.

اسلاید 193: انواع تغییر اجتماعی: تغییر اجتماعی ممکن است مترقی یا پسرفتی باشد. همچنین ممکن است دایمی یا موقتی باشد. جامعه ‌شناسان معتقدند که دو نوع تغییر اجتماعی وجود دارد: یکی برنامه‌ریزی شده و دیگری بدون طراحی و برنامه‌ریزی قبلی.

اسلاید 194: رابطه تغییر اجتماعی و توسعهدر علوم اجتماعی دو برداشت از تغییر اجتماعی وجود دارد: یک برداشت به مفهوم وسیع و دیگری به معنی محدود. تغییر اجتماعی به معنی وسیع همان معنی اصطلاح توسعه را دارد. در تغییر اجتماعی، به معنی محدود، دگرگونی منحصر به واقعیت‌های اجتماعی یک دوره مدنظر است.

اسلاید 195: 3ـ رشد در واقع رشد هر جامعه تغییرات کمی در سطوح فنی، صنعتی و کشاورزی است. اما باید در نظر داشت که جنبه‌های دیگر جامعه یعنی جنبه‌های جمعیتی، فرهنگی و سیاسی نیز رشد دارند، اما در تعریف رشد تاکید بیشتر بر جنبه‌های اقتصادی هر جامعه است.

اسلاید 196: 4ـ ترقی ترقی عبارت است از: حرکت در مسیر هدفی مشخص. در فرهنگ جامعه شناسی جدید آمده است که تغییر در یک مسیر مورد انتظار، ترقی است؛ تغییری که شرایط یا پدیده‌های معینی را به عنوان اصلاح شرایط یا پدیده‌های قبلی به وجود می‌آورد.

اسلاید 197: مفهوم کارکرد گرایانة ترقیمفهوم ترقی در قرن بیستم با نظریه‌های کارکردگرایی در هم آمیخته است. کارکرد گرایان ترقی را به شکل افزایش در تقسیم کار اجتماعی در نظر گرفته‌اند و در واقع این بحث را با بحث‌های تکامل و تغییر اجتماعی پیوند زده‌اند.

اسلاید 198: 5 ـ نوسازی نوسازی مفهومی است که در کل، معادل فرایندی برای دگرگونی جامعه به کار می‌رود. اصطلاح نوسازی برای تحلیل مجموعه پیچیده‌ای از تحولاتی که در همه زمینه‌ها برای انتقال از جامعه سنتی به جامعه صنعتی رخ می‌دهد به کار برده می‌شد. نوسازی شامل تحولات در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و روانی است.

اسلاید 199: مفهوم نوسازی در انسان شناسی انسان شناسان بر این باورند که نوسازی عبارت است از نابود کردن روابط سنتی که مانع از پیشرفت جامعه است و پذیرش ارزش‌های نو که راه توسعه را هموار می‌کند. مثلا، روابط خویشاوندی، پدرسالارانه و توارث سالاری را مانع از گسترش روابط صنعتی و بوروکراسی در کشورهای عقب مانده می‌دانند.

اسلاید 200: 6 ـ توسعه علمای علوم اجتماعی از توسعه تعاریف گوناگونی ارئه داده‌اند. مایکل تودارو بر این باور است که توسعه را باید جریانی چند بُعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است.

اسلاید 201: توسعه و ارزش‌های فرهنگی برخی از جامعه‌شناسان بر ارزش‌های فرهنگی و اجتماعی تاکید دارند و توسعه را چنین تعریف کرده‌اند: توسعه ایجاد زندگی پرثمری است که فرهنگ آن را تعریف می‌کند. به این ترتیب، می‌توان گفت که توسعه دستیابی فزاینده انسان به ارزش‌های فرهنگی خاص توسعه است.

اسلاید 202: انواع توسعه برای رسیدن به آرمان بهتر شدن جامعه‌ها، در جریان توسعه ملل، رهیافت‌های گوناگونی اجرا یا توصیه شده است. در اینجا به تعریف مهمترین آنها، «توسعه درون‌زا»، «توسعه برون ‌زا»، «توسعه ناموزون»، «توسعه موزون» ،«توسعه از بالا» و «توسعه از پایین» بسنده می‌کنیم.

اسلاید 203: 1ـ توسعه درون زا در توسعه درون‌زا از رشدی صحبت به میان می‌آید که نتیجه عملکرد داخلی نظام اجتماعی است. این نوع رشد با عملیات عمدتاً اقتصادی پیچیده‌ای به دست می‌آید و نتیجه تلاش اقتصادی، به ویژه صنعتی جامعه است.

اسلاید 204: 2ـ توسعه برون‌زا این الگو منشاء و جهتگیری خارجی و بیرونی دارد و الگویی تقلیدی است که براساس آن کشورهای توسعه نیافته باید از همان الگوهای توسعه کشورهای توسعه یافته استفاده کنند.

اسلاید 205: 3ـ توسعه ناموزون هرگاه سخن از الگوی توسعه ناموزون به میان می‌آید، منظور توسعه‌ای است که در سه سطح خُرد، میانه و کلان فاقد تعادل باشد. در سطح کلان، منظور این است که بین کشورهای توسعه یافته و کشورهای توسعه نیافته تعادل در فرایند توسعه وجود ندارد.

اسلاید 206: 4ـ توسعه موزون در این نوع توسعه، هیچ کدام از بخش‌های چهارگانه (اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، فرهنگی) زیربنا یا روبنا به شمار نمی‌آیند که در نتیجه یکی از دیگری مهمتر جلوه کند.

اسلاید 207: مبادلات خارجی در توسعه «موزون» در توسعه موزون تلاش می‌شود که در ارتباطات و مبادلات خارجی عمدتاً با طرفهایی قرارداد بازرگانی، تجاری و صنعتی بسته شود که هدفشان به زیر سلطه کشیدن کشورهای در حال توسعه نباشد.

اسلاید 208: 5ـ توسعه از بالا یکی از معروفترین نظریه‌های این زمینه، تبیین‌های ویلفردو پارتو و موسکا است که تأکید دارند نخبگان عامل تغییر در جوامع‌اند و با دردست گرفتن قدرت قادرند از نخبگانی که قدرت ندارند استفاده کنند.

اسلاید 209: جایگاه قدرت و مردم در توسعه از بالا توسعه از بالا تاکید زیادی بر تمرکز قدرت و نوسازی ابزار و نهادهای اِعمال قدرت دارد. در این رهیافت بر تقسیم کار تاکید می‌شود و دخالت همگان در نظارت اجتماعی نامطلوب به شمار می‌آید.

اسلاید 210: 6 ـ توسعه از پایین معمولا، توسعه از پایین با انقلاب همراه است و مشارکت توده مردم و همگان از اصول نخستین آن است. توسعه از پایین یعنی تغییرات بنیادی. در این نوع دگرگونی، مشارکت جوانان در تحولات سهم مهمی دارد.

اسلاید 211: نقش شوراها در توسعه از پایین طرفداران توسعه از پایین، بر مشارکت همگانی در جریانات اقتصادی – اجتماعی تاکید می‌کنند. برای تحقق این مشارکت، تشکیل شوراها را ابزار اصلی مشارکت مردم در فرایند توسعه می‌دانند.

اسلاید 212: نتیجه گیری1- توسعه مفهومی پیچیده و دارای ابعاد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی است. 2- در برخی از رهیافت‌ها و تعاریف، توسعه را وابسته به ارزشها دانسته‌اند.

اسلاید 213: نتیجه گیری ادامه........3- توسعه پدیده‌ای کاملا تاریخی است و به صورت جریانی در طول زمان مطرح است. 4- توسعه در سطوح سه گانه خُرد، میانه و کلان مطرح است. 5- توسعه در بعضی از جوامع کاملاً به صورت موزون پیاده می‌شود.

اسلاید 214: فصل دومعنوان: پیشگامان توسعهاهداف:1- آشنایی با آرای پیشگامان به طور عام2- اطلاع از آرای متأخرین در خصوص توسعه3- آگاهی از آرای متخصصان این دوره

اسلاید 215: آرای پیشگامان و بنیانگذاران جامعه شناسی درباره توسعه بنیانگذاران و پیشگامان جامعه شناسی آغازگر واقعی بحث‌های مربوط به توسعه بوده‌اند که می‌توان از اگوست کنت، هربرت اسپنسر، کارل مارکس، ماکس وبر، امیل دورکیم و ویلفردو پارتو یاد کرد...

اسلاید 216: 1- آگوست کنت به اعتقاد کنت، باید اساس قوانین تاریخی در مورد پیشرفت دانش بشر را از طریق مراحل سه گانه «الهی»، «مابعد الطبیعی» و «اثباتی» تبیین کرد. اگوست کنت، متاثر از زیست شناسان، توسعه نظام‌های اجتماعی را همچون رشد بدن موجود در نظر می‌گیرد.

اسلاید 217: 2- هربرت اسپنسر هربرت اسپنسر ماهیت اصلی پیشرفت را توسعه ناهمگونیها و جریانی از تفکیک پذیری می‌دانست. حرکت کلی از همگونی به ناهمگونی، از ساده به پیچیده و از تفکیک نیافته به تفکیک یافته است.

اسلاید 218: 3 – کارل مارکس از نظر مارکس، در اروپا نظام‌های اجتماعی‌به ترتیب: نظام‌های اشتراکی اولیه، برده‌داری، فئودالیسم و سرمایه‌داری، یکی پس از دیگری، بر جوامع مسلط بوده‌اند.

اسلاید 219: فرجام سرمایه‌داری در نظریه مارکس براساس تحلیل‌های مارکس، تضادهای درونی نظام سرمایه‌داری باعث ایجاد طبقه کارگر انقلابی به نام «پرولتاریا» می‌شود که در مبارزه با طبقه سرمایه‌دار (بوروژوا)، اساس و بنیان سرمایه‌داری را بر می‌اندازد و نظام سوسیالیستی را پیاده می‌کند.

اسلاید 220: 4- ماکس وبر ماکس وبر باور داشت که آئین پروستاتی منشاء پیدایی روحیه سرمایه‌داری در غرب گردیده است. به زعم او، بزرگترین مانع در راه ظهور سرمایه‌داری غرب نیروی جبری ارزش‌های سنتی قبل از اشاعه آئین پروتستانیسم بوده است.

اسلاید 221: اقتدار و تکاملماکس وبر، الگوی تکاملی از ماهیت اقتدار در جوامع غربی را انتقال از اقتدار سنتی به قانونی – عقلایی می‌داند.

اسلاید 222: 5- امیل دورکیم تفکیک دورکیم میان همبستگی‌های مکانیکی و ارگانیکی، در واقع،‌ نوعی سنخ شناسی از انسجام‌های موجود در جامعه‌های سنتی و نو است.

اسلاید 223: تقسیم کار در نظریه دورکیمدورکیم معتقد است که در سازمان جامعه‌های پیشرفته تقسیم کار بیشتری وجود دارد و هرچه جوامع از حالت مکانیکی به ارگانیکی می‌گرایند، تقسیم کار بیشتری در آنها رخ خواهد داد.

اسلاید 224: 6 ـ ویلفردو پارتو به نظر پارتو، مهمترین خصلت‌های نظام اجتماعی عبارتند از: الف) توزیع قدرت ب) میزان بازدهی نظام ج) ‌نماد ارزشها و هنجارها د) میزان نابرابری منابع ه) سطح تحرک اجتماعی

اسلاید 225: آرای پیشگامان تفکر تخصصی در زمینه توسعه پس از تفکرات اولیه علمی درباره تکامل و توسعه، در علوم اجتماعی، به طور کلی،‌ با اندیشمندانی روبه‌روییم که به صورت تخصصی‌تری موضوع توسعه را با شیوه‌های علمی تری بررسی کرده‌اند در اینجا به 9 نظریه پرداز می‌پردازیم.

اسلاید 226: 1- لرد بائر لرد بائر معتقد است که قابلیت و ابتکار اقتصادی، تجارت و گسترش بازارها نیروهای محرک توسعه است. بائر حرکت از بازارهای معیشتی کوچک به بازارهای بزرگتر را مهم می‌داند.

اسلاید 227: لزوم غرب‌گرایی: به نظر بائر، مفهوم ترقی مادی، که آن را نظارت فزاینده بشر بر محیط زیست و شیوه‌های عمل ناشی از آن می‌داند، پدیده‌ای غربی است و آرمان نوسازی بدون غربگرایی، تضاد درونی به همراه دارد.

اسلاید 228: 2ـ کالین کلارک کلارک معتقد است برای کشورهایی که نخستین مراحل توسعه اقتصادی را می‌گذرانند، با ارزش‌ترین سرمایه‌گذاری‌ها، سرمایه‌گذاری در بخش زیربنایی است. به ویژه برای حمل و نقل، که بدون آن کشاورزی فقط در سطح محلی و مصرفی امکان‌پذیر است.

اسلاید 229: 3- آلبرت هیرشمن نظر هیرشمن بعدها «صنعتی شدن از طریق جایگزینی واردات» نام گرفت. در صنعتی شدن از طریق جایگزینی واردات، یک کشور در واردات کالا برتری نسبی به دست خواهد آورد، چرا که هر قدر واردات کالای مصرفی بیشتر رواج یابد، احتمال بیشتری وجود دارد که صنعت داخلی تازه تاسیس آن را ساقط کند.

اسلاید 230: 4- سرآرتور لوئیس پروفسور لوئیس سه رهیافت را برای صنعتی شدن بیان می‌کند: افزایش صادرات کشاورزی، اقتصاد خودبسا و صدور کالاهای ساخته شده مربوط به افزایش صادرات کشاورزی.

اسلاید 231: کمک‌های خارجیلوئیس به مساله تورم در کشورهای کم توسعه توجه خاصی داشته و در این مورد اشاره‌ای به کمک‌های خارجیان به کشورهای کم توسعه کرده است. وی باور داشت که باید به کشورهای ثروتمند فهماند که با اعطای کمک به کشورهای فقیر، خود کشورهای ثروتمند بهره می‌برند.

اسلاید 232: 5ـ گونار میردال میردال احساس می‌کرد که کمک‌ به کشورهای کم توسعه بیشتر باید، به جای شکل سنتی خود، یعنی کمک‌های توسعه برای انجام دادن طرح‌های عظیم صنعتی، به صورت «کمک‌های امدادی و اضطراری» درآید تا فقر انبوه و فاجعه‌ها را تخفیف دهد. کشورهای کمک دهنده بر چگونگی استفاده از کمک باید نظارت داشته باشند.

اسلاید 233: 6 ـ رائول پره بیش بخش اساسی آرای پره بیش مشتمل بر این مطلب است که دستاوردهای فنی تنها در کشورهای عمدتاً صنعتی «مرکز» تمرکز یافته و ساختار قیمت کالاها و خدمات بازرگانی در مراکز و «پیرامون» مانع توزیع مطلوب آن شده است.

اسلاید 234: خط مشی بین‌المللی پره بیشبه نظر پره بیش اتخاد خط مشی بین‌المللی براساس مسئولیت مشترک، هدف‌های یکسان و اقدام‌های هماهنگ در تحقق امر توسعه کشورهای پیرامونی ضروری است. کشورهای پیرامونی باید به مازاد اقتصادی خود پویایی ببخشند.

اسلاید 235: 7ـ پل روزنشتاین - رودان در رشد مطلوب و درون‌زا، باید اختلاف بین دستمزدهای شهری و روستایی کاهش یابد. برای این منظور یک تجدید سازمان اساسی در کشاورزی لازم است. به منظور کاهش نابرابری میان شاغلان و بیکاران، قایل شدن حق اشتغال برای افراد جامعه حداقل چیزی است که جوامع امروزی با عنوان برابری فرصت‌ها باید برای مردم فراهم آورند.

اسلاید 236: 8- هانس دبلیو سینگر توجه اساسی سینگر به وجود اختلافات ساختاری بین کشورهای صنعتی صادر کننده کالاهای ساخته شده و کشورهای صادر کننده مواد اولیه معطوف است. به اعتقاد سینگر راه حل برای مناسب کردن رابطه مبادلاتی بین کشورهای در حال توسعه و پیشرفته به این شرح است:

اسلاید 237: راه حل‌ها برای تعدیل روابط اقتصادی کشورهای کمتر توسعه یافته و پیشرفته: 1- تغییر روابط فیمابین کشورها از نظر قدرت چانه‌زنی؛ 2- تاکید بر خودبسایی جمعی از طریق بسط تجارت و سرمایه‌گذاری میان خود کشورهای در حال توسعه؛

اسلاید 238: راه حل‌ها ادامه...3- قطع ارتباط بازرگانی براساس ملاحظات ملی؛4- جایگزینی صادرات، به نظر وی متعادل کردن رابطه مبادلاتی، کلید رهایی کشورهای در حال توسعه از توسعه نیافتگی است.

اسلاید 239: 9ـ ژن تینبرگن تینبرگن اعتقاد داشت که یکی از مشخصه‌های آشکار توسعه نیافتگی کمبود سرمایه است که به طرق مختلف مشاهده می‌شود. اختلاف بین اغنیا و فقرا در کشورهای در حال توسعه به دو نکته دلالت دارد: نخست کمبود و اختلاف در سرمایه انسانی و دوم اختلاف در نیرو و قدرت.

اسلاید 240: اهمیت کشاورزی در نظریه تینبرگنبا توجه به رشد سریع جمعیت، افزایش بهره‌وری در کشاورزی باید هدف قرار گیرد. چون سرمایه مادی و انسانی در کشورهای جهان سوم کمیاب است، اگر به فعالیت‌هایی بپردازند که کارگر طلب باشد و بر مبنای منابع طبیعی باشد، تولید ملی خود را به حداکثر خواهند رسانید.

اسلاید 241: نتیجه‌گیری 1- آغاز تفکر علمی درباره توسعه به دورة اندیشمندان اجتماعی کلاسیک مربوط می‌شود. 2- پیشگامان بحثهای تخصصی توسعه در ابتدای قرن بیستم میلادی پا به عرصه وجود نهادند. 3- محور اصلی تفکرات اخیر در حوزه توسعه دارای جهت‌گیری اقتصادی است.

اسلاید 242: فصل سومعنوان: نظریه های جامعه شناسی توسعهاهداف:1- اطلاع از طبقه بندی کلی نظریه های توسعه2- آشنایی با نظریات صورتبندی اجتماعی3- آگاهی از ارتباط الگوهای توسعه با انگاره های مختلف جامعه شناختی

اسلاید 243: 3 دیدگاه اصلی برای توسعه: جامعه شناسی توسعه عمدتاً با 3 دیدگاه مواجه است: الف) دیدگاه نوسازی ب) دیدگاه وابستگی ج) دیدگاه صورت بندی اجتماعی

اسلاید 244: الف) نظریات نوسازی ریشه‌های نظری این دسته از نظریات به اندیشمندانی می‌رسد که به جامعه به صورت تکاملی خطی یا ادواری می‌نگریسته‌اند. براساس بحث‌های این نظریه‌پردازان، انگاره‌های مختلفی در نظریات نوسازی به وجود آمده که هرکدام بر یک یا چند عامل مشخص تاکید گذارده‌اند. این انگاره‌ها عبارتند از: ساختی، فرهنگی، روان شناختی و فرایند.

اسلاید 245: انگاره‌هاي نظريه هاي نوسازيساختی، فرهنگی، روان شناختی و فرایند.

اسلاید 246: 1- انگاره ساختی انگاره ساختی از نظریه عمومی پارسنز درباره کنش، که رابطه بین نظام‌های اندامواره، شخصیت، جامعه و فرهنگ را تبیین می‌کند، سرچشمه گرفته است. از نظر پارسنز تکامل مستلزم افزایش تفکیک‌پذیری در نظامهای اندامواره، شخصیت، جامعه و فرهنگ و نیز افزایش پیچیدگی در هر یک از این نظام هاست.

اسلاید 247: انگارة ساختی نَشمنینگ نش نوسازی را براساس «اشاعه فرهنگی» در سه مقوله زیر دسته‌بندی کرده است: 1- تغییر با تماس پیرامونی که مستلزم گسترش مرزهای اقتصادی غرب است، اما به گونه‌ای که در جوامع دیگر تاثیر بگذارند، بدون آنکه غربیان و شکلهای سازمان اجتماعی آنان معرفی شوند.2- تغییر با تماس واسطه ای. 3- تغییر با تماس مستقیم.

اسلاید 248: 2- انگاره فرهنگی انگاره فرهنگی جنبه‌های پویای نوسازی را بر حسب ایجاد تغییرات در ساخت هنجاری اجتماع، به ویژه مجموعه‌ای از ارزشها که مانع یا مشوق نوسازی می‌شوند، بررسی می‌کند.

اسلاید 249: انگاره فرهنگی پیریزرالف پیریز، براساس پژوهش خود درباره ارزشهای مذهبی در شرق و تاثیر بازدارنده آنها در توسعه اقتصادی، نتیجه‌گیری می‌کند که اصولاً آن نظام ارزشی که نظمی مذهبی و کناره گیری از دنیا را برای وصول به رستگاری توصیه می‌کند در برابر توسعه سازمان اجتماعی جدید و فن‌آوری دارای دیدی خصمانه است.

اسلاید 250: 3- انگاره روان شناختی براساس این چشم‌انداز، ایجاد سلسله تغییراتی مطلوب در ساخت شخصیت افراد ممکن است زیربنای فرایند نوسازی نظامی معین باشد. در اینجا تاکید الگوهای تغییر در نظام اعتقادات و خصوصیات شخصیتی است.

اسلاید 251: انگاره روان شناختی مک کللنددیوید مک کللند عوامل پویای نوسازی را بر حسب پرورش کودک، که انگیزه‌های کسب موفقیت را تحریک و یا مانع می‌شود و نهایتاً‌ به توسعه یا توسعه نیافتگی اقتصادی می‌انجامد، توضیح می‌دهد.

اسلاید 252: انگاره روان شناختی اینکلسآلکس اینکلس بر گرایش‌هایی که نوگرایی فرد را موجب می‌شوند تاکید می‌گذارد. از نظر اینکلس، انسان نو، شهروندی مشارکت کننده و آگاه است، در برابر انجام وظایف و کارها احساس مسئولیت کامل می‌کند، مستقل، خودمختار، روشنفکر و قابل انعطاف است.

اسلاید 253: 4ـ انگاره فرایند انگاره فرایند به عواملی نظیر ارتباطات، شهری شدن، صنعتی شدن، دنیایی شدن و غربی شدن نظر دارد و بر آن است که وجود این عوامل ممکن است زنجیره توسعه نیافتگی را در کشورهای در حال توسعه از هم بگسلاند و آنها را به جانب رشد و توسعه هدایت کند.

اسلاید 254: مور و انگاره فرایندعده‌ای همچون ویلبرت مور از فرایند صنعتی شدن همچون اولین عامل محرک نوسازی یاد می‌کنند. نظریه وی با جبرگرایی فن آورانه شباهت زیادی دارد. به نظر او، در دنیای نو صنعت با فراورده‌هایش به خوبی خود را نشان داده است و هر کشوری که درگیر صنعتی شدن نشود به احتمال قوی از رشد و توسعه اقتصادی باز می‌ماند.

اسلاید 255: نارسایی‌های نظریات نوسازی بزرگترین نارسایی نظریات نوسازی چشمپوشی از تحلیل ساخت درونی کشورهای جهان سوم است. انگاره‌های توسعه در کشورهای پیشرفته و جهان سوم متفاوت است. زیرا میان گذشته و حال کشورهای توسعه نیافته و توسعه یافته کنونی مشابهتی وجود ندارد.

اسلاید 256: ب) نظریات وابستگی ریشه‌های فکری این نظریات را می‌توان در آرای مارکس درباره استعمار و کشورهای مستعمره جستجو کرد. در اینجا به 4 نظریه اصلی این دیدگاه اشاره می‌شود.

اسلاید 257: 1ـ امپریالیسم و عقب ماندگی یکی از پیشگامان استفاده از عامل امپریالیسم در تبیین وابستگی و عقب ماندگی کشورهای جهان سوم پل باران است و دستمایه اصلی اندیشه وی مفهوم مازاد اقتصادی و نحوه جذب یا مصرف این مازاد است.

اسلاید 258: مازاد اقتصادی و امپریالیسم پل باران معتقد است که مازاد داخلی کشورهای عقب مانده،‌ به جای آنکه در همان جا از نو سرمایه‌گذاری شود و موجبات پیشرفت را فراهم آورد، به تصاحب امپریالیسم در می‌آید و جذب خارج می‌شود. بدین ترتیب، کشورهای عقب مانده از توان و امکانات لازم برای سرمایه گذاری و پیشرفت محروم می‌مانند.

اسلاید 259: 2ـ توسعه نیافتگی شدید نخستین بار آندره گوندر فرانک مفهوم توسعه نیافتگی شدید را بیان کرد. وی با پذیرش نظر باران درباره خروج مازاد اقتصادی از کشورهای عقب مانده، کوشید نظریه‌ای در باب توسعه نیافتگی و ارتباط آن با توسعه یافتگی عرضه کند.

اسلاید 260: نقش متروپل (سرمایه داری جهانی) در عقب ماندگی به نظر فرانک، آن مناطقی که امروز از توسعه نیافته‌ترینهایند، در واقع، همان کشورهایی‌اند که از لحاظ تاریخی بیشترین و نزدیکترین ارتباط را با متروپلها داشته‌اند. او بر آن است که تنها راه چاره اولا پایان دادن به نفوذ سرمایه‌داری متروپل، و ثانیاً از میان برداشتن سرمایه‌داری از طریق پیاده کردن اصول سوسیالیسم است.

اسلاید 261: 3ـ وابستگی جدید در بحث وابستگی جدید تئوتونیو دوز سانتوز پیشگام است. وی وابستگی را چنین تعریف می‌کند: منظور ما از وابستگی موقعیتی است که در آن اقتصاد برخی از کشورها، تابعی از بسط و توسعه اقتصاد کشور دیگر می‌گردد.

اسلاید 262: اقتصاد جهانی عامل آشفتگیاز نظر اواقتصاد جهانی اقتصادهای ملی رااز طریق در اختیار گرفتن یا انحصاری‌کردن بازار کالاهای جهانی، سرمایه و حتی نیروی کار، در خود حل می‌کند و روابط موجود بین کشورهای مسلط و وابسته را نابرابر می‌کند و آشفته می‌سازد.

اسلاید 263: نقش شرکت‌های چند ملیتی از نظر دوز سانتوز شرکتهای چند ملیتی در وابستگی کشورهای جهان سوم آثار بسیار تعیین کننده‌ای دارند. اولا، چون سرمایه‌ها ملیت مشخصی ندارند، دولت‌های کشورهای جهان سوم نمی‌دانند که با چه کشوری در امور توسعه خود تماس دارند. ثانیاً موضوع نحوه صنعتی شدن کشورهای وابسته مطرح است.

اسلاید 264: 4ـ توسعه وابسته فرناندو هنریکو کاردوسو، و انزو فالتو از پیشکسوتان این دسته از نظریات‌اند و تقریباً جدیدترین آرا را عرضه کرده‌اند. این دو نظریه پرداز معتقد به رشد سرمایه‌داری وابسته در داخل کشورهای در حال توسعه با هدف مولدتر شدن بخش سنتی این کشورها هستند.

اسلاید 265: توصیه کاردوسوکاردوسو راه‌حل‌های نو توسعه را چنین خلاصه می‌کند: تشکیل بازار «ماورای ملی» که در آن صرفه‌جویی‌های ناشی از مقیاس تولید اثر تعیین کننده‌ای دارد؛ تحکیم بازارهای داخلی، به نحوی که به مصرف‌گرایی توده‌ها نینجامد؛ سازمانیابی مجدد و مشارکت نظامهای سیاسی در جهت حفظ ثبات جامعه و انباشت و تراکم بیشتر سرمایه‌ در درون مملکت.

اسلاید 266: نارسایی‌های نظریات وابستگی هرچند نظریات وابستگی، در مقایسه با نظریات نوسازی، راه تازه‌ای را برای مطالعه فرایند تحولات در جهان سوم می‌گشایند، این نظریات نیز خالی از ایراد نیستند. برخی از این ایرادها عبارتند از: تاکید بیش از حد بر نیروهای خارجی و قایل شدن اهمیت اندک برای ساخت داخلی و تأکید بیش از حد بر جنبة اقتصادی- سیاسی ارتباط بین ساخت کشورهای پیشرفته و عقب مانده.

اسلاید 267: پ) نظریات صورتبندی اجتماعی تعدادی از جامعه‌شناسان توسعه و انسان شناسان اقتصادی، برخلاف نظریات نوسازی و وابستگی، برآنند که هیچ کدام از عوامل داخلی و خارجی دارای نقش تعیین کننده نیستند. لوئی آلتوسر و اتین بالیبار از اولین کسانی بودند که مفهوم «هم آمیختگی» شیوه‌های تولیدی را در چارچوب صورتبندی اجتماعی به کار بردند.

اسلاید 268: تعریف صورتبندی اجتماعی این دیدگاه بر آن است که تاریخ جوامع بشری تاکنون شاهد چندین شیوه تولید بوده است. هر شیوه‌ای از تولید با دوره تاریخی معینی ارتباط دارد و در مجموعه‌ای به نام صورتبندی اجتماعی جای گرفته است. صورتبندی اجتماعی مبین نوع یا ساخت تاریخی جامعه است و بر یک شیوه تولید معین و مشخص اتکا دارد.

اسلاید 269: رشد سرمایه داری تجاری براساس نظریات صورت بندی اجتماعی به واسطه رخنه سرمایه و مصنوعات خارجی، در کشورهای جهان سوم تولیدات صنعتی و سرمایه‌داری صنعتی مالی به ضعف گراییده است. در عوض سرمایه‌داری تجاری رشد کرده و به عامل واسطه میان امپرالیسم و اقتصاد این کشورها مبدل شده است.

اسلاید 270: عوارض رشد سرمایه‌داری وابسته رشد سرمایه‌داری وابسته در کشورهای جهان سوم دارای عوارض اقتصادی و اجتماعی فراوانی است که برخی از آنها عبارتند از: 1- در نتیجه احداث صنایع جدید صنایع بومی به سقوط کشیده می‌شوند. 2- الگوی سرمایه‌گذاری شرکتهای چند ملیتی در تحلیل نهایی چیزی جز همان الگوی استعماری نخواهند بود.

اسلاید 271: ادامة عوارض رشد...3- سرمایه گذاری بیشتر به تولید کالاهای تجملی که به کار قشرهای مرفه می‌آید، اختصاص داده می‌شود. 4- تجهیزات سرمایه‌داری و مواد اولیه صنایع کلا از خارج وارد می‌شوند. 5- نابرابری اقتصادی در میان قشرهای مختلف افزایش و به مهاجرت دایمی روستاییان منجر می‌گردد.

اسلاید 272: نارسایی‌های دیدگاه صورتبندی اجتماعی هرچند که نظریات صورتبندی در مقایسه با دو دیدگاه نوسازی و وابستگی از جامعیت بیشتری برخوردارند اما آنها نیز دارای نکات ضعفی‌اند که به برخی از آنها اشاره می کنیم: اول آنکه توصیف دقیقی از ارتباط بین شیوه‌های تولیدی در درون هر صورتبندی عرضه نمی‌کنند. دوم آنکه بدین مطلب توجه نشده است که تبیین فرایند تحول در صورتبندی‌های مرکز و پیرامون یکی نیست.

اسلاید 273: فصل چهارمعنوان: موانع توسعه در کشورهای در حال توسعهاهداف:1- آشنایی با موانع داخلی وخارجی توسعه2- آگاهی از شکل های سنتی ساختار سیاسی کشور های در حال توسعه3- اطلاع از حالت های کلی نظارت اجتماعی بر کشورهای در حال توسعه

اسلاید 274: موانع داخلی توسعه نظام اجتماعی جوامع در حال توسعه به گونه‌ای است که در آن دو دسته از موانع نقش تعیین کننده دارند: 1- موانع داخلی و 2- موانع خارجی.

اسلاید 275: انواع موانع داخلی توسعهاقتصادی، سیاسی، فن‌شناختی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی

اسلاید 276: 1ـ موانع اقتصادی موانع داخلی اقتصادی ناشی از ساختار اقتصادی جوامع در حال توسعه است که 4 شاخص به شرح زیر دارد. -کمبود سرمایه‌گذاری -توزیع نابرابر کالا و خدمات -رشد بی تناسب بخش خدمات -بیکاری و فقر

اسلاید 277: 2ـ موانع سیاسی موانع داخلی سیاسی در کشورهای در حال توسعه مربوط به بقایای ساختار سیاسی سنتی آنهاست و به 4 شکل خود را نمایان می‌سازد. -استبداد -مدیریت بد سیاسی -دموکراسی ناقص -مشارکت ناقص سیاسی

اسلاید 278: 3ـ موانع فنی در رویارویی با فن‌آوری وارداتی، یک موقعیت خاص برای کشورهای در حال توسعه به وجود آماده که ویژگی‌های آن را می‌توان از 4 زاویه تحلیل کرد. -فن‌آوری سنتی -فن‌آوری سرمایه بر -فن‌آوری وابسته -فن‌آوری معطوف به خارج

اسلاید 279: 4ـ موانع اجتماعی شاید از مهمترین عوامل مخدوش کننده توسعه در کشورهای در حال توسعه همین موانع اجتماعی باشد. این موانع در سطح بسیار وسیع به 4 دسته تقسیم می‌شوند. -جمعیت و مهاجرت -وضع بهداشت و تغذیه -بی‌سوادی و نقص نظام آموزشی -فاصله طبقاتی و بی‌عدالتی اجتماعی

اسلاید 280: 5 ـ موانع فرهنگی بسیاری از جامعه شناسان توسعه موانع فرهنگی را اصلیترین موانع توسعه کشورهای عقب مانده می‌دانند. این موانع بسیار زیادند، امادر سطح گسترده به 4 شکل دیده می‌شوند. -تقدیر گرایی -تجدد ستیزی -کمبود شناخت علمی -تضادهای قومی

اسلاید 281: 6ـ موانع زیست محیطی طرفداران محیط زیست هشدار داده‌اند که عوامل متعددی در کشورهای در حال توسعه ممکن است بازدارنده توسعه باشد. این عوامل را می توان به 4 دسته تقسیم کرد. -کمبود آب کشاورزی -خرد کردن زمین‌های کشاورزی -تخریب منابع طبیعی -استفاده بی‌رویه از مواد شیمیایی

اسلاید 282: موانع خارجی توسعه اهمیت موانع خارجی توسعه کمتر از موانع داخلی نیست. موانع خارجی توسعه 6 دسته‌اند: اقتصاد بین‌الملل، سلطه امپریالیستی، فن‌آوری برتر، نظارتهای اجتماعی،‌ نفوذ فرهنگی و تخریب محیط زیست.

اسلاید 283: 1- اقتصاد بین‌الملل نظام اقتصاد بین‌الملل همچون تیغ دو لبه‌ای عمل می‌کند که یک لبه آن باعث توسعه و رشد کشورهای پیشرفته می‌شود، در حالی که لبه دیگر آن دقیقاً در جهت استثمار جهان در حال توسعه و در نتیجه مانع توسعه این کشورهاست. اقتصاد بین‌الملل به 4 طریق فرایند جهان سوم را مخدوش می‌کند: -مبادله نابرابر -انحصارات اقتصادی -انتقال مازاد اقتصادی -تحریم‌های اقتصادی

اسلاید 284: 2ـ سلطه امپریالیستی امپریالیسم در مقام پدیده جهانی سلطه‌گر،‌ در دو قرن پیشین نقش تعیین کننده‌ای در جریان توسعه کشورهای در حال توسعه ایفا کرده است. این پدیده از لحاظ سیاسی به 4 شکل سلطه خود را بر کشورهای جهان سوم اعمال می‌کند. -سرکوب جنبش‌های ملی -کمک به ضد انقلاب -ژاندارمی مناطق -اعمال حق وتو

اسلاید 285: 3 ـ فن‌آوری برتر کشورهای پیشرفته، با در اختیار داشتن فن‌آوری، نوع دیگری از سلطه را بر کشورهای در حال توسعه اعمال می‌کنند که خود وسیله‌ای است برای وابستگی هرچه بیشتر کشورهای جهان سوم. فن‌آوری برتر به 4 طریق در کشورهای در حال توسعه تاثیر می‌گذارد. -تحلیل فن‌آوری سنتی -انتقال فن‌آوری نامناسب -انحصار در عرضه قطعات یدکی -انحصار در علوم

اسلاید 286: 4ـ نظارتهای اجتماعی معمولاً کشورهای پیشرفته به شیوه‌هایی خاص نظارتهای اجتماعی بر کشورهای در حال توسعه اعمال می‌کنند و باعث تشدید توسعه نیافتگی در آنها می‌گردند. این نظارتها بسیار متنوع است، اما در سطح بسیار کلی به 4 دسته تقسیم می‌شود. -ارتقای طبقات بالای اجتماع -بر حق جلوه دادن شکاف طبقاتی -دار و دسته‌های بین‌المللی توزیع مواد مخدر -جذب نخبگان فکری

اسلاید 287: 5 ـ نفوذ فرهنگی غرب با برخورداری از نظام جهانی سرمایه‌داری به فرهنگی دست یافته که دارای خصلت گسترش و نفوذ شده است. این نفوذ به شکل‌های چهارگانه در جوامع در حال توسعه عملی شده است. -مخدوش نمودن فرهنگهای بومی -اشاعه فرهنگ غربی -جهانی کردن فرهنگ -ترویج مصرف گرایی

اسلاید 288: 6 ـ تخریب محیط زیست با وجود سازمان‌های حفظ محیط زیست در کشورهای پیشرفته، سازمانهایی وجود دارند که محیط زیست در جهان سوم را قربانی نفع اقتصادی خود می‌کنند. این تخریب به 4 روش انجام می‌گیرد و مانع توسعه جهان سوم است. -استیصال منابع طبیعی -آلودگی محیط زیست -تحمیل مصرف سموم خطرناک -توسعه ناپایدار

اسلاید 289: فصل پنجمعنوان: رویکردهای قدیمی و نو توسعهاهداف:1- آشنایی با سه رویکرد کلان توسعه2- اطلاع از اساس تفکر طرفداران الگوی نوسازی3- آگاهی از رویکرد جهانی شدن

اسلاید 290: تقسیم بندی کلی رویکردهای توسعه الف) رویکرد نوسازی ب) رویکرد وابستگی ج) رویکرد توسعه همه جانبه

اسلاید 291: الف) رویکرد نوسازی در نیمه اول قرن بیستم اصطلاح نوسازی به فرایند تغییرات در کشورهای عقب مانده گفته می‌شد که آنها را از ساختارهای سنتی به وضعیت نو انتقال می‌دهد.

اسلاید 292: پنج الگوی کاربردی نوسازي:1-نوسازی اقتصادی یا رشد 2-نوسازی اجتماعی 3-نوسازی سیاسی 4-نوسازی روانی 5-نوسازی فرهنگی

اسلاید 293: 1- الگوی نوسازی اقتصادی الگوی نوسازی اقتصادی شامل نوسازی صنعت و فن‌آوری، کشاورزی، خدمات و تغییر در نیروی کار است. طرفداران این الگو بر این باورند که نوسازی صنعت مستلزم معرفی ماشین‌های نو و روش‌های نو و تولید است.

اسلاید 294: 2ـ الگوی نوسازی سیاسی برخی از طراحان رویکرد نوسازی بر این باورند که پیشنیاز نوسازی کلی جوامع عقب‌مانده، نوسازی سیاسی است. به عبارت دیگر اینان بیان می‌کنند که نخست باید ساختار سیاسی این کشورها تغییر کند تا بتوان به تغییرات در دیگر زمینه‌ها دست یافت.

اسلاید 295: تعریف جهانی شدن: جهانی شدن براساس «عام گرایی» در مقابل «خاص گرایی»، «همگونی» در برابر «تفکیک»، «یگانگی» در برابر «چندگانگی» «تمرکزگرایی» در مقابل «عدم تمرکزگرایی» و بالاخره «پیوستگی» در برابر «از هم گسیختگی» است.

اسلاید 296: نقش جهانی شدن در سیاست داخلی بر اثر جریان جهانی شدن، الگوی نوسازی سیاسی در کشورهای در حال توسعه به عرصه‌ای وارد شده که بر اثر فشارهای بین‌المللی، حکومت‌های این کشورها مجبورند که به تدریج بر میزان مشارکت مردم در جریانات سیاسی بیفزایند و از اعمال مستبدانه سیاسی بپرهیزند.

اسلاید 297: 3 ـ‌ الگوی نوسازی اجتماعی نوسازی اجتماعی در جوامع در حال توسعه با تغییر در روابط خانوادگی همراه بوده است. خانواده از حالت گسترده به شکل هسته‌ای تغییر ساختار داده. از سوی دیگر تاکید شده است که در سازمان‌های اداری کشورهای در حال توسعه نباید اشغال مقام‌های سازمانی بر پایه روابط خویشاوندی یا گروهی باشد بلکه باید بر پایه شایسته سالاری انجام گیرد.

اسلاید 298: 4ـ الگوی نوسازی فرهنگی هنگامی که سخن از نوسازی فرهنگی به میان می‌آید، منظور حرکت از فرهنگ سنتی به سوی فرهنگ جدید است. با به وجود آمدن فرهنگ جهانی، نوسازی فرهنگی در کشورهای در حال توسعه آسانتر می‌شود و جهان به سمت یک فرهنگ واحد قدم می‌نهد.

اسلاید 299: 5 ـ الگوی نوسازی روانی نوسازی روانی اشاره به نوعی تحرک روانی یا ذهنی دارد که در آن افراد ویژگی‌های روانی، ارزشی، انگیزشی و اعتقادی تازه‌ای را کسب می‌کنند.

اسلاید 300: ب ) رویکرد وابستگی برای مقابله با کاستی‌های رویکردهای نوسازی در توسعه کشورهای عقب مانده، در آمریکای لاتین راهکار «اکلا» به وجود آمده که عمدتاً از جانب اقتصاددانان توسعه مطرح شده بود. براساس رویکرد وابستگی نجات از عقب‌ماندگی با گامهای زیر تحقق می‌یافت:‌

اسلاید 301: گام‌های رهایی: 1-تغییر مسیر توسعه معطوف به خارج به توسعه داخلی 2-به کارگیری سیاست‌های صنعتی که الیگارشی سنتی را تضعیف کند3-ادغام توده‌های روستایی در نظام تولیدی جامعه 4-دولتهای توسعه‌گرا و مستقل از لحاظ سیاسی تقویت گردند. 5-نوعی آرمان توسعه گرایانه در قالب الگوی توسعه درون‌زا و با تاکید بر راهبرد جایگزینی واردات، تحقق یابد.

اسلاید 302: الگوهای جدید رویکرد وابستگی در رویکرد وابستگی، الگوهای جدیدتری با عنوان‌های «توسعه متوازن»، «توسعه بر مبنای خود اتکایی»، «توسعه وابسته» و «توسعه جدید» به وجود آمد و راه‌های نجات از وابستگی برای کشورهای توسعه نیافته در نظر گرفته شد.

اسلاید 303: 1- الگوی توسعه متوازن در الگوی توسعه متوازن چون توسعه نیافتگی جهان سوم را عمدتاً به توسعه یافتگی سرمایه‌داری کشورهای غربی مربوط می‌دانند، تنها راه نجات را در بریدن از امپریالیسم و برچیدن روابط سرمایه‌داری در درون کشورهای جهان سوم می‌دانند.

اسلاید 304: 2- الگوی توسعه بر مبنای خود اتکایی کشورهای توسعه نیافته در مبادله با کشورهای توسعه یافته اگر به صورت انفرادی وارد شوند، اسیر مبادله نابرابر می‌شوند. برای اینکه این کشورها بتوانند در بازار جهانی رابطه مبادله نابرابر را بشکنند باید با یکدیگر تشکیل «تعاونی‌های منطقه‌ای» بدهند.

اسلاید 305: 3ـ الگوی توسعه وابسته در این الگو، سرمایه‌گذاری مشترک بین سرمایه‌های داخلی و خارجی به معنی نظارت خارجیان بر فرایند تولید نیست و اهداف تولیدی را برنامه‌ریزان ملی تعیین می‌کنند. از رابطه دو جانبه و غیر سلطه‌گرانه، فرایند توسعه‌ای به وجود می‌آید که طرفین از آن منفعت می‌برند و امکان توسعه یافتگی برای کشور توسعه نیافته ایجاد می‌شود.

اسلاید 306: 4 ـ الگوی توسعه جدید در الگوی توسعه جدید تاکید بر راهبرد دعوت از سرمایه گذاری خارجی است. اکنون در این الگو، از شرکت‌های چند ملیتی خواسته می‌شود تا در زمینه‌های اقتصادی و به ویژه صنعتی کشورها سرمایه‌گذاری کنند.

اسلاید 307: تقسیم کار بین‌المللی در الگوی توسعه جدید، تاکید بر تقسیم کار بین‌المللی جدید در نظم جدید اقتصاد جهانی است.

اسلاید 308: پ) رویکرد توسعه همه جانبه در چند سال اخیر در چارچوب این رویکرد جدید سه الگوی «توسعه پایدار» ، «توسعه یکپارچه» و «توسعه انسانی» مطرح شده است.

اسلاید 309: 1ـ الگوی توسعه پایدار سازمان ملل، توسعه پایدار را به همه کشورها همچون الگوی جامع توسعه پیشنهاد کرده است. سازمان ملل در نسخه خود بر جنبه‌های زیر تاکید نهاده است. 1-کمک به تهیدستان 2-توجه به تفکر توسعه خودی 3-توجه به موثر بودن توسعه 4-در نظر گرفتن موضوعات مهم فن‌آوری مناسب، بهداشت و مسکن برای همه. 5-درک این واقعیت که انگیزه مردم محوری را باید تقویت کرد.

اسلاید 310: 2ـ الگوی توسعه یکپارچه برای رسیدن به توسعه یکپارچه باید به چهار متغیر اصلی توجه شود: 1- ارزیابی توانایی‌های طبیعی جامعه مورد نظر2- تعیین ساختار زیربنایی موجود 3- تشخیص نیروی انسانی موجود برای توسعه 4- مقدار منابع مالی قابل دسترس در کشور

اسلاید 311: 3 ـ الگوی توسعه انسانی یکی از جدیدترین الگوها در رویکرد توسعه همه جانبه، توسعه انسانی است. در تعریف توسعه انسانی آمده است که: مساله بنیادین برای مردم عبارت است از برخورداری از زندگی طولانی همراه با تندرستی، دستیابی به دانش و توانایی نیل به منابعی که برای پدید آوردن سطح مناسب زندگی لازم است.

اسلاید 312: فهرست سازمان مللبراساس فهرست سه گانه سازمان ملل در طبقه‌بندی کشورها براساس شاخص توسعه انسانی، کشور ایران در فهرست دوم یعنی کشورهای با توسعه انسانی متوسط قرار دارد. ایران در بین 130 کشور دارای رتبه 70 و بعد از کشور سوریه به لحاظ میزان توسعه انسانی قرار دارد.

اسلاید 313: فصل ششمعنوان: فرایند توسعه در ایراناهداف:1- آ شنایی با فرایند توسعه در ایران2- اطلاع از ساختار سیاسی ایران در آستانه نوسازی3- آگاهی از برنامه های توسعة پس از انقلاب

اسلاید 314: توسعه در ایران قبل از نفوذ غرب بررسی‌های تاریخ اجتماعی ایران در زمینه توسعه در آستانه نفوذ غرب نشان می‌دهد که نظام اجتماعی ایران بر پایه شکل خاصی از «خراج پردازی» بوده که حاصل تضاد و برخورد بین زندگی و معیشت ایلی، جماعات روستایی و ساکنان شهری بوده است.

اسلاید 315: تفکیک ساختار اجتماعی برخلاف آنچه بسیاری از محققان تاریخ اجتماعی ایران فکر می‌کنند، ساختار اجتماعی ایران در آستانه نفوذ غرب بر ایران بسیار تفکیک یافته بوده و این تفکیک در هر سه بخش جامعه شهری، روستایی و عشایری محسوس بوده است.

اسلاید 316: نوسازی در ایران و وابسته شدن جامعه در دوران رضاه شاه، سرمایه گذاری انگلستان در نفت ایران مرحله جدیدی در نوسازی اقتصادی ایران به وجود آورد. اقتصاد کاملا تک محصولی و وابسته به درآمد نفت گردید، اما صنایع جدید در سطح محدود به دست خارجیان تاسیس گردید.

اسلاید 317: گام‌های سریع نوسازی در 1352از سال 1352، با انفجار قیمت نفت، دولت مستقل از طبقات اقتصادی عمل می‌کند و گام‌های سریعتری در جهت نوسازی جامعه از طریق برنامه‌های عمرانی بر می‌دارد.

اسلاید 318: گام‌های سریع نوسازی در 1352 ادامه...در این دوره سرمایه‌گذاری دولت تاکید زیادی بر بخش شهری دارد و در زمینه فعالیت‌های ساختمانی، بخش خدمات و صنایع سنگین متمرکز می‌شود و بخش کشاورزی در آخرین دهه حیات پهلوی سرمایه گذاری‌های خارجی را جذب می‌کند.

اسلاید 319: نوسازی فرهنگی در دوران پهلوی ارتباط ایران با کشورهای غربی در سطح گسترده، در دوران پهلوی فرهنگ جامعه را با وضعیت جدیدی به نام «نوسازی فرهنگی» روبرو کرد. «دوگانگی فرهنگی» و در نتیجه تضادهای فرهنگی بین عناصر فرهنگ سنتی و فرهنگ نو جامعه واکنش برخی از متفکران روشنفکر اجتماعی را بر ضد غربزدگی برانگیخت.

اسلاید 320: برنامه‌های عمرانی پنجگانه در دوران پهلوی در تاریخ معاصر ایران نخست در سال 1316 است که در متون رسمی به مفهوم برنامه‌ریزی بر می‌خوریم. در یازدهم فروردین ماه 1316، هیات وزیران، بنا به پیشنهاد اداره کل تجارت، تاسیس شورای اقتصادی را تصویب کرد.

اسلاید 321: برنامه اول عمرانی سال 1327از سال 1327 تا 1357 شش برنامه عمرانی برای کشور تدوین گردید که پنج برنامه آن به اجر در آمد. هدفهای برنامه اول عمرانی عبارت بودند از: 1-افزایش تولید و افزایش صادرات 2-ترقی کشاورزی و صنایع 3-اصلاح و تکمیل وسایل ارتباط 4-اصلاح امور بهداشت همگانی و بالا بردن سطح معلومات و زندگی افراد 5-بهبود وضعیت معیشت عمومی

اسلاید 322: رشد سرمایه‌داری در برنامه دوم قبل از انقلاب برنامه دوم بیشتر، مجموعه‌ای از طرح‌های پراکنده عمرانی برای سرمایه‌گذاری دولتی، با هدف ایجاد زیربنای اقتصادی و اوضاع مناسب برای رشد سرمایه‌داری وابسته بوده است.

اسلاید 323: ماهیت برنامه سوم قبل از انقلاب برنامه عمرانی سوم در اوضاعی تدوین شد که اقتصاد ایران زیر فشار تضادهای سیاسی، بحران اقتصادی و جنگ قدرت بود. تورم و کسری تراز پرداختها، دولت را وادار به انقباض اعتبارات، افزایش تعرفه‌های واردات، کاهش هزینه‌های عمومی و استقراض از نهادهای بین‌المللی و کشورهای دیگر کرد.

اسلاید 324: برنامه عمرانی چهارم قبل از انقلاب برنامه عمرانی چهارم در اوضاعی تدوین گردید که دهه 1960، که از طرف سازمان ملل متحد دهه «توسعه» نامگذاری شده بود، رو به پایان بود و اقتصاد کشورهای مهم صنعتی غرب و ممالک در حال توسعه با مشکلات فراوان روبه‌رو گردیده بود.

اسلاید 325: برنامه پنجم با افزایش چشمگیر درآمد نفت بیش از یک سال از اجرای برنامه پنجم نگذشته بود که در سال 1353 به دلیل افزایش شدید درآمد حاصل از فروش نفت خام، هدفها، سیاستها و حجم عملیات برنامه مذکور بررسی و تجدیدنظر شد و در اسفند ماه 1353، برنامه تجدیدنظر شده به تصویب قوه مقننه رسید.

اسلاید 326: اهداف برنامه پنجم اهداف کیفی برنامه پنجم عبارت بودند از: 1-افزایش سریع سطح زندگی 2-تامین اشتغال مولد در کلیه مناطق کشور 3-استفاده کامل از ظرفیتهای تولیدی 4-حفظ رشد مداوم اقتصادی 5-توسعه علوم و فن‌آوری 6-ایجاد مزیت نسبی در تولید و صدور کالاهای صنعتی در سطح بین‌المللی 7-استفاده از منابع ارزی برای جبران کمبودهای داخلی

اسلاید 327: برنامه ششم و انقلاب اسلامی برنامه ششم عمرانی برای مدت 5 سال طراحی شد که همزمان با بروز انقلاب 1357 فرصت تصویب شدن پیدا نکرد و کشور در واقع برنامه ششمی نداشته است.

اسلاید 328: انقلاب اسلامی و تلاش برای الگوی توسعه مناسبدر وضعیت اقتصادی ایران در دوران پس از انقلاب بسیاری از اساسی‌ترین سوالات اقتصادی، از جمله حدود مالکیت خصوصی، نوع و میزان ارتباط با اقتصاد جهانی و ضرورت یا عدم ضرورت برنامه‌ریزی پاسخ روشنی نداشتند.

اسلاید 329: وضعیت اجتماعی شهروندان اگرچه در ابتدای انقلاب به نظر می‌رسید که وضعیت اجتماعی شهروندان بهبود خواهد یافت،‌عملا عوامل متعددی وضعیت اجتماعی را در جهت تشدید بی‌عدالتی اجتماعی نشان می‌دهد.

اسلاید 330: عناصر فرهنگیآنچه پس از انقلاب به عنوان فرهنگ در ایران می‌توان مطرح کرد معجونی است از عناصر فرهنگی ایرانی، اسلامی و غربی. هر سه عنصر با زندگی روزمره مردم ایران عجین شده است.

اسلاید 331: برنامه‌های توسعه پنج ساله پس از انقلاب در 11 بهمن 1368، اولین برنامه به نام «قانون برنامه اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری‌اسلامی ایران، 1368-1372» به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و به اجرا درآمد.

اسلاید 332: ضعف اصلاح اداری در برنامه دوم توسعهدر دوره پنجساله برنامه دوم توسعه، پس از انقلاب به ضرورت تحول بنیادین در نظام اداری کشور بی‌توجهی شد و توفیقهای به دست آمده در زمینه اصلاح اداری اندک بود.

اسلاید 333: نظام مالیاتی در برنامه دوم از لحاظ نظام مالیاتی، در این دوره از ظرفیتهای درآمدی کشور استفاده مطلوب به عمل نیامده است. یکی از ایرادات اساسی نظام مالیاتی وجود معافیت‌ها و تخفیف‌های مالیاتی بی‌مورد است.

اسلاید 334: اصول برنامه سوم توسعه پس از انقلاببرنامه سوم توسعه با رویکردی عقلایی تدوین گردید. براساس آن، بهبود اوضاع کشور در گرو پرداختن همه جانبه به اداره امور تلقی شده است. به عبارت دیگر، در آن تاکید شده که توجه صرف به یک جنبه خاص و غفلت از سایر امور شکست به بار خواهد آورد.

اسلاید 335: نتیجه‌گیری باید سیاست‌های علمی و اجرایی توسعه در حد شعار نباشد. برای تحقق اهداف از پیش تعیین شده باید از توانایی‌های موجود استفاده بهینه شود. در جهان امروز با توجه به فرآیند توسعه دیگر کشورها، بدون تخصص‌گرایی و کار علمی نمی‌توان به قافله توسعه رسید.

اسلاید 336: . پایان