نقش وزیران ایرانی در دولت عباسی

نقش وزیران ایرانی در دولت عباسی

اسلاید 1: نقش وزیران ایرانی در دولت عباسیارائه:

اسلاید 2: مقدمه «وزیر» در لغت به معنای معاون، هم­پشت و مددکار می­باشد و در اصطلاح همنشین خاص پادشاه که مشیر تدبیر و ظهیر سریر باشد و تحمل بار گران مملکت نماید، گفته می­شود. ظاهراً چون وزیر در مقدمه­ی برداشتن بار سلطنت و ریاست با سلطان متفق می­باشد؛ لهذا به این لقب ملقب شده است.     بعد از پيروزي سپاهيان عباسي بر امويان و قبل از بيعت با ابوالعباس سفاح به عنوان خليفه، منصب وزارت که از مناصب ايراني قديم است، به كار گرفته شد. هنگامي كه ابوالعباس نظام وزارت را پذيرفت، به تحول حكومت و گرايش­هاي آن به سوي تمركزگرايي و توزيع قدرت احترام گذاشت. اين كار به تشويق ايراني­ها انجام شد. آنان ابوسلمه خلال را وزير آل محمد خواندند و ابوالعباس او را پذيرفت.

اسلاید 3: در دوران ابوسلمه، قدرت وزير به شكل روشن مشخص نبود. با اينكه او را وزير مي­ناميدند؛ اما از قدرت و اختيارات كامل در همه ديوان برخوردار نبود و اختيارات وزير مشخص نبود.   وزير، جانشين خليفه بود كه در هر كاري قائم مقام وي محسوب مي­شد. وزير، امور مملكت را اعم از شئون لشكري و كشوري اداره می­كرد. سپاه و  امور جنگ، ماليات و عايدات تحت نظر او بود. مراسلات و فرمانها را به نقاط مختلف دور و نزديك مي­فرستاد.    وزرا نيز چند معاون و منشی داشتند. وزير در رأس بود؛ اما منشي و نويسنده در مراتب و مقامات خود مي­توانست، ترقي داشته باشد و وزير شود.

اسلاید 4: وزارت ايرانيان در خلافت عباسيان بعد از جنبش خراسانيان، در نيمه اول قرن دوم هجري كه به همت و راهنمايي فكري و عملي ايرانيان منجر به سقوط دولت امويان و استقرار حكومت عباسيان گرديد؛ نفوذ ايرانيان در دستگاه خلافت عباسيان پيشرفت قابل ملاحظه­اي نمود. در حقيقت بايد گفت مقررات دولت ساسانيان بوسيله ايرانيان آگاه به دربار دولت عباسيان منتقل شد؛ زيرا بسياري از وزيران و سرداران سپاه آنان ايرانی بودند.

اسلاید 5: از همان دوران نخست خلافت عباسيان، كتاب «عهد اردشير» كه به عنوان قانون اساسي دولت ساسانيان بوده، جزء مواردي گرديد كه       مي­بايست، به خليفه زادگان و وليعهدان آموخته شود. چنانكه نوشته­اند، وقتي معلم الواثق­بالله ( فرزند مأمون) از مأمؤن پرسيد كه به او چه بياموزد، خليفه گفت: «به او كلام خداي تعالي را بياموز و او را وادار تا ( عهد اردشير) را بخواند و كتاب كليله و دمنه را از بركند».

اسلاید 6: وزارت در عصر اول عباسی عصر اول عباسي که با خلافت ابوالعباس سفاح شروع و با خلافت واثق پايان مي­پذيرد (132 تا 232 هـ.ق)؛  نظام وزارت متحول و مستحكم شد. براي وزارت، وظايف معين و اساس ثابتي تعيين گرديد كه شايد مهمترين آن نظارت بر امور مالي بود. وزير صلاحيت دخل و خرج در كارها را داشت و مسئوليت ديوان خراج و نفقات به عهده او بود،‌ بر مالياتها نظارت مي­كرد و قدرت مدني و نظامي در شخص او جمع مي­شد. در دوران مهدي خليفه عباسي، به علت اجازه­اي كه در جهت گسترش قدرت به وزرا داد و به آنها شديداً‌ اعتماد كرد، وزارت تصويري روشن يافت و تعيين وزرا در دوران او بر اساس لياقت­هاي اداري و دفتري آنان صورت مي­گرفت. چه بسا     دسيسه­هاي جانبي در تعيين و عزل برخي از وزرا تأثير داشت، همان­گونه كه اوضاع سياسي تأثير مستقيمي در كار وزارت داشت.