مرمت برج قابوس

مرمت برج قابوس

اسلاید 1: آشنايي با مرمت ابنيه پروژه: مرمت برج قابوسستاد محترم :مهندس امیری دیبادانشجو : مژگان جعفرطجریدانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر

اسلاید 2:

اسلاید 3: شماره ثبت درفهرست آثارملي كشور:86

اسلاید 4: موقعیت جغرافیائی گنبد کاووس گُنبَدِ کاووس یا گنبد قابوس مرکز شهرستان گنبد کاووس در استان گلستان است .اكثريت مردم آن را ترکمن ها تشكيل ميدهند. این شهر به خاطر دارا بودن یکی از بلندترین برج های آجری جهان با همین نام که در قرن یازدهم میلادی بنا شده‌است، معروف است

اسلاید 5: نقشه اصلی این شهر توسط کارشناسان آلمانی، مطابق با اصول شهرسازی طراحی شد و از اینرو خیابانهای متقاطعی داشته و فاقد معابر تنگ و قدیمی است. استخوان بندی شهر گنبد کاووس شکل شطرنجی

اسلاید 6: عکس هوایی از شهر گنبد در وضع موجود

اسلاید 7:

اسلاید 8: نقشه هوايي شهر گنبد كاووس در سال 1335

اسلاید 9: نقشه هوايي شهرگنبد كاووس در سال1343

اسلاید 10:

اسلاید 11:

اسلاید 12:

اسلاید 13:

اسلاید 14:

اسلاید 15:

اسلاید 16:

اسلاید 17:

اسلاید 18:

اسلاید 19:

اسلاید 20:

اسلاید 21:

اسلاید 22:

اسلاید 23:

اسلاید 24: ورودی به محوطه میل

اسلاید 25: نمایی از میل از درون محوطه

اسلاید 26: پله و رامپ ورودي و محل تهيه بليطمحل نمايش عكس در محل پله و رامپ

اسلاید 27: تابلوی معرف بنا در بدو ورودی

اسلاید 28: نمایی از محوطه بالا

اسلاید 29:

اسلاید 30: محل پژواك صدا و نورپردازي راهروهانورپردازي، دوربين هاي امنيتي و بلندگو

اسلاید 31: نمای محوطه پارک ملی از بالا

اسلاید 32: نمای خیابان های اطراف برج

اسلاید 33: نماي برج قابوس از خيابانهاي اطراف

اسلاید 34: درب ورودی قدیم برج و مقرنس بالای آندر ضلع جنوبي آن يك ورودي است كه 5/1 متر عرض و 55/5 متر ارتفاع دارد. درون طاق هلالي سر در آن، مقرنسي است كه به نظر مي‌رسد در مراحل نخستين پيشرفت اين نوع تزئينات معماري و گچ بري است.شايد اين مقرنس ساده و در عين حال زيبا از اولين نمونه‌هاي مقرنس سازي در بناهاي اسلامي مي‌باشد كه بتدريج تكميل شده است. دكتر ويلسن، نماينده دانشگاه پنسيلواني نيز در بازديد و تحقيقاتي كه از اين بنا داشته راجع به اين مقرنسها چنين نوشته است: بالاي در، داخل هلال مدخل گيلوئي مقرنسي است كه در مراحل اوليه ترقي است و اين يكي از نمونه‌هاي تزئيني است از اصول يك معماري كه بعد اهميت پيدا كرده است.

اسلاید 35: قسمت درونی برج

اسلاید 36: دوره تاريخي :آل زياربه دستور قابوس بن وشمگيرساخته شده است.اين بنا درتاريخ 397 هجري قمري آغاز ودرسال 402 هجري قمريبه پايان رسيده است .ارتفاع برج 55 متر بوده وبلندي تپه 15 متر وارتفع بدنه 37 متر ومخروطي آن 18 متر مي باشد.محيط خارجي 60228 ميلي متر محيط داخلي 30144 ميلي متر وضخامت ديوار بيروني 60 سانتي متروقطر داخلي9.6 سانتي متر.هدف از ساخت اين بنا نظرات گوناگوني داده شده كه به احتمال زياد هدف از ساخت چنين بناي باشكوه و بزرگي نمايش قدرت، هنر و ايجاد بناي يادبودي باشد كه يادآور شكوه و جلال دورۀ سلطنت باني آن باشد.اين بناي عظيم كه تماماً از آجر پخته قرمز معمولي ساخته شده كه مي توان اين برج را نمونه اي ارزنده در فن آجركاري دانست. از تزئينات خاص معماري بنا دو رشته مقرنس كاري ساده و در عين حال زيبا كه اولين نمونه هاي هنر مقرنس كاري در معماري ايران اسلامي است. طاق هلالي سر در بنا را آراسته است، دو رديف كتيبه كمربند وار بدنه را زينت داده است، كتيبه ها مكررند، رديف پاييني در 8 متري و رديف بالايي در زير گنبد مخروطي بنا قرار گرفته است. قابوس بر خلاف پدرش به زبان عربي علاقه اي خاص داشت و بدين سبب كتيبه هاي اين بنا به زبان عربي و خط كوفي نگاشته است.

اسلاید 37: اين بنا در طول تاريخ دچار آسيب هاي فراوان انساني و طبيعي قرار داشته ولي خوشبختانه از تمام عوامل مخلي كه بنا را تهديد مي كرده در امان مانده و امروزه پابرجا و استوار به عنوان بلندترين گنبد آجري دنيا افتخاري بس بزرگ، ملي و جهاني است.

اسلاید 38: بناي گنبد قابوس از آثار معماري با ارزش كه در سال 397 هجري قمري بدست قابوس بن وشمگير چهارمين پادشاه آل زيار با ارتفاع 55 متر احداث مي شود.ارتفاع اين بنا از كف تپه تا زير گنبد مخروطي 37 متر و ارتفاع گنبد بنا 18 متر مي باشد. اين بنا بصورت ده ترك يا ده پره در نماي خارجي كه به صورت نود درجه مي باشد. محيط اين بنا از داخل 30 متر و از خارج 60 متر مي باشد و قطر بنا9.7 متر است.

اسلاید 39: نكته جالب توجه اين است كه كارشناسان و باستان شناسان به دليل نبود فناوري پيشرفته در زمان ساخت و با توجه به ارتفاع زياد بنا، استفاده از داربست در ساخت بنا را غير ممكن مي‌دانند. آنها اعتقاد دارند براي مصالح رساني و كار روي ساختمان بي‌گمان به جاي داربست از خاكريز و متراكم كردن خاك پيرامون بنا به صورت مارپيچ و پله‌اي تا رأس آن استفاده شده است. باستان شناسان سازمان ميراث فرهنگي گلستان اعتقاد دارند كه پس از پايان كار ساختمان بناي گنبد قابوس، خاكهاي پيرامون آن را به اطراف پراكنده‌اند تا قامت شكوهمند برج نمايان شود. ولي تا ارتفاع تقريبي 15 متري ازسطح زمين خاكها را باقي گذارده‌اند و چون طبق پيش بيني‌هاي قبلي، تا اين ارتفاع، بدنه استوانه‌اي برج را بدون هيچگونه آرايشي چيده‌اند. پس از پراكندن خاكهاي اطراف آن، اين قسمت به عنوان پي بنا درنظر گرفته شده بود تا با پله‌‌اي سترگ بر سطح تپه مزبور گشوده شود. بدين دليل است كه نظاره گر چنين بنايي را گمان مي‌رود كه بناي گنبد روي تپه‌اي بزرگ ساخته شده است.

اسلاید 40: پلان مرمتي برج قابوسمصالح به کار رفته:آجرهاي بازودار يا ريشه‌دار در قسمت مخروط، آجرهاي معمولي به اندازه 6×25×25 سانتيمتر با ملات ساروج. برج قابوس در سال‌هاي 1318 تا 1320 و 1349 تا 1352 و سال 1385 مرمت گرديده است. اين اثر در حال حاضر در شرف ثبت در فهرست آثار جهاني مي‌باشد.

اسلاید 41:

اسلاید 42:

اسلاید 43: عکس از کتیبه هادر رديف كتيبه كوفي به‌صورت كمر بند وار بدنه را آرايش كرده است كه يك رديف آن در 8 متري پاي آن و ديگري بالا در زير گنبد مخروطي قرار دارند. نوع نوشته كوفي كتيبه‌ها ساده و آجري است حروف آن آرايش ندارند. بر جسته و خوانا است و حاشيه دور آنها قاب مستطيلي شكلي است از آجر.

اسلاید 44: متن كتيبه برج قابوس:بسم الله الرحمن الرحيم هذا القصر العالي الامير شمس المعاليالامير ابن الامير قابوس ابن وشمگير امربه بنائي في حياتي سنه سبع وخمسين ثلماثه نه قمريه وسنه خمس وسبعين وثلماثه به نام خداوند بخشنده مهربان اين است كاخ با شكوه امير شمس المعالي امير پسر امير قابوس فرزند وشمگير فرمان داد با ساخت آن در زندگي خويش سال سيصد و نود وهفت قمري وسال سيصد وهفتاد وپنچ خورشيدي.

اسلاید 45: گنبد مخروطی شکل:درباره گنبد مخروطی شکل برج در بخش مصالح ساختمانی اشاراتی داشتیم،گنبد قابوسبر خلاف برج رادکان غربی (کردکوی)تک پوششی است و قسمتی از ضخامت زیر راسمخروط که در مقطع به چشم می خورد چنین به نظر می رسد که خالی و پوک باشد،بدین معنی که میان آجرها به هنگام چیدن فضای خالی باقی گذاشته شده است.گنبد مخروطی شکل با آجرهای مخصوص و بصورت دو پوسته ساخته شده و گنبددرونی مانند گنبدهای خاکی به شکل نیمه تخم مرغی (مرغانه ای) و از آجر معمولی وپوسته بیرونی با آجر دنباله دار کفشکی می باشد.بناهای این منطقه آب و هوایی منجمله برج قابوس دارای سقف شیبدار است تا ریزشهایجوی در روی سقف آنها باقی نمانند. برخی از بناها دارای مخروط دو جداره اند، همانندبرج رادکان غربی که در ساختن مخروط دو پوششی آن و دو هدف عمده ((نخست ایجاد یک فضای عایق صوت و حرارت در حد فاصل دو پوشش و دوم جایگیری تزئینات درزیر پوشش تحتانی))مد نظر بوده است. در گنبد قابوس مطمعنأ پرداخت تزئینات در سقفداخلی بنا به علت ارتفاع زیاد وعدم رویت آرایه ها و نیز سادگی و خشونت مختص بنا کهلازمه استحکام و جاودانگی آن است مد نظر نبوده و بدین جهت ساختن مخروط دوپوششی نیز لزومی نداشته،نتیجتأ سقف مخروطی برج با مهارت کامل به صورت تک پوششی ساخته و پرداخته شده است.

اسلاید 46: دتايل بام وگنبد برج قابوس

اسلاید 47: دتايل بام وگنبد برج قابوس

اسلاید 48: دتايل دريچه گنبددتايل رينگ گنبد

اسلاید 49:

اسلاید 50:

اسلاید 51:

اسلاید 52:

اسلاید 53:

اسلاید 54:

اسلاید 55: در تصوير فوق مشخص ميشود كه جهت شمالغربي و غرب بنا پوشش گياهي بيشتر نسبت بهجنوب شرقي دارد . اين بخش علاوه بر رطوبت آفتاب بيشتري را نيز دريافت مي كند.ماندگاري رطوبت در بخشهايي كه آفتابگير نيست موجب رشد گلسنگ ها مي شود.

اسلاید 56:

اسلاید 57: آلودگيهاي جانوريلانه گزيني زنبورهاي عسل در بالاي آبچكانآسيب هايي كه عمدتا توسط انسان بر روي بنا ايجاد شده استآسيبهاي ناشي از تكنيك ساخت و نحوه عمل آوري ملات در مرور زمان

اسلاید 58:

اسلاید 59:

اسلاید 60: تصوير فوق بخشي از مقطع بام را به همراه آسيبهاي آن نشان مي دهد. در اين تصوير كه به صورت شماتيك ارائه شده است شكستگي آجرها، رشد گياهان و مرمتهاي گذشته در مقطعي از بام، به علاوه نحوه چيدمان منحصر به فرد آجرهاي بام را مشاهده مي نماييد.

اسلاید 61: سطح تيزه بام و شيوه چيدمان آن، فرم و چيدمان زير پوشش بامتصويردريچه گربه رو اطراف برج وكانال گربه رو كه توسط عوامل انساني تخريب شده است.

اسلاید 62:

اسلاید 63:

اسلاید 64:

اسلاید 65: برش افقيِ كد ارتفاعي زير رينگ در دو رج پي در پي، ابعاد و چيدمان مصالح

اسلاید 66:

اسلاید 67:

اسلاید 68:

اسلاید 69:

اسلاید 70:

اسلاید 71:

اسلاید 72:

اسلاید 73: منفذ (دريچه) بام و جانمايي آن در كليت پوشش بنا

اسلاید 74:

اسلاید 75: سطح آجرهاي بام كه در اثر عوامل جوي فرسوده شده

اسلاید 76: نمايي از آجر هاي بام كه در اثر عواملي چون فشارها، تنشهايِ مكانيكي، دما، و آسيبهاي فيزيكي رطوبتي دچار اعوجاج و تَرَك شده اند.

اسلاید 77:

اسلاید 78: فضاي داخلي منفذ (دريچه) بام و پوشش آن

اسلاید 79: به علت عبور کامیون های ترانزیتی خارجی به سمت مرز ترکمنستان در جهت شمالی و به علت عبور آنها از کنار اثر باستانی میل گنبد و خطرات آسیب رسانی بدان از جهت لرزه های ایجاده بایستی از عبور وسایل سنگین به این فضا جلوگیری انجام گردد و مسیرهای دیگری برای آنها مشخص گردد.

اسلاید 80:

اسلاید 81:

اسلاید 82:

اسلاید 83:

اسلاید 84:

اسلاید 85:

اسلاید 86: بلندترين برج آجري جهان گمشده در غباردادگستري گنبدكاووس براي بار دوم بررسي شكايت سازمان ميراث فرهنگي از شهرداري را به كارشناساني غيرمتخصص سپرد تا شانس جهاني برج قابوس از بين برود.اين شكايت از شهرداري و به‌دليل ساخت يك مجتمع تجاري در پاي برج بوده است. شكايت پيشين پايگاه ميراث فرهنگي برج قابوس از شهرداري با بررسي كارشناسان عمران دادگستري به نفع شهرداري تمام شد و به از سرگيري ساخت مجتمع تجاري قابوس در پاي ميل قابوس انجاميد.برج قابوس دو سال پيش در حال آماده شدن براي ثبت جهاني بود كه تصميم شهردار پيشين شهر گنبد، آينده اين برج را در هاله‌اي از ابهام برد.تصميم ساخت يك مجتمع‌تجاري در حريم درجه يك اين برج با ارتفاع 13 متري بود كه به شكستن ارتفاع مجاز اين برج منتهي مي‌شد.

اسلاید 87:

اسلاید 88: پایان