پاورپوینت درباره ی آرایه ایهام.(کلاس هفتم)

پاورپوینت درباره ی آرایه ایهام.(کلاس هفتم)

اسلاید 1: آرایه ی ایهام دبیر آقای رجبیسازنده امیر حاجی صفری

اسلاید 2: ایهام یا توریة آوردن واژه‌ای است با حداقل دو معنی که یکی نزدیک به ذهن و دیگری دور از ذهن باشد. مقصود شاعر گاه معنی دور مثل داستان تاریخی یا موضوعی بین دو نفر یا ضرب المثل، و گاه معنی نزدیک است. در ایهام، واژه یا عبارت به گونه‌ای است که ذهن بر سر دوراهی قرار می‌گیرد بین داستان اصلی و داستان گذشته تاریخی و یا میان نفرات یا ضرب المثل و نمی‌تواند در یک لحظه یکی از دو معنی را انتخاب کند. گرچه دریافتن اینکه کدام معنی اصلی است و کدام فرعی، بسته به رابطهٔ کل کلمات مصرع یا بیت با کلمهٔ دارای ایهام است. البته در بعضی اشعار هر دو معنی قابل قبول است.این انتخاب، کاری آسان نیست و این حالت روانی عموماً باعث التذاذ ادبی می‌شود. زمانی خواننده می‌تواند آرایه ایهام را دریابد که از معانی مختلف واژه‌ها و عبارات آگاه باشد.ایهام از مهم‌ترین آرایه‌های به‌کار رفته در شعر حافظ است.

اسلاید 3: نمونه هاز گریه مردم چشمم نشسته در خون است // ببین که در طلبت حال مردمان چون است(حافظ)معنی نزدیک مردم و مردمان در این بیت مردمک و مردمکان چشمان گریان و خونبار عاشق در برابر معشوق است، ولی، در معنایی دورتر و عمیق‌تر، با ظرافت و هنرمندی کم‌نظیری، حال و احوال تمامی مردمان عاشقی‌کشیده و خون‌گریسته را بر خاطر و روان خواننده می‌پاشاند.یا هر کلمه می‌تواند با کلمهٔ مترادف خود نیز ایهام داشته باشد:در سخن مخفی شدم مانند بو در برگ گلهر که دارد میل دیدن در سخن بیند مرا(زیب‌النسامخفی)که با «مخفی» (تخلص شاعر) که هر دو کلماتی مترادف هستند ایهام دارد.

اسلاید 4: انواع ایهامایهام تناسبایهام تناسب عموماً با درگیر ساختن ذهن خواننده بر سر انتخاب یک معنی از میان چند معنی لغت، لذّت ادبی ایجاد می‌کند. تفاوت ایهام ساده با ایهام تناسب آن است که در ایهام، هر دو معنی پذیرفتنی است اما در ایهام تناسب، تنها یک معنی به کار می‌آید و معنی دوم با واژه یا واژه‌های دیگر یک تناسب (مراعات نظیر) ایجاد می‌کند. بیشترین ایهام تناسب در ادبیات فارسی در اشعار حافظ و سعدی است؛ مانند:چنان سایه گسترد بر عالمیکه زالی نیندیشد از رستمیدر بیت بالا منظور سعدی از «زال» نه پدر رستم بلکه «پیرزن سفیدموی» است اما با «رستم» ایهام تناسب ساخته‌است.بی مهر رخت روز مرا نور نماندهوز عمر مرا جز شب دیجور نماندهدر این بیت حافظ با زیبایی هرچه تمام‌تر واژه مهر را آورده تا مهر در معنای خورشید و آفتاب با روز که در ادامه مصرع آمده تناسب ایجاد کند.از حافظ:رابطه بین «هوا» و «باد» در این بیت:در چمن باد بهاری ز کنار گل و سروبه هواداری آن عارض و قامت برخاستکه «هوا» در این بیت به معنی میل است نه به معنی هوایی که با باد تناسب دارد.