آموزش تفکر سیستمی، جلسه چهارم: تفکر پویا

آموزش تفکر سیستمی، جلسه چهارم: تفکر پویا

اسلاید 1: آموزش تفکر سيستمیجلسه چهارم:تفکر پویا(رفتار در طول زمان- الگوهای رفتار)88/2/9

اسلاید 2: آنچه گذشت....جلسه اول: مدل های ذهنی حايز اهميت مي باشند، زيرا: اساس تصميم گيری ما بر پايه مدل های ذهنی به همراه اطلاعاتي است که از محيط جذب می کنيم. اطلاعاتی که ما از محيط به دست می آوريم خود تحت تاثير مدل های ذهنی ما می باشد. گاهي مدل‌هاي ذهني باعث مي‌شود رفتاري داشته‌باشيم كه خود از نامناسب بودن آن آگاه نيستيم.تغيير مدل های ذهنی نيازمند آگاهی از آن ها و تمرين کردن مدلهای جديد می باشد.

اسلاید 3: آنچه گذشت....جلسه دوم: ساختارها عامل به‌وجود آمدن رفتارهايي است كه مشاهده مي‌كنيم و نه افراد يا وقايعي خاص يك مدل ذهني رايج ، تلاش براي يافتن يك شخص يا عامل به عنوان مقصر به جاي تشخيص ساختار به‌وجود آورنده رفتار نامطلوب است.

اسلاید 4: آنچه گذشت....جلسه سوم:

اسلاید 5: مسأله مسکناطلاعات اولیه : رابطه قیمت هر کالا با عرضه و تقاضای آن به صورت زیر است:اگر عرضه از تقاضا بیشتر باشد، قیمت کاهش می یابد.اگر تقاضا از عرضه بیشتر باشد، قیمت افزایش می یابد.اگر قیمت افزایش(کاهش) یابد، تمایل برای سرمایه گذاری و عرضه کالا افزایش(کاهش) می یابد.افزایش(کاهش) قیمت موجب کاهش(افزایش) تقاضا می شود.

اسلاید 6: مسأله مسکن...آقای منصوری، اخیراً بازار مسکن را بررسی کرده و متوجه شده است که سود حاصل از سرمایه گذاری در بخش مسکن حدوداً 80% است. او ریسک احتمالی این کار و گزینه های دیگر از جمله سرمایه گذاری بانکی را سنجیده و نهایتاً تصمیم به سرمایه گذاری در بخش مسکن گرفته است. او اقدام به این کار می کند، اما هنگامی که کار به پایان می رسد، او به سودی بسیار کمتر از آن چه مورد انتظارش بوده(حدود 20%)، می رسد.

اسلاید 7: مسأله مسکن...افراد دیگری نیز که با فاصله ی زمانی کمی پس از آقای منصوری سرمایه گزاری کرده بودند، متوجه ضرر شدند!!!دلیل این امرکه همه ساله افراد زیادی با آن مواجه می شوند،چیست؟

اسلاید 8: شرح درسیکی از مهارت های اساسی در زمینه تفکر سیستمی ”تفکر پویا“ است. که موارد زیر را شامل می شود:بررسی متغیرها در طول زمان؛ بررسی تغییرات متغیرها در طول زمان و نه تمرکز بر مقدار آن ها در هر زمان.حساسیت به تغییرات کوچک و نه تنها تغییرات ناگهانی.

اسلاید 9: داستان قورباغه پخته اگر شما یک قورباغه را در داخل ظرفی از آب جوش بیندازید، قورباغه بلافاصله تلاش می کند تا از ظرف بیرون بیاید. اما اگر قورباغه را در داخل ظرفی با حرارت معمولی بیندازید، در آن باقی می ماند. در این حالت اگر دما را تا 30 درجه سانتیگراد افزایش دهیم قورباغه هیچ اقدامی برای خارج شدن از ظرف انجام نمی دهد. پس از آن با افزایش دما قورباغه سست تر وسست تر می شود تا جایی که دیگر قادر بهخروج از ظرف نیست. ونهایتاً در ظرف پخته می شود و می میرد!!!

اسلاید 10: صنایع خودروسازی در دهه 60 میلادی خودروسازان امریکایی بر بازار منطقه تسلط کامل داشتند. پس از آن شرایط به صورتی بسیار تدریجی شروع به تغییر کرد.یقیناً در زمانی که در سال 1962 میلادی سهم بازار ژاپنی ها در بازار اتومبیل امریکا کمتر از 4% بود، هیچ یک از کارخانه های بزرگ خودروسازی امریکا احساس خطر نمی کردند.همینطور زمانی که در سال 1967 میلادی زمانی که سهم بازار ژاپنی ها به 10% رسید، باز هم نگرانی زیادی احساس نمی شد. در سال 1974 که این رقم به حدود 15% رسید نیز کسی هشیار نشد.در اوئل دهه 80 میلادی شرکت های بزرگ خودروسازی زمانی به بررسی دقیق موضوع پرداختند که سهم ژاپنی ها به 21/3% رسیده بود.

اسلاید 11: صنایع خودروسازی... در سال 1989 میلادی سهم ژاپنی ها از این بازار حدود 30% بود و کارخانه های امریکایی تنها می توانستند بر 60% از بازار خودرو در امریکا حساب کنند. قطعاً کنترل بر شرایط در این مرحله غیرممکن یا بسیار دشوار و پرهزینه است. بنابراین باید فرآیندهای آرام و تدریجی را نیز ببینیم و به این موارد همان قدر حساس باشیم که به تغییرات ناگهانی.

اسلاید 12: استخدامشرکت نوآوران، در چند ماه گذشته با بحرانی مواجه شده است. در نتیجه این بحران حجم زیادی از فعالیت های انجام نشده پیش روی شرکت است. شرکت برای هرچه سریعتر سر و سامان دادن کارها اقدام به استخدام کارمندان بیشتر می کند. در هر زمان نرخ استخدام کارمند با توجه به حجم کار باقیمانده است. آیا این روش مشکلات شرکت را برطرف می کند؟مشکلات احتمالی این روش چیست؟نحوه تصمیم گیری این مدیران چه ضعفی داشته است؟

اسلاید 13: استخدام...این روش مشکل فعالیت های مانده از قبل را به سرعت حل می کند، اما به محض پایان یافتن کارها، شرکت با تعداد زیادی از کارمندانی مواجه می شود که کاری برای انجام دادن ندارند.همان طور که ملاحظه کردید، مدیران شرکت توجهی به این مسأله ندارند که اگر تعداد کارمندان را ثابت نگه دارند، کارها با نرخی ثابت انجام می شوند و در هر زمان تنها به میزان کار باقیمانده توجه می کنند.

اسلاید 14: مسأله مسکن...اگر بخواهیم به سادگی مسأله را بررسی کنیم می توانیم بگوییم:آقای منصوری هنگامی اقدام به ساخت مسکن نموده که قیمت مسکن و به تبع آن سود آوری آن در حال کاهش بوده یا به عبارتی روندی نزولی داشته است. اما آقای منصوری تنها به قیمت مسکن در بازه زمانی کوتاهی توجه کرده و به روند تغییرات قیمت مسکن توجهی نداشته است.این تغییرات باعث شده اند، بازار سودآور مسکن با گذشت زمان به بازاری راکد تبدیل شود. حائز توجه است که این مسأله به طریقی معکوس نیز اتفاق می افتد!

اسلاید 15: مسأله مسکن...به این ترتیب که در زمان رکود بازار افراد به بازار مسکن توجهی نشان نمی دهند، و تنها بر وضع موجود بازار تمرکز می کنند. در حالی که ممکن است روند تغییرات قیمت مسکن به صورت افزایشی باشد و سودآوری زیادی را به دنبال بیاورد.

اسلاید 16: مسأله مسکن...تحلیل دقیق تر : هنگامی که تقاضای مسکن از عرضه آن بیشتر است قیمت مسکن افزایش می یابد. افزایش قیمت ها این احساس را به وجود می آورد که سرمایه گذاری در بخش مسکن سودآور است این امر موجب افزایش سرمایه گذاری در بخش مسکن می شود.

اسلاید 17: مسأله مسکن...

اسلاید 18: مسأله مسکن... سرمایه گذاری در بخش مسکن موجب افزایش عرضه می شود اگر عرضه بیش از تقاضا شود، کاهش قیمت ها را به دنبال دارد بنابراین احساس سود آوری کاهش می یابد در نتیجه سرمایه گذاری کمتری در این بخش صورت می گیرد و عرضه کاهش می یابد این روند به همین ترتیب ادامه می یابد.

اسلاید 19: مسأله مسکن...

اسلاید 20: مسأله مسکن...مشکلی که در برخورد بسیاری از سرمایه گذاران وجود دارد این است که در طول زمان به قیمت مسکن توجه نمی کنند و تصمیم گیری خود را بر اساس قیمت مسکن در زمان تصمیم گیری انجام می دهند. در حالی که سودآوری سرمایه گذاری آن ها بیش از آن که به قیمت مسکن در زمان تصمیم گیری وابسته باشد، به قیمت در زمان اتمام کار یا عرضه بستگی دارد.

اسلاید 21: آیا تا به حال متوجه روندی خاص در تغییرات متغیرها شده اید؟آیا تا به حال دقت کرده اید که متغیرها در سیستم های مختلف رفتارهایی مشابه یکدیگر دارند؟ ادامه...

اسلاید 22: تا اینجا به بررسی نحوه ی تغییرات متغیرها در طول زمان (از جمله تغییرات صعودی، نزولی و ...) پرداختیم و دیدیم که چشم پوشی از تغییرات آرام و کوچک چه عواقب احتمالی را به دنبال دارد. حال می خواهیم با دیدی وسیعتر با مسائل برخورد کنیم:اگر دقیقتر به سیستم ها بنگریم، شاهد رفتارهای مشابهی در آن ها خواهیم بود. آگاهی از این رفتارهای پایه ما را در تحلیل موقعیت ها و پیش بینی نسبی رویدادها توانمند می کند. شرح درس...

اسلاید 23: تا کردن کاغذفکر می کنید اگر قطعه ای از کاغذ معمولی (ضخامت mm 0.1) را 42 بار تا کنید ضخامت آن چه قدر خواهد بود؟اگر 100 بار تا کنید چه طور؟

اسلاید 24: تا کردن کاغذ...اگر 42 بار کاغذ را تا کنید، ضخامت آن 440000 کیلومتر خواهد بود، چیزی بیش از فاصله زمین تا ماه!و اگر صد بار آن را تا کنید، ضخامت آن 850 تریلیون برابر فاصله زمین تا خورشید خواهد بود!!!!

اسلاید 25: رفتار نماییچنین رفتاری رفتار نمایی نامیده می شود . الگوی کلی رفتار نمایی به صورت زیر است:

اسلاید 26: رفتار نمایی...تحقیقات نشان می دهد، که افراد غالباً مقادیر را در چنین رفتارهایی بسیار کمتر از واقعیت تخمین می زنند و با این وجود به تخمین خود اطمینان بالایی دارند.یکی از دلایل تخمین نادرست افراد آن است که بیشترین مقدار رشد در آخرین زمان رخ می دهد و پیش از آن رفتار شبیه رفتار خطی است.

اسلاید 27: رشد باکتری ها

اسلاید 28: شرکت پیشتاز شرکت پیشتاز که یک شرکت تولیدی است با مشکلی مواجه شده است. به این ترتیب که موجودی کالای انبار بسیار پایینتر از حد مطلوب برای برآوردن تقاضای مشتریان است. به این ترتیب شرکت برنامه کوتاه مدتی را برای رساندن موجودی انبار به حد مطلوب و تعریف شده ای آغاز می کند.فکر می کنید روند تغییرات موجودی انبار به چه صورت خواهد بود؟

اسلاید 29: شرکت پیشتاز ...مدیران شرکت میزان مشخصی از موجودی کالا را تعریف می کنند و فعالیتهای کاری را برای رسیدن به آن تنظیم می نمایند. در ابتدا موجودی انبار با سرعت زیادی افزایش می یابد تا میزان موجودی را به میزان مطلوب نزدیک کند، اما با هر چه نزدیک شدن به مقدار مطلوب میزان افزایش کاهش می یابد تا این که نهایتاً به حد مطلوب برسیم.

اسلاید 30: شرکت پیشتاز ...

اسلاید 31: رفتار نمایی در بسیاری از مسائل دنیای پیرامون ما از جمله رشد جمعیت، مصرف انرژی، میزان ارتکاب جرم و جنایت، افزایش قیمت خدمات، رشد باکتری ها و... دیده می شود.اهمیت رفتار نمایی

اسلاید 32: فراگیر شدن بیماریشهری را در نظر بگیرید که تعداد افراد آن ثابت است. حال فرض کنید عده ای از ساکنان این شهر به نوع خاصی از بیماری که از طریق تنفس انتقال می یابد مبتلا شده اند. می خواهیم ببینیم تعداد افرادی که به این بیماری مبتلا می شوند چگونه تغییر می کند؟

اسلاید 33: فراگیر شدن بیماری... انتظار داریم که در نهایت تمامی افراد ساکن آن شهر به بیماری مبتلا شوند. در ابتدا رشد به صورت نمایی است. آن چه رشد نمایی را موقف می کند محدودیتی است که در مسأله وجود دارد و آن تعداد ثابت افراد است که نمی تواند از حدی بیش تر شود.

اسلاید 34: فراگیر شدن بیماری...

اسلاید 35: رفتار S - شکلهمان طور که در مثال دیدیم، در این نوع از رفتار که به آن رفتار هدفجو می گوییم مقدار متغیر به حد خاصی میل می کند. در ابتدا رشد متغیر به صورت صعودی است اما محدودیت های مسأله، موجب روند کاهنده نرخ رشد می شود. به عبارتی نرخ ثابت رشد پیوسته کم می شود تا این که به صفر نزدیک شود و مقدار متغیر تقریباً ثابت بماند. رفتارهای هدفجو نیز اهمیت زیادی دارند، زیرا رفتارهای نمایی که پیشتر با آن ها آشنا شدیم در دنیای واقع با محدودیت هایی مواجه می شوند که آن ها را به این نوع رفتار (رفتار هدفجو) سوق می دهد.

اسلاید 36: نحوه تقویت این مهارت... برای تقویت این مهارت یک راه این است که اتفاقات پیرامون خود را بررسی کنیم و سعی کنیم رفتار متغیرها در طول زمان را در نمودارهایی رسم نماییم. یک راه دیگر آن است که مسائلی را در نظر بگیریم که در حالت تعادل قرار دارند، در این حالت در یکی از متغیرها تغییری ناگهانی ایجاد کنیم و رفتار متغیرهای دیگر را در اثر این تغییر رسم کنیم.

اسلاید 37: درختان جنگل جنگلی را در نظر بگیرید، که در آن تعدادی درخت بالغ وجود دارد. در هر نوبت یکی از این درختان را قطع می کنیم و به جای آن یک نهال می کاریم. 6 ماه طول می کشد تا یک نهال به درختی بالغ تبدیل شود. و فرض ما این است که هیچ یک از این نهال ها از بین نمی روند. فرض کنید مسأله در حالت تعادل است، به این معنی که تعداد درخت های بالغ ثابت است و میزان قطع درختان و میزان کاشت نهال در هر ماه برابر و ثابت است

اسلاید 38: درختان جنگل... میزان قطع درختان در هر ماه را به صورت ناگهانی به مقداری جدید افزایش می دهیم. اما میزان کاشت نهال در هر ماه همان نرخ قبلی است. فرض کنید تعداد درختان بالغ در حالت تعادل اولیه 100 است. و نرخ قطع درختان را از 10 در حالت تعادل به صورت ناگهانی به 20 می رسانیم.تعداد درختان بالغ را در نموداری رسم کنید.

اسلاید 39: جمع بندیدر این جلسه آموختیم: یکی از مهارت های مهم در تحلیل مسائل بررسی متغیرها در طول زمان است. باید به تغییرات آرام و تدریجی نیز بسیار حساس باشیم زیرا همانند تغییرات ناگهانی می توانند مشکلات جدی به وجود آورند. آشنایی با رفتارهای پایه دید وسیعتری از سیستم ها به ما می دهد و به کمک آن قادر به پیش بینی نسبی برخی رویدادها خواهیم بود.

اسلاید 40: نحوه تقويت اين مهارتبه منظور تقویت مهارت تشخیص نوع سیستم ها و تعیین الگوی رفتاری حاکم بر آن ها بهترین کار انتخاب رویدادهای پیرامون و سعی در رسم رفتار این سیستم ها در نمودارهایی است که نمونه هایی از آن را در مسائل قبلی دیدیم. ضمناً توجه به رویدادهایی که رفتاری مشابه دارند به ما در آشنایی بیشتر با این مهارت کمک می کند.

اسلاید 41: تمرینتعدادی از رفتارهای نمایی محیط اطراف خود را شناسایی کنید.لیستی از رفتارهای هدفجو در دنیای واقع تهیه کنید.