گازها و بخارات

گازها و بخارات

اسلاید 1: گازها و بخارات

اسلاید 2: گازها و بخارات گازها تعدادشان بسيار زياد و عده اي از آنان در بعضي از توليدات صنعتي بمقدار قابل ملاحظه اي به مصرف مي رسند و برخي نيز در اثر فعل و انفعالات شيميايي در موقع تهيه عده اي از مواد توليد مي گردند . اغلب گازها داراي بوي نافذ بوده و به مقاديري ناچيزي پس از انتشار قابل تشخيص مي باشند

اسلاید 3: رنگهای بعضی از گازهابعضي از آنها داراي رنگهاي خاصي بوده و در غلظت هاي معين اين رنگ را مي توان تميز داد، چنانچه رنگ گاز كلر سبز و بوي آن نافذ و خفه كننده است . رنگ اكسيد ازت زرد خرمايي و محرك و سرفه آور است . بخارات برم قهوه اي خرمايي و خفه كننده مي باشد . همچنين عده اي از گازها داراي رنگ و بوي خاصي نيستند و يا به زبان ديگر بي رنگ و بو مي باشند و بدين ترتيب وجود آنها به آساني حس نمي شود و اين گازها در صورتي كه خاصيت سمي داشته باشند بسيار خطرناكند . نمونه اينگونه گازها اكسيد كربن و گازكربنيك است

اسلاید 4: اهمیت نشت گازعلاوه بر داشتن خواص سمي، تعدادي از گازها داراي قابليت اشتعال مي باشند و ممكن است در اثر عدم تشخيص وجود آنها و برخورد شعله ايجاد آتش سوزي هاي مهيب نمايند و خطرات جاني و مالي زيادي به بار آورند . از اين رو مسئله نشت گاز، جستجو و تعيين مقدار آنها در صنعت اهميت خاصي دارد

اسلاید 5: انواع گازهادر بررسي بيماريها و عوارض ناشي از گازهاي مختلف كه در صنعت و يا در حين كار در محيط هاي مختلف با آنها سرو كار داريم مي توان گازها را در گروههاي زير طبقه بندي نمود . الف ـ گازهاي محرك ب ـ گازهاي خفه كننده ج ـ گازهاي سمي د ـ گازهاي اشك آور

اسلاید 6: گازهاي محرك : اثر گازهاي محرك بصورت التهاب و تحرك چشم و بيني و دستگاه تنفسي فوقاني ظاهر مي شود . هرچه اين گازها زودتر و آسانتر حل شوند اثر آنها بر مخاط چشم و بيني و دستگاه تنفسي زودتر آشكار مي گردد همچنين هر چه اين گازها بدبوتر باشند زودتر كارگران به نجات خود اقدام مي كنند ولي اگر دير حل شوند و يا بوي بد نداشته باشند امكان ايجاد خطر زيادتر و بيشتر است

اسلاید 7: آمونياك : گازي است بي رنگ با بوي زننده . كارگران كارخانجات يخ سازي، سردخانه ها، كارخانجات سازنده آمونياك مواد محترقه، رنگ سازي، كود شيميايي و غيره در معرض اين گاز و خطرات آن هستند، استشمام و تماس با آن سبب تحريك مجاري تنفسي و مخاط چشمها مي شود . اگر كارگران مدت زيادي در معرض اين گازها قرار گيرند ورم گلو و پرده هاي صوتي بوجود مي آيد و خفقان عارض مي شود

اسلاید 8: فرمالدئيد : اين گاز داراي بوي زننده و محرك بوده و در تجارت بصورت مايع توزيع مي شود . فرمالدئيد براي ضد عفوني انبارها، در دباغي ها، كاغذ سازي ها، مركب سازي و بمقدار فراوان در صنعت پلاستيك سازي از آن استفاده مي شود و كاركنان اين مشاغل در معرض خطر آن قرار دارند . ورم ملتحمه چشمها، رينيت، فارنژيت، سوزش گلو و سرفه از علائم باليني است . اگر انگشتان دست به فرمالدئيد آلوده شود ناخن ها درد مي گيرد و نوك انگشت ها قهوه اي و ناخن ها نرم مي شوند

اسلاید 9: كلر : گازي است زرد مايل به سبز با بويي تند كه در تجارت در سيلندر هاي فولادي و بصورت مايع حمل مي شود و مورد مصرف قرار مي گيرد . كارگران كارخانجات، تهيه كننده كلر و حمل و نقل آن و مصرف كنندگان در معرض خطرات اين گاز قرار دارند . در صنايع نساجي، كاغذ سازي، شيمي پالايش نفت و تهيه هيدروكربن هاي كلرينه مصرف مي شود. براي ضد عفوني آب و سبزيجات از آن استفاده مي كنند . كلر بعد از استنشاق با رطوبت مخاط دستگاه تنفس تركيب مي شود و اسيد كلريدريك بوجود مي آيد كه سبب تحريك مخاط مي شود . اگر پوست بدن در معرض كلر قرار گيرد در آن سوختگي ايجاد مي شود كه بسته به تراكم گاز و مدت تماس آن سرخي ساده تا تاول هاي متعدد مشاهده خواهد شد . تحريك مخاط چشمها، ورم ملتحمه، رينيت و فارنژيت از ديگر اثرات سمي اين گاز بشمار مي رود

اسلاید 10: دي اكسيد ازت :اين گاز در هواي سرد به رنگ زرد، در درجه حرارت معمولي اتاق سرخ قهوه اي و در موقع گرم شدن شكلاتي رنگ مي شود . كارگران سازنده اسيد نيتريك، مواد منفجره، رنگ سازي، نيتروسلولز سازي آنها كه فلزات را قبل از آب دادن با اسيد نيتريك تميز مي كنند و جوشكاران در معرض خطر اين گازند . سردرد، وزوز كردن گوشها، طپش قلب، تنگي نفسي، سيانوز، سوزش چشمها، بي قراري و بيخوابي از علايم مسموميت با اين گاز بشمار مي رود

اسلاید 11: گازهاي خفه كننده : مواد خفه كننده در دو دسته مواد خفقان آور ساده و خفقان آورهاي شيميايي جاي دارند . از گروه گازهاي خفه كننده ساده، متان، اتان، استيلن، انيدريد كربنيك و از دسته گازهاي خفه كننده شيميايي منواكسيد كربن، اسيدسولفيدريك و سيانورها را مطالعه مي نماييم

اسلاید 12: متان : در طبيعت فراوان است و به گاز مرداب معروف مي باشد . در نفت خام، گازهاي زير زميني و معادن زغال سنگ بطور آزاد وجود دارد . از فساد گياهان در مردابها نيز بوجود مي آيد . در موقع تقطير نفت آزاد مي شود و در كراكينگ در اثر شكسته شدن مولكولهاي بزرگ نفتي ايجاد مي شود . اين گاز براي تهبه هيدروژن و سوخت است . گازي است بي رنگ، بي بو و سبك تر از هوا، علت انفجارهاي معادن زغال سنگ گاز متان و بعضي اوقات مخلوط متان و گاز اكسيدكربن است . استنشاق آن توليد بيماري و يا مرگ نمي كند مگر اينكه انسان در محل مسدود باشد و اين گاز جاي هوا را اشغال كرده باشد .

اسلاید 13: اتان :قبلاً در يخچالها استفاده مي شد ولي امروزه در مصارف مختلفي از جمله براي توليد هالوژنها بكار مي رود، گازي است خنثي و كمي سنگين تر از هوا كه از نظر خطرات مشابه متان مي باشد

اسلاید 14: استيلن : گازي است بي رنگ، خالص آن بوي بدي ندارد و علت بوي بد كه در جوشكاري ها استشمام مي شود هيدروژن سولفوره مخلوط با آن است كه به علت ناخالصي كاربيد مي باشد . براي حمل و نقل آن از سيلندرهاي فولادي كه محتوي استون است استفاده مي شود . زيرا اين گاز در استون بخوبي حمل مي شود .

اسلاید 15: منو اكسيد كربن :گازي است بي رنگ، بي بو، بيمزه و بسيار سمي كه از هوا سبك تر است و از سوختن ناقص مواد هيدروكربن بوجود مي آيد . كارگران كوره هاي نفتي و ذغالي، كارگران پالايشگاههاي نفت و گاز، كارگران معادن زغال سنگ، كارگران لباسشويي، مكانيك خودروها، آشپزها، خانه دارها و غيره در معرض خطر اين گاز هستند

اسلاید 16: coميل تركيبي هموگلوبين خون، كه عامل انتقال اكسيژن به بافتهاي بدن است منو اكسيد كربن دويست مرتبه بيشتر از ميل تركيبي آن با اكسيژن است . از اين رو وجود مقدار كمي از اين گاز در هواي تنفسي قادر است مقادير زيادي هموگلوبين خون را به كربوكسي هموگلوبين كه يك تركيب پايدار است تبديل كند و از مقدار هموگلوبيني كه اكسيژن را به بافتهاي بدن مي رساند بكاهد .

اسلاید 17: منواکسید کربنكاهش تيز بيني و تيز هوشي، سردرد، احساس فشار در پيشاني، ضعف و تهوع، تيرگي رويت، ضربان شديد قلب از علائم مسموميت با اين گاز مي باشد كه در صورت عدم معالجه و غلظت زياد گاز مي تواند منجر به مرگ گردد

اسلاید 18: گازهاي سمي : اين گازها خواص سمي زيادي دارند و استنشاق آنها سبب بروز اختلالات شديد در بدن مي شود

اسلاید 19: آرسين :گازي بي رنگ با بويي شبيه سير و يكي از خطرناك ترين گازهاست . با وجود اينكه موارد استعمال زيادي در صنعت ندارد هر جا ارسنيك و يا فلزاتي كه با آنها ارسنيك وجود دارد در معرض هيدروژن تازه قرار گيرند آرسين توليد مي شود

اسلاید 20: آرسين :به محض جذب از راه تنفس وارد خون مي شود و بعلت تمايل شديد به هموگلوبين جذب گويچه هاي قرمز شده و آنها را متلاشي مي كند و هموگلوبينوري و آنمي نتيجه آن است . استشمام بوي سير از دهان، شكم درد، كمر درد، درد مفاصل، هذيان، هيجان، توهم و تشنج از علايم مسموميت با اين گاز مي باشد كه در موارد شديد به مرگ منجر مي گردد .

اسلاید 21: فسفين :گازي است بي رنگ با بويي شبيه ماهي گنديده و سنگين‌تر از هوا در درجات حرارت پايين جامد و يا مايع و يا در موقع حرارت دادن بصورت گاز در مي آيد . اين گاز بسيار بي ثبات است به وسيله حرارت و اكسيژن اكسيده مي شود . در تجارت به صورت مايع و در استوانه هاي فولادي حمل مي شود

اسلاید 22: حالت ضعف شديد، تلوتلو خوردن، تهوع، استفراغ، كم شدن فشار خون و نبض و تنگي نفس از علائم مهم باليني است . در غلظت هاي بالا به علت ناراحتي كليوي، به خصوص فلج مراكز عصبي مرگ حتمي است

اسلاید 23: استيبين : گازي است بي رنگ با بويي نامطبوع، بسيار ناپايدار است و با اكسيژن و مواد ديگر تركيب و بزودي تجزيه مي شود . اگر اسيد قوي با يكي از تركيبات آنتيموان مجاور شود اين گاز آزاد مي شود . تهوع و استفراغ، شكم درد، كمر درد، درد مفاصل از علائم باليني مسموميت با اين گاز است

اسلاید 24: هيدروژن سلنيوم :گازي است بي رنگ با بويي شبيه سير، از هيدروژن سولفوره سمي تر ولي ناپايدارتر از آن است. در كارخانجاتي كه آلومينيوم و مس از سنگ معدن آنها استخراج مي كنند، در چاپخانه ها، در برخي صنايع شيميايي و در ساختن و مصرف بعضي مركب ها كارگران ممكن است در معرض آن قرار گيرند تحرك مخاط چشم و بيني، استشمام بوي سير از دهان مسموم، تهوع و استفراغ، وزوز گوش، حالت ضعف شديد، بزرگ شدن كبد و طحال از جمله علايم مسموميت بشمارمي رود

اسلاید 25: گازهاي اشك آور تعداد گازهاي اشك آور زياد بوده و ذكر مشخصات تمامي آنها در اين مجموعه ميسر نيست، لذا در اينجا فقط به ذكر اسامي برخي از آنها اكتفا مي كنيمكلرواستوفنون اتيل يد استات بروموبنزيل سيانايد استات يد كلراستن يدورسينامون تري كلر آنتيموان

اسلاید 26: گرد و غبار( پنوموكونيوزها ) تركيب گرد و غبار در واقع تركيب همان جسم اصلي است كه از آن توليد گرديده و ممكن است داراي منشاء معدني باشد مانند گرد وغبار حاصل از شكستن و خرد شدن سنگها و صخره هاي معدني ممكن است منشاء آلي داشته باشد مانند گردوغبار حاصل از گندم و آرد و پشم و غيره و يا داراي منشاء شيميايي باشد مانند گرد و غباري كه از تركيبات مواد شيميايي آلي و معدني در صنعت توليد مي گردد مثل كروماتها، بي كروماتها، حشره كشها و غيره .

اسلاید 27: بیماریهای گرد وغباردر اصطلاح علمي بيماريهايي را كه در اثر گردوغبار ايجاد مي شود بنام نوزوكونيوزها Nosoconioses مي شناسند و چنانچه اين بيماري در دستگاه تنفسي رخ دهد به آن پنوموكونيوز Pneumoconiose گفته مي شود. پنوموكونيوز از لغت يوناني « پنومو » به معني ريه و « كونيوز » يعني گرد و غبار گرفته شده است . بعبارت ديگر پنوموكونيوزها شامل گروهي از بيماري هاست كه در نتيجه استنشاق ذرات گرد و غبار در بعضي از مشاغل ايجاد مي گردد

اسلاید 28: شرايط محيطي : پنوموكونيوزها را با توجه به شرايط محيطي كه سبب بوجود آمدن آنها مي شوند مي توان به دو دسته تقسيم كرد 1- پنوموكونيوزهاي شغلي 2- پنوموكونيوزهاي غير شغلیمنظور از پنوموكونيوزهاي غير شغلي عبارت از تغييراتي است كه در ريه شهر نشين ها در اثر استنشاق هواي آلوده شهري ايجاد مي گردد

اسلاید 29: گرد و غبارهاي بي اثر اينگونه گردوغبارها اثرات فيبروزي روي نسوج ندارند . بقاياي حاصل از اين گردو غبارهادر نسوج لنفاتيك ريوي توسط اشعه ايكس قابل رويت هستند . اين پديده داراي اثرات آماده كننده‌گي براي سل و يا ساير عفونت ها را ندارد و عمل ريه ها را مختل نمي كند . از انواع گردوغبار بي اثر مي توان گچ، سنگ آهك و سنگ مرمر را نام برد .

اسلاید 30: گرد و غبارهاي سمي اينگونه گردوغبارها را كه بنام گردوغبار «بارآورنده » نيز مي نامند . معمولاً همگي ايجاد پنوموكونيوزهاي فيبروتيك مي نمايند . بسته به نوع گرد و غبار آثار و علائم بيماري پس از مدتي در افراد ظاهر مي گردد و در اثر طول مدت تماس، شخص به عوارض سخت ريوي دچار شده و ظرفيت تنفسي بتدريج كم مي گردد و علائم خاص كلينيكي تظاهر مي نمايد .

اسلاید 31: اين بيماريها معمولاً كشنده نبوده و ماهها و سالها و تا آخر عمر فرد گريبانگير مبتلا مي باشد و منجر به از كار افتادگي و عليل شدن شخص خواهد شد . از مهمترين انواع گردوغبارهاي سمي، سيليس، آسبست ( پنبه كوهي )، سيليكاتها قابل ذكرند

اسلاید 32: راه هاي پيشگيري براي گرد و غبارالف ـ جايگزيني : استفاده از اين روش اساسي ترين راه كنترل بيماريهاي ناشي از كار بوده و عبارت از استفاده از ماده ديگر به عوض ماده بيماري زا با داشتن خصوصيات فني آن ماده مي باشد، در بعضي از موارد مي توان به جاي اسبستوس از پشم شيشه استفاده كرد

اسلاید 33: ب ـ استفاده از ماشيين آلاتي كه بصورت سيستم بسته قادر به خرد كردن سنگهاي استخراجي از معدن مي باشند به جاي استفاده از چكش و ديگر وسايل خردكننده اي كه گرد و غبار زيادي توليد مي نمايند . ج ـ استفاده از مرطوب كردن مواد بخصوص در قسمتهاي نساجي و يا مخلوط كردن آسبستوس با ساير مواد جهت جلوگيري از ايجاد گردوغبار .

اسلاید 34: د ـ استفاده از تهويه موضعي براي دور كردن گردو غبار از منبع توليد . ه ـ استفاده از كيسه هاي غير قابل نفوذ براي حمل مواد از معادن تا كارخانجات و يا انبارها.وـ استفاده از دستگاههاي مخصوص براي تميز كردن ماشينها . ز ـ رعايت اصول نظافت عمومي در كارگاهها . ح ـ آموزش كاركنان .م ـ استفاده از وسايل حفاظت فردي .ي ـ آزمايشات و اقدامات پزشكي