معرفت شناسی فصل۳

معرفت شناسی فصل۳

اسلاید 1: بسم االه الرحمن الرحیمدرس معرفت شناسیفصل3

اسلاید 2: مفهوم توحید در منابع لغوی برای توحید دو معنای متفاوت ذکر کرده اند: 1. ایجاد وحدت و یگانه کردن؛ مانند تکثیر که به معنای ایجاد کثرت و متعدد کردن است. 2. یگانه دانستن؛ مانند تعظیم و تکفیر و تفسیق و تسبیح که به معنای بزرگ دانستن، کافر دانستن، فاسق دانستن و منزه دانستن است. توحید به عنوان یک اصل اعتقادی اسلام، در بیانات دینی، در عرف مسلمانان و در میان دانشمندان علوم اسلامی و به ویژه متکلمان به معنای یگانه دانستن خداوند است. البته در قرآن، لفظ توحید و مشتقات آن از باب تفعیل، اصلا به کار نرفته است و با عبارت های دیگری آمده؛ مانند: «قل هو الله أحد،بگو او خدایی است یکتا. »، «الهم إلة واحد: خدای شما، خدای یگانه است.» ، «یا قوم اعبدوا الله ما لكم من إله غيره، ای قوم من،خدا را بپرستید که برای شما معبودی جز او نیست .» ، «لا الله الا الله؛ خدایی جز خدای یگانه نیست» و «لا اله الا هو؛ جز او معبودی نیست».

اسلاید 3: اولین اصل اعتقادی که قرآن مطرح می کند، این است که باید معتقد باشیم که جز إله واحدی نیست و جز الله نباید دیگری پرستش شود: ولقد بعثنا في كل أمة رسولا آن اعتدوا الله واجتنبوا الطاغوت؛ و در حقیقت، در میان هر امتی فرستاده ای برانگیختیم تا بگوید خدا را بپرستید و از طاغوت (فریب گر) بپرهیزید؛ یعنی پرستش الله و اجتناب از طاغوت سر لوحه دعوت همه انبيا است. بنابراین اصل توحید در اسلام جز توحید خداوند به معنای یگانه دانستن و یکی شمردن او هیچ معنای دیگری ندارد و آنچه که در نهج البلاغه و احادیث اسلامی هم از توحید آمده به همین معنا است. مراتب توحیدتوحید به معنای یگانه دانستن، چند مرتبه دارد که به اختصار بیان می کنیم : 1)توحید در وجوب وجود: این تعبير اصطلاحی فلسفی است و مقصود از آن اعتقاد به این حقیقت است که فقط خداوند است که برای موجود بودن به هیچ موجودی نیازمند نیست و هر موجود دیگری غیر از او در وجود نیازمند موجودی غیر از خود است.(۲) توحید در خالقیت: اعتقاد به این که آفریننده ای جز «الله» نیست و هر چه غیر او است، مخلوق اویند.

اسلاید 4: ۳) توحید در ربوبیت تکوینی: اعتقاد به این که کسی غیر از خدا یا بدون اذن او نمی تواند در تدبیر و سامان دهی جهان مؤثر باشد و همان گونه که آفرینش جهان منحصر به خدا است ربوبیت تکوینی جهان هم منحصر به او است.4) توحید در ربوبیت تشریعی: معتقد بودن به این که کسی جز او حق وضع قانون وفرمان دادن ندارد و هر کس بخواهد فرمان بدهد یا قانونی وضع کند؛ باید با اجازه و امضای وی باشد تا رسمیت پیدا کند. 5) توحید در الوهیت: اعتقاد به این حقیقت که کسی جز «الله» سزاوار پرستش نیست.مرتبه، نتیجه طبیعی مراتب قبلی است؛ زیرا هنگامی که همه هستی از او است و اختیار ما به دست او می باشد و تأثیر استقلالی و وضع قانون نیز منحصر در او است؛ جای پرستش موجود دیگری باقی نمی ماند و باید فقط او را پرستید. به عبارت دیگر توحید در عبودیت، نتیجه اعتقاد به ربوبیت (تکوینی و تشریعی) است؛ چرا که اعتقاد به آقایی و صاحب اختیار بودن او، ما را وا می دارد که فقط خداوند را بپرستیم.6) توحید در عبادت: این مرحله، مربوط به عمل است. در مرتبه قبلی، اعتقاد به انحصار عبادت برای خدا مطرح بود، در این جا انسان عملا جز «الله» را نمی پرستد. عالمان اسلامی با استفاده از آیات و روایات، شرک در عبادت را یکی از گناهان کبیره شمرده اند. ممکن است انسان معتقد باشد که دیگران (غیر خدا سزاوار پرستش نیستند، اما در عمل و به دلیل رعایت منفعت های شخصی یا گروهی غیر خدا را بپرستد.7) توحید در استعانت: این مرتبه نیز در مقام عمل است و بدین معنا است که انسان فقط از «الله» کمک بخواهد. معنای این که خداوند را مؤثر حقیقی بدانیم (توحید در ربوبیت تکوینی) آن است که معتقد باشیم جز به اراده او سود و زیان به ما نمی رسد. در این صورت کس دیگری باقی نمی ماند تا از او کمک بگیریم.