متدولوژی های سیستمی

متدولوژی های سیستمی

اسلاید 1: متدولوژی های سیستمیامین وحیدیدسته بندی متدولوژی های سیستمیپارادایم ها و استعارترویکردهای هدف جورویکردهای کشف مقاصداطمینان از انصافترویج تنوع

اسلاید 2: پارادایم ها و استعارت

اسلاید 3: پاردایمالگوواره یا پارادایم، سرمشق و الگوی مسلط و چارچوب فکری و فرهنگی است.مجموعه‌ای از الگوها و نظریه‌ها برای یک گروه یا یک جامعه شکل داده‌اند. هر گروه یا جامعه، «واقعیات» پیرامون خود را در چارچوب الگوواره‌ای که به آن عادت کرده تحلیل و توصیف می‌کند.الگوواره‌هایی که از زمان‌های قدیم موجود بوده‌اند از طریق آموزش محیط به افراد، برای فرد به صورت چارچوب‌هایی «بدیهی» در می‌آیند.واژه­ی پارادایم نخست در سده پانزدهم و به معنی «الگو و مدل» مورد استفاده قرار گرفت. از سال ۱۹۶۰ کلمه پارادایم به الگوی تفکر در هر رشته علمی یا دیگر متون شناخت‌شناسی گفته می‌شود.

اسلاید 4: جایگاه پارادایم

اسلاید 5: انواع اساسی پارادایم هاچهار پارادایم اساسی وجود دارد:کارکردگرایی : به دنبال کارکردهایی که منتج به یک هدف (مشخص) می شود.ساختارگرایی : به دنبال ساختار (مخصوصا سلسله مراتبی) بین اجزای موجود یک پدیده است.تفسیرگرایی : به دنبال بیان معانی مختلف برداشت شده از یک مفهوم یا پدیده و همگرا کردن آن ها است.انسان گرایی: به دنبال تکثرگرایی و واگرایی نظرات افراد در رابطه با یک پدیده است.با این تفاسیر SODA و مدلسازی شناختی دارای پاردایم تفسیرگرا هستند.

اسلاید 6: نقشه پارادایم

اسلاید 7: استعاراتاز دیدگاه ها و مناظر مختلف می توان یک سازمان یا پدیده را دید.از هر دیدگاه ممکن است سیستم شبیه یک سیستم دیگر (شناخته شده) باشد.این شبیه کردن از جهت ویژگی­هایی است که این پدیده­ی حاضر به زمینه ذهنی شباهت دارد. به این ویژگی اصلاحا وجه شبه گفته می­شود.باید دقت کرد که ممکن است دو پدیده از جنبه­های دیگر به هیچ وجه شباهتی به هم نداشته باشند. لذا درمی­یابیم که یک پدیده از دیدگاه­ها و جنبه­های مختلف می­تواند متفاوت باشد. در نظر گرفتن این واقعیت به مدیران در فهم بهتر ابعاد پیچیده و مبهم سازمان کمک فراوانی می­کند.

اسلاید 8: استعارت از یک انسانمثلا انسان از استعاره:ماشینی : ماشینی است که می تواند به صورت ایستاده راه برود.ارگانیک : مجموعه از ارگان های به هم مرتبط است. (دست، تنه، سر و...)مغز: مجموعه از سیستم ها و اتصالات عصبی است که اطلاعات در آن تولید، توزیع و پردازش می شود.انباشت و جریان: مجموعه از سلول ها و رگ هاست که خون در آن ها جمع و منتقل می شود.فرهنگ: مجموعه از سنن و دانسته ها و باورها است.سیاسی: مغلوب یکی یا چند نفر و غالب بر دیگری و یا دیگران است.زندان ذهنی: انسان اسیر نحوه فکر کردن و تصورات خود از واقعیت است.

اسلاید 9: پارادایم و استعارات SODA و مدلسازی شناختیبا این توضیحات مشخص است که SODA و مدلسازی شناختی از استعارات انباشت و نرخ و زندان ذهنی استفاده می کند.همان طور که ذکر شد این روش دارای پاردایم تفسیرگرا است.دقت شود که یک سیستم نمی تواند از پارادایم ها و فرضیات متفاوت و متناقضی نشئت گرفته باشد.اما یک سیستم می تواند به مثابه استعارت مختلفی و از دیدگاه های مختلفی دیده شود.به عنوان مثال : تمام تعاریفی که از انسان در استعارات مختلف مطرح شد در کنار هم دید جامع تری از یک انسان را مطرح می کند.

اسلاید 10: دسته بندی متدولوژی های سیستمی

اسلاید 11: انواع رویکردهای سیستمیاز دید هدف متدولوژی های سیستمی آن ها را به چهار دسته اساسی تقسیم می کنند.در کتاب (Jackson, 2003) بیان می­شود:رویکردهای سیستمی برای بهبود هدف جویی و قابلیت دوام؛رویکردهای سیستمی برای کشف مقاصد؛رویکردهای سیستمی برای اطمینان از انصاف؛رویکردهای سیستمی برای ترویج تنوع؛در دسته اول رویکردهایی پرداخته می­شود که به هدف جویی و قابلیت دوام از طریق افزایش کارایی و سودمندی فرآیندهای سازمان­ها و ساختارها کمک می­کنند (نوع آ). جهت اصلی ایشان بهبود عملکرد سازمانی بر حسب چگونگی انجام مناسب وظایف و پاسخ ایشان به تغییرات محیطی می­باشد. مشتمل بر این طبقه­ها عبارتند از تفکر سیستمی سخت، پویایی سیستم­ها – پنجمین موضوع ، سایبرنتیک سازمانی و تئوری پیچیدگی.

اسلاید 12: انواع رویکردهای سیستمی (ادامه)نوع ب سیستم­ها به دنبال بهبود عملکرد سازمانی با کشف اهداف و اطمینان از بدست آمدن توافقات کافی در میان ذی­نفعان یک سازمان در محدوده مقاصد می­باشد. جهت اصلی ایشان ارزیابی فرضیات و عینیات است، که فهم دو جانبه را ترقی می­دهد.تا از یک توافق و التزام بر مقاصد مطمئن شود.نوع ج رویکردهای سیستمی تمرکز اصلی خود را بر اطمینان بر انصاف در سازمان استوار است. سازمان به همه کسانی که با این فعالیت تحت تاثیر قرار می­گیرند توجه می­کنند.نوع د به تفکر سیستمی پست مدرن می­پردازد. رویکردهای سیستمی پست مدرن با عادی بودن و عادات به مبارزه می­پردازد و تفاوت­ و سرگرمی را تشویق می­کند. بر اهمیت جست و جو به دنبال موارد خاص و دخالت دادن حواس مردم در ایجاد تغییرات تاکید می­کند.

اسلاید 13: انواع رویکردهای سیستمی (ادامه)

اسلاید 14: نقشه کلان متدولوژی های سیستمیدر اینجا دسته بندی متدولوژی های سیستمی با توجه به نوع سیستم هایی که می توان این متدولوژی را برای آن ها به کار گرفت آورده شده است.«Jackson» از نظريه پردازان نظريه سيستم‌ها، به ويژه در حوزه‌ي تفکر سيستمي مي‌باشد. وي در کتاب «تفکر سيستمي: کل‌نگري خلاقانه براي مديران» (Jackson, 2003)به دسته‌بندي رويکردهاي مختلف در تفکر سيستم‌ها مي‌پردازد. در نگاه ايشان پيچيدگي و تعداد و هم‌گرايي ذي‌نفعان سيستم دو بعدي است، که چارچوب دسته‌بندي کلي نظريه‌هاي تفکر سيستمي را مي‌سازد.سيستم‌هاي پيچيده در ساختار خود داراي اجزا و يا روابط زيادي ‌مي‌باشند و در مقابل تعداد اجزا و روابط بين آن اجزا در سيستم‌هاي ساده محدود است. هر شخصيت حقيقي يا حقوقي يا به عبارت ديگر هر سيستمي که بر سيستم مورد نظر اثرگذار ويا از آن اثرپذير باشد، ذي‌نفع سيستم محسوب مي‌گردد. رويکردهاي ذي‌نفعان سيستم مي‌تواند، هم‌گرا يا متکثر باشد.

اسلاید 15: نقشه کلان متدولوژی های سیستمی (ادامه)

اسلاید 16: رویکردهای هدف جو

اسلاید 17: تفکر سیستم­ های سختمجموعه­ای از روش­ها از قبیل تحقیق در عملیات، علم تصمیم­گیری، برنامه­ریزی، بودجه­بندی و ... سعی دارند با جز کردن سیستم حل مسائل جزءها مسائل کل سیستم را حل کنند. این نام توسط چکلند(Checkland, 1981) به این دسته از روش­ها داده شد.معایب این روش که به شرح زیر است:عدم توان پاسخ­گویی به مسائل پیچیده به علت غیرمنعطف بودن روش­های موجود در این رویکردندیدن جایگاه رفتار و اراده­ی انسانی و دید ماشینی به سازمان و سایر پدیده­های انسانی که سبب عدم درک این مسائل توسط این نوع رویکردها می­شود.عدم توان درک روابط ظاهرشونده بین اجزای یک مسئله که سبب ایجاد خواصی ظاهر شونده می­شود.عدم توان درک مفاهیم سیستمی مانند سلسله مراتب، سیستم، زیرسیستم و ... که در مسائل پیچیده مدیریتی فراوان دیده می­شود.

اسلاید 18: پویایی سیستمدر اواخر دهه ۱۹۵۰ توسط فارستر و در نتيجه تلاش‌هاي انجام شده براي بررسي و رفع چنين موضوعات پويا و مرتبط با سياست‌هاي بلندمدت شکل گرفت.پويايي‌هاي سيستم متدلوژي مطالعه و مديريت سيستم‌هاي بازخوري پيچيده مانند سيستم‌هاي موجود در حوزه کسب‌و‌کار و ساير سيستم‌هاي اجتماعي است.مزایای آن:طراحی شده برای پاسخ­گویی به رفتارهای پیچیده و غیرخطی سیستم­هاتوان وارد کردن رفتار و اراده­ی انسانی در مدل­های این روشطراحی شده برای یافتن روابط ظاهرشونده بین اجزای یک مسئله که سبب ایجاد خواصی ظاهر شونده می­شود. عموميت روشتعداد زياد و فزاينده ي کاربرانارائه جزييات کميسادگي به کارگيري مدل و وجود داشتن نرم افزار هاي مناسب

اسلاید 19: سایبرنتیک سازمانی«Stafford Beer» تلاش‌هاي ايشان معرفي چند‌رشته‌ي جديدي به نام «سايبرنتيک مديريت» انجامید.ترکيبي از علوم سيستمي، کنترل و علوم مديريت است. وي در کتاب «Brain of the Firm» به معرفي مدل «سيستم‌هاي زيینده» (VSM) مي‌پردازد هدف این مدل ایجاد تعادلی بین هویت و بقای سیستم.شامل پنج زیر سیستم است که هریک کارکدی را برعهده دارد.مزایای این روش :مفهومي بودن و ارائه ساختار سازماني بر همين اساسعموميت در بخش هاي عمومي، خصوصي، سياسي و...مدل اطلاعات محور براي ساختار سازمانديد جامع نگرانه به سيستمروندي مشخص براي کاستن پيچيدگي بيروني و تنظيم پيچيدگي دورني فراهم مي کند تا طبق قانون تنوع لازم اشبي به حد تعادل پيچيدگي برسيم.داشتن قضاياي تئوري قوي براي ارائه روش ها

اسلاید 20: رویکردهای کشف مقاصد

اسلاید 21: بررسی و آزمودن فرضیات استراتژیکدر این روش به بررسی فرضیات جهان بینی افراد مختلف می پردازیم.در این روش از دیالکتیک هگل استفاده می شود.ابتدا ذات این جهان بینی (تز) را در می یابیم. سپس ضد آن (آنتی تیز) را که بر اساس فرضیات کاملا متفاوتی بنا شده است، را با آن مواجه می کنیم.سپس تئوری جدیدی ورای هر دو این دیدگاه ها ایجاد می شود (سنتز).چرچمن معتقد است که باید با دیالکتیک مدل ذهنی تصمیم سازان را به سمت مقاصد ذی نفعان اصلی هدایت کرد.لذا باید مقاصد ذی نفعان را شناخت.تولید و یا استخراج این سه تز با طرح سوالاتی از گروه های مشابه افراد و استخراج جهان بینی و فروض حاکم بر آن، صورت می گیرد.

اسلاید 22: برنامه ریزی تعاملیروش اجرای برنامه‌ریزی مشاركتی و تعاملی به چند اصل عملیاتی مشاركت، مداومت، هماهنگی و كل نگری وابسته است. اصل اول : از طریق مشاركت در برنامه‌ریزی تعاملی است كه اعضای یك سازمان توسعه یافته به اهداف و آرمانهایی مشترك دست می‌یابند. مدیران مستقیماً در فرآیند برنامه‌ریزی شركت دارند و این كار یكی از مسئولیتهای اصلی آنان است. به همه آنهایی كه برایشان برنامه‌ریزی می‌شود نیز فرصت شركت در این فرآیند داده می‌شود. برنامه‌ریزی اغلب بصورت غیر مداوم انجام می‌شود. با توجه به رویدادهای غیر قابل پیش بینی، هیچ برنامه‌ای هر قدر هم با دقت تهیه شود، مطابق انتظار پیش نخواهد رفت. آثار مورد انتظار اجرای برنامه‌ و مفروضات بنیادی این انتظارات، باید بطور مداوم بررسی گردد. هر زمان كه این انتظارات و مفروضات از حقیقت فاصله گرفته باشند، باید دلایل آنرا جستجو كرد و از آن برای تعدیل مناسب برنامه استفاده نمود.(اصل مداومت).اصل هماهنگی حكم می‌كند كه برای بخشهای مختلف سازمان، بدون ارتباط و هماهنگی با سایر واحدها نمی‌توان برنامه اثربخشی تدوین نمود. هنگامی كه اصول هماهنگی و ادغام یعنی برنامه‌ریزی وابسته به هم برای تمامی رده‌های سیستم تركیب شوند، اصل كل نگری حاصل می‌شود.

اسلاید 23: متدولوژی سیستم های نرممتدولوژی سیستم های نرم توسط پروفسور پیتر چکلند و برای رویارویی با مسائل دارای اجزای اجتماعی، سیاسی و انسانی مطرح گشته است. در این متدولوژی، مشکل به صورتی جزئی از یک سیستم و نه یک مشکل منفرد بررسی می شود. همچنین در این متدولوژی مسئله نه به عنوان یک مشکل بلکه به عنوان یک فرایند نامناسب بررسی می شود. الف - مسئله سخت : مسائلی هستند که به سادگی می توان آنها را تعریف کرد. در یک مسئله سخت دو سوال مطرح است:۱) چه کاری را می خواهیم انجام دهیم؟۲ ) چگونه این کار را انجام دهیم؟۳) مسئله نرم : مسائلی هستند که به راحتی قابل تعریف نیستند. این مسائل دارای اجزای متعدد و متنوعی از مباحث اجتماعی و سیاسی هستند. در واقع وقتی به یک مسئله نرم فکر می کنیم، تنها به خود مسئله فکر نمی کنیم بلکه به شرایط آن نیز فکر می کنیم.

اسلاید 24: اطمینان از انصاف

اسلاید 25: روش های ابتکاری انتقادی سیستم هااین روش اساسا برای برنامه ریزی های اجتماعی طراحی شده است.تاکید بر اثرگذاری تمام افراد مورد اثر از تصمیم، در تصمیم گیری و جلوگیری از بی انصافی در حق ایشان.این اثرگذاری به معنی اثرات مستقیم و یا جانبی یک تصمیم است.تاکید بر این که مرز سیستم کجاست و چه عناصری داخل و چه عناصری بیرون هستند.در این روش که در مسائل نرم و یا سخت قابل استفاده است تاکید بر این است که بفهمیم تصمیم فعلی ما در راستای علایق کدام ذی نفعان است.در این رویکرد خصوصا به دنبال گروه هایی هستیم که تا به حال حقوقشان با این تصمیمات تضییع شده است.

اسلاید 26: هم افزایی تیمیاین روش توسط استفورد بییر بنیان گذار VSM ایجاد شد.این روش تئوری و دسته ای از رویه ها(پروتکل ها) را ارائه می دهد.در این روش به دنبال وارد کردن تنوعات ذی نفعان در رابطه با یک پدیده هستیم.در این روش ابتدا بر ابراز همه نظرات و سپس بر ساختار و مدیریت تاکید می شود.بیر در کتابی که در سال 1994 منتشر کرد ابعاد مختلف تئوریک و عملی این رویکرد را مطرح کرد.این روش در به کارگیری کار تیمی در مباحث مانند برنامه ریزی، خلاقیت ئ کسب دانش مفید است.

اسلاید 27: ترویج تنوع

اسلاید 28: تفکر سیستمی پست مدرناین روش تمام روش های قبلی را در زمره روش های مدرن قرار می دهد.روش های مدرن به دو دسته عمده تقسیم می کند.مدرنیسم سیستمی : به دنبال بهبود عملکرد بر مبنای مقدار ورودی به خروجی و کنترل عدم قطعیت محیطی.از جمله این روش ها می توان پویایی های سیستم، سایبرنتیک سازمانی و تئوری پیچیدگی را نام برد.مدرنیسم انتقادی : درک صحیح از انسان و حقوق او و دست یابی به توافقی بر هدف گروه های انسانی.تفکر سیستمی نرم و بقیه روش های مطرح شده از جمله این روش ها هستند.پست مدرنیسم اعتقاد دارد به شناخت و هدف مشترکی نمی توان رسید.باید یادبگیریم تا با ناهمخوانی ها زندگی کنیم.تاکید بر متنوع بودن ارا و عقاید و ناپایداری، بی نظمی، تناقضات و مسائل مشابه دارد.در این رویکرد مجموعه های انسانی جمعی از اجزا با اهداف واگرا هستند.

اسلاید 29: روش های جامع

اسلاید 30: مداخله کلی سیستم هادر این رویکرد روش های قبلی هر یک در قسمتی از کل مسئله که متناسب با آن باشد در کنار هم به کار گرفته می شوند.این رویکرد برای هر یک از مراحل برنامه ریزی، طراحی، حل مسئله بر اساس تفکر انتقادی سیستم ها به کار گرفته می شود.این روش برای عملیاتی کردن تفکر سیستمی انتقادی توسط جکسون و فلود ایجاد شد.

اسلاید 31: عمل انتقادی سیستم هادر این روش سعی می شود که راه حل های خلاقانه و کل گرا برای مسائل یافت شود.فلسفه و تئوری این روش در تفکر انتقادی سیستم ها قرار دارد.فراروش به کار گرفته شده در راستای کل گرایی خلاقانه روش عمل انتقادی سیستم ها است.این روش در کنار تفکر انتقادی سیستم ها و عمل انتقادی سیستم ها روش های نویی هستند که در سال های اخیر در حال توسعه و گسترش هستند.