آلودگی کادمیوم در خاک و گیاه

آلودگی کادمیوم در خاک و گیاه

اسلاید 1: به نام خدا آلودگی کادمیوم در خاک و گیاه استاد: جناب آقای دکتر ثواقبی ارائه : مصطفی عبداله پورپاییز 87

اسلاید 2: مقدمه هر گونه تغییر در خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی آب، هوا، خاک و مواد غذایی که بر سلامت محیط زیست و فعالیت های انسان و سایر جانداران اثر نامطلوب داشته باشد، آلودگی نامیده می شود. به طور کلی ماده آلاینده، ماده ای است که دارای غلظتی بیش از حد طبیعی باشد به طوری که روی موجودات زنده اثر نامطلوب داشته باشد و یا در جایی واقع شود که به طور معمول نباید در آنجا قرار بگیرد.

اسلاید 3: انواع آلاینده ها 1)آلاینده های آلی این آلاینده ها در ترکیب خود حداقل دارای یک اتم کربن هستند. برخی مانند متان حالت گازی داشته و یک اتم کربن دارند برخی مانند بنزوآپیرن در ساختمان خود بیش از 20 اتم کربن دارند. از مهمترین آلاینده ها آلی می توان به موارد زیر اشاره نمود. هیدروکربن های آروماتیک پلی کلرینه بی فنیل های پلی کلرینه هیدروکربن های سوختی ( قابل اشتعال ) حلال های آلی کلره مانند تری کلرواتیلن ترکیبات آروماتیک کلره آفت کش ها مواد قابل انفجار

اسلاید 4: برخی عوارض آلاینده های آلی در انسان بی فنیل های پلی کلرینه موجب عوارض کبدی و اثرات سوء بر سیستم ایمنی بدن و نارسایی در غده تیروئید می شوند. قرار گرفتن در معرض نفت به مدت طولانی باعث عوارض کلیوی و استخوانی در انسان می گردد. قرار گرفتن در معرض بنزن به مدت کم موجب خواب آلودگی، سرگیجه، بیهوشی و حتی مرگ می گردد. 2-آلاینده های غیر آلی این آلاینده ها شامل فلزات سنگین و عناصر رادیو اکتیو می باشند.

اسلاید 5: فلزات سنگین در تقسیم بندی شیمیایی، عناصر فلزی به سه گروه تقسیم می شوند: فلزات: دسته ای از عناصر شیمیایی هستند که جامد براق ایجاد کرده و هادی خوب گرما و الکتریسیته هستند. این تعریف شامل همه فلزات نمی شوند. مثلاً جیوه یک فلز مایع است. شبه فلزات: دسته ای از عناصر شیمیایی هستند که دارای ویژگی حد واسط فلزات و غیر فلزات می باشند مثل ژرمانیم و تالیم. فلزات سنگین: عناصری هستند که دارای وزن اتمی 54/63 تا 59/200 گرم بر مول بوده و وزن مخصوص آنها بیشتر از 4 گرم بر سانتیمتر مکعب می باشند. اغلب به علت این که غلظت فلزات سنگین کمتر از یک درصد است آنها را جزء عناصر کمیاب طبقه بندی می کنند.

اسلاید 6: به علت پیچیدگی در تعریف شیمیایی، فلزات بر اساس رفتار و اثرات در فرآیندهای بیولوژیکی به سه دسته تقسیم شده اند:فلزات غیر سمی با اثرات بیولوژیکی ناشناخته که شامل سزیوم، استرانسیم، روبیدیم و تیتانیوم می باشند. این فلزات توسط گیاهان و جانوران جذب شده و گاهی در سلول ها تجمع می یابند.فلزات سمی که عملکرد بیولوژیکی ناشناخته ای دارند و شامل نقره، کادمیوم، طلا، قلع، جیوه، تیتانیوم، سرب، آلومینیوم و شبه فلزهایی مثل آرسنیک، ژرمانیوم، آنتیموان و سلنیوم می باشند.فلزاتی که دارای عملکرد بیولوژکی شناخته شده اند و به طور متداول مورد استفاده موجودات زنده قرار می گیرند و شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، منگنز، آهن، مس و روی می شوند.

اسلاید 7: منابع فلزات سنگین این عناصر از دو راه کلی زیر به خاک وارد می شوند: 1)هوادیدگی سنگ های معدنی 2)فعالیت های انسانی منایع آلاینده ناشی از فعالیت های انسان شامل موارد زیر است:الف) ذوب و استخراج فلزات ب) فعالیت های صنعتی ج) رسوبات اتمسفری د) فاضلاب ها ه) فعالیت های کشاورزی مثل استفاده از آفت کش های حاوی فلزات سنگین، کود و مواد بهساز خاک و حشره کش ها

اسلاید 8:

اسلاید 9: امروزه در اکثر کشور های صنعتی برای غلظت عناصر سنگین حد مجاز تعیین شده است. ولی به علت این که غلظت مجاز این عناصر در کشور های مختلف یکسان نبوده و دامنه تغییرات بین حداقل و حداکثر غلظت گاهی به 100 برابر هم می رسد، این مساله قابل تعمیم نیست. غلظت مجاز چند آلاینده مهم فلزی و دامنه غلظت آنها در خاک در جدول زیر آمده است. غلظت مجاز و دامنه غلظت چند فلز سنگین در خاکفلزدامنه غلظت mg/kgغلظت مجاز mg/kgکادمیومسربرویکروم345-1/069000-1500-1503950-05/01006001500100 عناصر سنگین در رفتار بیوشیمیایی خود معمولاً از عناصر ضروری تقلید می کنند. مثلاً نیکل از کبالت، کادمیوم از روی، سرب از کلسیم و سلنیم از گوگرد تقلید می کنند.

اسلاید 10: عوارض سمیت فلزات سنگین در انسان فلزات سنگین موجب تشکیل رادیکال های آزاد و در نتیجه تنش اکسایشی می شوند. همچنین باعث جایگزینی با فلزات ضروری در آنزیم ها و پیگمان ها می گردند در نتیجه موجب تغییر تنوع زیستی و نامناسب شدن محیط برای رشد گیاه می شوند. از جمله عوارض این فلزات می توان به موارد زیر اشاره کرد:سلنیوم موجب ناراحتی های گوارشی، شکنندگی ناخن ها، ریزش مو و مشکلات عصبی می شود.آرسنیک سمی و سرطان زا می باشد.

اسلاید 11: کبالت در بافت ریه بسیار محلول بوده و موجب آسم، بی اشتهایی و تنگی نفس می شود.کادمیوم باعث بیماری مزمن ریوی و سرطان و بیماری های ایتای ایتای (در ژاپن) می شود. محققین در سال 1970 عامل سندرم ایتای ایتای در دهكده ژاپني در كنار رودخانه tintsu مربوط به آبیاری مزارع برنج توسط آب های آلوده به کادمیم تشخیص دادند. اين بيماري دردناك بر استخوان ها و مفاصل زنان پير اثر گذاشته و موجب مرگ تعدادي از آنها شد.

اسلاید 12:

اسلاید 13: کادمیوم کادمیوم با مقدار معمول 06/0 تا 1/1 میلی گرم در کیلوگرم متحرک ترین عنصر سنگین در خاک محسوب می شود و برای بیشتر موجودات زنده سمی بوده و میزان آن 20-2 بار بیشتر از سایر فلزات سنگین دیگر است.کادمیوم بیشتر از سایر عناصر واسطه محلول بوده و در خاک به صورت محلول به فرم کاتیون دو ظرفیتی باقی می ماند و پنجمین فلز سمی برای مهره داران و چهارمین فلز برای گیاهان آوندی است.

اسلاید 14: خصوصیات شیمیایی کادمیوم کادمیوم در سال 1817 توسط stromeyer هنگام کار بر روی کربنات روی کشف شد. منشا آن از کلمه یونانی کادمیا از سنگ معدن روی به نام کالامین گرفته شده است. کادمیوم یک فلز نرم، جلادار و به رنگ سفید مایل به نقره ای است. کادمیوم از لحاظ فراوانی شصت و هفتمین عنصر بوده و در همه ترکیبات وضعیت اکسیداسیون آن 2+، با پتانسیل الکتروشیمیایی طبیعی 4/0- نسبت به الکترود هیدروژن و نسبتاً بی اثرتر از روی است. شباهت بین کادمیوم و کلسیم در اندازه یون آنهاست. کادمیوم در محلول های بازی نامحلول بوده و در اسید کلریدریک و اسید سولفوریک حلالیت کمی داشته و در اسید نیتریک نسبتاً محلول است. نمک های کادمیوم با بنیان های اسید قوی به راحتی در آب حل می شوند. سولفید ها، کربنات ها، هیدروکسید ها و فلوریدها حلالیت کمتری دارند.

اسلاید 15: کادمیوم با یون های هالوژن تشکیل کمپلکس داده و کمپلکس های کادمیوم پایدارتر از کمپلکس های روی هستند. برخی از ترکیبات کادمیوم رنگی ( قهوه ای، قرمز، زرد ) و برخی فاقد رنگ هستند.علامت اختصاریعدد اتمیوزن اتمینقطه ذوبنقطه جوشلزوجت در 20 درجه سانتیگرادرنگسختیCd4841/1129/32076565/8آبینرمبرخی از خصوصیات کادمیوم

اسلاید 16: منابع کادمیوم غلظت متوسط کادمیوم در پوسته زمین حدو 1/0 میلی گرم در کیلوگرم می باشد که معمولاً همراه با مواد معدنی دارای فسفر و روی دیده می شود. مقدار متوسط کادمیوم 4/0 میلی گرم در کیلوگرم می باشد و در خاک های غیر آلوده مقدار آن 06/0 تا 1/1 میلی گرم در کیلوگرم است. در خاک های آلوده مقدار کادمیوم فراتر از 160 میلی گرم در کیلوگرم بوده و در خاک های اطراف کارخانجات ذوب فلزات از این مقدار هم بیشتر است(بای بوردی م.1384). در خاک های کشاورزی مقدار کادمیوم کمتر از یک میلی گرم در کیلو گرم بوده و مقادیر بیشتر از این در خاک های کشاورزی که استفاده طولانی مدت از کود های فسفری و لجن فاضلاب داشته اند مشاهده می شوند.

اسلاید 17: کودهاي فسفري يکي از منابع مهم آلودگي خاک هاي زراعي با کادميوم محسوب مي شوند. کادميوم بيشتر در مقادير کم همراه با سنگ معدن روي (اسفالريت ZnS)است که داراي 7/7 درصد کادميوم مي باشد و به صورت پوشش سولفوره بر روي آسفالريت يافت مي شود. کاني گرينوکيت (CdS) منبع ديگر کادميوم است. همچنين اين عنصر به عنوان محصول فرعي طي فرآيند تصفيه سنگ معدن هاي روي، سرب و مس به دست مي آيد. آمريکا بزرگترين توليد کننده کادميوم بوده و بعد از آن کشور، کشور آفريقاي جنوبي، مکزيک، کانادا و استراليا توليد کننده هاي عمده کادميوم و روي هستند.

اسلاید 18: ژئوشيمي کادميوم مقادير بر حسب mg/kgاز مهمترين منابع کادميوم مي توان به کودهاي فسفري(مقدار متوسط کادميوم درکود 7mg/kg) )، لجن فاضلاب ها، استخراج معادن و ذوب سنگ معدن هاي سولفيدي داراي کادميوم اشاره نمود. کادميوم معمولاً با کاني هاي روي يافت شده و کاني هاي خالص کادميوم بسيار نادرند.

اسلاید 19:

اسلاید 20: توزيع کادميوم در محيط زيست، زنجيره غذايي و موجودات زندهمحيط زيست با توسعه فعاليت هاي صنعتي پس از جنگ جهاني دوم ورود کادميوم به محيط زيست به شکل گرد و غبار اتمسفري، محلول در آب رودخانه ها و جامد از منابع فاضلاب، مواد زائد، خاکستر، سوخت ذغال سنگ، کودهاي فسفري و لجن فاضلاب ها افزايش يافت. از سال 1935 افزايش کادميوم باعث توزيع مجدد آن به صورت منطقه اي و جهاني شد.

اسلاید 21: منابع مختلفميزان ورود /kg yr106درصد کلضايعات کشاورزي و فضولات حيواني ضايعات چوبي و باتلاقي فاضلاب ها و لجن شهري گرد و غبار رسوبات اتمسفري ساير منابع کل کادميوم ورودي به خاک5/4-23/02/2-2/08/7-7/013-5/14/8-2/215/2-77/08/3-6/57/118/55/202/341/224/5

اسلاید 22: اتمسفر انتشار کادمیوم در اتمسفر ناشی از منابع تولید آهن، سوخت های فسیلی و خاکستر شدن مواد زائد و تولید سایر فلزات مثل کادمیوم می باشد. کادمیوم موجود در اتمسفر می تواند به صورت رسوبات اتمسفری به خاک اضافه شود و غلظت کادمیوم خاک را افزایش دهد.

اسلاید 23: آب منابع مستقیم کادمیوم موجود در آب، فاضلاب ها و ریزش های اتمسفری و منابع غیر مستقیم آن ناشی از شستشوی کانی هایی که در اثر هوادیدگی به وجود می آیند، لجن فاضلاب ها، محل های تخلیه مواد زائد و غیره همراه با آب زهکشی و جریان های آب سطحی هستند. تحقیقات اخیر با روش های پیشرفته نشان داده که به استثنای نواحی آلوده خاص، غلظت کادمیوم محلول کم است(Merian E.,1991).

اسلاید 24: زنجیره غذایی و انسان منبع عمده ورود کادمیوم به بدن انسان، غذا و سیگار بوده و نقش آب آشامیدنی و آلودگی هوا ناچیز است. مقدار ورود کادمیوم از طریق غذا به بدن انسان در حدود 10 تا 40 میکروگرم در روز است که کمتر از 5 درصد آن جذب بدن می شود. حد مجاز کادمیوم در انسان 70 میکرو گرم در روز توصیه شده است. بای بوردی عنوان کرده انواع مقررات بایستی میزان کادمیوم وارد شده به محیط زیست را کنترل کرده و حتی چند کشور عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) حد مجاز کادمیوم را در کودهای فسفری تعیین کرده اند.

اسلاید 25:

اسلاید 26: مکانیسم جذب کادمیوم کادمیوم در گیاه معمولاً جذب ریشه گردیده و به کندی وارد ساقه و برگ ها می گردد و انتقال آن از برگ ها به میوه بسیار ناچیز می باشد. مقدار کادمیوم که از ریشه به ساقه، برگ و اندام های مصرفی حرکت می نماید بستگی به عوامل متعددی از جمله رقم، زیر گونه، نوع خاک، غلظت اولیه کادمیوم در خاک و وجود کارخانه های ذوب فلزات دارد. در حوالی این کارخانجات، ذرات معلق حاوی کادمیوم در هوا روی خاک زراعی نشست نموده، به طوری که گاهی اوقات در اطراف این کارخانجات غلظت کادمیوم در محصولات کشاورزی مخصوصاً میوه و سبزی در حد خطرناک می باشد. جذب کادمیوم توسط ریشه گیاهان بستگی به فرم های شیمیایی کادمیوم در محلول خاک ریزوسفر دارد.

اسلاید 27: کادمیوم عمدتاً به صورت یون فلزی آزاد در محلول خاک وجود دارد. فرم قابل جذب کادمیوم توسط گیاه کاملاً مشخص نشده ولی به نظر می رسد که ریشه عمدتاً یون فلزی آزاد را از محلول خاک جذب می نماید. جذب فلزات سنگین به دو صورت جذب فعال و غیر فعال است. عوامل متعددی درمیزان جذب کادمیوم توسط گیاه دخالت دارند.که عبارتنداز: 1- مقدار کود مصرفی و نوع آن 2-pH 3- ظرفیت تبادل یونی خاک 4- میزان شوری 5- خصوصیات شیمیایی منبع حاوی کادمیوم 6-مقدار کادمیوم در کودها 7- حساسیت گیاه به فسفات 8-فعال بودن یون کادمیوم 9- نوع بار و توزیع آن

اسلاید 28: اثرات سوء کادمیوم در محصولات کشاورزی علائم عمومی ناشی از جذب مقادیر اضافی کادمیوم در گیاه را می توان کاهش و توقف رشد ریشه، چوب پنبه ای شدن و صدمه به ساختمان خارجی و داخلی ریشه، کاهش هدایت هیدرولیکی آب در ریشه، تداخل با جذب و انتقال طبیعی عناصر غذایی، کاهش میزان کلروفیل، کلروز برگ و رنگ قرمز مایل به قهوه ای و اختلال در فعالیت های آنزیمی به ویژه آنزیم های دخیل در غده های سیب زمینی و پیاز و در نهایت کیفیت پایین انواع سبزی ها می گردد. بدیهی است با مصرف کود، کیفیت محصولات کشاورزی بویژه سیب زمینی یا پیاز ارتقاء می یابد.

اسلاید 29: تاثیر عناصر دیگر در جذب کادمیوم کادمیوم و روی از نظر شیمیای بسیار به هم شبیه هستند بنابراین کادمیوم می تواند جذب و وظایف متابولیسمی روی را جایگزین نماید ولی بر خلاف روی این عنصر برای انسان و حیوان سمی است. علت اصلی سمی بودن این عنصر احتمالاً میل شدید ترکیبی آن با گروه های تیول(SH) در آنزیم های پروتئین ساز است. همانطور که می دانیم کلسیم به طور معمول کاتیون غالب در محلول خاک به شمار می رود ممکن است جذب کادمیوم خاک را از خاک به طور کلی تحت تاثیر قرار دهد.

اسلاید 30: حد مجاز کادمیوم در برخی از محصولات کشاورزی کاهو، اسفناج، کرفس، کلم، و سیب زمینی دارای قدرت تجمع زیاد کادمیوم بوده در حالی که ذرت، لوبیا، و نخود مقادیر کمی کادمیوم در خود ذخیره می نمایند. به عقیده بسیاری از محققین در بین گیاهان خوراکی، کاهو بالاترین ظرفیت تجمع کادمیوم را دارد. برگ های گوجه فرنگی 70 بار بیشتر از برگ های هویج از محلول غذایی دارای کادمیوم یکسان آن را جذب می نمایند. کاهش حساسیت گیاهان به سمیت کادمیوم بر اساس غلظت کادمیوم که موجب 25 درصد کاهش محصول می شود به ترتیب زیر است: برنج< کلم< کدو< گوجه فرنگی < تربچه < گندم < لوبیا < شلغم < هویج< ذرت < کاهو< سویا< اسفناج البته در بین ارقام مختلف گونه های فوق هم تفاوت زیادی وجود دارد.

اسلاید 31: در یونجه، ذرت، یولاف، و سویا میزان کادمیوم در ریشه بیشتر از اندام های هوایی بوده ولی در هویج، کاهو، تنباکو، سیب زمینی، برگ ها بیشترین مقدار کادمیوم را داشتند. در سویا 23 درصد کادمیوم گیاه در برگ ها و 8 درصد در دانه بوده است. در سیب های مشهد، هلو، آلبالو و گیلاس در مغان مقدار کادمیوم تا حد 16 میکروگرم در کیلو گرم میوه تازه گزارش شده است. حد مجاز کادمیوم بر اساس روش CE در سبزی های برگی، سویا، دانه گندم و برنج و قارچ های خوراکی 2/0 میکرو گرم در کیلوگرم و در سیب زمینی و سبزی های ریشه ای و ساقه ای 1/0 میلی گرم در کیلوگرم وزن تر می باشد.

اسلاید 32: تاثیر کادمیوم بر انسان، گیاهان و حیوانات جذب کادمیوم در انسان و پستانداران از طریق استنشاق و بلع صورت می گیرد و اثرات کوتاه مدت آن شامل تنفس تندتر، ضعف و تب پس از 24 ساعت مشاهده شده است. کادمیوم به مقدار 5 میلی گرم در متر مکعب هوا می تواند بعد از 8 ساعت سبب مرگ شود. مسمومیت از راه تغذیه پس از آلودگی آب لوله کشی با کادمیوم و آب شرب از نقاط لحیم شده در لوله های آب و شیر های آب انبار و وسایل آشپزخانه دارای روکش کادمیوم مشاهده شده است. علائمی از قبیل تهوع، استفراغ و سردرد چند دقیقه پس از بلعیدن غذای حاوی کادمیوم رخ می دهد.

اسلاید 33: تماس کوتاه مدت با مقادیر کم کادمیوم سبب بروز ناراحتی های کلیوی می شود. با توجه به این که کلیه بیشتر در معرض خطر کادمیوم قرار دارد لازم است بدانیم که غلظت کادمیوم در افراد غیر سیگاری در حدود 40 تا 50 سالگی به 20 میلی گرم در کیلوگرم در بافت کلیه می رسد. در خون افرادی که در معرض کادمیوم بوده اند،کاهش برگشت پذیر مقدار هموگلوبین مشاهده شده است. نارسایی کلیه در اثر کادمیوم می تواند بر متابولیسم عناصر تشکیل دهنده استخوان مثل کلسیم اثر گذاشته و باعث پوکی استخوان شود.

اسلاید 34: تاثیر بر گیاهان اگر چه کادمیوم عنصر ضروری برای گیاهان نیست، اما به علت جذب و تجمع آسان پتانسیل زیادی برای آلودگی دارد، لذا در بین فلزات سنگین اولین فلزی است که از نظر زیست محیطی بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در بین 20 عنصر سمی، کادمیوم از نظر اثری که روی فعالیت های سیستم های آنزیمی می گذارد مرتبه هفتم را دارد. هم چنین پنجمین فلز سمی برای مهره داران و چهارمین فلز سمی برای گیاهان آوندی است. روت و همکاران بیان کردند که کادمیوم در مقایسه با سایر فلزات گیاه فراهمی بیشتری دارد و به علت تحرک بالا در سیستم خاک _ گیاه به راحتی وارد زنجیره غذایی می شود. تحمل گیاهان نسبت به کادمیوم بین 2/0 تا 9 میلی گرم در کیلو گرم خاک می باشد.

اسلاید 35: وجومارشیول و همکاران علائم عمومی ناشی از جذب مقادیر اضافی کادمیوم در گیاه را کاهش و توقف رشد ریشه، چوب پنبه ای شدن و صدمه به ساختمان خارجی و داخلی ریشه، کاهش هدایت هیدرولیکی آب در ریشه، تداخل در جذب و انتقال طبیعی عناصر غذایی، کاهش میزان کلروفیل، کلروز برگ و رنگ قرمز مایل به قهوه ای و اختلال در فعالیت های آنزیمی به ویژه آنزیم های دخیل در فتوسنتز عنوان نموده اند. پراساد(1995) بیان کرد اثرات کادمیوم روی خصوصیات فیزیولوژیکی مشاهده شده و تعیین این که کدام اثرات اولیه و کدامیک ثانویه اند، مشکل است.د کادمیوم به مقدار 3 میلی گرم در کیلوگرم خاک، رشد بسیاری از گیاهان را متوقف می کند. گزارش شده که سمیت کادمیوم باعث کلروز و کاهش رشد می شود.

اسلاید 36: پندیوس و همکاران (1998) عنوان کردند حداکثر مقدار مجاز کادمیوم در خاک توسط بسیاری از کشورهای اروپایی یک تا سه گرم در کیلوگرم خاک تعیین شده است. هر چند مقدار کل کادمیوم خاک 8 میلی گرم در کیلوگرم می باشد ولی مقدار کادمیوم محلول خاک 001/0 میلی گرم در کیلو گرم می باشدکه برای گیاهان سمی است. آلووی گزارش کرده که غلظت بحرانی کادمیوم قابل استخراج خاک با DTPA، 3 تا 8 میلی گرم در کیلو گرم می باشد. مقدار معمول کادمیوم در گیاهان کمتر از 5/0 میلی گرم در کیلوگرم ماده خشک است. وی هم چنین گفت اثرات شدید کادمیوم بر گیاهان شامل کاهش محصول، کاهش میزان تنفس و فتوسنتز و مختل شدن فعالیت آنزیم هاست.

اسلاید 37: تاثیرات بر حیوانات واکنش جانداران دریایی و آب های شیرین نسبت به کادمیوم، متفاوت است. کادمیوم به مقدار بیش از 1 میلی گرم در لیتر در آب های شیرین و به مقدار بیش از 7 میلی گرم در لیتر در آب دریا می تواند ایجاد مسمومیت نماید. غلظت های بیشتر از 2 میکرو گرم در لیتر در آب شیرین و 100 میکرو گرم در لیتر در آب دریا کشنده است.گزارش شده کادمیوم به مقدار 250 میلی گرم در کیلو گرم در غذای موش ها موجب مرگ و میر می شود.

اسلاید 38: راهکارها (چه باید کرد؟) با توجه به اینکه منابع آلایندگی کادمیم در وهله اول کودهای فسفاته می باشند و تجمع زیاد این کودها نیز در برخی اراضی کشاورزی ایران در تحقیقات مختلف به اثبات رسیده است، لذا در این مناطق احتمال خطر آلودگی محصولات کشاورزی به کادمیم وجود دارد. در مناطق شالیزاری نیز به علت احیا کادمیوم قابلیت جذب آن برای گیاه افزایش می یابد در نتیجه بایستی در چنین حالتی مدیریت مصرف کود های فسفاته بر اساس توصیه های علمی انجام پذیرد. در انتخاب کودهای شیمیایی موارد زیر در نظر گرفته شود: 1-کودهای ازتی اسید زا مانند سولفات آمونیوم جذب کادمیم را افزایش می دهند. 2- استفاده از کودهای ریزمغذی به طور مثال برهم کنش کادمیم با روی. 3- در خاک های شور که یون کلر بیش از 10 میلی مول می باشد، حلالیت کادمیم افزایش می یابد.

اسلاید 39: گزارش ها غلظت سرب و كادميم در انواع سبزيجات (تربچه، كرفس، شاهي و تره) كشت شده در اصفهان را بيشتر از حد مجاز اعلام كردند كه به علت مصرف پساب صنعتي و شهري و آب آلوده رودخانه زاينده رود و همچنين مصرف بيش از حد كودهاي شيميايي عنوان شد. در اصفهان، اراضي كشاورزي كه از پساب واحدهاي صنعتي ذوب آهن، فولاد مباركه استفاده مي كردند، غلظت كادميم، روي و منگنز در محدوده بحراني گزارش شده است. غلظت كادميم در اراضي جنوب تهران كه با فاضلاب نهر فيروزآباد آبياري مي شدند در انواع سبزي ها تا حد 44/0 ميلي گرم در كيلوگرم گزارش شده است كه حدود 3 برابر حد مجاز سازمان بهداشت جهاني است.

اسلاید 40: نکته قابل توجه این که طبق گزارش Lin و Schorr (1997) غلظت کادمیوم در خاک فسفات های تولیدی کشور های سنگال، توگو، مراکش و تونس در مقایسه با خاک فسفات های کشور های روسیه، اردن، سوریه و ایران بیشتر می باشد. بنابراین توصیه می گردد که در خرید خاک فسفات و کودهای فسفاتی به منشا تولید کودها توجه شود. مگر آن که کشور مربوطه در خاک فسفات و یا کود های فسفاتی خود از طریق کادمیوم زدایی حد استاندارد کادمیوم (25-15 میلی گرم کادمیوم در کیلو گرم P2O5 ) را رعایت کرده باشند.

اسلاید 41: نتیجه: یک از موثر ترین راه ها برای کاهش میزان کادمیوم در محصولات کشاورزی، جلوگیری از ورود کادمیوم داخل سیستم خاک و اتخاذ اقدامات مدیریتی جهت کاهش غلظت کادمیوم در محلول خاک است تا جذب و انتقال کادمیوم توسط گیاهان کاهش داده شود. بدیهی است اصلاح ژنتیکی گیاهان به منظور جذب و انتقال کادمیوم کمتر، از جمله اقدامات مدیریتی مهم قلمداد می شود.

اسلاید 42: منابع:1-کشاورزی کود ها و محیط زیست لاگرید- بوکمن – کارستاد ترجمه محمد بای بوردی و حمید سیادت2- حاصلخیزی مناطق خشک و نیمه خشک دکتر محمد جفر ملکوتی و دکتر مهدی همایی 3- پایان نامه های دانشجویان گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه تهران 4- منابع اینترنتی

اسلاید 43: با تشکر