آشنایی با مفهوم مزاج در طب سنتی ایران

آشنایی با مفهوم مزاج در طب سنتی ایران

اسلاید 1: www.tabaye.ir

اسلاید 2: آشنایی بامفهوم مزاج در طب سنتی ایران

اسلاید 3: امور طبیعیهامور طبیعیه اموری هستند که به وجود آمدن و تعادل انسان به آنها بستگی دارد و شامل هفت جزء استارکاناعضااخلاطامزاجارواحقواافعال

اسلاید 4: مزاج ها (امزجه)مزاج در لغت به معنی در هم آمیختن است و در طب سنتی مفهوم کیفیت یکسان و جدیدی است که در نتیجه ی در هم آمیختن ارکان با یکدیکر و فعل و انفعال آنها به وجود می آید.از دیدگاه طب سنتی هر جسم مرکبی از ترکیب چهار رکن تشکیل شده و آنچه این اجسام را از هم متفاوت می کند اختلاف مقدار این عناصر در آنهاستمزاج در کل به 9 مزاج اصلی(ذاتی) تقسیم می شوند که ممکن است بر حسب شرایط محیطی و خاص مثل فصل ، سن ، جنسیت و مکان زندگی تحت تأثیر قرار بگیرند(مزاج اکتسابی)اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب ، هوا و آتش عنصری ترکیب شده باشد مزاج معتدل به وجود می آید و اگر یک یا دو رکن برتری داشته باشند، مزاج های دیگر به وجود می آیدمزاج یا مفرد است یا مرکبمنظور از مزاج مفرد این است که تنها یک کیفیت مشترک بین دو رکن غلبه پیدا کرده و در نتیجه نوع مزاج بر اساس خواص آن کیفیت مشخص می شود

اسلاید 5: هر گاه که صورت دو رکن با یکدیگر باز کوشند و هر یک اندر گوهر یکدیگر اثر کنند آنرا استحالت گویند، و بدین استحالت قوت هر دو شکسته شود و صورتی و طبیعتی میانه پدید آید آنرا مزاج گویند. و هر گاه که از این چهار صورت که با یکدیگر بازکوشند و با یکدیگر برآیند و از دو دیگر یکی قوی تر آید مزاج اندر آندو که برابر آیند، معتدل باشد و این دو که یکی قوی تر اید مزاج را بدین قوی تر باز خوانند.مثلاً اگر در سردی و گرمی معتدل آید و خشکی بر تری غلبه کند گویند مزاج خشک است.

اسلاید 6: جدول 2: انواع مزاج غیر معتدل ، ستاره نشان دهنده ی افزایش عنصری خاص است.

اسلاید 7: مزاج سنجنین انسان حرارت و رطوبت غریزی را که مایه حیات هستند حین انعقاد نطفه از پدر و مادر کسب می کند. هر چه میزان این حرارت و رطوبت بیشتر باشد طول عمر آن شخص بیشتر خواهد بود. دوران حیات بر این اساس به چهار مرحله اصلی تقسیم می شود:نخست مرحله رشد که از بدو تولد تا 30 سالگی است. در این مرحله بدن پیوسته در حال رشد است و میزان حرارت و رطوبت آن بالاست.در این مرحله اختلال رشد به علت به هم خوردن تعادل حرارت و رطوبت است.بین 30 تا 40 سالگی مرحله ی جوانی است که طی آن رطوبت غریزی به آرامی از دست می رود و مزاج به سمت گرمی و خشکی می رود.. در این مرحله فرد مستعد بی خوابی و اضطراب است.مرحله ی میانسالی یعنی از 40 تا 60 سالگی را دوران جاافتادگی می گویند که در آن قوای بدن به تدریج تحلیل می روند. در این دوره حرارت غریزی افت می کند و مزاج به سمت سردی و خشکی می رود. انسان در این دوران مستعد بیماری های سوداوی مانند بواسیر، واریس و افسردگی می شود.مرحله ی پیری با ظهور ضعف شدید در قوا همراه است و از 60 سالگی آغاز می شود. مزاج این افراد سرد و تر است.البته بیشتر حکما معتقدند که در سن کهولت مزاج فرد متغیر و تابع شرایط محیط و رژیم غذایی است.جدول 3- مزاج افراد در سنین مختلفسنرشدتولد تا 30 سالگیجوانی30 تا 40 سالگیجاافتادگی40 تا 60 سالگیپیری60 سالگی به بعدمزاجگرم و ترگرم و خشکسرد و خشکسرد و تر

اسلاید 8: مزاج فصل هافصول مختلف هم روی بدن تأثیر می گذارند و تغییراتی ایجاد می کنند. فصل بهار گرم و تر است. در این فصل افرادی که مزاج گرم و تر دارند(دموی) خصوصاً اگر در سن رشد هم باشند ، مشکلات بیشتری خواهند داشت.فصل تابستان گرم و خشک است؛ بنابراین علایم گرمی و خشکی (صفراوی) که در سن جوانی هم هستند تشدید می شود.فصل پاییز سرد و خشک است. این فصل اوج بروز بیماری های پوستی مانند اگزما و ترک لبهاست و بیماری های فکری شیوع بیشتری پیدا می کند.فصل زمستان سرد و تر و زمینه ساز تشدید یا بروز بیماری های بلغمی است.جدول 4: کیفیت فصل های مختلففصلبهارتابستانپاییززمستانمزاجگرم و ترگرم و خشکسرد و خشکسرد و تر

اسلاید 9: مزاج جنسمزاج مردان نسبت به زنان گرم تر و خشک تر است. خانم ها بیشتر از آقایان دچار بیماری های بلغمی مانند ورم و درد مفاصل می شوند.طبع خشک و گرم باشد در ذکور در مؤنث سرد و تر یابد ظهور

اسلاید 10: مزاج مکان هامکان های مختلف تأثیرات متفاوتی در مزاج افراد دارد و مزاج افراد هر منطقه نیز به جغرافیای آنجا وابسته است. مزاج مناطق کوهستانی سرد و خشک است و جوانان بامزاج گرم در فصل تابستان بهتر است به ییلاق بروند.مزاج مناطق بیابانی گرم و خشک است.مزاج مناطق کنار دریا سرد و تر است.

اسلاید 11: مزاج اعضااعضای مختلف بدن انسان از نظر ترکیب نسبی ارکان با هم متفاوتند.علت این تفاوت در وظیفه و عملکردی است که بر عهده ی آنهاست.قلب گرم ترین و خشک ترین عضو است زیرا قلب تنها عضو همواره در حال حرکت ولازمه ی حرکت زیاد حرارت و خشکی زیاد است.کبد گرم ترین و ترترین عضو است زیرا مهم ترین عامل رشد و تغذیه ی بدن است.استخوان سردترین عضو است و غلبه ی خاک عنصری باعث سخت بودن و ثبات می شود.چربی سرد و تر است و افرادی که کم فعالیت می کنند دچار تجمع چربی و پدیده ی چاقی می شوند.مغز هم سرد و تر آفریده شده است تا به علت ورود اطلاعات فراوان دچار غلبه ی خشکی و گرمی نشود.پوست به ویژه پوست دست و انگشتان معتدل ترین عضو است.گرمخشکترسردقلب+شریان+ورید+خون++کبد++گوشت++کلیه++طحال++مو++استخوان+=غضروف++زردپی و وتر+=عصب++چربی++نخاع و مغز++جدول 5: تفاوت مزاج های مختلف بدن انسان

اسلاید 12: علم مزاجعلم مزاجبعد از این گویم تو را علم مزاجاز مزاج ار پرسیم باشد چهار خشکی و گرمی و سردی و تری یافت می گردد در ارکان و زمانحکم آن یاری کند وقت علاجیا حکیم آرد جدا یا در کناربا بسودن می توان درکش کنیرستنی، جنبیدنی یا در مکاناسطقس را هست حد و غایتی قوه ی گرمی در آتش یا هواست قوه ی خشکی در آتش یا تراب این عناصر را که باشد اختلافاز مزاج مفرد آن را آیتیسردی از خاک است و طبع آب راستاز تری پرسی در ابر است و در آبدر جهان باشد مر او را ائتلاففرق دارد تا نباشد اتحاد غیر عنصر دان مرکب هر چه هست معتدل کان هست قانون و نشان در هم آمیزد به یک میزان در آن این تعادل می نماند برقرار نی که تن خالی بگردد زین چهار طبع غالب را تو یا زآتش بدان یا بگیرد طبع نسبت از ریاح چون رساندم قول خود تا نه مزاججمع آید تا نباشد در تضادوصف آن با رکن غالب شد به دستجمع چار است از برای امتحانهست قانون یا تراز و امتحانگر یکی خارج شود از اختیاربل تساوی نیست دیگر برقراریا که خاک و آب آید در میانهر چه ما گفتیم باشد اصطلاحمن نیاوردم در اینجا تازه واج