معرفی و خلاصه کتاب شیعه در اسلام

معرفی و خلاصه کتاب شیعه در اسلام

اسلاید 1: درس تاریخ تحلیلی صدر اسلام معرفی کتاب زیر نظر استاد محترم: جناب آقای دکتر سید حسین مجتبوی به کوشش: آرمان امیری

اسلاید 2: شیعه در اسلام اثر استاد مرحوم علامه سید محمد حسین طباطبائی

اسلاید 3:

اسلاید 4: مشخصات آخرین چاپکتاب شیعه در اسلامعلامه سید محمد حسین طباطباییمؤسسه بوستان کتاب چاپ هفتم 1389شمارگان 3000 جلد 212 صفحهنسخه های قدیمی تر این کتاب در کتاب خانه های دانشگاه فردوسی مشهد موجود است.

اسلاید 5: معرفی اجمالی نویسندهحاج سيد محمد حسين طباطبائی معروف به علامه طباطبائی صاحب الميزان یکی از بزرگترين فلاسفه و اساتيد علما در جهان اسلام بود. اين عالم ربانی و فيلسوف شرق یکی از بزرگترين و بهترين مفسرين اسلامی است. معظم له استادی جامع بود، زيرا در عين حال که به دروس حکمت و فلسفه و کلام تبحر داشت، به اصول فقهی و تفسيری، علم رجال و حديث نيز مهارت یافت. علامه در زهد و تقوی و عشق و عرفان، تواضع و ايمان، خلوص و پاکی و صفا و ديگر سجايای اخلاقی کم نظير بود.

اسلاید 6: معرفی اجمالی نویسندهعلامه در سال 1321هجری قمری مصادف با 1282 شمسی در شهر تبريز متولد شد، از اوايل زندگی نزد والد معظم و اعلام مختلف آذربايجان مقدمات علوم و سطوح فقه و اصول و قسمتی از دروس حکمت را به پايان برد و در سال 1344 رهسپار نجف اشرف گرديد و چند سال از کرسی درس آيت الله نائينی، شيخ محمد حسين اصفهانی (کمپانی) و سيد ابو الحسن اصفهانی و ديگر اساتيد به درجه اجتهاد در علوم نقلی ارتقاء یافت. علامه دروس عقلی را بيشتر از محضر علامه بادکوبه ای استفاده نمود و سالها در تحقيقات فلسفی و کلامی و ضمن تدريس علوم عقلی به مراتب استادی رسيد.

اسلاید 7: معرفی اجمالی نویسندهعلامه در سال 1354 نجف را به قصد تبريز ترک نمود و سالها در آذربايجان سرگرم تدريس و تحقيقات علمی بود. شهرت آن جناب از وقتی است که در جمله اساتيد بزرگ حوزه قم قرار گرفت معظم له از سال 1365 تا پايان عمر در اين مرکز علمی بيش از پيش به تأليف و تحقيقات مختلف مشغول بود و در ضمن علاقه مندان به درس حکمت سالها از کرسی درس او مستفيض و بهره مند بودند. امثال شهيد مطهری، شهيد بهشتی و اساتيد فعلی از کرسی درس او به مقام استادی رسيدند.

اسلاید 8: معرفی اجمالی نویسندهعلامه شخصيتی است که فلاسفه شرق و غرب از احاطه علمی او به شگفت بودند. او با براهين منطقی ضمن اقامه دليل نارسائيهای مکتب ماترياليسم را به جهان بشريت ثابت نمود و نوعی انقلاب علمی و فرهنگی در جهان دانش و حکمت پديد آورد. چون خود وجودی سراسر زهد و تقوی و ايمان بود، فلسفه را با عشق و عرفان به هم آميخت و کتب علمی و مستند در مسائل مختلف و در خور فهم همگان به رشته تحرير برد. یکی از بزرگترين یادگارهای جاويد او دوره تفسير الميزان است که مجلدات اين تفسير در جامعيت و محتوی کم نظير بلکه بی نظير است و درباره اهميت و جامعيت اين تفسير علما و مفسرين بزرگ سخنها و مقالات متعدد دارند.

اسلاید 9: معرفی اجمالی نویسندههمانطور که ميدانيد مجلدات تفسير الميزان توسط علمای حوزه قم به فارسی در چندين جلد تجديد چاپ شده و زينـت بخش هر بوستان و مخزن کتاب بوده و هست. علامه مقام استادی خويش را در مجلدات اصول فلسفه، هدايت و حکمت، نهايت و حکمت و کتاب اصول عقايد به اثبات رسانيده و کتب ديگری مانند: مبدأ و معاد، سنن النبی، وحی یا شعور مرموز، قرآن در اسلام، شيعه در اسلام، کتاب مصاحبه او با پرفسور کربن که با قلم زيبائی به رشته تحرير رفته قابل استفاده عموم است. که اين مجموعه ها آثار بسيار زنده ای است در حقانيت مکتب اسلام و تشيع در جهان بشريت.

اسلاید 10: معرفی اجمالی نویسندهاين عالم ربانی و استاد جهانی سرانجام در صفر سال 1402 برابر با آبان 1361 جهان فانی را وداع نمود و با مرگ او ثلمه ای به جهان دانش و حکمت پديد آمد. قبرش در کنار فاطمه معصومه جنب علما زيارتگاه است.

اسلاید 11: هدف از نگارش کتابهدف از نگارش این کتاب معرفی تشیع به اهالی مغرب زمین است.گرچه در طی قرن گذشته دانشمندان مغرب زمین مطالعات زیادی درباره جوانب مختلف اسلام و تمدن اسلامی انجام داده اند، لیکن اکثر این آثار با نهایت تعصب و غرض ورزی انجام گرفته و کوشش در تحریف اسلام در آنها دیده می شود.تقریباً تمام منابع اروپائیان در تحقیقاتی که درباره اسلام انجام می گیرد از منابع اهل تسنن است.

اسلاید 12: هدف از نگارش کتابدر آثار موجود به زبان های اروپائی، تشیع به صورت یک فرقه فرعی معرفی شده و تمام دید و علت وجودی آن به یک نزاع صرفا سیاسی و اجتماعی تقلیل یافته و کمتر به علل دینی که باعث پیدایش شیعه گردید توجه شده است.حتی در تحقیقات درباره شیعه به طور کلی سهم اساسی از آن اسماعیلیه است و شیعه دوازده امامی حتی به اندازه مکتب اسماعیلی مورد نظر قرار نگرفته است.شاید سوابق تاریخی علت اصلی این محدودیت باشد.

اسلاید 13: طرح نگارش کتاببعد از جنگ جهانی به تدریج در آمریکا و سپس در اروپا به این نکته برخوردند که بهترین معرف یک دین فردی است که از درون آن به آن می نگرد، و صرف توصیف عینی یک دین مخصوصا توسط کسی که یا اصلا به دین اعتقاد ندارد و یا دین خاصی را که مورد مطالعه اواست، از بدو امر مطرود و بی اساس می شمارد، به هیچ وجه کافی نیست.

اسلاید 14: طرح نگارش کتاببعد از جنگ جهانی در آمریکا به تدریج مراکزی به منظور تحقیق اصیل در ادیان تاسیس گردید و تلاش شد حتی المقدور از دانشمندان و مآخذ خود ادیان جهت درک آنها استفاده شود.یکی از صاحب قدمان و پیش کسوتان در این زمینه پروفسور کنث مورگان(Kenneth Morgan)دانشمند آمریکائی و استاد دانشگاه کولگیت(Colgate)است. وی در تابستان 1964 به ایران آمد و به همراه دکتر سید حسین نصر از شاگردان علامه طباطبائی به دیدار استاد رفت.

اسلاید 15: طرح نگارش کتابپس از یکی از این دیدارها طرح نگارش یک سلسله کتاب درباره شیعه برای مردم مغرب زمین توسط علامه طباطبائی و با همکاری دکتر نصر مطرح گردید و چندی بعد برنامه کار پی ریزی شد و استاد بزرگوار در عرض سه سال دو اثر پر ارزش «شیعه در اسلام» و «قرآن از نظر شیعه» را به رشته تحریر در آوردند و با این عمل خدمت بزرگی بر خدمات بزرگی که به علم و دانش اسلامی کرده اند افزودند.

اسلاید 16: ویژگی های کتابیکی از ویژگی های این کتاب این است که علامه با لسانی ساده تقریبا تمام جوانب شیعه را از تاریخ گرفته تا حکمت و عرفان توضیح داده و در صفحاتی معدود، بسیاری از مهمترین حقایق معارف اسلامی و شیعی را بیان کرده است.

اسلاید 17: ویژگی های کتابیکی دیگر از ویژگی های این کتاب این است که مرحوم علامه بدون کوچکترین اهانت به اهل سنت و جماعت و در عین حال دفاع از اصالت شیعه و بیان علت پیدایش آن، هدف خود را دنبال کرده و کوشیده است تا نشان دهد که تشیع جنبه ای کاملا اصیل از اسلام است بدون اینکه کوچکترین مقصودی در ایجاد تفرقه یا شکاف بین تشیع و تسنن در نظر باشد برعکس با دفاع از اصالت شیعه گفتگوی بین دو بخش اصلی اسلام را آسانتر ساخته است، از آنجا که تقرب واقعی، فقط با حفظ اصالت طرفین امکان پذیر می باشد.

اسلاید 18: ویژگی های کتابکتاب شیعه در اسلام توسط دکتر سید حسین نصر به زبان انگلیسی ترجمه شده و در کشورهای اروپائی و آمریکا چندین بار چاپ گردیده است و در آمریکا در سطح دانشگاهی تدریس می شود.همچنین این کتاب جهت درس عقائد 2 پایه دوم حوزه‌های علمیّه سراسر کشور در نظر گرفته شده است و بنابر مصوبه معاونت آموزش حوزه علميّه در شصت ساعت درسی تدریس می‌گردد.

اسلاید 19: ساختارو تقسیم بندی کلی کتاب این کتاب دارای یک مقدمه و سه بخش و یک خاتمه است که به شرح زیر می باشند: بخش اول: در این بخش کیفیت پیدایش و نشو و نمای شیعه، از آغاز پیدایش تا قرن چهاردهم هجری مورد بررسی قرار گرفته است سپس انشعابات شیعه بیان گردیده و در پایان این بخش خلاصه ای از تاریخچه ی شیعه دوازده امامی آورده شده است.

اسلاید 20: ساختارو تقسیم بندی کلی کتاببخش دوم: تفکر مذهبی شیعه،که شامل سه طریق است: طریق اول: ظواهر دینی، اقسام ظواهر دینی، طریق دوم: بحث عقلی و طریق سوم: کشف.بخش سوم: اعتقادات اسلامی از نظر شیعه دوازده امامی شامل: 1- خداشناسی 2- پیغمبر شناسی 3- معادشناسی 4- امام شناسی.

اسلاید 21: ساختارو تقسیم بندی کلی کتابخاتمه :جمله ”خدا را بشناسید.“، به عنوان چکیده یپام معنوی شیعه بیان شده است و این همان جمله ای است که پیامبر اکرم (ص) برای نخستین بار دعوت جهانی خود را با آن آغاز نمودند.

اسلاید 22: خلاصه کتاب - مقدمهعلامه طباطبائی در این قسمت ابتدا تعریف جامعی از دین ارائه می نماید. به اعتقاد وی اعمالی که انسان در مسیر زندگی انجام می دهد تحت نظامی است که از آن تخطی نمی کند و به دنبال رسیدن به زندگی سعادتمندانه است و از اینجاست که انسان پیوسته اعمال خود را به مقررات و قوانینی که به دلخواه خود وضع کرده و یا به گفته دیگران پذیرفته تطبیق می نماید. قوانین و مقررات نامبرده که در زندگی انسان حکومت می کند به یک اعتقاد اساسی استوار است و آن تصوری است که انسان از جهان هستی دارد.

اسلاید 23: خلاصه کتاب - مقدمهحال عده ای جهان را همین جهان مادی و انسان را موجودی صد در صد مادی می دانند؛ عده ای دیگر مانند عامه بت پرستان جهان را آفریده می دانند و برای خشنودی خدا تلاش می کنند و عده ای دیگر علاوه بر ایمان تنها به خدا برای انسان زندگی جاوید قائل بوده و در مسیری حرکت می کنند که سعادت این سرا و آن سرا تامین شود.مجموع این اعتقاد و اساس و مقررات متناسب با آن که در مسیر زندگی مورد عمل قرار می گیرد «دین» نامیده می شود.وی سپس تعریف مختصری از اسلام و شیعه ارائه می نماید.

اسلاید 24: خلاصه کتاب – بخش اولبخش اول : کیفیت پیدایش و نشو نمای شیعهالف-کیفیت پیدایش1-آغاز پیدایش شیعه و کیفیت آن2-سبب جدا شدن اقلیت شیعه از اکثریت سنی و بروز اختلاف3-دو مسئله جانشینی و مرجعیت علمی4- روش سیاسی خلافت انتخابی و مغایرت آن با نظر شیعه5-انتهای خلافت با امیرالمومنین(ع) و روش آن حضرت6-بهره برداری که شیعه از خلافت 5 ساله ی علی(ع) داشت.7-انتقال خلافت به معاویه و تبدیل آن به سلطنت موروثی8-سخت ترین روزگار برای شیعه9-استقرار سلطنت بنی امیه

اسلاید 25: خلاصه کتاب – بخش اول10-شیعه در قرن دوم هجری11-شیعه در قرن سوم هجری12-شیعه در قرن چهارم هجری13-شیعه در قرن پنجم تا نهم هجری14-شیعه در قرن دهم و یازدهم هجری15-شیعه در قرن دوازده تا چهارده هجریب- انشعابات شیعه:1-اصل انشعاب و انقراض برخی از شعب2-زیدیه3-اسماعیلیه و انشعاباتشان4-نزاریه و مستعلیه و دروزیه ومقنعه5-شیعه دوازده امامی و فرقشان با زیدیه و اسماعیلیه6-اشاره به تاریخچه شیعه دوازده امامی

اسلاید 26: خلاصه کتاب – بخش اول1-آغاز پیدایش شیعه و کیفیت آن:علامه طباطبائی آغاز پیدایش شیعه را همان زمان حیات پیغمبر(ص) دانسته و در این بخش نشانه هایی از اثبات جانشینی امیرالمومنین چون واقعه غدیر خم نقل کرده است.2-سبب جدا شدن اقلیت شیعه از اکثریت سنی و بروز اختلاف:در این بخش ماجرای انتخاب جانشین برای پیغمبر(ص) اشاره شده و سپس نحوه ایجاد مذهب شیعه و دلیل سکوت حضرت علی(ع) مطرح شده است.

اسلاید 27: خلاصه کتاب – بخش اول3-دو مسئله جانشینی و مرجعیت علمی:ابتدا این دو موضوع تعریف شده و سپس دلیل نیاز به اینکه این دو امر به یک فرد معصوم سپرده شود بیان شده و نحوه برخورد علی(ع) و پیروانش با حکومت در زمان خلفای اول تا سوم بیان شده است.4- روش سیاسی خلافت انتخابی و مغایرت آن با نظر شیعه:در این بخش نحوه ی انتخاب خلفا از خلیفه اول تا حضرت علی(ع) آورده شده است. همچنین بحث سیاست خلفا و تفاوت آن با اعتقادات شیعه به تفصیل آمده است.

اسلاید 28: خلاصه کتاب – بخش اول” شیعه معتقد بود که شریعت آسمانی اسلام که مواد آن در کتاب خدا و سنت پیغمبر اکرم روشن شده است تا روز قیامت به اعتبار خود باقی و هرگز قابل تغییر نیست.“”روی هم رفته سیاست سه خلیفه که بیست و پنج سال خلافت کردند در اداره امور این بود که قوانین اسلامی بر طبق اجتهاد و مصلحت وقت که مقام خلافت تشخیص دهد، در جامعه اجرا شود و در معارف اسلامی این بود که تنها قرآن بی اینکه تفسیر شود و یا مورد کنجکاوی قرار گیرد خوانده شود و بیانات پیغمبر اکرم(ص) بی اینکه روی کاغذ بیاید روایت شود.“

اسلاید 29: خلاصه کتاب – بخش اول5-انتهای خلافت با امیرالمومنین(ع) و روش آن حضرت:در این قسمت دوران خلافت و جنگ های حضرت علی(ع) تشریح شده است.از نکات قابل توجه سخنرانی نخستین روز خلافت آن حضرت است.علامه طباطبائی حکومت حضرت علی(ع) را حکومتی انقلابی دانسته است.”خلافت علی (ع)در اواخر سال سی و پنج هجری قمری شروع شد و...و غالب تغییرات را که در زمان خلافت پیشینیان پیدا شده بود به حالت اولی برگرداند عمال نالایق را که زمام امور را دردست داشتند از کار برکنار کرد و درحقیقت یک نهضت انقلابی بود و... .“

اسلاید 30: خلاصه کتاب – بخش اول6-بهره برداری که شیعه از خلافت 5 ساله ی علی(ع) داشت:علامه معتقد است اگرچه علی(ع) نتوانست اوضاع را کاملا به حالت اولیه برگرداند اما سه موفقیت حاصل کرد که به طور خلاصه عبارتند از:1-به واسطه سیرت عادله خود قیافه جذاب سیرت پیغمبر اکرم(ص) را به مردم خاصه نسل جدید نشان داد.2-با آن همه گرفتاری های طاقت فرسا، ذخائر گرانبهائی از معارف الهیه و علوم حقه اسلامی را میان مردم به یادگار گذاشت.3-گروه انبوهی از رجال دینی و دانشمندان اسلامی را تربیت کرد.

اسلاید 31: خلاصه کتاب – بخش اول7-انتقال خلافت به معاویه و تبدیل آن به سلطنت موروثی:مکر و نیرنگ های معاویه جهت به دست آوردن حکومت هر چند با نام خلافت و سپس حفظ آن و تبدیل نمودن آن به یک سلطتنت موروثی را می توانید در این قسمت بخوانید.8-سخت ترین روزگار برای شیعه:” سخت ترین روزگار برای شیعه در تاریخ تشیع همان زمان حکومت بیست ساله معاویه بود که شیعه هیچ گونه مصونیتی نداشت... .“نویسنده به کشتارهای نابحق این دوره اشاره کرده و دیدگاه های اهل تسنن و تشیع را در مورد آن بیان نموده است.

اسلاید 32: خلاصه کتاب – بخش اول9-استقرار سلطنت بنی امیه:در این قسمت بیدادگری های خلفای بنی امیه توصیف شده و نمونه هایی از آن ذکر شده است.”خلیفه وقت قرآن کریم را آماج تیر قرار داد و در شعری که خطاب به قرآن انشا کرد گفت: روز قیامت که پیش خدای خود حضور می یابی بگوی خلیفه مرا پاره کرد.“همچنین گسترش جغرافیائی تشیع به این دوره نسبت داده شده است.

اسلاید 33: خلاصه کتاب – بخش اول10-شیعه در قرن دوم هجری: در این بخش چگونگی انحطاط بنی امیه و روی کار آمدن بنی عباس و همچنین برخورد خوب بنی امیه در سال های نخست با شیعیان و تغییر این رفتار به ظلم و ستم در سال های آتی تشریح شده است.11-شیعه در قرن سوم هجری:”با شروع قرن سوم، شیعه نفس تازه ای کشید...“که این امر به دو دلیل بود نخست آنکه تعلیم علوم عقلی و استدلالی رایج شده بود و علما از این آزادی استفاده کرده و مذهب اهل بیت را تبلیغ می کردند.و دوم آنکه مامون عباسی به اقتضای سیاست خود با امام رضا(ع) بیعت نمود.”ولی باز دیری نگذشت که دم برنده شمشیر بسوی شیعه برگشت...“

اسلاید 34: خلاصه کتاب – بخش اول12-شیعه در قرن چهارم هجری:”در قرن چهارم هجری عواملی به وجود آمد که برای وسعت یافتن تشیع و نیرو مند شدن شیعه کمک بسزائی می کرد از آن جمله سستی ارکان خلافت بنی عباس و ظهور پادشاهان آل بویه بود...“13-شیعه در قرن پنجم تا نهم هجری:”از قرن پنجم تا اواخر قرن نهم شیعه به همان افزایش که در قرن چهارم داشت ادامه می داد و پادشاهانی نیز که مذهب شیعه داشتند به وجود آمده از تشیع ترویج می نمودند....روی هم رفته در این پنج قرن شیعه از جهت جمعیت در افزایش و از جهت قدرت و آزادی مذهبی تابع موافقت و مخالفت سلاطین وقت بوده اند و هرگز در این مدت مذهب تشیع در یکی از کشورهای اسلامی، مذهب رسمی اعلام نشده بود.“

اسلاید 35: خلاصه کتاب – بخش اول14-شیعه در قرن دهم و یازدهم هجری:در این دوره حکومت صفویه تاسیس گردید و شیعه در ایران تثبیت شد.15-شیعه در قرن دوازده تا چهارده هجری:”در سه قرن اخیر پیشرفت مذهبی شیعه به همان شکل طبیعی سابقش بوده است و فعلا که اواخر قرن چهاردهم هجری است تشیع در ایران مذهب رسمی عمومی شناخته می شود و همچنین در یمن ودر عراق اکثریت جمعیت را شیعه تشکیل می دهدو در همه ممالک اسلامی کم و بیش شیعه وجود دارد... .“

اسلاید 36: خلاصه کتاب – بخش اولب- انشعابات شیعه:در این قسمت ابتدا به تعریف و دلیل ایجاد انشعابات در دین اشاره شده است وسپس انشعابات مختلف شیعه همچون زیدیه،اسماعیلیه، نزاریه، مستعلیه، مقنعه و شیعه دوازده امامی تشریح شده اند.در پایان نیز تاریخچه ی مختصری از شیعه دوازده امامی ارائه شده است.”هر مذهبی یک رشته مسائلی دارد که اصول اولیه آن مذهب را تشکیل می دهند و مسائلی دیگر که در درجه دوم واقعند و اختلاف اهل مذهب در چگونگی مسائل اصلی و نوع آنها با حفظ اصل مشترک انشعاب نامیده می شود.انشعاب در همه مذاهب و خاصه در چهار دین آسمانی وجود دارد... .“

اسلاید 37: خلاصه کتاب – بخش دومبخش دوم : تفکر مذهبی شیعه1- معنی تفکر مذهبی2- ماخذ اساسی تفکر مذهبی در اسلام3- راه و روش هائی که اسلام برای تفکر مذهبی نشان می دهد4- تفاوت در میان این سه طریق5- طریق اول ظواهر دینی6- طریق دوم بحث عقلی7- طریق سوم کشف

اسلاید 38: خلاصه کتاب – بخش دوم1- معنی تفکر مذهبی :”تفکر مذهبی بحث وکنجکاوی را می گوئیم که ماده ای از مواد مذهبی را که در تعالیم آن مذهب است نتیجه بدهد.2- ماخذ اساسی تفکر مذهبی در اسلام :علامه ماخذ اساسی تفکر مذهبی در اسلام را قرآن کریم معرفی نموده است.

اسلاید 39: خلاصه کتاب – بخش دوم3- راه و روش هائی که اسلام برای تفکر مذهبی نشان می دهد سه طریق است:ظواهر دینیعقلو اخلاص در بندگی که موجب انکشاف حقایق و مشاهده باطنی آنهاست.

اسلاید 40: خلاصه کتاب – بخش دوم4- تفاوت در میان این سه طریق:علامه تفاوت میان این سه طریق را در موارد زیر بر میشمارد:اولا:ظواهر دینی بیاناتی به زبان ساده اند و هرکس به اندازه فهم خود از آن ها بهره مند می شود بر خلاف دو طریق دیگر که اختصاص به گروه خاصی دارد.ثانیاً: بر خلاف دو طریق دیگر که به کشف حقایق می پردازند طریق ظواهر دینی راهی است که با پیمودن آن می توان اصول و معارف اسلامی و موارد اعتقادی و عملی دعوت را بدست آورد.

اسلاید 41: خلاصه کتاب – بخش دومطریق اول ظواهر دینی1-اقسام ظواهر دینی2- حدیث صحابه3- بحث مجدد در کتاب و سنت4- ظاهر و باطن قرآن5- تاویل در قرآن6- تتمه بحث در حدیث7- روش شیعه در عمل به حدیث8- تعلیم و تعلم عمومی در اسلام9- شیعه و علوم نقلیه

اسلاید 42: خلاصه کتاب – بخش دوم1- اقسام ظواهر دینی:” ظواهر دینی که در تفکر اسلامی مدرک و ماخذ می باشند دو گونه اند کتاب و سنت و مراد از کتاب ظواهر آیات کریمه قرآنی می باشد و مراد از سنت حدیثی است که از پیغمبر اکرم (ص) و اهل بیت (ع) رسیده باشد.“علامه در این قسمت در خصوص چگونگی پذیرش هر یک از این سه توضیح می دهد.2- حدیث صحابه:”احادیثی که از صحابه نقل می شود اگر متضمن قول یا فعل پیغمبر اکرم(ص) باشد و مخالف با حدیث اهل بیت نباشد قابل قبول است.“

اسلاید 43: خلاصه کتاب – بخش دوم3- بحث مجدد در کتاب و سنت:در این قسمت ابتدا حقانیت قرآن به اثبات رسیده و سپس بحث تکامل آیات قرآن به وسیله سنت مطرح شده است.4- ظاهر و باطن قرآن:قرآن کریم در پس ظاهر خود باطنی بس عمیق دارد که هر کس می تواند به حد استعداد و دانش خود از آن بهره بردارد.این مطلب در این بخش به احادیث نیز تعمیم یافته است.

اسلاید 44: خلاصه کتاب – بخش دوم5- تاویل در قرآن :”در صدر اسلام در میان اکثریت تسنن معروف بود که قرآن کریم را در جائی که دلیل باشد می توان از ظاهرش صرف کرده به معنی خلاف ظاهر حمل کرد و معمولا معنی خلاف ظاهر(تاویل) نامیده می شد و آنچه در قرآن کریم به نام (تاویل) ذکر شده به همین معنی تفسیر می گردید.“بحث تاویل قرآن در این بخش مورد بحث قرار گرفته است.

اسلاید 45: خلاصه کتاب – بخش دوم6- تتمه بحث در حدیث:”اعتبار اصل حدیث که قرآن کریم آن را امضا کرده است در میان شیعه و سایر مسلمین جای گفتگو نیست ولی در اثر تفریطی که از ناحیه فرمانروایان صدر اسلام در نگهداری حدیث و افراطی که از ناحیه صحابه و تابعین در ترویج حدیث به عمل آمد حدیث به سرنوشت اسف آوری دچار شد...[همچنین] گروهی از بیگانگان که به لباس اسلام در آمده بودند و جمعی از دشمنان خانگی اسلام به وضع و تغییر حدیث پرداختند و حدیث را از اعتبار و وثوق انداختند.به همین سبب دانشمندان اسلامی به فکر چاره افتاده دو علم رجال و درایه را وضع کردند تا حدیث درست را از نادرست تمیز دهند ولی شیعه گذشته از اینکه در تنقیح سند حدیث می کوشد مطابقت متن حدیث را با قرآن در اعتبار آن لازم می داند.

اسلاید 46: خلاصه کتاب – بخش دوم8- تعلیم و تعلم عمومی در اسلام:تحصیل یکی از وظائف دینی است و هرکس باید در سطح نیاز خود از علم دین بداند اما لازمست عده ای به مطالعه و تعمق بیشتر در دین بپردازند تا در امور خاص حکم دهند ودیگران در مورد این امور به آنها مراجعه کنند.9- شیعه و علوم نقلیه:”علوم اسلامی که مرهون تدوین علما اسلام می باشد به دو بخش عقلیه و نقلیه منقسم می شود علوم نقلیه علومی است که مسائل آن به نقل متکی است مانند لغت و حدیث و تاریخ و علوم عقلیه غیر آنست مانند فلسفه و ریاضیات.تردید نیست که عامل اصلی پیدایش علوم نقلیه در اسلام همانا قرآن کریم می باشد...“شیعه نیز بعضی از این علوم را تاسیس و تنقیح نموده است.

اسلاید 47: خلاصه کتاب – بخش دومطریق دوم بحث عقلی1-تفکر عقلی فلسفی و کلامی2- پیش قدمی شیعه در تفکرفلسفی و کلامی در اسلام3-کوشش پایدار شیعه در فلسفه و سایر علوم عقلیه4-چرا فلسفه در شیعه باقی ماند؟5-چند تن از نوابغ علمی شیعه

اسلاید 48: خلاصه کتاب – بخش دوم1-تفکر عقلی فلسفی و کلامی”...تفکر عقلی نیز پس از آن که حقانیت و نبوت پیغمبر اکرم(ص) را تصدیق نموده است ظواهر قرآن را که وحی آسمانی است و بیانات پیغمبر اکرم(ص) و اهل بیت (ع) گرامش را در صف حجت های عقلی قرار داده و حجت های عقلی که انسان با فطرت خدادادی نظریات خود را با آنها اثبات می کند دو قسم است.برهان و جدل“علامه سپس به تشریح برهان و جدل می پردازد.

اسلاید 49: خلاصه کتاب – بخش دوم2- پیش قدمی شیعه در تفکرفلسفی و کلامی در اسلام:در این قسمت علامه به تشریح آنکه چرا و چگونه شیعه در تفکرفلسفی و کلامی پیش قدم شده است می پردازد و عامل اصلی آن رابیانات عمیق پیشوایان شیعه به خصوص امام اول و امام هشتم می داند.3-کوشش پایدار شیعه در فلسفه و سایر علوم عقلیه:در این بخش نیزعلامه کم توجهی اعراب به علوم عقلیه و فلسفه و بالعکس توجه اهل تشیع به آن را در قرون بعدی عامل پایداری و پیشرفت شیعه در این علوم به حساب می آورد.

اسلاید 50: خلاصه کتاب – بخش دومدر پایان این قسمت از کتاب نیز استاد زندگی نامه مختصری از چند تن از نوابغ اسلامی از جمله کلینی، خواجه نصیرالدین طوسی و... راحکایت می کند.

اسلاید 51: خلاصه کتاب – بخش دومطریق سوم: کشف1-انسان و درک عرفانی2-ظهور عرفان در اسلام3-راهنمائی کتاب و سنت به عرفان نفس و برنامه آن

اسلاید 52: خلاصه کتاب – بخش دوم1-انسان و درک عرفانی:در این بخش ابتدا استاد علامه تفکر عرفانی را توضیح می دهد و سپس علل توجه انسان خدا شناس به عالم بالا و ویژگی های زندگی این انسان را بیان می کند.وی عرفان را مختص اسلام نمی داند و معتقد است این شیوه در تمامی ادیان وجود دارد.2-ظهور عرفان در اسلام :علامه معتقد است که ازمیان صحابه پیامبر (ص)، علی(ع) تنها فردی است که به عرفان روی آورده است و پس از ایشان شاگردان آن حضرت چون سلمان فارسی را پیشروان عرفان در اسلام می شمارد.وی اوج عرفان را در قرون هفتم و هشتم هجری می یابد.

اسلاید 53: خلاصه کتاب – بخش دوم3-راهنمائی کتاب و سنت به عرفان نفس و برنامه آن:در این بخش ابتدا نویسنده توجه کتاب و سنت را به عرفان بیان می کند و از آیات قرآن به عنوان نشانه ای یاد می کند که صرفا یک معنای ظاهری نیستند و با تعمق در آنان می توان به نشانه های فراوانی از وجود خداوند پی برد.سپس این ویژگی را به تمامی ذرات هستی تعمیم می بخشد.وی سپس با اشاره به آیات قرآن و احادیث برنامه ی آنان برای سیر وسلوک در این راه را بیان می کند.

اسلاید 54: خلاصه کتاب – بخش سوماعتقادات اسلامی از نظر شیعه دوازده امامیخدا شناسیپیغمبر شناسیمعاد شناسیامام شناسی

اسلاید 55: خلاصه کتاب – بخش سومخدا شناسی1-نظری به جهان هستی و واقعیت ضرورت وجود خدا2-نظری از راه ارتباط انسان و جهان 3-ذات و صفت4-معنی صفات خداوندی5-توضیح بیشتر در معنی صفات6-صفات فعل7-قضا و قدر8-انسان و اختیار

اسلاید 56: خلاصه کتاب – بخش سومدر این بخش ابتدا نویسنده به اثبات وجود خدا با دو برهان مختلف می پردازد.در برهان اول وی معتقد است:“ هر یک از این پدیده های واقعیت دار که در جهان می بینیم دیر یا زود واقعیت را از دست می دهد و نابود می شود...جهان مشهود و اجزا آن خودشان عین واقعیت نیستند بلکه به واقعیتی ثابت تکیه داده با آن واقعیت، واقعیت دار می شوند...ما این واقعیت ثابت بطلان ناپذیر را خدا می نامیم.“وی سپس در بخش دوم با استفاده از برهان نظم وجود خداوند را اثبات می کند.

اسلاید 57: خلاصه کتاب – بخش سومدر بخش سوم علامه ایتدا تعریفی از ذات و صفت ارائه می دهد و در پایان می گوید:“ برای ذات خداوندی عز و جل، صفت نمی توان اثبات نمود زیرا صفت بی تحدید صورت نمی پذیرد و ذات مقدسش از هر تحدیدی منزه است.در بخش معنی صفات خداوندی کتاب بیان می کند که تمامی صفات کمالی که در موجودات وجود دارد قطعا در خداوند هست اما در مورد خدا این صفات با ذات او یکیست.

اسلاید 58: خلاصه کتاب – بخش سومعلامه سپس در توضیح بیشتر در معنی صفات می گوید که قرآن ” هر صفت کمالی را یرای خدای متعال اثبات می کند و هر صفت نقص را نیز نفی کرده منفی آن را برای وی اثبات می نماید.“و سپس می گوید که صفات کمال خدا محدودیت ندارد.در بخش بعدی علامه صفات خدا را به دو دسته صفات ذات و صفات قعل تقسیم می کند و در مورد هر کدام توضیح می دهد.در قسمت آخر نیز در مورد اختیارانسان توضیح داده شده و دیدگاه های مختلف در مورد آن بیان شده است.”امام ششم(ع) میفرماید:نه جبر است و نه تفویض بلکه امری است میان این دو امر.“

اسلاید 59: خلاصه کتاب – بخش سومپیغمبر شناسی:1- بسوی هدف-هدایت عمومی2- هدایت خصوصی3- خرد وقانون4- شعور مرموزی که وحی نامیده می شود.5- پیغمبران و عصمت نبوت6- پیغمبران و دین آسمانی7- پیغمبران و حجت وحی و نبوت8- شماره پیغمبران خدا9- پیغمبران اولوالعزم صاحبان شریعت10- نبوت محمد(ص)11- پیغمبر اکرم (ص) و قرآن

اسلاید 60: خلاصه کتاب – بخش سومدر این بخش ابتدا هدایت عمومی که مربوط به رشد و تکامل تمامی موجودات است توضیح داده شده؛ سپس به هدایت خصوصی که ویژه نوع انسان است پرداخته شده است.در همین راستا خرد و زندگی اجتماعی که از ویژگی های انسان می باشند نیز توضیح داده شده است.علامه سپس به بحث پیرامون خرد و قانون پرداخته؛قانونی که بتواند انسان را به سعادت وخوشبختی برساند و اعلام کرده”قانونی را که سعادت جامعه بشری را تامین کند خرد درک نمی کند.“وی سپس سخن از وحی به عنوان یک شعور مرموز به میان آورده و درک آن را ویژه برخی انسان ها می داند.

اسلاید 61: خلاصه کتاب – بخش سوماو پیغمبران را دارای این ویژگی می داند و صفت عصمت را از دیگر ویژگی های آن ها دانسته ،دلیل آن را بیان می کند.وی آن چه پیغامبران از طریق وحی دریافت می کنند دین معرفی کرده و دین را به دو بخش اعتقادی و عملی تقسیم می کند و بخش عملی را مشتمل بر دو بخش اخلاقی و عملی می داند که این دو ارتباط با خدا و ارتباط با جامعه را شامل می شوند.

اسلاید 62: خلاصه کتاب – بخش سومبحث بعدی پیرامون پیغمبران و حجت وحی و نبوت صورت گرفته است. در ابتدا نظریه دانشمندان امروزی مبنی بر اینکه پیامبران قوانینی را با منطق و عقل خود ایجاد کرده اند و تنها به دلیل اینکه مردم آن ها را بپذیرند خود را فرستاده خدا معرفی نموده اند مطرح کرده و سپس با دلیل و منطق این نظریه را رد می کند.در کتاب سپس در مورد تعداد پیامبران و همچنین پیامبران اولوالعزم سخن به میان آورده شده است.سپس زندگی نامه ی حضرت محمد(ص) آمده است.

اسلاید 63: خلاصه کتاب – بخش سومو بالاخره در قسمت پایانی بحث پیغمبرشناسی قرآن کریم به عنوان اصلی ترین معجزه خاتم الانبیاء مطرح شده است و نشانه هایی از آن همچون بحث تحدی بیان شده است.همچنین قرآن به عنوان برنامه ای جامع و شامل برای زندگی انسان معرفی می شود که اساس همه سخنان آن را“کلمه حق که ایمان به خدای یگانه باشد “ عنوان کرده است.

اسلاید 64: خلاصه کتاب – بخش سوممعاد شناسی1- انسان از روح و بدن مرکب است.2- بحث در حقیقت روح از نظر دیگر.3- مرگ از نظر اسلام.4- برزخ.5- روز قیامت – رستاخیز.6- بیانی دیگر.7- استمرار و توالی آفرینش.

اسلاید 65: خلاصه کتاب – بخش سوماین قسمت با توضیح روح و بدن آغاز شده است.سپس توضیحات بیشتری در مورد حقیقت روح می دهد و در ادامه دیدگاه اسلام در مورد مرگ که آن را انتقال ازیک مرحله به مرحله بعد می داند آمده است.”پیغمبر اکرم(ص) می فرماید: گمان مبرید که با مردن نابود می شوید بلکه از خانه ای به خانه دیگر منتقل می شوید.“مرحله بعد برای انسان برزخ است.

اسلاید 66: خلاصه کتاب – بخش سوم”حال انسان در زندگی برزخی بسیار شبیه است به حال کسی که برای رسیدگی اعمالی که از وی سرزده به یک سازمان قضائی احضار شود و مورد بازجوئی و بازپرسی قرار گرفته بتنظیم و تکمیل پرونده اش بپردازند آنگاه در انتظار محاکمه در بازداشت به سر برد.“”روح انسان در برزخ،به صورتی که در دنیا زندگی می کرد، به سر می برد اگر از نیکان است از سعادت و نعمت و جوار پاکان و مقربان درگاه خدا برخوردار می شود و اگر از بدان است در نقمت و عذاب و مصاحبت شیاطین و پیشوایان ضلال می گذراند.“

اسلاید 67: خلاصه کتاب – بخش سومپس از برزخ نوبت روز قیامت است.ابتدا علامه عنوان می کند که ”در میان کتب آسمانی، قرآن کریم تنها کتابی است که از روز رستاخیز به تفصیل سخن رانده...“وی معاد را به عنوان یکی از سه اصل دین بر می شمارد و اهمیت پذیرش معاد و لزوم وجود جهان باقی به خصوص از منظر عدل الهی را بیان می کند. وی همچنین در مورد آینده انسان ها در جهان باقی توضیح می دهد.

اسلاید 68: خلاصه کتاب – بخش سومامام شناسی1- معنی امام2- امامت و جانشینی پیغمبر اکرم (ص) در حکومت اسلامی3- در تائید سخنان گذشته4- امامت در بیان معارف الهیه5- فرق میان نبی و امام6- امامت در باطن اعمال7- ائمه و پیشوایان اسلام8- اجمالی از تاریخ زندگی دوازده امام(ع)9- بحث در ظهور مهدی(عج) از نظر عمومی10- بحث در ظهور مهدی(عج) از نظر خصوصی

اسلاید 69: خلاصه کتاب – بخش سوم” امام و پیشوا به کسی گفته می شود که پیش جماعتی افتاده رهبری ایشان را در یک مسیر اجتماعی یا مرام سیاسی یا مسلک علمی یا دینی به عهده گیرد و البته به واسطه ارتباطی که با زمینه خود دارد در وسعت و ضیق تابع زمینه خود خواهد بود.“”...امامت و پیشوائی دینی در اسلام از سه جهت ممکن است مورد توجه قرار گیرد. از جهت حکومت اسلامی و از جهت بیان معارف و احکام اسلامی و از جهت بیان معارف و احکام اسلام و از جهت رهبری و ارشاد حیات معنوی.“

اسلاید 70: خلاصه کتاب – بخش سومدر ادامه در خصوص امامت در دین اسلام بحث به میان آمده است.پیامبر(ص) درزمان خود برای ”...هر شهر یا دهکده ای که به دست مسلمین می افتاد،در اقرب وقت والی و عاملی در آنجا نصب و زمام اداره امور مسلمین را به دست وی میسپرد...“وی همچنین هر موقع شهر خود را ترک می کرد جانشینی برای خویش معین می نمود.از طرفی با توجه به اهمیتی که پیامبر(ص) در خصوص تمامی زمینه های دینی برای مسلمین قائل بود نمی توان انتظار داشت که پس از خود جامعه را بدون تعیین جانشین رها کند و یا حداقل اگر تعیین جانشین به خود مسلمین واگذار شده باشد بیانات شافی در این خصوص نکرده باشد.شیعه به واسطه نشانه ها و آیات قطعی و اخبار متواتر معتقد است ”که از ناحیه پیغمبر (ص) نص کافی در خصوص تعیین امام و جانشین پیغمبر رسیده است... .“

اسلاید 71: خلاصه کتاب – بخش سومعلامه در ادامه مطالبی را در تائید سخنان گذشته می آورد.در بحث بعدی در خصوص امامت در بیان معارف الهیه آمده است:“کسی که متصدی حفظ و نگهداری دین آسمانی است و از جانب خدا به این سمت اختصاص یافته،«امام»نامیده می شود چنانکه کسی که حامل روح وحی و نبوت ومتصدی اخذ و دریافت احکام وشرایع آسمانی از جانب خدا می باشد «نبی» نام دارد و ممکن است نبوت و امامت در یکجا جمع شوند وممکن است از هم جدا باشند...“علامه تفاوت میان نبی وامام را در نیاز به آن ها می بیند و از آنجا که وظیفه نبی دریافت وحی و وظیفه امام حفظ آن است میگوید“لزوم ندارد پیوسته پیغمبری در میان بشر وجود داشته باشد ولی وجود امام که نگهدارنده دین آسمانی است پیوسته در میان بشر لازم است... .“

اسلاید 72: خلاصه کتاب – بخش سومدر بخش بعدی با عنوان امامت در باطن اعمال ابتدا دو مقدمه آمده است و سپس سه نتیجه گرفته شده که خلاصه آن ها را در ذیل مشاهده می فرمائید:مقدمه اول: “خلاصه انسان در باطن این حیات ظاهری حیات دیگر باطنی دارد که از اعمال وی سرچشمه می گیرد و رشد می کند و خوشبختی و بدبختی وی در زندگی آن سرا، بستگی کامل به آن دارد.“مقدمه دوم: پیغمبران وامامان که مردم را به سوی خدا هدایت می کنند خود در عمل به این هدایت پیشرو هستند.

اسلاید 73: خلاصه کتاب – بخش سومنتایج:”در هر امتی، پیغمبر و امام آن امت در کمال حیات معنوی دینی که بسوی آن دعوت و هدایت می کنند، مقام اول را حائز می باشند زیرا چنانکه شاید و باید به دعوت خودشان عامل بوده و حیات معنوی آن را واجدند.چون اولند و پیشرو و راهبر همه هستند از همه افضلند.کسیکه رهبری امتی را به امر خدا به عهده دارد چنانکه در مرحله اعمال ظاهری رهبر و راهنما است در مرحله حیات معنوی نیز رهبر و حقائق اعمال با رهبری او سیر می کند.“

اسلاید 74: خلاصه کتاب – بخش سومدر بخش بعدی ائمه و پیشوایان اسلام معرفی شده اند و زندگی نامه اجمالی هر یک از آن ها آمده است.درپایان این قسمت در خصوص نظریه ظهور یک منجی در آخرالزمان که بین تمامی ادیان مشترک است سخن به میان آمده و سپس به طور خاص در مورد حضرت مهدی (عج) صحبت شده است.در پایان این بخش به دو اشکال که مخالفین شیعه در خصوص عمر طولانی حضرت مهدی (عج) و همچنین عدم بهره مندی شیعیان از آن حضرت (عج) در زمان غیبت می گیرند به نیکی پاسخ داده شده است.

اسلاید 75: خلاصه کتاب – خاتمهخاتمه : پیام معنوی شیعهدر خاتمه کتاب جمله «خدا را بشناسید» به عنوان پیام معنوی شیعه معرفی می شود و در مورد آن بحث می شود.علامه انسان را دارای منطق خردی می بیند که سبب می شود با سایر موجودات متمایز گردد و اگر از آن به درستی استفاده نماید به حقیقت جهان و گذران بودن این جهان پی می برد.”آن وقت است که انسان اصالت و استقلال را از خود و از هر چیز گرفته بصاحبش رد می کند و دل از هر جا کنده بخدای یگانه می پیوندد و در برابر عظمت و کبریای وی به چیزی جز وی سر تعظیم فرود نمی آورد.“”آن وقت است که انسان تحت ولایت و سرپرستی پروردگار پاک قرار می گیرد.هر چه را بشناسد با خدا می شناسد و با هدایت و رهبری خدا با اخلاقی پاک و اعمالی نیک متلبس می گردد.“”...این است آخرین درجه کمال انسانی و مقام انسان کامل...“

اسلاید 76: پایان