گلابی
اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم موضوع: گلابی ارائه دهنده :بهار1400 1
اسلاید 2: مقدمه دومين درخت از گروه سيب سانان Pomidoidea درخت گلابي است . اين درخت از نوع ( ژانر ) Pyrus بوده و داراي گونه هاي متعددي است . از دسته درختان خزان كننده بوده و تمام گونه هاي وحشي آن در نيمكره شمالي از شرق به غرب پراكنده هستند . حدود 20 گونه ( ESPECES ) از اين نوع شناخته شده است ، كه از نوع قابل توجهي برخوردارند . بين آنها از بوته هاي كوچك تا درختان بزرگ ، بعضي خاردار و بعضي بي خار ديده ميشود . حدود نصف اين گونه ها بومي اروپا و شمال افريقا و آسياي صغير و سواحل مديترانه بوده ، بقيه كلاً بومي آسيا مي باشند . گلابي هاي كاشته شده فعلي حاصل هزاران سال تلاش بشر براي انتخاب بهترين ها و اصلاح آن ها ميباشد . تقريباً 90 % واريته هاي گلابي هاي كاشته شده از گونه معروف Pyrus Communis بوجود آمده اند . اين گونه گسترده ترين گونه گلابي در باغداري امروزة دنيا بحساب ميايد . بنظر گياه شناسان اين گونه احتمالاً از اختلاط يك گونه وحشي بومي قفقاز بنام Pyrus caucasica كه داراي ميوه هاي نسبتاً درشتي است با گونه وحشي ديگري به اسم Pyrus Nivalis بوجود آمده است . يك دسته گلابي هاي اهلي ديگري نيز وجود دارد كه اصطلاحاً به گلابي هاي ريگدار معروف ، بومي شرق آسيا در منطقه ژاپن و چين ميباشد . به عقيده اكثر دانشمندان اين ارقام از گونه كه بومي شرق دور است بدست آمده اند و اصطلاحاً در باغباني به آنها گلابي ريگدار ژاپني ( Japanese sand pears ) مي گويند . تعدادي از دانشمندان گياه شناسي آنها را از گونه ديگر بومي شرق دور به اسم Pyrus Ussuriensis مي دانند . بهر صورت اين دسته از گلابي ها از روزگاران بسيار دور ( حدود 1100 سال قبل از ميلاد طبق مدارك مكتوب موجود ) در شرق دور كاشته مي شده اند . البته در طي قرون مثل واريته هاي گلابي هاي گونه P . Communis اختلاط ها و هيبريدهائي بين خود بوجود آورده اند كه ارقام فعلي را تشكيل ميدهند.2
اسلاید 3: درخت گلابی در ایران درخت گلابي از دوران ما قبل تاريخ بعلت حضور طبيعي آن در فلات ايران مورد توجه مردم اين سامان قرار گرفته و نسبت به انتخاب ارقام بهتر وحشي و با كاشتن بذر و دانه كه اختلاطي از ارقام گوناگون طبيعي را بمنصة ظهور ميرساند ، انواع گلابي ها در مناطق مختلف كشور بوجود آمده است . كليه واريته هاي بومي ايران از گونه p . communis يا خروج بدست آمده اند و ارقام نيمه وحشي آن هنوز هم در گيلان ، آذربايجان ، كردستان كاشته مي شود و ميوة آنها مصرف محلي و منطقه اي دارد ( بيشتر در شمال و شمال غربي ) . علاوه بر آنها واريته هاي از گونه هاي شرق دور در اثر ارتباط مداوم مردم ايران با چين از راه تركمنستان با ايران وارد و با شرايط محلي تطلبق و جزء ارقام محلي درآمده اند . هنوز مطالعات سيستماتيك روي اين ارقام بعمل نيامده است و از نظر نياي ژنتيكي وضع آنها مشخص نيست . 3
اسلاید 4: تشکیل و نمو میوه اكثريت ارقام گلابي مثل سيب ولي كمتر از آن ، بطور كامل يا تا حدودي خود ناسازگار Self Incompatible مي باشند . تعداد قليلي از ارقام هستند كه نسبت به همديگر ناسازگار و عقيم مي باشند . اين مسئله در شرايط اقاليم مختلف در ارقام متداول در كشور هنوز مورد بررسي علمي قرار نگرفته است و تاكنون بعلت مخلوط كاشته شدن ارقام متعدد در يك باغ يا در يك منطقه محدود ، درختان از پولن همديگر به حد كفايت بار ميگرفته اند . ولي در آتيه كه لازم است باغهاي جديد از يك يا دو واريته ممتاز بوجود آيد ، مسئلة مثل گيلاس و سيب مطرح خواهد شد و لازمست از هم اكنون روي درجه ناسازگاري و تلقيح پذيري ارقام مهم تجارتي از قبيل شاه ميوه ـ نطنزي ـ پيغمبري ـ قوسي ـ تاشكندي و ... مطالعاتي از نقطه نظر بعمل آيد . تا لزوم و يا عدم لزوم انتخاب رقم پولن دهنده براي هر رقم مشخص و به مردم توصيه و راهنمائي گردد . همچنين در مورد ارقام خارجي متداول در ايران رقم ويليام ( بارلت ) ـ بوره هاي ردي ـ دوشس و بوره ژيفارود ... اين بررسي در شرايط گوناگون مناطق كشت ضرورت دارد . زيرا درجه حرارت و شرايط اقليمي در هر منطقه كشت روي اين مسئله تاثير ميگذارد . كما اينكه رقم بارلت ( ويليام ) در شرايط اقليمي جلگه هاي مركزي آمريكا كه اغلب سالها هواي بهاره گرم و مساعد ميباشد ( حدود حداقل 16 درجه سانتي گراد بمدت 80 ساعت در زمان گل ) متجاوز از 80 درصد گلها ميتوانند بدون تلقيح ، بصورت پارتنوكارپيك بارور شوند ولي اگر در سالي آب هوايي مساعد نباشد و هواي ملايم بالاي 16 + درجه سانتي گراد در دوران گل بوجود نيايد بدون داشتن رقم پولن دهنده و كمك زنبور ها ميزان باردهي همان واريته همان محل خيلي كمتر خواهد گرديد . بطور كلي ميتوان گفت شرايط مساعد براي تلقيح گلهاي گلابي وجود گرما در حد 16 الي 30 درجه سانتي گراد بمدت يك هفته در دوران گل مي باشد . اگر در اين دوران هوا سرد يا باراني و مرطوب باشد و فعاليت زنبورها بعلت نا مناسب بودن هوا محدود گردد حتماً از ميزان باردهي كاسته خواهد شد ( حتي با گذاشتن كندو ) . با توجه به مراتب فوق براي احتراز از هر گونه ريسك بهتر است باغهاي گلابي را از دو يا سه رقم كه نسبت به همديگر تطابق جنسي دارند و قادر به تلقيح گلهاي همديگر هستند بوجود آورد . تنها مي توان نسبت را طوري تنظيم كرد كه اكثريت محصول از رقم ممتاز انتخابي باشد . خوشبختانه اكثر ارقام مرغوب همديگر را ميتوانند تلقيح كنند . 4
اسلاید 5: تنگ کردن میوه بعضي سالها برخلاف تلاش هاي لازم براي ازدياد جوانه هاي گل و بالابردن تعداد ميوه به ثمره رسيده ، به منظور بدست آوردن حداكثر محصول كوشش هائي در جهت عكس يعني تقليل تعداد ميوه به نفع باقيمانده از نظر درشتي ، و هم چنين برقراري تعادل ميوة توليد شده با نيرو و قدرت درخت جهت به كمال رسانيدن بار موجود ، و در عين حال توليد جوانه هاي گل به تعداد لازم براي سال آينده لازم است بعمل آيد . اين عمليات را تحت عنوان تنك كردن ميوه مياورند . تنك كردن ميوه مثل ساير درختان از جمله گلابي يا با دست يا با پاشيدن محلولهاي شيميائي شبه هورموني ميسر است ، هر چند اصولاً در اكثر ارقام گلابي اين كار برخلاف سيب زياد واجب نيست ميتوان گفت درخت گلابي از اين نظر عاقل تر از سيب عمل مي كند . يعني با توليد بار متوسط جوانه كافي نيز براي سال بعد ذخيره مي كند ( البته در شرايط خوب از نظر غذا و نور و آب ) . علي رغم حكم كلي فوق در بعضي ارقام پر بار تنك كردن مفيد و لازم است در اين ارقام از يك جوانه 3 ـ 5 ميوه توليد مي شود كه بهتر است تعداد آنها را به 2 عدد تقليل بدهيم . اين عمل موقعي ضرورت پيدا مي كند كه كل بار درخت از حد معقول و معمول بيشتر باشد . اگر بارگيري درخت سنگين باشد براي ايجاد تعادل باردهي با رشد گياهي و درشت تر كردن ميوه ها بهتر است ميوه ها را بعد از خاتمه ريزش هاي طبيعي اول سال حدود 50 ـ 70 روز بعد از گل تنك كرد . اين عمليات بايد توجيه اقتصادي داشته باشد يعني در شرايط مي توان اينكار را تجويز كرد كه ارزش ميوه درشت تر در بازار به مراتب بيشتر از بهاي ميوه هاي كوچكتر باشد ، روي گلابي اين عمليات را مي توان تا زمان رسيدن به تاخير انداخت . بدين معني كه برداشت را ابتدا از ميوه هاي درشت شروع كرده ، اجازه داده شود كه ميوه هاي ريزتر چند روزي بيشتر روي درخت بمانند تا به حجم و وزن آنها افزوده شود . در اين فرصت كم تقريباً هر روز معادل 2/5درصد به حجم ميوه افزوده مي شود . ولي در اينكار نبايد زياد تاخير رواداشت . زيرا بعضي ارقام من جمله رقم معروف ويليام ( بارلت ) يا هم چنين شاه ميوه اگر زياد روي درخت بماند و برسد مغز آن سياه و فاسد خواهد شد و يا در انبار بعد از چيده شدن دچار عارضه خواهد گرديد . در ارتباط در مسئله تنك كردن ميوه گلابي مثل سيب مي توان يك قاعده كلي را ملاك عمل قرار داد ، و آن تناسب تعداد برگ با تعداد ميوه در مجاورت آن مي باشد . اصولاً براي هر ميوه حدود 20 الي 30 عدد برگ سالم لازم است. 5
اسلاید 6: محدوديت هاي اقليمي : 1 ـ هوا : بطوريكه ميدانيم گلابي جزء درختان سردسيري برگ ريز ( Deciduous ) بوده و به يك دوره استراحت زمستانه نياز دارد . اين استراحت براي تكامل جوانه هاي گل و شكستن دوران خواب در اين دسته از گياهان ضرورت قطعي دارد . براي اغلب ارقام گلابي حدود 600 الي 1500 ساعت حرارت زير 7 + درجه سانتي گراد كفايت مي كند . اين مقدار برودت تقريباً معادل مقداريست كه براي اكثر ارقام سيب ها نيز لازمست . در بين ارقام عمده تجارتي گلابي خارجي ، رقم بارلت ( ويليام ) بيشتر از سايرين به هواي سرد نياز دارد ( حدود 1000 تا 1100 ساعت ) . در مناطقي با زمستان ملايم مثل نوار شمالي مناطق گرميري كشور يا در قسمت هاي پست سواحل درياي مازندران توجه به اين نكته و پرورش درختان سردسيري از جمله گلابي بايد مد نظر باشد . اگر بدون توجه به اين مسئله به احداث باغ از ميوه جات سردسيري بشود . ممكن است در مورد ارقامي مثل رقم بارلت مشكلاتي از نظر باز شدن نامرتب گلها در بهار ، يا نامنظم بودن زمان رسيدن ميوه و عواقب ناشي از آنها مواجه گردند . اكثر ارقام گلابي برودت هاي زياد را در زمستان بخوبي تحمل مي كنند درجة برودت خطرناك براي گلابي را اكثر پژوهشگران حدود 25 ـ درجه سانتي گراد ذكر كرده اند . ولي عملاً ارقامي در مناطق خيلي سرد كشور وجود دارند كه درجات تا 30 ـ درجه سانتي گراد را نيز تحمل مي نمايند البته هنوز هيچگونه مطالعه علمي روي دوام و نياز گلابي هاي محلي به سرما در كشور ما بعمل نيامده است . اظهار نظر فوق صرفاً بر اثر مشاهدات و مشهوداست . گلابي هاي مناطق سردسير در سراب و اردبيل و مشكين شهر شاهد اين مدعا ميتوانند بود . در بين ارقام خارجي كه در ايران نيز بمقدار قابل توجهي كشت ميشود ، دوام رقم بارلت به سرماي زمستانه كمتر از سايرين است . بنابراين از كشت آن در مناطق خيلي سرد بايد احتراز كرد . بطور كلي بهتر از سرمايه گذاري براي احداث باغهاي گلابي در مناطق خيلي سرد كه درجة بروردت آنها در اكثر سالها به 25 ـ درجه سانتي گراد مي رسد خوداري گردد ( نظير اردبيل ـ همدان ـ فيروزكوه ـ ميبد و نظاير آنها )6
اسلاید 7: 2 ـ نياز به آب : احتياج گلابي براي آب را مي توان متوسط به حساب آورد . درختان گلابي بطور كلي به شرايط نامناسب رطوبت در خاك متحمل تر هستند و طاقت بيشتري به شرايط خشكي يا زيادي رطوبت خاك نشان مي دهند . روش آبياري باغ هاي گلابي فرقي با ساير درختان ندارد و بر حسب موقعيت و امكانات از انواع سيستم هاي آبياري از قطره اي ، باراني تا نشتي و كرتي ميتوان استفاده نمود . نياز متوسط درختان گلابي را به آب بر حسب شرايط مختلف خاك و هوا و پايه و رقم ميتوان بين 10 ـ 12 هزار متر مكعب در سال قبول كرد . زيادي و فراواني بارندگي زمستانه و پائيزه نمي تواند نياز درخت را به آب در طول تابستان هاي خشك و بي باران نظير ايران ، بدون آبياري كمكي بر طرف بكند . رطوبت مناسب خاك در طول دوران رشد ميوه بخصوص زمان درشت شدن آن نهايت ضرورت را دارد . مثل سيب و اكثر درختان ميوه آبياري با هر سيستمي كه انجام گيرد بايد طوري تنظيم شود كه از خيس شدن طوقه جلوگيري گردد والا خطر پوسيدگي طوقه ، مخصوصاً اگر خاك سنگين و درخت عميق تر از طوقه كاشته شده باشد ، وجود خواهد داشت و عمر بهره دهي درخت را كوتاه تر خواهد كرد . 7
اسلاید 8: 3- خاك : در مورد خاك نيز وسعت تطابق گلابي با انواع خاكها بهتر از سيب است . بخصوص دوام آن در خاكهاي سنگين و مرطوب بيشتر مي باشد . اين تحمل محيط مربوط نبايد مجوزي باشد براي احداث باغهاي گلابي در اراضي زهدار با خاكهاي سنگين . مثل ساير درختان ميوه بهترين خاك مناسب گلابي خاكهاي شن و رسي و يا رس و شني ( Sandy or Clay Loam ) و عميق ، با تحت الارض بلامانع براي نفوذ ريشه و آب و هوا مي باشد . خاك بايد از نمك و آهك زياد خالي باشد . PH بالاتر از 7 را نمي پسندد . در خاك هاي آهكي با PH بالاي 5/7 بعلت قلبائيت زياد ناشي از آهك فعال و همچنين در خاكهاي سنگين كه خوب تهويه نمي شوند بعلت خفه گي و سوء تغذيه ريشه ضعيف شده و درختان مبتلا به زردي خواهند شد . از ارقام خارجي واريته كيفر ( Kieffer ) بيشتر از ساير ارقام به خاكهاي خشك و سبك تطابق نشان داده است . 8
اسلاید 9: ارقام گلابي : رقم هاي اوليه گلابي كه از كاشت بذور بدست آمده بودند بعلت هتروژن بودن گلها حاصل اختلاط گروه ارقام گوناگون با تخمك رقم هاي ديگر بوده و در نتيجه داراي خواص بسيار متفاوت بوده اند . اينها وارث خصوصيات و صفاتي بودند كه از اجداد متعدد خود گرفته بودند . اين ارقام حاصل از كاشت بذور هيپريد ( مخلوط ) در دوران قبل از ميلاد مسيح به اروپا راه يافته اند . بعقيدة دانشمندان اين درختان اولين بار از شمالغرب ايران يا شمالغرب هيماليا در قرون قبل از تاريخ در طي مهاجرت هاي گروهي قبايل به اروپا برد شده اند ، و احيانا از 1000 سال قبل از ميلاد كشت و پرورش آنها در اروپا متداول بوده است كما اينكه در همين زمان هوموگلابي را جزء ساير ميوجات باغ آلسينوس ( Alsinous ) ذكر مي كند . اسم چند رقم گلابي را دانشمند معروف رومي تئوفراستوس ( Theo phrastus ـ 286 ـ 370 ق م ) در كتاب خود از گلابي هاي وحشي و پيوندي انتخاب شده اسم مي برد و طرز پيوند كردن آنها را شرح مي دهد . Pliny ( ق م ) از 40 واريته گلابي كه در آنزمان در امپراتوري رم كاشته مي شدند ، اسم مي برد . زمان كشف آمريكا ( 1429 ) گلابي در ايتاليا فرانسه آلمان انگلستان به وسعت نسبي قابل ملاحظه اي كشت مي شد ولي چندان اقدامي در جهت اصلاح يا انتخاب ارقام مرغوب بعمل نيامده بود و همان ارقام قديمي از عصر مسيح كه كاشته مي شد متداول بود . تحقيق علمي روي اين ارقام بذري با خواص گوناگون اصلي گلابي از سالهاي 1730 تا 1842 و بعد از آن بوسيله متخصصين اصلاح نباتات ابتدا در بلژيك و بعد فرانسه شروع گرديد . 9
اسلاید 10: از بين ارقام گوناگون گلابي ، فقط تعداد قليلي از ارزش بالاي اقتصادي برخوردارند ( حدود 24 واريته ) كه آنها را مي توان به دو تيپ اروپايي و شرقي ( شرق دور ) تقسيم كرد . از ارقام شرقي تعداد معدودي در غرب ( اروپا و آمريكا ) بصورت تجارتي كشت مي شود . بيشترين اين واريته ها و در چين و ژاپن و كره رايج و خواهان دارند . در ايران كم و بيش از اين ارقام وارد و بومي شده و كشت مي شود . بعضي ها بي جهت اين ارقام را نسبت به ارقام گلابي هاي نرم از درجه پست تري ميدانند . در صورتيكه اكثر ارقام انتخاب شده از اين گروه داراي خواص و كيفيت بسيار مطلوبي مي باشند . اين دسته از گلابي ها داراي نسج ترد ، آبداربا طمعي شبيه سيب مي باشند . تنها عيبي كه مي توان وارد دانست وجود تعدادي دانه هاي سفت كه بيشتر در اطراف تخمدان جمع شده اند مي باشند . ( ريگ دار ) بعضي از ارقام آنها در ايران جزء گلابي هاي مرغوب و مطلوب در آمده و به مقادير محدود كاشته ميشوند از قبيل گلابي سبري ولي بازار بين اللملي گلابي هاي نرم بدون ريگ كه داراي نسج خانه اي مي باشند به آنها تريج مي دهند از اختلاط دو گونه P . communis و p . pyrifolia رقم معروف كيفر ( kieffer ) و لوكنت ( leconte ) بوجود آمده اند كه در آمريكا جزء ارقام پرطرفدار بحساب ميايند . تمام ارقام گلابي ديپلوئيد ( Diploid ) بوده است. فقط ارقام vicar , Burre Diel تريپلوئيد هستند. چند رقم نيز از موتاسيون ( جهش جنسي ) ارقام معروف بوجود آمده اند مانند يك موتان از ويليام ( بارلت ) كه تتراپولويد بوده هم چنين يك تتراپولويد ديگر از يك واتريته انگليسي به اسم فرتيليتي بدست آمده است . در كشور ما نيز اين تعداد ارقام كه در اصل از كشت بذرهاي هيبريد بدست آمده و بعد انتخاب و يا پيوند ازدياد شده اند زياد است . بطوريكه به هر منطقه پروش گلابي كه قدم بگذاريد با تعداي رقم هاي محلي مواجه خواهيد شد . في المثل در شهرستان سلمان آذربايجان غربي يك ليست از 22 واريته محلي به ما ارائه شد . البته همه اين ارقام محلي از ارزش اقتصادي بالا برخوردار نيستند بلكه اكثريت آنها فقط جنبه محلي دارند و مناسب ذائقه مردمي هستند كه آنها را بر حسب سليقه خود يا مردم محل بعلت تطابق با شرايط اقليمي منطقه محل سكونت خود پرورش ميدهند.10
اسلاید 11: 11
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.