مقرنس

مقرنس

اسلاید 1: مقرنس

اسلاید 2: مقرنسمُقَرنَس آهو پا، پای آهو. یکی از عناصر تزئینی معماری اسلامی و ایرانی استگونه‌ای پیش کردگی یا تاقچه‌بندی آذینی در زیر گنبدها یا نیم‌گنبدهای روی ایوان‌ها و درگاه‌ها، با آجر یا گچ و کاشی است که در آن هر رده از تاقچه‌ها از رده زیرین خود پیش می‌نشیند تا درگاه به هم آید.مقرنس یکی از عناصر تزیینی معماری است که در زیباسازی بناهای ایرانی به ویژه مساجد و آرامگاه‌ها نقش مهمی دارد.

اسلاید 3: مقرنس‌ها را می‌توان ازجمله عناصر موثر در ساختن گنبدها دانست، که بعدها کاربرد اولیه را از دست داده و بیشتر برای تزیین به کار رفته است.مقرنس‌ها معمولاً در سطوح فرو رفتهٔ گوشه‌های زیر سقف کار می‌شوند اما محل قرار گیری این عنصر تزیینی می‌تواند در بالای دیوارها، سقفها....مقرنس نوعی تزئین است با فرورفتگی‌ها و برجستگی‌هایی از روی نظم و قاعده که در بعضی موارد به شکل استالاکتیت آویزان است و در حقیقت این نوع تزئین معماری نوعی تزئین حجم پردازی شده‌استمقرنس نوعی تجسم سه‌بعدی و برجسته نقش‌های هندسی و گره‌چینی‌های معماری و هنر اسلامی است.به کارگیری مقرنس به طور عمده در معماری اسلامی در ایران و کشورهای اسلامی و عربی رشد کرد.

اسلاید 4: مقرنس در مسجد وکیل شیرازمقرنس سردر ورودی مسجد امام اصفهان

اسلاید 5: پیشینه مقرنسبا مشاهده شکل‌های طبیعی قندیل‌های یخی و آهکی درون غارها می‌توان تصور کرد که احتمال دارد هنرمندان نخستین این فن از همان قندیل‌ها برداشتی هنرمندانه کرده‌اند و عیناً آن را در سطوح داخلی وخارجی بناها با استفاده از آجر گچ و یا سیمان به کار گرفته‌اند

اسلاید 6: با بررسی آثار اولیه به جا مانده می‌شود دریافت که مقرنس از آغاز برای تبدیل پلان مربع به دایره استفاده می‌شده است.مسجد جامع اصفهان

اسلاید 7: مقرنس پیش از اسلامکاربرد مقرنس در پیش اسلام شامل ۲ دوره عمده یعنی ۲۵۰ ق. م تا ۲۲۴ ب. م و از ۲۲۴ ب. م تا زمان ظهور اسلام دانسته‌اند.در دوران هخامنشی هنر مقرنس تحولی چشم‌گیر و بارز یافت.مقرنس پیش از اسلام با مقرنس پس از اسلام تفاوت‌های قابل توجه و آشکاری دارد.

اسلاید 8: کعبه زرتشت

اسلاید 9: آرامگاه داریوشکاخ آشورکاخ هتره

اسلاید 10: كعبه زردشت در نقش رستم

اسلاید 11: صرف نظر از برجستگی‌های عمودی در چهار گوشه بنا در انتهای دیوار مقرنسی مرکب از عناصر زیر به چشم می‌خورد.اول: یک قرنیز ظریف بلافاصله پس از دیواردوم: یک ردیف جرزهای مستطیل شکل که در بالای قرنیز اول قرار گرفته و از پائین بریده و آویزاد دیده می‌شود.سوم: ردیفی از طاقچه‌های واقع در بین جرزهاچهارم: قرنیز دیگری که در بالای مقرنس قرار دارد و در واقع نمایانگر سه قسمت اول است.

اسلاید 12:

اسلاید 13: دوران ساسانی را هم می‌توان دوره رواج و پیچیدگی بیشتر عنصر مقرنس در معماری قبل از اسلام دانست. تالار سدستون تخت جمشيد. در بالاي آن مقرنس زيبايي ديده مي‌شود.

اسلاید 14: مقرنس در بناهای اسلامیدر بناهای دورۀ اسلامی می توان نمونه های جالب توجه و کاملی از مقرنس را مشاهده کرد که در نوع خود کم نظیر اند که در ادامه به چند نوع از آنها اشاره میکنیم.

اسلاید 15: برج رسكتگنبد علی

اسلاید 16: برج طغرلمیل رادکان مشهد

اسلاید 17: انواع مقرنس 1- مقرنس‌های جلو آمده: مقرنس‌هایی را می‌گویند که مصالح آن از خود بناست. و در نهایت سادگی و بدون هیچ پیرایه‌ای به صورت آجر یا گچی، انتهای سطوح خارجی نمای بیرون ساختمان را آرایش می‌دهند و استحکام آنها زیاد است.2- مقرنس‌های روی هم قرار گرفته: این مقرنس‌ها افزون‌بر مصالح به کار رفته اصلی بنا از مصالحی مانند گچ و آجر و سنگ که به بنا الحاق و اضافه شده ساخته می‌شوند و در سطوح داخل و خارج بنا به کار می‌روند. این مقرنس‌ها بیشتر در چند ردیف (دو تا پنج یا بیشتر) روی هم قرار دارند و دارای ثبات متوسطی هستند.

اسلاید 18: 3- مقرنس‌های معلق: شبیه همان منشورهای آهکی آویزان در غارها یا استلاکتیت بوده و بیشتر از چسباندن مواد مختلف چون گچ، سفال، کاشی و مانند آن‌ها به سطوح مقعر داخل بنا شکل می‌گیرند. این نوع مقرنس آویزان به نظر می‌رسند و دارای ثبات کمی می‌باشند.4- مقرنسهای لانه زنبوری: چنانکه از نام آن پیداست، شبیه لانه زنبور هستند و در مجموع مانند کندوهای کوچک بر روی هم قرار گرفته دیده می‌شوند. این دسته از مقرنس‌ها تاحدی شبیه به مقرنس‌های معلق هستند.

اسلاید 19: اشکال و تعاریفمقرنس به آنچه شبیه نردبان و پله پله ساخته شده باشد گفته می شود که مانند آویزه هایی قندیل مانند ساخته می شود.به مقرنس قطار بندی نیز می گویند.در واقع مقرنس چیزی شبیه پوزه آهو می باشد.به فاصلۀ هر یک چهارم مقرنس که از یک طرف آغاز و به ضلع دیگر زمینه مقرنس متصل می شود یک قطار می گویند.

اسلاید 20: آلت های مقرنسموش پا: آلتی که از قطار اول به دیوار متصل شده و کمی بر روی دیوار امتداد می یابد موش پا گفته می شود.شاپرک: آلتی سه پهلو است که مابین قطارها قرار می گیرد. و عامل اتصال آلت های مقرنس می شود.این آلت از بسیار باز تا بسیار بسته متغیر است.تخت: تخت تنها عنصری است که به صورت افقی در مقرنس قرار می گیرد و در انواع تخت منتظم،تخت غیر منتظم و تخت لوزی به کار می رود.شمسه: که در وسط هر چشمه یا نیمکار مانند عرقچین در پایان کار قرار می گیرد.طاس: آلتی است که بین دو شاپرک یا بین دو ترنج یا بین دو تی قرار می گیرد و فضاهای فرو رفته مقرنس را بوجود می آورد.مدنی: به طاس های مرتفع که گاه ارتفاعی معادل چند قطار را دارند مدنی گفته می شود.تنوره: تنوره از اجتماع قطارهای مقرنس در یک سمت بوجود می آید.تی: هرگاه بین دو طاس شاپرکی قرار نگیرد و دو طاس پشت به پشت به هم بچسبند حالت تی ایجاد می شود.

اسلاید 21: آلت های مقرنس در نمادو نوع شاپرک

اسلاید 22: معرفی آلت های مقرنس بر روی تخمیر

اسلاید 23: کاسه سازی

اسلاید 24: مقرنس نیمکار یا چشمه سه قطاره

اسلاید 25: اشکال و مدول های بکار رفته در ایجاد مقرنس

اسلاید 26: پلان معکوس و تبدیل سطح چند ضلعی برای اجرای مقرنس

اسلاید 27:

اسلاید 28: شیوه اجرای مقرنسمقرنس‌ها به دو سبک اجرا می‌شوند در هر مقرنس از پایین به بالا عناصر ریزتر و کوچکتر می‌شوند. مقرنس در نقاط مختلفی در سرستون‌ها و گلوئی‌ها و کتیبه‌ها و چشمه‌طاق‌ها کار می‌شود.تخمیر چیست؟سطحی در زیر محل کار که نقشه مقرنس بر روی آن و به اندازه واقعی پیاده می شود . زمین صاف و همواری که نقشه با مقیاس 1/1بر روی آن رسم می شود . اجرای مقرنس با توجه به اینکه با مصالح سنگین مانند آجر و یا با مصالح سبک مانند آینه ، کاشی و گچ ساخته شود متفاوت است که در زیر به دو طریق اشاره می شود:

اسلاید 29: اجرای مقرنس آجری ( دستپوش ) : مثل مسجد جامع اصفهان ، آب انبار آقا سید حسین کاشان ، مسجد امام حسین تهراناجرای مقرنس های معرق ، گچی و آینه کار ی: برای اجرای مقرنس های گچی با رو چوش اینه مانند ایوان بارگاه حضرت معصومه (س) و حضرت عبدالعظیم

اسلاید 30: نمونه های موفق استفاده از نماد مقرنس در بناهای مدرن

اسلاید 31:

اسلاید 32: نمونه مقرنس آویخته در بنای مسجد میرزا تقی همدان