نقش فرش بافی در اقتصاد ایران

نقش فرش بافی در اقتصاد ایران

اسلاید 1: نقش فرش بافيدر اقتصاد ايران

اسلاید 2: چکیده:فرش دستباف ایران عمری به درازای تاریخ هنر و فرهنگ ایرانی دارد شناخت جهانیان از قالی ایران و ستودن آن ناشی از تلاش و شوریدگی مردمانی است که ذوق هنری را با جاذبه های پر رمز و راز فرهنگ و هنر ملی درآمیخته اند فرش بعنوان یکی از ارزشمندترین دستاوردهای مردم ، خود یک فرهنگ می باشد. فرهنگی مرکب از هنرهای دستی مانند طراحی ، برجسته کاری ، نقاشی و صورتگری ، مینیاتور ، تشعیر و تذهیب ، کاشی کاری ، رنگ و رنگ رزی بوده و باعث تکامل و غذای این هنر اصیل گردیده است. این هنر سنت آفرین نیز بوده و بیان کننده حالات ، باورها ، اعتقادات دینی ما می باشد و مکنونات قلبی مردم پاک سرشت را در خود جای داده است . لازم به ذکر است قدیمی ترین فرش جهان فرش پازیریک می باشد . این فرش نشانه هنر و ذوق اقوام ماد یا پارت بوده که در نقطه ای بنام پازیرک در سیبری جنوبی توسط پروفسور رودنکوروسی کشف گردیده است و قدمتی  حدوداً سه هزار ساله دارد.

اسلاید 3: با توجه به اینکه فرش دستباف ایران در زمینه های اقتصادی ، اجتماعی و معیشتی ، فرهنگی ، فنی و هنری جایگاه ویژه و ارزنده ای داراست و نقش مهمی را در اشتغال زایی و ارز آوری و صادرات بر عهده دارد، با چالش ها و معضلات بسیاری روبرو است.از جمله این عوامل  کلیدی  ناهماهنگی تولید با نیاز بازار ، عدم تبلیغات و بازاریابی صحیح و کشف بازارهای جدید ، افزایش تعداد رقبا ، سرقت طرح های ایرانی ، تحریم ، استفاده از مواد اولیه نامرغوب و فقدان حمایت کافی از تولید کنندگان و غیره می باشد و در نهایت ارائه راه حل و راهکارهای پیشنهادی  جهت برداشتن گامی موثری در راستای ارتقاء و حفظ جایگاه رفیع این صنعت از اهداف این مقاله است.

اسلاید 4: مقدمه :فرش‌ دستبافت‌ ايران‌ طي‌ سالهاي‌ اخير به‌ سبب‌ نقش‌ قابل‌ ملاحظه‌اي‌ كه‌ در ايجاد اشتغال‌، كسب‌ درآمد ارزي‌ براي‌ كشور و معرفي‌ ذوق‌، احساس‌ و استعدادي‌ كه‌ بافندگان‌ هنرمند ما به ‌جهانيان‌ داشته‌اند مورد توجه‌ شديد قرار گرفته‌ است‌.بنابراين‌ شايسته‌ است‌ در احياء فرشها و طرحهاي‌ قديمي‌ و سنتي‌ در استان‌ و سراسر كشورمان‌ گامهاي‌ مؤثري‌ را برداشت‌ تا انشاءالله‌ براي‌ شناسان‌ قدر و منزلت‌ فرش‌ ايراني‌ و حفظ ارزشهاي‌ هنري‌ و روشن‌ كردن‌ ابعاد گسترده‌ اقتصادي‌ و اجتماعي‌ آن‌ تحقيقاتي‌ انجام‌شود تا چراغي‌ فرا راه‌ هنرمندان‌ و مسئوليت‌ دست‌اندركار فرش‌ كشور باشد و بتوانيم‌ درحفظ ارزش‌ هنري‌ فرش‌ دست‌ بافت‌ ايران‌ باطرحها و نقشه‌هاي‌ اصيل‌ ايراني‌ و همچنين‌ درفائق‌ آمدن‌ بر مشكلات‌ و موانع‌ توليد، صادرات‌ فرش‌ بكوشيم‌.اميد است‌ با اينگونه‌ تلاشها در توسعه‌، رشد و بهبود كيفيت‌ فرش‌ دستباف‌ ايراني‌ گامهايي‌هر چند كوچك‌ برداشته‌ باشيم‌.

اسلاید 5: نقش فرشبافي در اقتصاد ايران  به طور کلی نقش فرشبافي در اقتصاد ايران عبارتند از: كمك به توسعه اقتصادي     ايجاد شغل      سرمايه گذاري اندك و بهره وري بالا

اسلاید 6: رشد اقتصادي و دستيابي به اهداف مختلف آن امروزه سرلوحه برنامه و فعاليتهاي بسياري از دولتها به ويژه در كشورهاي در حال توسعه مي‌باشد.اين دولتها در برنامه‌هاي توسعه اقتصادي خود اهداف عمده‌اي را درزمينه‌هاي مختلف اقتصاد، اجتماع، سياست و ...دنبال مي‌كنند.در بخش اقتصاد،عمده اهداف دولتها متوجه افزايش توليد ودرآمدملي (رشد اقتصادي)، رسيدن به اشتغال كامل و كاهش نرخ بيكاري، ثبات قيمتها و كاهش نرخ تورم بمنظور حفظ قدرت خريد پول ملي، توسعه صادرات و افزايش درآمدهاي ارزي در جهت تأمين نيازهاي ارزي كشور و تسهيل دراجراي برنامه‌هاي توسعه،وبالاخره توزيع بهتروعادلانه تردرآمدها درجهت برقراري عدالت اقتصادي درجامعه مي‌باشد.دستيابي به توسعه اقتصادي به سهم خودبروجوه مختلف زندگي افرادازقبيل سطح زندگي ومعثيت ورفاه، آموزش بهداشت عمومي و شاخصهاي جمعيتي مانند نرخ مرگ ومير، ميانگين طول عمر و ميزان زاد و ولد تأثيرات شگرف مي‌گذارد.دولتها براي نيل به اهداف خود ودستيابي برتوسعه اقتصادي ناگزير از اتخاذ سياستها و خط مشي‌هاي هماهنگ با شرايط و اوضاع و احوال اقتصادي، اجتماعي و ... كشور هستند.

اسلاید 7: جایگاه فرش دستباف در ایران فرش دستباف از جایگاه های ویژه ای در کشورمان برخوردار است چرا که نقش خاصی را در زمینه های فرهنگی ، اقتصادی ، اجتماعی ایفا می کند.

اسلاید 8: جایگاه فرهنگی فرش دستباف فرش بعنوان یکی از دستاوردهای مردم خود یک فرهنگ می باشد که با هنرهای دیگر ترکیب شده و باعث تکامل و توسعه این هنر اصیل گردیده است . هنرهای مانند مینیاتور ، طراحی ، تشعیر و تهذیب ، خاتم کاری ، رنگ رزی ، کاشی کاری و غیره . این هنر خود سنت آفرین است و بیان کننده حالات ، باورها ، اعتقادات و آداب و رسوم مردم در این سرزمین می باشد. به لحاظ فرهنگی می توان گفت : فرش تنها کالایی است که ذکر نام آن با نام ایران عجین می باشد. بخش عمده ای از هنر و تمدن ایران مدیون فرش است و یکی از بهترین راه ها و ابزار انتقال فرهنگ اصیل ایران به دیگر جوامع می باشد . سابقه تولید آن قریب به سه هزار سال بوده و این هنر صنعتی دارای تکنولوژی بومی و پشتوانه عظیم طرح و نقشه همراه با تنوع منطقه ای است.

اسلاید 9: جایگاه اجتماعی فرش دستباف فرش از نظر اجتماعی و شاخص های مربوط به آن نیز دارای اهمیت فراوانی است. الف – اشتغال : شامل اشتغال در جمعیت شهری و روستایی و عشایر به شکل تمام وقت و پاره وقت همچنین شاغلین فعالیت های قبل از بافت مثل طراحان ، نقاشان ، استادکاران و ... و شاغلین فعالیت های بعد از بافت مثل صادرکنندگان ، بازاریابان و غیره

اسلاید 10: ب - تثبیت جمعیت روستایی :کمک به تثبیت بخشی از جمعیت روستایی وعشایری کشوروجلوگیری از مهاجرت آنان و ایفای نقش مکمل شغلی در کنار شغلهای زراعت دامداری و باغبانی ، بالا رفتن درآمد روستاییان و پر کردن اوقات فراغت آنان از ابعاد برجسته اجتماعی این عنصر محسوب می شود . این صنعت 20 شغل جانبی مانند رنگرزی ، چله کشی ، نقشه کشی و ... دارد . و در قالب 18 اتحادیه استانی و 730 تعاونی فرش شهرستانی و روستایی با عضویت 370 هزار نفر بوده است . تعداد بافندگان مشاغل و حرفه های وابسته رقمی حدود 2 میلیون نفر بافنده و 10 میلیون نفر که بطور غیر مستقیم در زیر مجموعه این صنعت می باشند.

اسلاید 11: جایگاه اقتصادی فرش دستباففرش ایران علاوه بر اینکه با اقتصاد خانواده ها گره خورده است در اقتصاد کشور نیز نقش مهمی دارد . بطوریکه با کیفیت موجود ، سالانه 5 میلیون متر مربع انواع فرش دستباف در کشور تولید شده که دو سوم آن صادر می گردد. این صنعت علاوه  برکسب اعتبار و شهرت برای میهنمانان و شناساندن خلاقیت و هنر ایرانی به جهانیان ، در ارز آوری و اشتغال زایی و کسب درآمد نقشی حائز اهمیت دارد زیرا اولاً ارزش افزوده این صنعت حدود65% است. در ثانی فرآورده های این صنعت بزرگترین رقم صادرات غیر نفتی را تشکیل می دهد. همه ساله به کمک این کالا بخشی از کسری موازنه پرداخت های بازرگانی جبران می گردد . و از این راه مقدار قابل توجهی ارز عاید کشور می شود که هیچ کالایی غیر از نفت این چنین ارز آور نیست . همچنین حجم تولید را گسترش می دهد و به تولید ناخالص ملی می افزاید .

اسلاید 12: صادرات فرش ایران در حال حاضر به حدود 32 کشور جهان صادر می شود. اگر چه بازارهای سنتی فرش ایرانی مانند:ایتالیا، امارات، لبنان وژاپن عمده بازارهای هدف محسوب می شوند اما رشد چشمگیر صدورفرشهای ایرانی به سه کشور برزیل ، آفریقا و چین نیز در خور تأمل است. فرش دستباف به دلیل مرغوبیت وطراحی ویژه،بازاری گسترده ونسبتاًانحصاری داشته وبا وجودرقبایش همچنان جایگاه نخست راازآن خود دارد.ارزش صادرات فرش ایران در سال گذشته به 556میلیون دلاررسید که این رقم نسبت به سال پیش ازآن حدود 27/12درصد رشد داشت. وازاین میان کشورهایی نظیرآلمان،امارات، لبنان وایتالیا عمده بازارهای هدف محسوب میشوند.براساس برنامه ریزی صورت گرفته سهم صادرات صنایع دستی وفرش دستباف ازکل صادرات غیر نفتی کشوردرسال جاری حدود یک میلیارد دلارپیش بینی شده که سهم فرش ازاین میان حدود 600میلیون دلار خواهد بود.

اسلاید 13:  چالش ها و معضلات1- افزایش تعداد رقبا :در حال حاضر رقیبان این صنعت که چند کشور از جمله چین ،ترکیه وافغانستات بوده‌اند افزایش یافته و کشورهایی مثل هند، مصر، پاکستان ،مراکش ونپال وهمچنین رومانی،آلبانی وبلغارستان میزبه تکاپو افتاده و به تولید فرش می پردازند.2- سرقت طرح های ایرانی :کشورهای رقیب با استفاده از طرح و نقشه های ایران اقدام به تولید فرش های مشابه پرداخته اند که این امر صدمات زیادی به صنعت فرش در کشور ما وارد کرده است.

اسلاید 14: 3- تحریم :وجود مسایل سیاسی و تحت الشعاع قرار گرفتن صادرات فرش به واسطه تحریم ها و نپیوستن ایران ، سازمان تجارت جهانی به همراه سایر تنگناها بر صادرات و عرضه فرش در بازارهای جهانی می تواند تاثیر گذار باشد .  که البته تحت این شرایط نیز ایران هنوز سیر صعودی خود را حفظ کرده است. 4- نا هماهنگی تولید با نیاز بازار:تحقیقات اندکی که در زمینه بازاریابی فرش دستباف در ایران انجام شده به کاستی هایی از قبیل کمبود اطلاعات به روز درباره خواسته و گرایش مصرف کنندگان عدم توجه به نوع نیاز و حساسیت مشتریان ، خلاء مدیریت و برنامه ریزی در شناسایی سلایق کشورهای مختلف و عدم آشنایی دقیق با تقاضای بازارهای هدف و صنعت در مشارکت یا برپایی نمایشگاه های بین المللی فرش دستباف می باشد.

اسلاید 15:

اسلاید 16: 5-عدم تبلیغات و بازاریابی بهینه :یکی از نکات مهم در این صنعت تبلیغات است فرش دستباف نیازمند تبلیغاتی غیر سنتی  است تا بتواند جایگاه رفیع خود را حفظ کند و تحقق این امر مستلزم هماهنگی در کلیه ابعاد تبلیغاتی کشف وتوجه به نیازها و حساسیت های مشتریان ، توجه به تعییرات گروههای خریدار و کنترل رفتار رقبا و استفاده از شیوه های نوین مبادله می باشد. بازاریابی نیز در ایران بصورت علمی دنبال نمی شود و هنوز جنبه سنتی دارد و پس از تولید فرش برای یافتن مشتری اقدام می شود. 6- بحران اقتصادی جهان: نظر به اینکه فرش در مجموعه کالاهای لوکس قراردارد و تقاضا به آن به شدت به درآمدوابسته است.لذا تجارت فرش دستباف باتغییرات روند متغیرهای اقتصادی و غیر اقتصادی رابطه ای تنگاتنگ دارد.

اسلاید 17: 7-استفاده ازمواداولیه نامرغوب: افزایش قیمت مواد اولیه باعث افزایش هزینه تمام شده میگردد که درپی آن برخی ازتولید کنندگان به مواداولیه نامرغوب که ارزان ترمی باشد روی آورده که این امرازعوامل اصلی ازرونق افتادن وافت کیفیت فرش دراین صنعت می باشد. 8- فقدان تنوع درنقشه ها:این امر باعث روی آوردن مردم به سمت فرشهای ماشینی شده که ازتنوع بسیاری دررنگ وطرح برخوردارند وهمچنین دربازارهای جهانی با توجه به سرقت طرحهای ایرانی،فرشهایی که دارای طرحهای مشابه ایرانی و با قیمت نازلتری همراه بوده انتخاب مناسبی برای جایگزینی فرش ایرانی هستند.

اسلاید 18: 9- فقدان حمایت های مالی و معنوی کافی از بافندگان :پایین بودن دستمزد بافندگان و بیمه نبودن دست اندرکاران تولید فرش از جمله مهمترین این معضلات می باشد که نیازمند ثبات در قوانین موجود و اعطای جوایز و تشویق جهت ترغیب و حمایت از  تولید کنندگان این صنعت می باشد.

اسلاید 19: جايگاه‌ فرش‌ در اقتصاد ملي‌: مهمترين‌ جنبه‌هاي‌ اقتصادي‌ فرش‌ دستبافت‌ رامي‌توان‌ دراشتغالزايي‌، تحصيل‌ ارزو كمك‌ به‌ بهبود اقتصاد روستا دانست‌.فرش‌ دستباف‌ به‌علت‌ مرغوبيت‌ وكاربري‌ و قيمت‌ تمام‌شده‌ بالاي‌آن‌،بيشتر، مصرف‌ خارجي‌ داشته‌ و بازارصادراتي‌ آن‌ نسبت‌ به‌ بازار داخلي ‌بسيار گسترده‌تراست‌. بنابراين‌هرگونه‌ ركود دربازارصادراتي‌ آن‌منجربه‌ بيكاري‌ وكاهش‌ درآمد درميان‌بسياري‌ازشاغلين‌صنعت‌فرش‌ مي‌گردد. با اين‌ استدلال‌ گسترش‌بازارهاي‌ صادراتي‌ فرش‌اثرمثبتي‌ برافزايش‌رفاه‌ وبالا رفتن‌ درآمدسرانه‌ روستائيان‌خواهد داشت‌ وضعيت‌ فرش‌ يكي‌ ازابزارهاي‌ توسعه‌ روستايي‌ است‌.وزارت‌ بازرگاني‌به‌ عنوان‌ متوليان‌ امر توسعه‌روستايي‌ دركشور، سازماندهي‌ تعاونيهاي ‌توليد فرش‌ وفعال‌ نمودن‌ بخش‌ صادرات‌ و بازرگاني‌ آن‌را دراولويتهاي‌ برنامه‌هاي‌ خودقرار داده‌ است‌.

اسلاید 20:

اسلاید 21: اشتغالزائي‌ صنعت‌ فرش‌: درشرايط كنوني‌ اقتصاد،ايجاد اشتغال ‌يكي‌ازمحورهاي ‌مهم‌ سياستهاي ‌دولت‌ محسوب ‌مي‌شود. صنعت‌ فرش‌ دستباف‌ يكي‌ از صنايع‌ كاربراست‌ كه‌ با هزينه‌هاي‌ ثابت‌ اندك‌ و بااستفاده‌ ازتجهيزات‌ ساده‌ در كارگاههاي‌ خانگي‌ موجب‌ اشتغال‌ زائي‌ دراقتصاد كشورمي‌شود اين‌ صنعت‌ علاوه‌ بر قالي‌ بافي‌ فعاليتها و مشاغل‌ جانبي‌ ديگري‌ را نيزدربرمي‌گيرد كه‌ نرخ‌ اشتغال‌ زائي‌ اين‌ صنعت‌ را افزايش‌ مي‌دهد از جمله‌ مشاغل‌ جانبي‌مي‌توان‌ به‌ كار نخ‌ ريس‌، نختاب‌، رنگ‌ فروش‌، رنگرز، طراح‌، چله‌كش‌، گره‌ زن‌، صادر كننده‌،بازرگانان‌ اشاره‌ كرد . به‌ طوركلي‌ مشاغل‌جانبي‌ صنعت‌ فرش‌ حدود 26 شغل‌ مي‌شود.طبق‌ يك‌ برآورد نيروي‌ انساني‌ شاغل‌ در صنعت‌ فرش‌ دست‌ بافت‌ در طي‌ دهه‌هاي‌ اخيرروندي‌ فزاينده‌ داشته‌ است‌. هر چند روند آن‌ ثابت‌ نبوده‌ و نوساناتي‌ در برخي‌ دوره‌هامشاهده‌ مي‌شود.

اسلاید 22: اقتصاد ايران، به گفته غالب صاحب نظران، هم اكنون در مرحله «گذر» به سر مي‌برد و كم و بيش با شرايط و مشكلات مشابه كشورهاي در حال توسعه مواجه مي‌باشد. نرخ بالاي بيكاري، افزايش مستمر قيمتها و بالاخره كمبود منابع ارزي و ريالي براي اجراي پروژه‌ها و برنامه‌هاي توسعه اقتصادي كه در سنوات اخير به تصويب رسيده و به اجرا درآمده است، برضرورت ايجاد اشتغال و كاستن از نرخ بيكاري، مهار تورم و همچنين توسعه صادرات به منظور افزايش درآمدهاي ارزي تاكيد مي‌كند. در ادامه اهميت فرشبافي در اقتصاد ايران مورد بررسي قرار مي‌گيرد. نقش فرشبافي در ايجاد اشتغال  نقش فرشبافی در تولید و ایجاد در آمد نقش فرشبافی در توسعه صادرات وکسب در آمد

اسلاید 23: نقش فرشبافي در ايجاد اشتغال: اگر فرض كنيم كه تعداد خانوارهاي فرشباف كشور و جمعيت آنها وهمچنين تعداد افراد شاغل در امر فرشبافي در فاصله سالهاي 1375 تا 1378افزايش نداشته باشد . مي‌توان نتيجه گرفت كه معادل 9 درصد از جمعيت كل يا (8/24 درصد از جمعيت مناطق روستايي كشور) براي تأمين تمام يا بخشي ازمعشيت خود به فرشبافي متكي هستند و معادل 10درصد از نيروي كار كشور به صورت پاره وقت يا تمام وقت در اين صنعت، شاغل مي‌باشند. براساس بعضي برآوردها، برابر هر ده نفر فرشباف يك نفر در مشاغل و حرفه وابسته به فرشبافي از قبيل پشم فروش، ريسنده، رنگرز، طراح،رفوگر و تاجر فرش فعاليت دارد.

اسلاید 24: نقش فرشبافي در توليد و ايجاد درآمدرشد اقتصادي ازافزايش ارزش توليد ناخالص داخلي دريك دوره مالي ناشي مي‌شود و توليد ملي مجموعه‌اي ازارزشهاي افزوده درتوليد انواع كالاها وخدمات است . از آنجا كه فرش ارزش افزوده فراواني دارد ودرتوليد آن كمترين نيازارزي وجود دارد .درحالي كه منشاً كسب درآمد مي‌باشد ،اهميت بسزايي درمجموعه توليد ملي دارد. صاحبنظران اين رقم را در سال1378، معادل 110ميليارد دلارمي‌دانند. سهم فرش بافي درتوليد ناخالص داخلي كشوردر كمترين برآورد با سهم بخش معدن برابرودربرآورد دوم ازمجموعه سهم بخشهاي معدن وآب و برق وگاز بيشتراست. سهم فرشبافي درسال 1378 معادل 45/ 2 درصد بوده است.

اسلاید 25: نقش فرشبافي در توسعه صادرات و كسب درآمد ارزيتقريباً قريب به اتفاق كشورهاي توسعه يافته صنعتي وفراصنعتي فعلي موقعيت ممتاز وشاخص اقتصادي ،اجتماعي وحتي سياسي حال حاضر خود را درنتيجه توجه به بازارهاي خارجي واتخاذ سياست‌هاي مناسب درجهت تشويق صادرات بدست آورده‌اند.درمراحل اوليه رشد و توسعه اقتصادي ، توسعه صادرات نه تنها براي مردم اين كشورها موجد شغل و درآمد بوده است ، بلكه درآمدهاي كلان ارزي حاصل از فروش توليدات داخلي در بازارهاي خارج ازكشور، سرمايه مورد نياز براي اجراي پروژه‌هاي عظيم اقتصادي و دستيابي به فناوري پيشرفته را فراهم كرده است . كشورهاي درحال توسعه فعلي نيز كه درچند دهه اخير كم و بيش شرايط كشورهاي توسعه يافته درمراحل اوليه رشد و توسعه را تجربه كرده‌اند با ملاحظه دستاوردهاي فعلي آنان راه گريز از شرايط فعلي و تحقق اهداف خود را در توجه به بازارهاي خارجي و تشويق وتوسعه صادرات مي‌دانند.

اسلاید 26: صاحبنظران و دست‌اندركاران توليد فرش آمارگيريها را مطابق با واقع نمي‌ دانند به گفته آنها مركز آمار ايران به دلايل فني موفق به شناسايي و آمارگيري از كليه خانوارهاي فرشباف نشده است. از نظر آنان نتايج آمارگیری تنها بخشي از واقعيتهاي موجود را معكس مي‌كند. براساس همين آمار نيز مي‌توان اهميت ويژه فرشبافي را درايجاد اشتغال براي بخشي از جمعيت كشور بررسي كرد. نكته قابل توجه اينكه بخشي از تفاوت در ارقام صادرات سالهاي مختلف ناشي از تغيير درمبناي قيمت گذاري صادراتي (و ثبت آمار فرشهاي صادراتي) مي‌باشد.همچنين تغيير در سياست‌هاي ارزي و مشوق‌هاي صادراتي تاثيرعمده بركاهش يا افزايش صادرات فرش در سالهاي مختلف داشته است. در مقايسه با سهم ديگر كالاها در جمع ارزش صادرات غيرنفتي كشور، فرشبافي دراين زمينه نقش بسيار با اهميتي دارد.صاحب نظران اقتصادي نيزبا اشاره به محدوديت‌هاي موجود دربازارهاي داخلي اين قبيل كشورها برضرورت توسعه صادرات تاكيد دارند.

اسلاید 27: جایگاه صنعت فرش در اقتصاد و گره های صادرات قالی ایرانازمهمترین ویژگیهای صنعت فرش دستباف ایران می توان تولید انبوه وعدم نیاز به تشکیلات وسیع اداری ویا موسسات بزرگ مالی،ایجاد اشتغال ودرآمد به ویژه درمناطق روستایی،عدم احتیاج به سرمایه گذاری زیاد،ایجاد اشتغال در مشاغل جنبی نظیرپشم ریسی،رنگرزی و…متکی بودن برامکانات داخلی ومنبع مهم ایجاد درآمدهای ارزی، نام برد.صنعت قالیبافی در درون خود چندین شغل جانبی ازجمله رنگرزی،چله‌کشی،نقشه‌کشی،تهیه نخ‌های کرکی و ابریشمی و فروشندگان فرش دارد، به طوری‌که نزدیک به ۱۰میلیون نفر در سراسر کشور به صنعت و هنرقالیبافی وحرفه‌های جنبی آن اشتغال دارند. بنابراین نقش فرش در اشتغالزایی و کسب درآمد برای بافندگان غیر قابل انکار است.

اسلاید 28:

اسلاید 29: صنعت فرش ازلحاظ اشتغالزایی، ایجاد ارزش افزوده وتحصیل ارز نقش قابل توجهی دراقتصاد ایران دارد. این صنعت ضمن این که کمترین میزان ارزبری را دارد، کم هزینه ترین شیوه ایجاد اشتغال درکشور را نیز به خود اختصاص داده است. امروزه تعداد کثیری در این صنعت مشغول فعالیت هستند و بیشترین جمعیت شاغل در این صنعت را زنان تشکیل می دهند.به گزارش نشریه برنامه سازمان مدیریت برنامه وبرنامه ریزی، درمجموع با بررسی صادرات فرش در طول سه برنامه گذشته از یک طرف سهم فرش از صادرات غیرنفتی درحال کاهش است و ازطرف دیگر ارزش مطلق صادرات فرش نیز روند نزولی دارد. واین کاهش منحصر به ایران نبوده است،بلکه کشورهای رقیب وکل جهان نیز با تنزل ارزش صادرات فرش مواجه بودند. کاهش ارزش صادرات فرش دستباف در ایران متاثرازعوامل بسیاری است که تاثیرهریک بر صادرات یکسان نبوده است.

اسلاید 30: بالا بودن قیمت تمام شده فرش دستباف ایران درمقایسه با کشورهای رقیب؛ پاکستان وهند موجب شده تا قیمت متوسط هر کیلوگرم فرش دستباف ایران طبق آمارمنتشره درسال ۲۰۰3میلادی برابر با 26 دلار باشد. درحالی که متوسط قیمت فرش درکشورهای پاکستان وهند به ترتیب هرکیلوگرم ۱۵ دلار و۹ دلاراست.ازجمله عوامل داخلی دیگر، مربوط به سیاستهای تجاری وارزی متفاوت درمقاطع مختلف است.برخی ازاین سیاستها آثارمطلوبی بر رونق وارتقای صادرات داشته و برخی دیگر آثار نامطلوبی بر صادرات دراین بخش گذاشته است. می توان به سیاست آزادسازی تجارت خارجی و رفع موانع صادراتی درابتدای نخستین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشوراشاره کرد که به رونق صادرات فرش کمک کرد.

اسلاید 31: وهمچنین معرفی نرخ ارز شناور برای کالاهای صادراتی و واردات بدون انتقال ارز به همراه سیاست های تکمیلی دیگر در امر توسعه صادرات نقش مؤثر داشته است. از جمله عوامل خارجی مؤثر در کاهش صادرات در سالهای اخیر می توان به کاهش تقاضای فرش دستباف در بازارهای جهانی به دلایل متعدد از جمله ظهور کالاهای اساسی جانشین فرش دستباف با قیمت های نسبتا“ ارزان، رکود اقتصادی جهان و بیکاری و کاهش درآمدهای ناشی از آن اشاره کرد.

اسلاید 32: متمرکز بودن بازارهای صادراتی وتأثیر منفی آن برارزش صادرات ازعوامل خارجی دیگراست.ازجمله آثارمنفی متمرکزبودن بازارفرش می توان به شکستن قیمت ها به علت رقابت ناسالم تعدادی ازصادرکنندگان دریک بازاریا چند بازار محدود اشاره کرد که با اشباع بازار مذکور صادرکنندگان به منظور جلوگیری از راکد ماندن سرمایه خود به قیمت شکنی یا رقابت ناسالم اقدام می کنند.همچنین رکود اقتصادی کشورهای عمده واردکننده فرش می تواند صادرات فرش کشوررا تحت تأثیرقراردهد. علاوه بر این برخی ازعوامل بازارتشکیل اتحادیه های اقتصادی وتجاری میباشند وبا وضع تعرفه ها مانع ورود کالاهای صادراتی کشورهای غیرعضو اتحادیه مذکور می شوند.

اسلاید 33: افزایش رقابت پذیری در بازار جهانی از دیگر عوامل خارجی است که با روند آزادسازی تجارت خارجی در سالهای اخیر به علت باصرفه بودن صنعت فرش برای کشورهای رقیب به ویژه هند و پاکستان به دلیل ارزان بودن نیروی کار، استفاده از تعرفه های ترجیحی، مشابه سازی و تقلید و تبلیغات و پیگیری راهبردهای نفوذی در بازارهای جهانی و حمایت دولت آنها از قالی بافان روند رو به رشدی داشته است. از ویژگی های رقابت پذیری این است که ضمن ارتقای کیفیت، قیمت نیز کاهش می یابد. این مساله باعث شده که در سالهای اخیر سهم کشور ما از صادرات جهانی فرش و سهم کشورهای رقیب افزایش یابد.

اسلاید 34: عامل خارجی دیگر که در کاهش صادرات فرش نقش داشته است، نبود تبلیغات کافی و فقدان راهبرد نفوذی بازاراست. تبلیغات به صورت مختلف نقش مهمی درمعرفی فرش دستباف دربازارهای جهانی دارد.دربرخی کشورها ازجمله هند،دولت صندوقی را برای تبلیغات وبسط بازارهای جدید تشکیل داده است.اگرماامروزدرکشورخود برای گسترش بازاربرنامه ریزی نکنیم،درآینده بدون تردید کاهش بیشترصادرات فرش دستباف را تجربه خواهیم کرد.سرمایه گذاران، تجارخارجی ومدیران فروشگاه های زنجیره ای کشورهای اروپایی وآمریکایی دربررسی چالشهای صادرات فرش دستباف ایرانی به مواردی نظیر قیمت بالا،حضورواسطه ها،بحران مالی جهانی وسلیقه یابی دررنگ فرشها در کشورهای مختلف اشاره دارند.در پایان ضروری است که با توجه به اینکه اقتصاد و بازرگانی جهانی تغییریافته است، ایران باید وضعیت تجارت و ارتباطات تجاری خودرابا سیستم جدیدجهانی متناسب کند،زیرا امروزه دیگرصادرات فرش به شکل سنتی امکان ‌پذیر نیست.استفاده ازشبکه اینترنت وارتباطات خاص رایانه‌ای یکی از این راه‌هاست.

اسلاید 35: در جايي‌ بايد ذكر كرد كه‌ جهت‌ كمك‌ به‌ قالي‌ بافان‌ كم‌ درآمد كه‌ طعمه‌ مناسبي‌ براي‌ دلالان‌و واسطه‌ها بوده‌ به‌ ناچار در جهت‌ توسعه‌ وگسترش‌ تقلب‌ وبافته‌ هاي‌ پست‌ قدم‌ برمي‌دارند چه‌ اقدامي‌ شده‌ است‌؟آن‌ واحدهاي‌ تعاوني‌ توليد گسترده‌ که جنس‌ دراختيار قالي‌باقان‌ بگذارد وبافته‌هاي‌ آنان‌ را بخرد و يا به‌ آنها كمكهاي‌ فني‌ و آموزش‌ بدهد در كجاها قرار دارند؟تمام‌ واحدهاي ‌توليدي‌ نيازمند برنامه‌ ريزيهاي ‌درازمدت‌ براي‌ تأمين‌ مواد اوليه‌، مصالح‌، كمكهاي‌فني‌ ، دادن‌ وام‌ وايجاد تعاوني‌ است‌ واين‌ حداقل‌ كاري‌ است‌ كه‌ درباره‌ حرفه‌اي‌ اين‌ چنين‌ مفيد و كم‌ توقع‌ وغيروابسته‌ مي‌تواند صورت‌ گيرد. درزمينه‌ نظريات‌ مخالف‌آميزدربرخورد با مسأله‌ فرش‌ مي‌توان‌ به‌ چند عامل‌ اشاره‌ كرد از جمله‌:الف‌:فرش‌بافي‌ حرفه‌اي‌استعماري‌ ـاستثماري‌ و باعث‌ جلوگيري‌ ازرشد اجتماعي‌ است‌.ب‌: فرش‌ بافي‌ در مقابل‌ هجوم‌ صنايع‌ ماشيني‌ محكوم‌ به‌ عقب‌نشيني‌ است‌.پ‌: فرش‌ كالائي‌ لوكس‌، تجملي‌ غيرمردمي‌ است‌.

اسلاید 36: پيشنهادات‌: 1ـ شناسايي‌ و ايجاد ظرفيت‌ در بازارهاي‌ جديد فرش‌.2ـ تلاش‌ در راستاي‌ حفظ هويت‌ فرش‌ ايراني‌.3ـ بالا بردن‌ كيفيت‌ و استانداردهاي‌ فني‌ در فرشهاي‌ صادراتي‌ ايران‌ در جنبه‌هاي‌ مختلف‌طراحي‌، نقشه‌، بافت‌، مواد اوليه‌4ـ كوشش‌ در راستاي‌ هر چه‌ بهداشتي‌تر كردن‌ فعاليتهاي‌ بافندگان‌ و ايجاد محيطي‌ مساعد وسالم‌ به‌ منظور جلوگيري‌ از وارد آوردن‌ صدمات‌ جسماني‌، روحي‌ و رواني‌ به‌ بافندگان‌ كه‌عمدتا“ زنان‌ و دختران‌ روستايي‌ هستند.5ـ ايجاد تسهيلات‌ بانكي‌ واعتباري‌ براي‌ گروههاي‌ مختلف‌ از جمله‌: دست ‌ اندركاران‌،توليدكنندگان‌،صادركنندگان‌،بخشهاي‌مشاوره‌اي‌،تخصصي‌و بازاريابي‌.

اسلاید 37: 6 ـ افزايش‌ سرمايه‌گذاري‌ در صنعت‌ فرش‌ دستبافت‌.7 ـ تقويت‌ تعاونيها با مشاركت‌ فعال‌ وواقعي‌ توليد كنندگان‌ ودست‌ اندركاران‌ اين‌ بخش‌ وكوتاه‌ كردن‌ دست‌ واسطه‌هاي‌ زائد.8 ـ حفظ طرحها و نقشه‌هاي‌ سنتي‌ و قديمي‌ فرش‌ دستبافت‌ كشور.9-حمایت های دولتی: امروزه باقی ماندن فرش بعنوان یک منبع درآمد اقتصادی برای خانوارها وارزآوری نیازمند حفظ و توسعه بازارهای صادراتی و حمایت دولتی است.ازطریق اعزام هیاتهای تجاری،تبلیغات گسترده،بیمه قالیبافان،سرمایه گذاری در زمینه آموزش وانتقال سلیقه مشتری به بدنه تولید وغیره 10-خلاقیت درطرح وثبت آن: تشویق طراحان فرش به کشیدن طرحهایی مطابق با سلیقه بازارهای مختلف بدون خدشه وارد کردن به اصالت رنگ وطرح های اصیل فرش ایران.طراحان،نقاشان می توانند با نگاهی موشکافانه به گذشته وآینده با خلاقیت

اسلاید 38: نوآوری باعث توسعه این صنعت گردند و در عین حال باید طرح ها و نقشه ها و الگوهای فرش ایرانی به ثبت جهانی برسد تا مانع از سرقت این طرحها گردد. (در حال حاضر این امر به کمک میراث فرهنگی آغاز گردیده است.)11-جشنواره های فرش و تجلیل ازفعالان این عرصه: این امر می تواند نظام عرضه مستقیم رابا حمایت ونظارت دولت اصلاح کرده و به جای نمایشگاه فروشگاه محوری درسرلوحه کارقرار گیرد.برگزاری جشنواره ها وهمایش های تجلیل از فعالان  حوزه فرش در رشد و توسعه  فرش بسیار حائز اهمیت است.12- مشتری مداری: فرش نه تنها کالایی زیبا و نفیس بلکه در عین حال کاربردی و مصرفی است و خریداران به همه ابعاد فرهنگی ، هنری ، اجتماعی و اقتصادی آن توجه دارند. مشتری مداری ارزش افزوده و جایگاه هنری فرش را ارتقاء می بخشد.

اسلاید 39:  نتیجه گیریفرش دستباف ایران،نماد فرهنگ،ذوق وهنرایرانی است وازآنجائیکه محصولی چند بعدی بوده ودارای جنبه های مختلفی می باشد.حفظ وصیانت ازاین صنعت بسیارحائز اهمیت است توجه به بهره وری وکاهش قیمت تمام شده،اعزام هیات های تجاری به کشورهای هدف به منظورتوسعه بازار،دعوت از هیات های تجاری خارجی ، تبلیغات کیفیت و مزیت فرش ایرانی و حمایت از فعالان این عرصه  موجب می شود تا هنر – صنعت فرش بعنوان یکی از منابع اصلی صادرات غیر نفتی جایگاه والاتری را در عرصه جهانی کسب نماید.امید است که با طرح هدفمندی یارانه ها و برنامه ریزی ها و پیش بینی های بعمل آمده درحوزه بسته های حمایتی ازسوی دولت،که اقتصاد کشور رو به وضعیت مطلوب تری روی آورده و بستر مناسب تری درعرصه فعالیتهای اقتصادی خصوصاً صنعت فرش و صادرات آن فراهم گردد.

اسلاید 40: نگاه آماري به وضعيت صادرات فرش دستباف ايران وجهان طي ساليان اخيرنمودار شماره 1: صادرات فرش دستباف كشورهاي رقيب به جهان از سال 2000 الي 2005

اسلاید 41:

اسلاید 42: با تشكرازتوجه شماگردآورندگان:نسرين خوش صفاتپروانه پوراكبربهار 93