آشنایی با حمام سلطان میر احمد کاشان و حمام وکیل شیراز

آشنایی با حمام سلطان میر احمد کاشان و حمام وکیل شیراز

اسلاید 1: 1بسم الله الرحمن الرحيم

اسلاید 2: 2

اسلاید 3: شاید كمتر كسی بداند كه ایرانی‌ها بیشتر از 3هزارسال پیش شهرهایشان حمام عمومی داشته‌اند و احتمالا اولین حمام تاریخ را جمشید پادشاه پیشدادی ساخته است ناخودآگاه یك مسیر منطقی را طی كنی؛ بعد از سر در حمام، یك راهرو افراد را به فضای سربینه می‌برد كه از نظر دما خیلی نزدیك به فضای بیرون بود. بعد یك راهرو قرار داشت كه هوایش كمی گرم‌تراز سربینه بود و در آخر گرمخانه بود كه از تمام فضاهای دیگر گرمتر بود. شست‌وشوی بدن و حمام كردن برای ایرانی‌ها علاوه بر پاكیزه كردن تن و دفع چرك، یك آیین مذهبی هم بوده. در تمام ادیان پیش از اسلام- از مهرپرستان گرفته تا زرتشتی‌ها-غسل كردن یكی از شرط‌های شركت در مراسم بوده، این است كه نه تنها در یك جایی مثل كاخ شاهی تخت جمشید نشانه‌هایی از حمام پیدا می‌كنند بلكه باستان‌شناس‌ها، بعد از كلی جست‌وجو به این نتیجه رسیدند كه ساخت حمام‌های عمومی از عهد هخامنشی در همه شهرهای ایران رایج بوده ا-از گذشته های دور تا کنون ، شستشو و پاکیزگی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است ، زیرا که گذشتگان به خوبی می دانستند که رعایت نکردن نظافت تن ، موجب امراض مختلف مسری خواهد شد و البته پاکی جسم ، پاکی روان نیز به دنبال خواهد داشت . برابر مدارک تاریخی سابقه شستشو در ایران به قبل از زمان زرتشت مربوط است و احتمالا مهر پرستان می باید برای انجام مراسم مذهبی به مدت سه روز و سه شب در فواصل معین غسل کنند تا قادر باشند در مراسم دینی شرکت کنند . از این رو محرابه ها وعبادتگاه ها می بایست در محلی قرار گیرند که آب روان از داخل آنها عبور کنند و یا در کنار چشمه واقع شوند 3حمامتاریخچه

اسلاید 4: در آیین زرتشت به چگونگی تطهیر اشاره شده است و برای انجام مراسم مذهبی باید کلیه مومنان این دین ، روزی سه مرتبه از آرنج تا ا ز سر دست از پس گوش تا چانه و تا ساق پا را بشویند و سپس مراسم مذهبی را به جا آورند . هخامنشیان از حمام های خصوصی استفاده می کردند که یک نوع از آن در تخت جمشید کشف شده و در کنار آن لوازم شستشو مانند کاسه سفالی گلابدان بدست آمده است . در دوره اشکانی نیز نمونه هایی از حمام در کاغ عاشور بدست آمده است . با ظهور دین مبین اسلام و تاکید این دین بر تطهیر و پاکیزگی ، تحولی در زندگی اجتماعی مردم به وجود آمد . غسل های واجب و متعدد ، شستشوی پنج گانه به عنوان وضو در شبانه روز اهمیت زیادی در بهداشت مردم یافت و من جمله « النظافت من الایمان » شعار مسلمانان گردید . به این ترتیب حمام ها یکی بعد از دیگری ساخته شدند و مورد استقبال عموم قرار گرفتند . معماری و ساختن بنای حمام ها را پیش تر ، ایرانیان عهده دار بودند کلیه سیاحان ومورخان اسلامی که از شهر های مختلف اسلامی جهان و ایران بازدید کرده اند تعداد حمام ها را بیشتر نوشته اند . شاردن ، سیاح فرانسوی در دربار صفوی ، در سفرنامه خود تعداد حمام های اصفهان را 272 دستگاه ذکر کرده است . تعدادی از این حمام ها که در نهایت زیبای و با معماری ویژه و هنرمندانه ساخته می شدند هنوز در شهر های ایران باقی مانده اند از جمله حمام گنج علی خان در کرمان و حمام خسرو آقا در اصفهان .ساخت حمام هاب مجلل در دوره زندیه و قاجاریه ادامه می یابد و ما در ارگ کریم خانی ، حمام خسوسی کریم خان و حمام دیگری در نزدیکی بازار وکیل شیراز به نام حمام وکیل از دوره زندیه داریم که تقریبا سالم باقی مانده اند .4

اسلاید 5: 5از گذشته های دور تا کنون ، شستشو و پاکیزگی از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است ، زیرا که گذشتگان

اسلاید 6: حمام سلطان میراحمد كاشانسربینه و گرمخانه حمام را پر از ساقه‌ها، گیاهان مارپیچ و حیوانات آهكی كرده.6

اسلاید 7: 7معماری حمام ها : حمام ها در بین فضاهای شهری ، از اهمیت زیادی برخوردار بوده اند و بهد از مسجد و مدرسه و مجموعی بازار ، یکی از مهمترین بناهای شهری بوده اند . حمام ها می باید در جایی در مسیر گذر آب روان ساخته شوند و نیز خروجی فاضلاب آنها در نظر گرفته شوند ،چون مصرف آب در حمام ها زیاد است . از عمامل دیگری که در بنای حمام تاثیر بسیار داشت تنظیم حفظ دما و گرمایش است . فضاهای تشکیل دهنده یک حمام عبارت اند از : بیله : این بخش میان در و گرم خانه کلیه حمام ها تا قبل از لوله کشی آب با اختلاف سطح از زمین و در گودی ساخته می شد و می بایستی مانند آب انبار ، با تعدادی پله به طرف حمام رفت زیرا آب می بایست فشار لازم را برای حرکت در داخل حمام د اشته باشد . به علاوه ، چون دیوارهای جانبی حمام تکیه بر خواب داشتند و با هوای بیرون مربوط نبودند ، از این رو ، همواره داخل حمام ها گرم بود و سرما نفوذی در آنها نداشت .در اغلب حمام ها مسیر دسترسی به مراحلی که یاد کردیم با طراحی های جالبی صورت می گرفت . به این ترتیب که هر فضا به وسیله راهرو هشتی مانندی از فضاهای دیگر جدا می شد تا دما و رطوبت هر فضا نسبت به فضای مجاور تنظیم گردد . به این ترتیب از ورود ناگهانی به فضای سرد جلوگیری می کردند . اکثر حمام ها ، قبل از ورود به راهروی منتهی به حمام ، در جلوی خود محل کوچکی به نام پیشخوان داشتند و سر در حمام ها با تزیینات آجر کاری و بیشتر کاشی کاری با گل و بوته و یا کاشی های خشت ، اغلب با مضمون های حماسی شاهنامه مزین بود و احتمالا در میان پیشانی سر در ، شکل خورشید خانم با شعاع های اطراف آن به وسیله ی کاشی تزیین می شد .

اسلاید 8: حمام سلطان میراحمد كاشان8

اسلاید 9: حمام سلطان میراحمد كاشان9

اسلاید 10: گربه‌رو این كانال‌های باریك زیرزمینی، اسمشان به این خاطر گربه‌رو است كه به اندازه یك گربه عرض دارند وگرنه هیچ ربطی به گربه یا هر جك و جانور دیگری ندارند. وقتی آتشدان حمام روشن می‌شد گربه‌روها كه از محل گرم كردن آب حمام (تون) شروع می‌شدند و تمام كف حمام را طی می‌كردند، پر از دود و هوای گرم می‌شدند. به این روش، حمام گرم می‌شد. از طرفی، چون این كانال‌ها بین كف حمام و زمین فاصله می‌انداختند، نمی‌گذاشتند نم به دیوارهای حمام نفوذ كن10

اسلاید 11: سربینه11

اسلاید 12: 12پس از پیشخوان ، نخست فضای ورودی در ارتباط مستقیم با خارج قرار می کرفت سپس به وسیله راهرویی باریک و پیچ دار که مانع به هدر رفتن دمای داخل حمام بود به دهلیز و ازآنجا به بیله یا سر بیله حمام می رسید فضای سر بیله جایگاهی بود برای در آوردن لباس و مانند سکویی دور تا دور فضا را گرفته بود . در بعضی از حمام ها ، قسمت مقابل در ورودی ، وسیع تر و تمیز تر تزیین شده بود که به ان « شاه نشین » می گفتند . این محل مخصوص اعیان و بزرگان و دولت مردان بود .فضای سر بینه معمولا هشت گوش و چهار گوش و به ندرت دایره است و اطراف آن سکوهای نشینمن و رختکن و در زیر سکوها حفره هایی برای کفش کن تعبیه شده بود .در وسط فضای سر بینه که گود تر از فضای سکوها بود حوض کوچکی متناسب با نقشه سربینه ( چهار گوش ، هشت گوش و یا دایره ) قرار داشت بر بالای این قسمت ، گنبد حمام که از داخل تزیینات آجری و یا کاشی و یا آجر کاشی داشت . بر پایه چهار ستون پیل پا استوار شده بود . در سقف حمام ، نورگیرهای زیبایی قرار داشت که در رأس قوس طاقها تعبیه نشده بود و فضای داخل را روشن می کرد .ارتباط سربینه با گرم خانه از طریق میان در انجام می شد . این دالان نیز به منظور جلوگیری از به هدر رفتن گرمای داخل گرم خانه پرپیچ و خم و باریک و دارای سقف کوتاهی بود و معمولا سرویس بهداشتی نیز در این محل قرار داشت . گرم خانه شامل خزینه آب گرم و فضاهای شست وشوست و در کنار خزینه مخزن آب سر وجود داشت .آب خزینه را معمولا روزی یک بار و بعضا دو بار در روز عوضمی کردند . کف حمام با سنگ مرمر پوشانده می شد ، از اره های سربینه از جنس سنگ یا کاشی بود . آهک بری به صورت ساده و رنگی از جمله تزیینات داخلی حمام ها به شمار می رفت . نمونه زیبای آهک در حمام وکیل شیراز وجود دارد .حمامها معمولا از سوی خیرین ساخته و بعضا وقف می شد. آیین مختلفی در حمام ها انجام می شد که منبع غنی و سرشاری از فولکولور و فرهنگ عامه ایرانیان است .

اسلاید 13: `گرمابه ي مجموعه تاريخي ۴۰۰ ساله گنجعلي خان در بازار شهر کرمان. حمام گنجعلي خان اثري بديع از نقاشي ها، مقرنس كاري‌ها، كاشي كاري ها و گچ بريهاي زيبا همراه با استفاده از تزيينات سنگي بسيار ظريف است. آب مورد نياز اين حمام از قناتي تأمين مي شد كه مظهر آن در ميدان گنجعلي خان بود. 13

اسلاید 14: 14

اسلاید 15: 15

اسلاید 16: 16

اسلاید 17: 17

اسلاید 18: 18

اسلاید 19: 19

اسلاید 20: 20

اسلاید 21: 21

اسلاید 22: حمام شیخ بهاییحتما شما نیز اسم شیخ بهایی و حمام معروفش را شنیده اید. حمامی که در بین عموم معروف است که با شمع گرم میشده است. و عده ای میگویند آن شمع با اتم کار میکرده است. و نهایت اینکه شایع شده که چون این شمع با اتم کار میکرده است انگلیسی ها یکی از شمعها را برده اند و آن یکی را دست کاری کرده اند و بخاطر آن، از کار افتاده است.22

اسلاید 23: 23حمام وكيل شيراز

اسلاید 24: 24موقعيت جغرافيايي حمام وبازاروكيل شيراز

اسلاید 25: 25مقدمه:حمام وكيل شيراز:ساخت توسط كريم خان زنددرمركز شهر شيرازحمام وكيل در سال(1172_1193)

اسلاید 26: 26فهرست مطالب:تاريخچهمعماري بناخصوصيات بناكاربرد بنامصالح كاربردي دربنا

اسلاید 27: 27حمام وكيل:

اسلاید 28: 28فهرست مطالب:تاريخچهمعماري بناخصوصيات بناكاربرد بنامصالح كاربردي دربنا

اسلاید 29: 29تاريخچه وخصوصيات حمام:ساخت توسط كريم خان زنددرمحل درب شاهزادهمساحت8860,طول120,عرض80مصالح:اجر,اهك,سنگ وساروجتاسيس1187 ه .قمرمت1351

اسلاید 30: 30معماري بنا:ورودي حمامورودي به رختكنگرمخانهمدخل ورودي(پهلوي)بينه وسربينهستون هاي حمامفرم فضايي حمام

اسلاید 31: 31ورودي پايين ترازسطح زمينشيب ملايم به هشتيورودي زاويه داربه رختكن

اسلاید 32: 32گرمخانه دالان هاي كم عرض وباريكخزينه اب گرمشاهنشين وحاكم نشينحوضي ازسنگ مرمر

اسلاید 33: 33

اسلاید 34: 34

اسلاید 35: 35بينه وسربينه:سكوي تعويض لباس4حوض سنگي جهت استحمامحوض كثيرالاضلاع مركزيراهروي منتهي به هشتيحوضچه حمامزورخانه حمامشاهنشين

اسلاید 36: 36

اسلاید 37: 37

اسلاید 38: 38

اسلاید 39: 39

اسلاید 40: 40

اسلاید 41: 41

اسلاید 42: 42

اسلاید 43: 43ستون هاي حمام:

اسلاید 44: 44جنسيت:سنگ گندمك گوگرد دارسختفرم هندسه يكپارچهمقرنس گچي كم عمق برجسته

اسلاید 45: 45

اسلاید 46: 46

اسلاید 47: 47

اسلاید 48: 48

اسلاید 49: 49نتيجه :باتوجه به اينكه ساخت اين بنا مربوط به1172_1193ميباشداما رعايت اصول گرمايش فضا بسياركامل وحساب شده ميباشد.وجود راهروههاي باريكي كه به صورت مفصل فضاهاي بنا رامرتبط ساخته وهشتي هاوارتفاع كم ورودي هاي بنا

اسلاید 50: 50منابع:اينترنت سايت google كتاب اشنايي با بناهاي تاريخي

اسلاید 51: 51GOOD BYE1389