گیربوکس (جعبه دنده)

گیربوکس (جعبه دنده)

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم جعبه دنده ( گیربکس)تهیه و تنظیم:دانشگاه/دانشکده:استاد مربوط:بهار98

اسلاید 2: فهرست جعبه دندهچرخ دندهتعویض دندههمدور کنندهسادهموربکشوییمورب(مارپیچ)ماهک و میل ماهکقفل کن هانوع خاردارنوع پین دارگیربکسترانس اکسل

اسلاید 3: گیربکس (جعبه دنده)Gearbox کار دستگاه انتقال قدرت عبارت است از : انتقال قدرت ثابت موتور به صورت سرعت کم و نیروی زیاد (در شروع حرکت یا بار زیاد) یا به صورت سرعت زیاد و نیروی کم (در حرکت سریع) که این وظیفه ی مهم به عهده ی جعبه دنده است.بنابراین می توان جعبه دنده را یک مبدل گشتاور دانست یعنی با ثابت نگه داشتن توان مفید موتور مقدار نیروی محرکه یا گشتاور خارج شده از فلایویل را در شروع حرکت زیاد می کند و سرعت خطی یا دور آن را می کاهد یا عمل عکس در حرکت سریع خودرو انجام می دهد.وظیفه جعبه دنده چیست؟1-تبدیل گشتاور برای حالتهای مختلف حرکت: ایجاد گشتاور زیاد در چرخ ها در آغاز حرکت و هنگام اعمال بار زیاد بر چرخ ها و گشتاور کم در حالت حرکت سریع.2-امکان حرکت معکوس برای خودرو: موتورهای احتراقی فقط در یک جهت گردش می کنند از این رو بدون واسطه نمی توان دور موتور را برای حرکت معکوس به چرخ ها انتقال داد.جعبه دنده حرکت معکوس را برای چرخ ها فراهم می کند.3-امکان در جا کار کردن موتور: در مواقعی که خودرو بی حرکت است برای روشن نگه داشتن موتور جعبه دنده مدار قدرت را از خط انتقال قدرت قطع می کند.

اسلاید 4: جعبه دنده ها به دو نوع تقسیم می شوند: نوع اول دستی و مرحله ای و نوع دوم بدون مرحله و اتوماتیک است که نوع دستی آن غالبا به طور مکانیکی عمل می کند و نوع اتوماتیک آن به شکل هیدرولیکی کار انجام می دهد.انواع جعبه دنده های مرحله ای:1) جعبه دنده ی کشویی 2) جعبه دنده مورب1-جعبه دنده کشویی: این نوع جعبه دنده در ماشین های صنعتی مصرف داشته در خودرو های جدید کاربرد ندارد.در جعبه دنده ی کشویی همه ی چرخ دنده ها از نوع مستقیم بوده به طور لغزشی با هم درگیر می شوند.این نوع جعبه دنده دارای چهار محور می باشد که عبارتند از:(محور ورودی ، محور همیشه گرد یا هرز گرد ، محور اصلی ، محور دنده عقب)برای هر حالتی از تعویض دنده لازم است یکی از چرخ دنده های روی محور اصلی که نسبت به آن درگیری هزار خار دارد حرکت لغزشی نموده به طرف دندانه ی مورد نظر که روی محور همیشه گرد قرار دارد نزدیک شده با آن درگیر شود در این جا شرط درگیر شدن دو دندانه ی مستقیم چنین است: برای درگیری راحت دو دندانه ی در حال حرکت لازم است سرعت خطی دو دندانه یکسان باشد.جعبه دنده ی دستی: جعبه دنده ی دستی به علت راندمان خوب ، دوام زیاد ، سادگی ساختمان ، تعمیرات و ارزانی قیمت دارای استقبال زیادی از سوی خریداران خودرو می باشد و راندمان آن نیز در حدود 98% بوده و تنها عیب آن داشتن محدودیت تبدیل دور است.

اسلاید 5: برای تغییر دنده ی سنگین به سبک باید پس از گرفتن کلاچ کمی صبر کنیم سپس دنده را تعویض نماییم یا با دو بار کلاچ گرفتن عمل تعویض دنده را انجام دهیم.با این عمل دور دنده ی زیر که به وسیله ی موتور میگردد و زیاد است گرفته شده با دور دنده ی رو که به وسیله ی چرخ ها آهسته تر می گردد برابر شده در لحظه ای که سرعت خطی دو دنده برابر شدند آن ها با هم درگیر می شوند. در هنگام تعویض دنده از حالت سبک به سنگین دور دنده رو زیاد تر است و لازم است در هنگام تعویض دنده پس از گرفتن کلاچ کمی گاز به موتور داده شود سپس عمل تعویض دنده انجام گیرد با این عمل دور دنده های زیر هم افزایش می یابد و هنگامی که سرعت خطی آن دو با هم برابر شود دنده ها به راحتی با هم درگیر می شوند.معایب جعبه دنده های کشویی: 1- به علت درگیر و خلاص شدن ناگهانی دندانه ها جعبه دنده با سرو صدا کار می کند.2- به علت درگیر بودن یک دنده از هر چرخ دنده با یک دنده از چرخ دنده ی دیگر ظرفیت انتقالی جعبه دنده مطلوب نیست.3- به علت مساوی نبودن دور دو دنده ی درگیر شونده و عدم تساوی شعاع های متوسط آن ها سرعت دو دنده ی درگیر شونده مختلف بوده و در نتیجه عمل تعویض دنده مشکل است و نیاز به مهارت خاص دارد.

اسلاید 6: جعبه دنده های نوع دنده مورب:خصوصیات جعبه دنده مورب:1- در یک لحظه بیش از یک دندانه از هر چرخ دنده با چرخ دنده ی دیگر درگیر است در نتیجه ظرفیت انتقال گشتاور جعبه دنده زیاد تر است.2- به علت مورب بودن دندانه ها عمل درگیری دو دندانه تدریجی و آرام و در نتیجه کار جعبه دنده بی سرو صدا تربوده عمر جعبه دنده نیز زیاد تر است.3- چرخ دنده مورب در روی محور خود حرکت طولی نمی کند و چرخ دندانه نسبت به محور هرز است.(در مواقعی نیز هم چرخ دنده در روی محور ثابت است و چرخ دنده ی مقابل هرز می باشد)در این نوع دو چرخ دندانه ی مورب که روی دو محور زیر و رو قرار دارند با یک دیگر درگیری همیشگی داشته در موقع لزوم یکی از آن ها به وسیله ی کشویی نسبت به محور یک پارچه می شود.انواع جعبه دنده های مورب:جعبه دنده های مورب به دو حالت کلی نیمه سنکرونیزه و تمام سنکرونیزه ساخته می شوند.در حالت نیمه سنکرونیزه دنده ی یک و عقب به حالت کشویی و لغزشی تعویض شده بقیه ی دنده ها به حالت مورب و سنکرونیزه هستند.در جعبه دنده ی تمام سنکرونیزه همه دنده های مستقیم سنکرونیزه بوده نوع دندانه ها مورب هستند و فقط دنده ی عقب از نوع کشویی و لغزشی است.< مفهوم (سنکرونیزه) هماهنگ کنندگی بین دنده ی محرک با دنده ی متحرک است>

اسلاید 7: چرخ دنده ها: Gears وظیفه ی چرخ دنده ها در گیربکس و ترانس اکسل انتقال حرکت چرخشی است.چرخ دنده ها بر روی یک محور سوار هستند و حرکت گردشی را از یک محور به محور موازی دیگری انتقال می دهند.محور ها و چرخ دنده ها به یکی از سه شکل زیر با یکدیگر در ارتباط هستند:1- چرخ دنده بر روی محور تراشیده شده و یکپارچه است.(شکل 1)2- چرخ دنده به کمک دنده هزار خاری بر روی محور ثابت شده و نمی تواند مستقل از محور بچرخد.(شکل 2)3- سطح نشست دنده بر روی محور بدون دنده هزار خاری است و دنده می تواند آزادانه و مستقل از محور دوران داشته باشد.(شکل 3) به هر حال تحت هر نوع ارتباط وظیفه ی اصلی آنها تغییر دور یا گشتاور و یا تنها انتقال آنهاست.انواع چرخ دنده های مورد استفاده در گیربکس ها:1- ساده (مستقیم) 2- مورب 3- هیپوئیدی

اسلاید 8: شکل 1شکل 3شکل 2

اسلاید 9: 1- چرخ دنده ساده Normal Gear:این چرخ دنده از ساده ترین نوع چرخ دنده های مورد استفاده در گیربکس ها وترانس اکسل هاست.دندانه های چرخ دنده ساده از لبه به صورت مستقیم بریده شده و خط طولی آنها با محور چرخ دنده موازی است.هنگام درگیری دو چرخ دنده ساده فقط یک عدد از دنده های چرخ دندها با یکدیگر درگیر می شوند.طرح مستقیم دندانه های چرخ ساده مهمترین مزیت آن است.با چنین طرحی امکان در رفتن دندانه ها در زمان شتاب گیری خودرو یا کاهش شتاب آن(دنده معکوس) و یا در زمان انتخاب دنده ی عقب به حداقل می رسد که بسیار حائز اهمیت است.مهمترین عیب چرخ دنده های ساده صدای کلیکی است که هنگام تماس دندانه ها با یکدیگر پدید می آید.در سرعت های بالا این صدای کلیک به ناله ممتدی تبدیل می شود.برای حل این مشکل معمولا از چرخ دنده های مارپیچی استفاده می شود.