مبانی نظری فضا در شهرسازی – فضای شهری

مبانی نظری فضا در شهرسازی – فضای شهری

اسلاید 1: مبانی نظری فضا در شهرسازی

اسلاید 2: مقدمه: فضا (Space) واژه‌ای است که در زمینه‌های متعدد و رشته‌های گوناگون از قبیل فلسفه، جامعه‌شناسی، معماری و شهرسازی بطور وسیع استفاده می‌شود. لیکن تکثّر کاربرد واژه فضا به معنی برداشت یکسان از این مفهوم در تمام زمینه‌های فوق نیست، بلکه تعریف فضا از دیدگاه‌های مختلف قابل بررسی است. مطالعات نشان می‌دهد با وجود درک مشترکی که به نظر می‌رسد از این واژه وجود دارد، تقریباً توافق مطلقی در مورد تعریف فضا در مباحث علمی به چشم نمی‌خورد و این واژه از تعدد معنایی نسبتاً بالایی برخوردار است و تعریف مشخص و جامعی وجود ندارد که دربرگیرنده تمامی جنبه‌های این مفهوم باشد. از این رو در این یادداشت به ذکر برخی کلیات در مورد مفهوم فضا بسنده می‎کنیم.

اسلاید 3: به نظر می­سد که نزدیکترین تعریف فضا این باشد که فضا را خلائی در نظر بگیریم که می­تواند شیئی را در خود جای دهد و یا از چیزی آکنده شود. فضا چیزی نیست که تعریف دقیق و مشخصی داشته باشد. ولی با این حال قابل اندازه­گیری است چنانچه می­گوییم: هنوز فضای کافی موجود است. و یا: این فضا پر است. این اظهارنظرها با نظریه اولین متفکر اروپای باستان ارسطو، که در نوشته­هایش نیز به تفصیل در مورد فضا بحث کرده مطابقت دارد. ارسطو فضا را با ظرف قیاس می­کند و آن را جایی خالی می­داند که بایستی پیرامون آن بسته باشد تا بتواند وجود داشته باشد و در نتیجه همواره برای آن نهایتی وجود دارد.

اسلاید 4: جیوردانو برونو در قرن شانزدهم نظریه­هایی در مقابل نظریه ارسطو عنوان کرد. او با استناد به نظریه کپرنیک بی نهایت را پایه اصلی فلسفه­اش قرار داد. به عقیده او فضا از طریق آنچه در آن قرار دارد (جداره­ها) درک می­شود و به فضای پیرامون، یا فضای مابین تبدیل می­­گردد. فضا مجموعه­ایست از روابط میان اشیا و آن­گونه که ارسطو بیان داشته حتما نمی­بایست که از همه سمت محصور باشد و بدین سان اجباری نیست که همواره نهایتی داشته باشد. (گروتر، 1987: 188)فضا یک مقوله بسیار عام است. فضا تمام جهان هستی را پر می­کند و ما در تمام طول زندگی احاطه کرده است. فضا می­تواند چنان نازک و وسیع به نظر آید که احساس وجود بعد از این از بین برود یا چنان مملو از وجود سه بعدی باشد که به هر چیزی در حیطه خود مفهومی خاص بخشد.

اسلاید 5: 2-1- انواع فضا:.فضا به مفهوم لغت انگلیسی آن (space) را می­توان به سه گونه دسته­بندی کرد:فضای جغرافیایی، فضای زندگی و فضای معماری (داخلی یا میانی). از نظر ادراک، فضای اول فضایی است ذهنی، چراکه مستقیما قابل درک نمی­باشد. در ذهن ما این فضا با مجموعه­ای است از اطلاعات، مشخص شده است و ما با استفاده از وسایل کمکی مانند نقشه یا یک مدل، توانایی شناخت آن را پیدا می­کنیم.فضای زندگی فضایی است نیمه ذهنی: بعضی از صفات آن برای ما مستقیما قابل ادراک است و بسیاری دیگر را از راه اطلاعات می­شناسیم و یا اینکه اصلا نمی­شناسیم. فضای سوم که به صورت عینی قابل ادراک است، فضایی است که مستقیما احساس می­شود و از طریق عناصر تعریف کننده­اش امکان شناخت می­یابد. (گروتر، 1987: 222)

اسلاید 6: 2-1-1- فضای ریاضی و فضای ادراکیامروزه ساختمان­ها معمولا با کمک نقشه­ها ساخته می­شوند. معمار، ایده­اش را بر روی یک نقشه دو بعدی ترسیم می­کند و کارگران از روی نقشه فضایی را می­سازند که سه بعدی و مادی است و هر بیننده­ای می­تواند آن را به همین صورت تجربه کند. فضای روی نقشه –یا فضای ریاضی- با فضای واقعی و قابل تجربه تفاوت بنیادی دارد و به هیچ وجه نمی­توان آنان را معادل یکدیگر تصور کرد. رابطه میان این دو را بولنف چنین تعریف می­کند: اگر از تمام ارتباطات زنده فضای قابل ادراک صرف نظر کنیم و زندگی را در آن به حد یک تصویر قابل فهم، تنزل درجه دهیم، آن­چه باقی می­ماند فضای ریاضی خواهد بود.در فضای ریاضی، تمامی نقاط در یک درجه از اهمیت قرار دارند و هر جهتی را به دلخواه می­توان در آن یک محور تلقی کرد.