ارتقای سطح بهداشت زنان

صفحه 1:
بسمه تعالي دريس :برريسي مسائل دولتي در ايران موضوع تحقيق : ارتقاء سطح بهداشت زنان استاد : خانم دكتربرومند دانشجو:فريده تشكيني پاییز 4969 

صفحه 2:
‎٩‏ مقدمه ‏* سلامت" ‏۴ _ همه جوانب آن از حقوق اولیه انسان است . سیستم های بهداشتی و رفاهی دردنیا بطور روز افزون اهداف خود را از ارائه مراقبتهای بهداشتی به سمت ایجاد جامعه سالم ارتقا می دهند و شاخصهای کلی سلامت مانند بهزیستی جایگزین شاخص های محدود و نارسایی مانند مرگ و میر مي شود . سلامت در عرصه اندیشه و عمل جنبه های متفاوتی دارد . سلامت انسان محصول تعامل ژنتیکی » محیط اجتماعی » روانی و اکولوژیکی است که او را در بر می گیرد و هر كدام از اين عوامل به طور جداگانه ای برسلامت وى تاثير می گذارند . جدا از زمینه بیولوژیک و ژنتیک متفاوت هر انسان محیط زندگی وی شامل محیط فیزیکی و اکولوژیکی است که وی را در بر گرفتة هسچنین محیطظ های افتسادی» اجتناصی و روانی نیز ارات خود را برشتان آفنگازا اعمال مى كنند . ‎ 

صفحه 3:
محیط زندگی بشر در حال تغییر است و اين تغییرات در روش زندگی و کار انسان تالیرات فراوانی بر سلامت او بر جای گذاشثه است» این امر منجر به تغییر الگوی بیماری و مرگ گردید ه که گذرسلامتی نامیده می شود . در بسیاری از کشورهای جهان و به درجه ای که از اين گذر تاریخی متاثرند» تغییرات اپیدمیولوژیکی حادث شده است که شامل تغییر هرم سنى جمعيت به سمت سالخوردگی. تغییر الگوی بیماریها به سمت بیماریهای مزمن و حوادث . می شود که به همر اه پیدایش فناوریهای نوین وگرانقیمت باعث تفاضاهایی جدید شده و در نتیجه پیشرفت روزافزون تجهیزات پزشکی و تأثیر مستقیم آن بر امر سلامت» افزایش هزینه بی سابقه ای در بخش سلامت را باعث شده است . 

صفحه 4:
علاوه بر این کشور ما از نظر مخاطرات سلامت بار مضاعفی را به دوش می کشد که در واقع به علت گذرسلامتی است که بخشی از آن ناشی از توسعه نیافتگی و بخشی دیگر مربوط به جوامع توسعه يافته می باشد . * بخشئ از اين عوامل به شرح زير مى باشد: * . مردم ما با فقرء روشهاى غير بهداشتى دفع فاضلاب و مواد زائد. دود ناشى از سوخت هاى جامد در محيطهاى بسته» مصرف دخانیات » روابط جنسی غیرایمن و مشکلات تغذیه ای ناشی از کمیود دریافت انرژی, ویتامین و املاح (ویتامین آودی ۰ آهن و روی ) » بدخوری و بیش خواری که آنان را به اضافه وزن + چاقی » پرفشاری خون مبتلا کرده زمینه را براى ابتلا به بيمارى هاى قلبی و عروقی مییا می کند روبرو هستند . خطرات ناشی از پرفشار ی خون وکلسترول بالا که ارتباط مستقیمی با افزایش حملات قلبی و سکته های مغزی دارند و با مصرف غذاهای پرچرب »پرنمک و شیرین نیز مرتبط هستند هر روز تهدید کننده تر بنظر می رسند . وقتى اين خطرات با نیروهای مرگباردخانیات و الکل عجین گردند. بازهم خطرناک تر مى شوند. افزليش وزن و چاقی که نتیجه ازدیاد مصرف مواد غذلیی وکمبود فعالیت فیزیکی است نیز به خودی خود خطر جد ید و عمده | ی برای سلامت محسوب می گردد که بر گستردگی مخاطرات میافزایند . 

صفحه 5:
»1 البته ياريهاى توي (بدز و سارس و .)مایا زد بل و مارا )نز تخرد باعت لفزايش مخاطرات و بالطيع هزينه ها مى كردد. * ازطرف گر يران جزو 010 كشور بلاخيز دتياست و از ©#انوع بلايان طبس شنافت شد در جهان ؛ نوع أن در كشور مابه وقوع مى ييودد. لرجطه يليان عمدة كشور ما سيل » زازه و خشكسالى مى باد براساس أمارموجود در 010 سال گذشته يران ميش ‎Dy HOODOO‏ اليا كته شده اد ك ا لبن مان 967069 بز ثر زازقةو 96639 بر سل و 9/69 بر رسد بايا بود است . حرادث ترفيكى و جاده لى با ميزان مرك 369 در صصدغزافر ‎٠‏ .عامل مرك 066906 نف ‎ay‏ لست كه اين حرادث به تيس 90069 از سالهاى زندكى دس رف رسب ی شون فا نی از ان عوال باز سذكينى بر نظام سلامت تحميل مى كت 

صفحه 6:
a پژوهشها نشان مي دهد که سلامت جامعه زنان به دلایل مختلف آسیب پذیرتر از مردان است و علاوه بر ويژگيهاي بيولوژيکي تحت تأثير عوامل تعيين نكر فرهنكيءاجتماعيء اقتصادي و سياسي نیز قرار دارد.موضوع مدیریت توسعه سلامت زنان در زمره اولويتهاي سازمان جهاني بهداشت قرار دارد و بعنوان زمینه هاي اصلي توسعه استراتژيك بهداشت در دهه آینده ميلادي مورد توجه مراکز علمي ذیربط قرار گرفته است که بر سيستمهاي ادغا م يافته ارائه 

صفحه 7:
اکثر اين مطالعات الگوهاي جدید ارائه خدمات را در شكلهاي سازماني جدید مراکز ویژه با برنامه ريزي خدمات ادغام يافته و جامع و بنابر نیاز دوره هاي مختلف زندگي زنان پيشنهاد کرده اندکه در كشورهايي نظير ايالات متحده امريكا و كانادا و اخيرًا در زابن به مرحله اجرا.(ص+ام:8», درآمده و در ارزيابي نيز نتايج خوبي را نشان داده اند. 

صفحه 8:
* تعاریف سلامت: ازدیدگاه سازمان بهداشت جهانی 0,0 : سلامت عبارتست از:"احساس رضایت کامل جسمانی » روانی و اجتماعی نه تنها فقدان بیماری و ناخوشی* "_ازدیدگاه تتوری سرمایه انسانی (بسسس! ۵ب مسسسا) : سلامتی افراد یک "ذخیره سرمایه " است که به مرور زمان با گذر طبیعی عمر"پپ0) اسیی(0" مستهلک می شود » بیماری باعث استهلاک غیرطبیمی آن مي گردد و سرمایه گذاری در سلامت. (بهداشت و درمان ) این استهلاک را جبران می کند. 7 سلامت در عرصه اندیشه : * سلامت انسان محصول تعامل پیشینه ژنتیکی ۰ محیط اجتماعی » روانی واکولوژیکی است که او را در بر می كيرد و هر كدام از اين عوامل به طور جداگانه ای برسلامت وی تاثیر می گذارند. 

صفحه 9:
۶ ارتقاء سلامت : واژه ارتقای سلامت متضمن مفاهیم گسترده ای است . اين واژه هر اقدامی که برای بهبود سلامت رخ می دهد را در برمی كيرد از اين ديد آموزش سلامت جزئی از ارتقای سلامت محسوب می شود . : ‏نیزلین‌دید را پذیرفته لستو ارتقایس اهنوا چنینتسعریفمی‌کند‎ Oho "ارتقای سلامت مفهومی است که افرادی که نیاز به تغییر در روش ها و شرایط زندگی برای ارتقای سلامت را پذیرفته اند ؛ حول خود متحد مى نمايد ” درهرحال برنامه جدید ارتقای سلامت به موارد مهم زیر نیز اشاره می کند : می پذیرد که ارتقای سلامت فعاليتى بین بخشی است , برطبق اصول مراقبت های اولیه بهداشتی » ارتقای سلامت محافظ خدمات پزشکی نیست . مسئولیت اصلی تضمین الزامات بهداشتی » درخارج از بخش سلامت و در بخش صنعتی » واحدهای بازرگانی و حرفه ها قرار می گیرد . 

صفحه 10:
2 خدمات پزشکی و بهداشتی باید برای برآوردن نیازهای مشتریان به طور تعادلی و جامع سازمان دهی شوند . 0 اهمیت محیط فیزیکی و اجتماعی - اقتصادی در تعیین سلامت و بیماری زیاد است محور اصلی ارتقای سلامت » ایجاد سیستمی است که سلامت را از طریق بسط سیاستهای حامی سلامت در سطوح ملی و بین المللی ارتقا دهد . بازنگری در بخش های مختلف در جهت تامین سلامت اعضاء و مشتریان نشانی از اهداف اين سياست ها است . 

صفحه 11:
* هدف از ایجاد شبکه ‎gla‏ بهداشتی درمانی برای ارتقاء سطح سلامت:] اصولی که در نتیجه استقرار شبکه های بهداشتی درمانی مد نظر قرارگرفتند عبارتند از : 0 عدللت اجتماعی ©- مشارکت مردمی ©- هماهنكى بين بخشى ©6- تكنولوزى مناسب با جنين نظام همه جانبه ای طی مدت کوتاهی » تغییرات عمده ای در شاخص های سلامت ایجاد شد . برخی از این دستاوردها عبارتند از :این ارقام مربوط به سال دوره 9672 تا 906 بوده ) 2 بهبود امید به زندگی از 60 به 06.5 سال 2 کاهش نرخ رشد جمعیت از 0.0 درصد به 0.) درصد کاهش میزان مرگ و مير کودکان زیر 0 سال ناشی ازبیماریهای روده ای و تنفسی به ترتیب از © 7.0 در 40000 کودک روستایی در سال ۵8*به 0.6 و 6.9 در سال )© 7 بهبود نسبت پزشک به جمعیت از حدود ۲.۸) پزشک برای 1)0)0000)نفر به حدود 410.0 

صفحه 12:
< ارتقا نسبت تخت » تجهیزات تصویربرداری و آزمایشگاه تشخیص طبی به ترتیب از ۰08 ۰6 9.6 به ۰66۰069 .6 2 کاهش میزان مرگ مادران از 480 در صدهزار تولد زنده به 672.6 و بسیاری تغیبرات دیگر علیرغم اين پیشرفت ها ولی توفیق در مهار بیماری های واگیر کشنده ۰ افزایش عمر » تغییر الگوی بیماری ها » شهر نشینی و گاه بلایای طبیعت یا حوادث شاحتهجماعت يشرى + :دركناز مقر لسهای تایر گذای مائند اقتضاد بازال.ة خصوصی سازی و نو شدن مداوم فناوری تشخیص و درمان ؛ تقریبا در همه دنیا نظام های سلامت را با چالش های نو روبه رو ساخته است . با وجود تنوع نظام های سلامت ۰ تنگناهایی که اين نظام ها با آن روبه رویند مشترک است : ۲ سهم بخش سلامت از تولید کشور آن اندازه نیست که انتظارات موجود از بخش را برآورد 

صفحه 13:
اعبازات صرف کارهایی می شود که مزینه- افربخفنی انها محدود است دسترسی مردم به خدمات کامل نیست منابعی که در اختیار بخش قرار می گیرد عادلانه توزیع نمی شود به سبب کیفیت نامطلوب خدمات پاسخگویی نیاز یا تامين کننده رضایت مردم نیست کارکنان در بخش دولتی انگیزه ندارند و در مواردی آموخته های خود را از یاد برده اند و در بخش خصوصی نیزممکن است وسیله ای برای محافظت مردم از درمان ها یا هزینه های مخاطره آمیز وجود نداشته باشد . 

صفحه 14:
عدم عدالت در بحث سلامت: بسیاری از افرلد گمان می کنند که آنچه سلامت آن ها را تامین می کن فا رعایت نکات بهداشتی و بهره مندی از تغذیه غنی و سرشار از مواد مورد نیاز بدن است . علاوه بر آن می دانند كه عوامل وراثتى نيز مى تواند در اين ميان موثر باشد . كه اين عوامل ليكن با يك نكاه دقيق به وضعيت جامعه و واقعيت هاى موجود در آن در مى اتنها بخش اندكى از نيازهاى سلامت انسان و جامعه را هدف قرار مى دهد . آمار نشان مى دهد كه نقش سیستم بهداشت و درمان در ارتقاى سلامت حداكثر 96660 است . حال آنکه گزینه های موثر اقتصادی اجتماعی تاثیرات به مراتب بالاتری در اين میان دارند . 

صفحه 15:
۴ حتی ملاحظات اجتماعی و اقتصادی تا حد زیادی بر سلامت فردی نیز تاثیرگذارند . استفاده از رژیم های کمتر مغذی ممکن است ناشی از وضعیت درآمد نامناسب یا شبکه های ناکافی توزیع و در نتیجه عدم دسترسی مناسب باشد . دسترسی نامناسب به امکانات فراغتی و یا فرهنگ نادرست حاکم بر اوقات فراغت ممکن است موجب فقدان یا کمبود فعالیت های فیزیکی و به تبع آن اختلال در سیستم سلامت فرد شود . شرایط نامناسب شغلی و عدم امنیت شغلی و یا ثبات شغلی می تواند موجبات اختلال در سلامت افراد را فراهم آورد . به هر حال عدالت در سلامت » به ایجاد فرصت های برابر برای برقورذاری صومی از ملاسث فظردازد, 

صفحه 16:
۶ شرایط ضعیف اجتماعی اقتصادی در طول زندگی بر سلامتی تاثیرگذار است . افرادی که در طبقات پایین اجتماعی قرار گرفته اند حداقل دو برابر افرادی که در طبقات بالاتر هستند دچار بیماری جدی و مرگ زودرس می شوند . حتی در میان طیف کارکنان اداری » آن دسته که از طبقه پایین تری برخوردارند بیشتر از کارکنان طبقه بالاتر از بیماری و مرگ زودرس در رنج می باشند . عل مادی و روانی اجتماعی از قبیل سرمایه کم خانواده ؛ تحصیلات پایین ؛ شغل نامطمنن » زندگی در خانه های نامناسب در ایجاد اين تفاوت ها سهم دارند که در نهایت اثرات آن ها منجر به بروز بیماری ها و یا مرگ زودرس می گردند . از سویی دیگر یک شروع خوب در زندگی یعنی حمایت درست و متناسب مادر از کودک برای یک عمر باقی خواهد ماند .تحقیقات نشان می دهد که پایه سلامت دوران بزرگسالی ریشه در دوران کودکی و حتی قبل از تولد دارد . رشد نامطلوب جنین خطری برای سلامتی ی فرد است . استرس در هنگام کار خطر بیماری را افزایش می دهد . 

صفحه 17:
افرادی که کنترل بیشتری بر کارهایشان دارند از سلامت بهتری برخوردارند . روش های مدیریت و روابط اجتماعی حاکم در محیط کار بسیار موثر است . آمار نشان می دهد وقتی فرصت استفاده از مهارت برای کارگر و یا کارمند وجود نداشته باشد و از اختیارات کمتری در تصمیم گیری برخوردار باشد سلامتی اش مخدوش مي شود. امنیت شغلی باعث افزایش سلامتی ‏ رفاه و رضایت شغلی می شود. حمایت اجتماعی و روابط سالم نیز سهم چشمگیری در سلامت دارد . شکست اجتماعی » اثراتی چون اعتیاد و وابستگی به موادمخدر و الکل و تبعات آن هم چون تصادفات » خشونت » مسمومیت ۰ خودکشی و ... دارد . 

صفحه 18:
رژیم غذای نامناسب بیماری های ناشی از سوء تغذیه را به همراه دارد و این بیماری های در بروز بیماری های قلبی - عروقی ؛ دیابت » سرطان ۰ بیماری های چشمی ۰ چاقی و مراقبت های دندان نقش دارد . از سویی دیگر تغییر در سبک زندگی » تحول در سیستم تغذیه ای را نیز به همراه داشته است که چاقی به عنوان بیماری شایع در اثر تحولات تغذیه ای مورد مشاهده در سطح جهانی است . از عوامل ديكر در ارتقای سلامت » حمل و نقل و ترلفیک است ماشینی شدن زندگی باعث کم تحرکی در امور شغلى گردیده و چاقی را افزایش اپیدمیک داده است . سیاست های حمل و نقل می توانند نقش کلیدی در مبارزه با سبک زندگی بی تحرک داشته باشد . گسترش فرهنگ پیاده روی و استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه سالم ؛ ورزشی است که علاوه بر آن که احساس سلامتی به فرد مى دهد » موجب پیشگیری از افسردگی در سالمندان نیز می گردد . از سویی دیگر کاهش آلودگی های هوا را نيز در يى خواهد داشت و به لحاظ آينده اكولوزيك شهرى نيز از لهميت زيادى برخوردار 

صفحه 19:
* آن جه كفته شد مختصری است از نابرلبری های اقتصادی - اجتماعی که از ريشه ای ترین عوامل تاثیر گذار بر سلامت محسوب می شوند . لذا همکاری های میان بخشی و سیاست گذاری دقیق در اين امر باید مورد توجه قرار گیرد . به طور مثال امید به زندگی در مردم ایران بعد از انقلاب اسلامی و رشد و پیشرفت های چشمگیر در ارتقای شاخص های بهداشتی 40 سال افزایش یافته است . آن چه موجب ارتقای این شاخص شده است افزایش کیفی مراقبت های بهداشتی است اما بید بانیم هنوز همین شاخص در مناطق مختلف تفاوت های بسیاری دارد . * و برای دستیابی به عدالت در سلامت و افزایش بیشتر شاخص های سلامت باید رویکرد بیماری محور در سلامت ؛ به رویکرد سلامت نگر تغییر یابد تا سایر عوامل نیز مورد توجه واقع شوند . عوامل تعیین کننده غير بهداشتي در سلامت همچون ورائت » شیوه و سبک زندگی » محیط زیست ادی- اجتماعی و ..... میزان درآمد ؛ تحصیلات ؛ شغل » تغذیه و طبقه اجتماعی + وضنیت ‎Al‏ ‏از عواملی است که در سلامت انسان و جمعیت نقش بسزایی دارد . شواهد نشان می دهد که هر چه فرد در وضعیت اقتصادی - اجتماعی پایین تری باشد وضعیت سلامت نامطلوب تری نیز خواهد داشت . 

صفحه 20:
ساختارتوسعه سلامت زنان درایران: * در ايران نيز توجه به زنان در دو دهه اخیر موجب بهبود وضعیت كلي آنان در همه * _ شاخصهاي توسعه و به ویژه سلامت بوده که با هیچ دور ه ۱ ي قیا س پذ: کاهش مرگ و میر مادران و کودکان © افزايش سطح آگاهي و تحصیل زنان اجراي موفقیت آمیزبرنامه هاي بهداشتي همگي تغییرات شگفت آوري را در امر توسعه و بهداشت زنان به وجود آورده است (وزارت بهداشت. درمان و آموزش پزشكي» ۱۳۷۹ ). البته هنوزموانع زيادي باقي است از جمله نبود مديريت كارآء استراتژیها و برنامه هاي هماهنگ وهمه جانبه اي که بتواند مطابق با شرایط كنوني و با تکیه بر تجارب علمي و موفق كشورهاي پیشرو در امر سلامت» موجب پیش بيني هاي مناسب آینده و تدارك برنامه ها وخدمات مبتني بر نيازهاي بهداشتي زنان و تسهیل در اجراي آنها شود. 

صفحه 21:
سیاستگذاری وبرنامه ريزي توسعه سلامت زنان در ایران مي بایست مبتني بر شناخت دقیق از وضعیت و برنامه هاي موجود در سیستم بهداشت و درمان ایران و با توجه به استانداردها وروشهاي موجود در سطح بین المللی, تجارب سيستمهاي موفق جهان انجام گیرد. مشکلاتی که بر سر راه توسعه سلامت زنان وجود دارد: کمبود اطلاعات در مورد نيازهاي سلامتي زنان در ایران» پراكندگي پژوهشها و ضعف ارتباط بین پژوهش, مدیریت و برنامه ريزي و ارائه خدمات» محدودیت منابع و نيروي انساني متخصص از مشکلات اصلي توسعه سلامت در ایران است. 

صفحه 22:
8 حقوق زنان در مسائل توسعه- * حق زنان در برخورداري از بالاترین سطح دستيابي به سلامت جسمي» رواني واجتماعي نیازمند دسترسي آنها به اطلاعات؛ مراقبتها و خدمات بهداشتي درماني كيفي و متناسب با دوره هاي مختلف زندگي و نقشهاي متعدد خانوادگي و اجتماعي آنان است. * در بسياري از موارد» وضعیت سلامت زنان نتیجه عملکرد توأم فرآيندهاي متعدد مديريتي» اجتماعي؛ سياسي و اقتصادي است که به ناتواني زنان و محرومیت از حق سلامت آنها كمك مي کند. 8 بررسی منلامة قا علاؤه بر تقد بلية باارويكرتي ع ذكرءجاتقسسي و بجت مورد نياز آنان همراه باشد درضمن بايد دوره زندكي آنها را نيز مدنظر قرار داد. _شرايط هر مرحله از زندگي زنان نه تنها بر مراحل بعدي زندگي تأثیر دارده بلكه بر نسل بعدي نيز آثیرگذار است و اين ارتباط بین نسلی از ویژگیهای خاص و مهم زنان است . (" ,00۲)) 

صفحه 23:
ساختار مدیریت سلامت در كشور‌هاي آمریکا و کانادا: این کشورها با تدوین استراتژيهاي خاص, منابع قابل ملاحظه اي را به این موضوع اختصاص داده اند. نظام بهداشتي و درماني اين دو کشور یکسان نبوده ولي هر دو داراي مدیریت هماهنگ و پیشرفت هاي در امر توسعة سلامت زنان مي باشند و مي توان نوع مدیریت توسعه را در بين سيستمهاي متفاوت آنها بهتر مقایسه کرد. کشور کانادا داراي بیمه بهداشت ملي است که نظام بیمه بهداشت را در سطح ملي ارائه مي نماید. كشورايالات متحده امریکا داراي نظام مختلط است . این کشورها در زمره كشورهاي پیشرفته صنعتي و از بهترین شاخصهاي بهداشتي درماني به ویژه در مورد سلامت زنان برخوردارند( ( بوعحمرام ”7 ©09 . 

صفحه 24:
5 توجه جدي این کشورها به اهمیت مدیریت توسعه سلامت زنان متأثر از فعالیت دیرینه گروههاي طرفدار حقوق زنان در این کشورها و همكارهاي متعدد بین دو کشوردر سطح علمي و پژوهشي است. سلامت زنان در دیدگاه این دو کشور علاوه بر ابعاد فیزیولوژيك جنسیت ‎١‏ را نيز به عنوان يك شاخص اصلي در سنجش و ایجاد آسیب پذيري نسبت به بیماریها و مشکلات دروني سیستم مراقبتهاي بهداشتي وچگونگي دسترسي و استفاده از خدمات مورد توجه قرار داده است. بدین لحاظ توجه به ابعاد جنسيتي در برنامه هاي سلامت يكي از راهبردهاي اصلي توسعه بهداشت در هردو کشور مي ‎CODE) ath‏ محص ‎keolks‏ ) . 

صفحه 25:
وزارت بهداشت امریکا در آژانسهاي زیرمجموعه خود بر سلامت زنان تمرکز و تأكيدداشت با تشکیل دفاتر نمايندگي در مجموعه وزارت به عنوان يك پایه اصلي عملي درآژانس مربوط عمل مي کنند. تاسیس دفتر پژوهشهاي سلامت زنان در بدنه سازماني پژوهشهاي سلامت دو کشور امریکا و کانادا در اوایل دهه ۱۹۹۰ از جمله اقدامات اساسي و نقطه شروع موثر برنامه هاي توسعه سلامت زنان در اين کشورها بود. وظایف عمده اين دفاتر شامل تقویت و گسترش پژوهشهاي سلامت زنان و افزایش زنان پژوهشگر بود. اقدام اساسي دیگر بررسي وضعیت پژوهشهاي مرتبط و برنامه ريزي پژوهشي در سطح ملي بود که تحت عناويني همچون برنامه جامع پژوهشهاي سلامت زنان در قرن ۲۱ اعلام شده است 

صفحه 26:
پژوهشهاي متعددي را نیز به منظورتدوین الگوهاي خاص مراقبتهاي مورد نیاز سلامت زنان متناسب با سطوح مختلف نظامهاي بهداشتي درماني انجام داده اند که بر سيستمهاي ادغام ارائه خدمات» مراقبت چندتخصصي و متناسب با ابعاد مختلف سلامت جسمي» رواني و اجتماعي زنان و نيازهاي دوره هاي متفاوت زندگي آنان تأکید مي کنند( (:۵00م,,تأسیس اداره سلامت زنان در سطح معاونت وزیر نیز در هر دو کشور در نتیجه تأسیس اداره سلامت زنان در سطح معاونت وزیر در هر دو کشور در نتیجه اقدامات ای 

صفحه 27:
* در امريكا يس ازگذشت زمان كوتاهي در بين آزانسهاي فدرال وزارت بهداشت امریکا علاوه بر دفتر سلامت زنان تحت مجموعه دفتر وزیر» سه دفتر سلامت زنان به طور جداگانه و تحت حمایت در انستیتو ملي بهداشت» مرکز نظارت و از بيماري, و اداره غذا و دلرو به وجود آمد. چهارآژانس فدرال دیگر هم هر يك داراي مشاور ارشد یامدیر هماهنگ کننده رسمي براي سلامت زنان شدند. سه آژانس دیگر نیز رابطاني به منظور تأمین سلامت زنان دارند. این واحدها در کنار سايرولحدهاي وزارت بهداشت نظیر اداره سلامت مادر و کودك واداره جمعیت در تهیه سیاستها و برنامه هاي سلامت زنان نقش موثرداشته با واحدهاي مشابه در وزارتخانه هاي دیگر مثل وزارت کار؛ و دادگستري به منظور تأمین سلامت ورفاه زنان همكاري و ارتباط دارند. ساختار سازماني اين دفاتر در جدول ۱ نشان داده شده است. فعالیت و عملکرد اني پرسنلي و تكافوي مالي مستمر واختصاص یافته به آنها مي باشد که در تعيين ميزان تأیید و پذیرش سیستم بهداشتي وبرنامه هايي درخصوص اهمیت سلامت زنان در سلامت دو کشور نقش کليدي ایفا میکند. آنها به واسطه 

صفحه 28:
* در کانادا اداره سلامت زنان در سال ۱۹۹۳ تأسیس شد. جایگاه آن در بخش سياستهاي سلامت و ارتباطات واقع شده و هسته اصلي سلامت زنان در دولت مركزي است. براي اين اداره به عنوان يك آژانس برنامه و بودجه اي منظور نشده است و مسئولیت اصلي آن بر محور راهبردهاي سلامت زنان و پیشبرد اهداف آن دور مي زند. ۲۵006 ۳ ( 

صفحه 29:
دفتر وزيرء معاونت سلامت و بزشكي و ارشد ؛ دفتر سلامت زنان اداره منابع و خدماتي بهداشتي: مشاور ارشد سلامت زنان اداره خدمات سلامت سرخپوستان: مدیر سلامت زنان اداره کودکان و خانواده: رابط سلامت زنان اداره سالمندي: رابط سلامت زنان اداره امور مالي مراقبتهاي بهداشتي: رابط سلامت زنان انستیتو ملي بهداشت: دفتر پژوهشهاي سلامت زنان مرکز نظارت و بيشكيري بيماريها: دفتر سلامت زنان ذا و دارو: دفتر سلامت زنان اداره سو ءمصرف مواد و خدمات سلامت روان: مدیر مسئول خدمات زنان انس پژوهشها و کیفیت مراقبتهاي بهداشتي: مشاور ارشد سلامت زنان اداره 0 

صفحه 30:
* ساختار مدیریت سلامت زنان در ايران 5 در ایران از لحاظ سياستگذاري و برنامه ريزي؛ توجه به سلامت زنان در چارچوب تعریف سلامت باروري با تکیه اصلي بر نقش باروري زنان و توجه به دیگر ابعاد متأثراز آن مي باشد (وزارت بهداشت» درمان و آموزش پزشكي» ۱۹۹۷ ). در سال ۱۳۷۲ باتعیین مشاور وزیر در امور زنان» گامي مهم و مثبت در جهت مدیریت توسعه سلامت زنان برداشته شد و اگرچه اين جایگاه رسمي نبود» موجب تقویت توجه به امر سلامت زنان در کل مجموعه وزارت بهداشت گردید. 

صفحه 31:
3 دفتر امور زنان در سطح وزارت بهداشت تحت نظر مشاور وزیر بهداشت مي باشد که جایگاه مصوب سازماني ندارد. برخي ازمعاونتها و سازمانهاي تابعه وزارت بهداشت داراي رابط سلامت زنان هستند و درسطح روساي دانشگاههاي علوم پزشكي استانها نیز مشاوراني در امور زنان منصوب هستند که برخي از آنها داراي دفتر و امکانات محدود مي باشند (دفتر امور زنان وزارت بهداشت. درمان و آموزش پزشكي» ۱۳۸۲ ). همگي این موارد فاقد جایگاه سازماني رسمي هستند که وضعیت آنها تحت تأثیر تغییر مسئولان قرار مي گيرد. 

صفحه 32:
. مجموعه دفترسلامت خانواده و جمعیت شامل اداره سلامت مادر و کودك و اداره زنان و سالمندان در اجراي سياستهاي مربوط نقش محوري داشته اند و با توجه به نظام شبكه بهداشتي درماني کشور تا حد زيادي موفق عمل کرده اند (وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش پزشکي. ۱۹۹۷ ). لیکن نیازمند جهت دهي. هماهنگي و تمرکز از لحاظ برنامه و منابع لازم مي باشند تا بدین وسیله هم مانع از پراكندگي و اتلاف منابع محدود موجود شده وهمياري رسان تحقق طرحها و برنامه ها شود. 

صفحه 33:
شوراي عالي سلامت از مراجع اصلي تصمیم گيري و مسئول سياستگذاري؛ برنامه ريزي» هماهنگي و نظارت بر اجرا در امر سلامت است که متشکل از وزرا وروساي سازمانهاي مرتبط به ریاست رئیس جمهور و دبيري وزارت بهداشت مي باشد. این شورا پس از تأسیس در سال ۱۳۸۲ براساس برنامه چهارم توسعه با شوراي عالي تغذیه ادغام گردید و شوراي عالي سلامت و تغذیه نامیده شد (شوراي عالي سلامت؛ 690 ). کمیته هاي تخصصي شورا مسئول بررسي موضوعها و برنامه هاي پيشنهادي وارائه نتایج به شورا مي باشد. 

صفحه 34:
* رویکرد وزارت بهداشت در آیرآن در سياستگذاري وبرنامه ريزي سلامت زنان هرچند در قالب سياستگذاريهاي عمده ملي بوده است درامتداد راهبردها و سياستهاي مشخص مدون و مصوب نبوده است و در ضمن با پراکنده كاري و دشواريهاي خاص اداري و تأمین منابع لازم روبه رو بوده است. تهیه برنامه عمل ملي پس از برگزاري کنفرانس جهاني زنان در پکن (از جمله اقدامات * اصولي تشکیلات ملي امور زنان کشور در سال ۱۳۷۵ بود که بخش بهداشت آن با كمك مجموعه وزارت بهداشت و مسئولیت مشاور وزیر در امور زنان تحقق پذیرفت . *_ که به دلیل عدم پيگيري و موانع دیگر 000 ,م۳ «مسسم ذا جسن )) در عمل بلااستفاده باقي ماند. سیاستها و برنامه هاي پژوهشي زنان در کشور محسوب میگردد. نهادینه کردن پژوهش در آموزش پزشكي وارانه خدمات سلامت؛ توسعه تحقيقات علوم پزشكي و ایجاد نظام اطلاعات مديريتي مناسب و تقویت و توسعه نظام اطلاع رساني از جمله راهبردها اصلي نظام سلامت درایران است که به رغم پایین بودن سهم اعتبارات تحقيقاتي گروه پزشكي از مجموع اعتبارات فصل تحقیقات و برنامه تحقیقات دانشگاهي در بودجه عمومي دولت از رشد قابل ملاحظه اي در طي يك دهه اخیر برخوردار بوده است. از جمله زمینه ها و ابزارهاي راهبردي مدیریت سلامت 

صفحه 35:
تعداد طرحهاي تحقيقاتي» مراکز تحقيقاتي» مجلات و مقالات علمي پژوهشي؛ و پايگاههاي عرضه اطلاعات درکشور رشد بسیار چشمگيري داشته اند (سياري مفتون» ۱۳۸۱ ). اين بهبود وضعيت عملا بستر مناسبي براي رشد تحقیقات سلامت زنان فراهم آورده است و پژوهشهاي سلامت زنان در سطح دانشگاهها و مسسات ت اتي وابسته» توسعه قابل توجهي يافته اند. در اين ميان بهداشت باروري از اهمیت ویژ ه اي برخوردار بوده است و به دلیل اولویت سياستهاي جمعيتي از جمله مباحث مطرح در برنامه هاي پژوهشي مي باشد که اطلاعات مناسبي را براي انجام دادن مداخلات در اختیار سیاستگذاران قرار داده است . (وزارت بهداشت؛ درمان و آموزش يزشكيء ۱۹۹۷ ). 

صفحه 36:
مراكز متعددي در این باره فعاليتهاي تحقيقاتي دارند از آن جمله مرکز تحقیقات بهداشت باروري دانشگاه علوم پزشكي تهران» گروه پژوهشي بهداشت باروري در معاونت تحقیقات و فناوري وزارت بهداشت» و انجمن تتظیم خانواده جمهوري اسلامي ایران (سازمان غيردولتي وغيرانتفاعي عضو فدراسیون بین المللي با حمایت مالي صندوق جمعیت سازمان ملل متحد) را مي توان نام برد که پژوهشهاي متعددي درباره مسائل رواني اجتماعي و نیازهاي بهداشت باروري زنان انجام داده اند. * به طور كلي شواهد حاكي از آن است که تحقیقات سلامت زنان با وجود کمبود منابع مالي و انساني هماهنگي لازم را ندارد وفاقد راهبرد و برنامه ريزي دقیق است. لذا مشكلاتي از قبیل عدم بازگشت نتایج ات به مدیران بخش سلامت؛ کمبود منابع و تحقيقات كاربرديء تحقیقات موازي و دوباره كاري؛ کمبود محقق متخصص و نیز نبود مراکز تحقيقاتي خاص؛ موجب کاهش اثربخشي تحقیقات در امر توسعه سلامت زان در ایران مي گرد n 

صفحه 37:
منابع: .07 كط د نررسايت اجه حیط9) .ررررررسایت دكترمحمدي » ناصر. آموزش سلامت ۰ جلد دوم ؛ انتشارات مهر رواش .19608 مترجم دکتر پور اسلامي ۰ محمد » مجموعه گزارشات فني پنجمین اجلاس جهاني ارتقا سلامت مکزيك 000000 ۰ انتشارات گروه مدیریت برنامه آموزش ‎MOO dees‏ دکتر رفيعي » شهرام ۰ دستورالعمل فني برنامه هاي آموزش سلامت ۰ انتشارات تندیس » 99 جمشيدي بيگي » عصمت ۰ گزارش عملکرد اجرايي برنامه پزشك خانواده وبیمه روستايي » انتشارات آرویج ۰ 496 

بسمه تعالي درس :بررسي مسائل دولتي در ايران موضوع تحقيق :ارتقاء سطح بهداشت زنان استاد :خانم دكتربرومند دانشجو:فريده تشكيني 1 پاييز 1389  مقدمه ‏ سالمت: ‏ همه جوانب آن از حقوق اولیه انسان است .سیستم های بهداشتی و رفاهی دردنیا بطور روز افزون اهداف خود را از ارائه مراقبتهای بهداشتی به سمت ایجاد جامعه سالم ارتقا می دهند و شاخصهای کلی سالمت مانند بهزیستی جایگزین شاخص های محدود و نارسایی مانند مرگ و میر می شود .سالمت در عرصه اندیشه و عمل جنبه های متفاوتی دارد .سالمت انسان محصول تعامل پیشینه ژنتیکی ،محیط اجتماعی ،روانی و اکولوژیکی است که او را در بر می گیرد و هر کدام از این عوامل به طور جداگانه ای برسالمت وی تاثیر می گذارند .جدا از زمینه بیولوژیک و ژنتیک متفاوت هر انسان محیط زندگی وی شامل محیط فیزیکی و اکولوژیکی است که وی را در بر گرفته همچنین محیط های اقتصادی، اجتماعی و روانی نیز اثرات خود را برانسان آشکارا اعمال می کنند . 2  محیط زندگی بشر در حال تغییر است و این تغییرات در روش زندگی و کار انسان تاثیرات فراوانی بر سالمت او بر جای گذاشته است ،این امر منجر به تغییر الگوی بیماری و مرگ گردید ه که گذرسالمتی نامیده می شود . ‏ در بسیاری از کشورهای جهان و به درجه ای که از این گذر تاریخی متاثرند، تغییرات اپیدمیولوژیکی حادث شده است که شامل تغییر هرم سنی جمعیت به سمت سالخوردگی ،تغییر الگوی بیماریها به سمت بیماریهای مزمن و حوادث و ....می شود که به همر اه پیدایش فناوریهای نوین وگرانقیمت باعث تقاضاهایی جدید شده و در نتیجه پیشرفت روزافزون تجهیزات پزشکی و تأثیر مستقیم آن بر امر سالمت ،افزایش هزینه بی سابقه ای در بخش سالمت را باعث شده است .  عالوه بر این کشور ما از نظر مخاطرات سالمت بار مضاعفی را به دوش می کشد که در واقع به علت گذرسالمتی است که بخشی از آن ناشی از توسعه نیافتگی و بخشی دیگر مربوط به جوامع توسعه یافته می باشد . ‏ بخشْی از این عوامل به شرح زیر می باشد: ‏ مردم ما با فقر ،روشهای غیر بهداشتی دفع فاضالب و مواد زائد ،دود ناشی از سوخت های جامد در محیطهای بسته ،مصرف دخانیات ،روابط جنسی غیرایمن و مشکالت تغذیه ای ناشی از کمبود دریافت انرژی ،ویتامین و امالح (ویتامین آ ودی ،آهن و روی ) ،بدخوری و بیش خواری که آنان را به اضافه وزن ،چاقی ،پرفشاری خون مبتال کرده زمینه را برای ابتال به بیماری های قلبی و عروقی مهیا می کند روبرو هستند .خطرات ناشی از پرفشار ی خون وکلسترول باال که ارتباط مستقیمی با افزایش حمالت قلبی و سکته های مغزی دارند و با مصرف غذاهای پرچرب ،پرنمک و شیرین نیز مرتبط هستند هر روز تهدید کننده تر بنظر می رسند .وقتی این خطرات با نیروهای مرگباردخانیات و الکل عجین گردند ،بازهم خطرناک تر می شوند .افزایش وزن و چاقی که نتیجه ازدیاد مصرف مواد غذایی وکمبود فعالیت فیزیکی است نیز به خودی خود خطر جد ید و عمده ا ی برای سالمت محسوب می گردد که بر گستردگی مخاطرات میافزایند . ‏  البته بیماریهای نوپدید (ایدز و سارس و )...و بیماریهای بازپدید (سل و ماالریا ) نیز به نوبه خود باعث افزایش مخاطرات و بالطبع هزینه ها می گردد. ‏ ازطرف دیگر ایران جزو 10کشور بالخیز دنیاست و از 42نوع بالیای طبیعی شناخته شده در جهان 30 ،نوع آن در کشور ما به وقوع می پیوندد .ازجمله بالیای عمدۀ کشور ما سیل ،زلزله و خشکسالی می باشد .براساس آمارموجود در 10سال گذشته درایران بیش 160000نفر بر اثر بالیا کشته شده اند که از این میزان %76بر اثر زلزله و %6بر اثر سیل و %18بر اثر سایر بالیا بوده است .حوادث ترافیکی و جاده ای با میزان مرگ 35در صدهزارنفر ، عامل مرگ 22512نفر بوده است که این حوادث به تنهایی % 16از سالهای زندگی ازدست رفته را سبب می شوند .فشار ناشی از این عوامل بار سنگینی بر نظام سالمت تحمیل می کند.  پژوهشها نشان مي دهد كه سالمت جامعه زنان به داليل مختلف آسيب پذيرتر از مردان است و عالوه بر ويژگيهاي بيولوژيكي ،تحت تأثير عوامل تعيین نگر فرهنگي،اجتماعي ،اقتصادي و سياسي نيز قرار دارد.موضوع مديريت توسعه سالمت زنان در زمره اولويتهاي سازمان جهاني بهداشت قرار دارد و بعنوان زمينه هاي اصلي توسعه استراتژيك بهداشت در دهه آينده ميالدي مورد توجه مراكز علمي ذيربط قرار گرفته است كه بر سيستمهاي ادغا م يافته ارائه خدمات بهداشتي و گسترش و بهبود روشهاي سنتي تأكيد دارند. اكثر اين مطالعات الگوهاي جديد ارائه خدمات را در شكلهاي سازماني جديد مراكز ويژه با برنامه ‏ ريزي خدمات ادغام يافته و جامع و بنابر نياز دوره هاي مختلف زندگي زنان پيشنهاد كرده اندكه در كشورهايي نظير اياالت متحده امريكا و كانادا و اخيًر ا در ژاپن به مرحله اجرا,Strobino(. درآمده و در ارزيابي نيز نتايج خوبي را نشان داده اند. 7  تعاریف سالمت: ‏ ازدیدگاه سازمان بهداشت جهانی : WHO سالمت عبارتست از“:احساس رضایت کامل جسمانی ،روانی و اجتماعی نه تنها فقدان بیماری و ناخوشی“ ازدیدگاه تئوری سرمایه انسانی (: )Human capital theory ‏ سالمتی افراد یک ”ذخیره سرمایه ” است که به مرور زمان با گذر طبیعی عمر“ “Natural Agingمستهلک می شود ، بیماری باعث استهالک غیرطبیعی آن می گردد و سرمایه گذاری در سالمت (بهداشت و درمان ) این استهالک را جبران می کند. ‏ سالمت در عرصه اندیشه : ‏ سالمت انسان محصول تعامل پیشینه ژنتیکی ،محیط اجتماعی ،روانی واکولوژیکی است که او را در بر می گیرد و هر کدام از این عوامل به طور جداگانه ای برسالمت وی تاثیر می گذارند. 8 ارتقاء سالمت : ‏ واژه ارتقای سالمت متضمن مفاهیم گسترده ای است .این واژه هر اقدامی که برای بهبود سالمت رخ می دهد را در برمی گیرد از این دید آموزش سالمت جزئی از ارتقای سالمت محسوب می شود . Whoنیزاین دید را پذیرفته است و ارتقای سالمت را چنین تعریف می کند : ”ارتقای سالمت مفهومی است که افرادی که نیاز به تغییر در روش ها و شرایط زندگی برای ارتقای سالمت را پذیرفته اند ،حول خود متحد می نماید ” درهرحال برنامه جدید ارتقای سالمت به موارد مهم زیر نیز اشاره می کند : می پذیرد که ارتقای سالمت فعالیتی بین بخشی است .برطبق اصول مراقبت های اولیه بهداشتی ،ارتقای سالمت محافظ خدمات پزشکی نیست .مسئولیت اصلی تضمین الزامات بهداشتی ،درخارج از بخش سالمت و در بخش صنعتی ، واحدهای بازرگانی و حرفه ها قرار می گیرد . .1 9  -2خدمات پزشکی و بهداشتی باید برای برآوردن نیازهای مشتریان به طور تعادلی و جامع سازمان دهی شوند . -3اهمیت محیط فیزیکی و اجتماعی – اقتصادی در تعیین سالمت و بیماری زیاد است . محور اصلی ارتقای سالمت ،ایجاد سیستمی است که سالمت را از طریق بسط سیاستهای حامی سالمت در سطوح ملی و بین المللی ارتقا دهد .بازنگری در بخش های مختلف در جهت تامین سالمت اعضاء و مشتریان نشانی از اهداف این سیاست ها است . 10  هدف از ایجاد شبکه های بهداشتی درمانی برای ارتقاء سطح سالمت: اصولی که در نتیجه استقرار شبکه های بهداشتی درمانی مد نظر قرارگرفتند عبارتند از : -1عدالت اجتماعی -2مشارکت مردمی -3هماهنگی بین بخشی -4تکنولوژی مناسب با چنین نظام همه جانبه ای طی مدت کوتاهی ،تغییرات عمده ای در شاخص های سالمت ایجاد شد . برخی از این دستاوردها عبارتند از (:این ارقام مربوط به سال دوره 1357تا 1385بوده ) بهبود امید به زندگی از 46.7به 69.9سال کاهش نرخ رشد جمعیت از 3.9درصد به 1.2درصد کاهش میزان مرگ و میر کودکان زیر 5سال ناشی ازبیماریهای روده ای و تنفسی به ترتیب از 5و 7.8در 10000کودک روستایی در سال 72به 0.8و 2.9در سال 81 بهبود نسبت پزشک به جمعیت از حدود 4.7پزشک برای 10000نفر به حدود 11.1 11 ارتقا نسبت تخت ،تجهیزات تصویربرداری و آزمایشگاه تشخیص طبی به ترتیب از ، 153 3.3 ، 175به 5.7 ، 278، 169 کاهش میزان مرگ مادران از 140در صدهزار تولد زنده به 37.4و بسیاری تغییرات دیگر ‏ ‏ علیرغم این پیشرفت ها ولی توفیق در مهار بیماری های واگیر کشنده ،افزایش عمر ،تغییر الگوی بیماری ها ،شهر نشینی و گاه بالیای طبیعت یا حوادث ساخته جماعت بشری ،درکنار مقوله های تاثیرگذار مانند اقتصاد بازار ،خصوصی سازی و نو شدن مداوم فناوری تشخیص و درمان ،تقریبا در همه دنیا نظام های سالمت را با چالش های نو روبه رو ساخته است . با وجود تنوع نظام های سالمت ،تنگناهایی که این نظام ها با آن روبه رویند مشترک است : سهم بخش سالمت از تولید کشور آن اندازه نیست که انتظارات موجود از بخش را برآورد آنچه سهم بخش قرار می گیرد با کارایی کامل مصرف نمی شود 12  ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ اعتبارات صرف کارهایی می شود که هزینه – اثربخشی آنها محدود است دسترسی مردم به خدمات کامل نیست منابعی که در اختیار بخش قرار می گیرد عادالنه توزیع نمی شود به سبب کیفیت نامطلوب خدمات پاسخگویی نیاز یا تامین کننده رضایت مردم نیست کارکنان در بخش دولتی انگیزه ندارند و در مواردی آموخته های خود را از یاد برده اند و در بخش خصوصی نیزممکن است وسیله ای برای محافظت مردم از درمان ها یا هزینه های مخاطره آمیز وجود نداشته باشد . 13  عدم عدالت در بحث سالمت: ‏ بسیاری از افراد گمان می کنند که آنچه سالمت آن ها را تامین می کند صرفا رعایت نکات بهداشتی و بهره مندی از تغذیه غنی و سرشار از مواد مورد نیاز بدن است .عالوه بر آن می دانند که عوامل وراثتی نیز می تواند در این میان موثر باشد . ‏ لیکن با یک نگاه دقیق به وضعیت جامعه و واقعیت های موجود در آن در می یابیم که این عوامل تنها بخش اندکی از نیازهای سالمت انسان و جامعه را هدف قرار می دهد .آمار نشان می دهد که نقش سیستم بهداشت و درمان در ارتقای سالمت حداکثر %25است .حال آنکه گزینه های موثر اقتصادی اجتماعی تاثیرات به مراتب باالتری در این میان دارند . 14  حتی مالحظات اجتماعی و اقتصادی تا حد زیادی بر سالمت فردی نیز تاثیرگذارند .استفاده از رژیم های کمتر مغذی ممکن است ناشی از وضعیت درآمد نامناسب یا شبکه های ناکافی توزیع و در نتیجه عدم دسترسی مناسب باشد .دسترسی نامناسب به امکانات فراغتی و یا فرهنگ نادرست حاکم بر اوقات فراغت ممکن است موجب فقدان یا کمبود فعالیت های فیزیکی و به تبع آن اختالل در سیستم سالمت فرد شود .شرایط نامناسب شغلی و عدم امنیت شغلی و یا ثبات شغلی می تواند موجبات اختالل در سالمت افراد را فراهم آورد .به هر حال عدالت در سالمت ،به ایجاد فرصت های برابر برای برخورداری عمومی از سالمت نظردارد.  شرایط ضعیف اجتماعی اقتصادی در طول زندگی بر سالمتی تاثیرگذار است .افرادی که در طبقات پایین اجتماعی قرار گرفته اند حداقل دو برابر افرادی که در طبقات باالتر هستند دچار بیماری جدی و مرگ زودرس می شوند .حتی در میان طیف کارکنان اداری ،آن دسته که از طبقه پایین تری برخوردارند بیشتر از کارکنان طبقه باالتر از بیماری و مرگ زودرس در رنج می باشند .علل مادی و روانی اجتماعی از قبیل سرمایه کم خانواده ،تحصیالت پایین ،شغل نامطمئن ،زندگی در خانه های نامناسب در ایجاد این تفاوت ها سهم دارند که در نهایت اثرات آن ها منجر به بروز بیماری ها و یا مرگ زودرس می گردند . از سویی دیگر یک شروع خوب در زندگی یعنی حمایت درست و متناسب مادر از کودک برای یک عمر باقی خواهد ماند .تحقیقات نشان می دهد که پایه سالمت دوران بزرگسالی ریشه در دوران کودکی و حتی قبل از تولد دارد .رشد نامطلوب جنین خطری برای سالمتی آتی فرد است . استرس در هنگام کار خطر بیماری را افزایش می دهد . 16  افرادی که کنترل بیشتری بر کارهایشان دارند از سالمت بهتری برخوردارند . روش های مدیریت و روابط اجتماعی حاکم در محیط کار بسیار موثر است .آمار نشان می دهد وقتی فرصت استفاده از مهارت برای کارگر و یا کارمند وجود نداشته باشد و از اختیارات کمتری در تصمیم گیری برخوردار باشد سالمتی اش مخدوش مي شود. ‏ امنیت شغلی باعث افزایش سالمتی ،رفاه و رضایت شغلی می شود .حمایت اجتماعی و روابط سالم نیز سهم چشمگیری در سالمت دارد .شکست اجتماعی ،اثراتی چون اعتیاد و وابستگی به موادمخدر و الکل و تبعات آن هم چون تصادفات ،خشونت ، مسمومیت ،خودکشی و ...دارد .  رژیم غذای نامناسب بیماری های ناشی از سوء تغذیه را به همراه دارد و این بیماری های در بروز بیماری های قلبی – عروقی ،دیابت ،سرطان ،بیماری های چشمی ،چاقی و مراقبت های دندان نقش دارد .از سویی دیگر تغییر در سبک زندگی ،تحول در سیستم تغذیه ای را نیز به همراه داشته است که چاقی به عنوان بیماری شایع در اثر تحوالت تغذیه ای مورد مشاهده در سطح جهانی است . از عوامل دیگر در ارتقای سالمت ،حمل و نقل و ترافیک است ماشینی شدن زندگی باعث کم تحرکی در امور شغلی گردیده و چاقی را افزایش اپیدمیک داده است .سیاست های حمل و نقل می توانند نقش کلیدی در مبارزه با سبک زندگی بی تحرک داشته باشد .گسترش فرهنگ پیاده روی و استفاده از دوچرخه به عنوان وسیله نقلیه سالم ،ورزشی است که عالوه بر آن که احساس سالمتی به فرد می دهد ،موجب پیشگیری از افسردگی در سالمندان نیز می گردد .از سویی دیگر کاهش آلودگی های هوا را نیز در پی خواهد داشت و به لحاظ آینده اکولوژیک شهری نیز از اهمیت زیادی برخوردار است . 18 آن چه گفته شد مختصری است از نابرابری های اقتصادی – اجتماعی که از ریشه ای ترین ‏ عوامل تاثیر گذار بر سالمت محسوب می شوند .لذا همکاری های میان بخشی و سیاست گذاری دقیق در این امر باید مورد توجه قرار گیرد .به طور مثال امید به زندگی در مردم ایران بعد از انقالب اسالمی و رشد و پیشرفت های چشمگیر در ارتقای شاخص های بهداشتی 13سال افزایش یافته است .آن چه موجب ارتقای این شاخص شده است افزایش کیفی مراقبت های بهداشتی است اما باید بدانیم هنوز همین شاخص در مناطق مختلف تفاوت های بسیاری دارد . و برای دستیابی به عدالت در سالمت و افزایش بیشتر شاخص های سالمت باید رویکرد بیماری ‏ محور در سالمت ،به رویکرد سالمت نگر تغییر یابد تا سایر عوامل نیز مورد توجه واقع شوند . عوامل تعیین کننده غیر بهداشتي در سالمت همچون وراثت ،شیوه و سبک زندگی ،محیط زیست ،وضعیت اقتصادی -اجتماعی و .....میزان درآمد ،تحصیالت ،شغل ،تغذیه و طبقه اجتماعی از عواملی است که در سالمت انسان و جمعیت نقش بسزایی دارد .شواهد نشان می دهد که هر چه فرد در وضعیت اقتصادی – اجتماعی پایین تری باشد وضعیت سالمت نامطلوب تری نیز خواهد داشت . 19  ساختارتوسعه سالمت زنان درایران: ‏ در ايران نيز توجه به زنان در دو دهه اخير موجب بهبود وضعيت كلي آنان در همه ‏ شاخصهاي توسعه و به ويژه سالمت بوده كه با هيچ دور ه ا ي قيا س پذير نيست: -1كاهش مرگ و مير مادران و كودكان -2افزايش سطح آگاهي و تحصيل زنان -3اجراي موفقيت آميزبرنامه هاي بهداشتي همگي تغييرات شگفت آوري را در امر توسعه و بهداشت زنان به وجود آورده است (وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي، .) ۱۳۷۹البته هنوزموانع زيادي باقي است از جمله نبود مديريت كارآ ،استراتژيها و برنامه هاي هماهنگ وهمه جانبه اي كه بتواند مطابق با شرايط كنوني و با تكيه بر تجارب علمي و موفق كشورهاي پيشرو در امر سالمت ،موجب پيش بيني هاي مناسب آينده و تدارك برنامه ها وخدمات مبتني بر نيازهاي بهداشتي زنان و تسهيل در اجراي آنها شود. 20  سیاستگذاری وبرنامه ريزي توسعه سالمت زنان در ايران مي بايست مبتني بر شناخت دقيق از وضعيت و برنامه هاي موجود در سيستم بهداشت و درمان ايران و با توجه به استانداردها وروشهاي موجود در سطح بين المللی, تجارب سيستمهاي موفق جهان انجام گيرد. ‏ ‏ مشکالتی که بر سر راه توسعه سالمت زنان وجود دارد: كمبود اطالعات در مورد نيازهاي سالمتي زنان در ايران ،پراكندگي پژوهشها و ضعف ارتباط بين پژوهش ،مديريت و برنامه ريزي و ارائه خدمات ،محدوديت منابع و نيروي انساني متخصص از مشكالت اصلي توسعه سالمت در ايران است. 21  ‏ حقوق زنان در مسائل توسعه : حق زنان در برخورداري از باالترين سطح دستيابي به سالمت جسمي ،رواني واجتماعي نيازمند دسترسي آنها به اطالعات ،مراقبتها و خدمات بهداشتي درماني كيفي و متناسب با دوره هاي مختلف زندگي و نقشهاي متعدد خانوادگي و اجتماعي آنان است. ‏ در بسياري از موارد ،وضعيت سالمت زنان نتيجه عملكرد توأم فرآيندهاي متعدد مديريتي ،اجتماعي، سياسي و اقتصادي است كه به ناتواني زنان و محروميت از حق سالمت آنها كمك مي كند. ‏ بررسي سالمت زنان عالوه بر آنكه بايد با رويكردي كل نگر ،چندتخصصي و چندبخشي به خدمات مورد نياز آنان همراه باشد درضمن بايد دوره زندگي آنها را نيز مدنظر قرار داد. ‏ شرايط هر مرحله از زندگي زنان نه تنها بر مراحل بعدي زندگي تأثير دارد ،بلكه بر نسل بعدي نيز تأثيرگذار است و این ارتباط بین نسلی از ویژگیهای خاص و مهم زنان است )Goldman, Hatch( . 22  ساختار مديريت سالمت در کشورهاي آمريکا و کانادا: ‏ اين كشورها با تدوين استراتژيهاي خاص ،منابع قابل مالحظه اي را به اين موضوع ‏ اختصاص داده اند .نظام بهداشتي و درماني اين دو كشور يكسان نبوده ولي هر دو داراي مديريت هماهنگ و پيشرفت هاي در امر توسعة سالمت زنان مي باشند و مي توان نوع مديريت توسعه را در بين سيستمهاي متفاوت آنها بهتر مقايسه كرد. ‏ كشور كانادا داراي بيمه بهداشت ملي است كه نظام بيمه بهداشت را در سطح ملي ارائه مي نمايد. ‏ كشوراياالت متحده امريكا داراي نظام مختلط است . ‏ اين كشورها در زمره كشورهاي پيشرفته صنعتي و از بهترين شاخصهاي بهداشتي درماني به ويژه در مورد سالمت زنان برخوردارند( ( . 1997Lassey 23  توجه جدي اين كشورها به اهميت مديريت توسعه سالمت زنان متأثر از فعاليت ديرينه گروههاي طرفدار حقوق زنان در اين كشورها و همكارهاي متعدد بين دو كشوردر سطح علمي و پژوهشي است .سالمت زنان در ديدگاه اين دو كشور عالوه بر ابعاد فيزيولوژيك ،جنسيت ١را نيز به عنوان يك شاخص اصلي در سنجش و ايجاد آسيب پذيري نسبت به بيماريها و مشكالت دروني سيستم مراقبتهاي بهداشتي وچگونگي دسترسي و استفاده از خدمات مورد توجه قرار داده است .بدين لحاظ توجه به ابعاد جنسيتي در برنامه هاي سالمت يكي از راهبردهاي اصلي توسعه بهداشت در هردو كشور مي باشد(. ) health canada 2004 24  وزارت بهداشت امريكا در آژانسهاي زيرمجموعه خود بر سالمت زنان تمركز و تأكيدداشته با تشكيل دفاتر نمايندگي در مجموعه وزارت به عنوان يك پايه اصلي عملي درآژانس مربوط عمل مي كنند. ‏ تأسيس دفتر پژوهشهاي سالمت زنان در بدنه سازماني پژوهشهاي سالمت دو كشور امريكا و كانادا در اوايل دهه ١٩٩٠از جمله اقدامات اساسي و نقطه شروع مؤثر برنامه هاي توسعه سالمت زنان در اين كشورها بود .وظايف عمده اين دفاتر شامل تقويت و گسترش پژوهشهاي سالمت زنان و افزايش زنان پژوهشگر بود. ‏ اقدام اساسي ديگر بررسي وضعيت پژوهشهاي مرتبط و برنامه ريزي پژوهشي در سطح ملي بود كه تحت عناويني همچون برنامه جامع پژوهشهاي سالمت زنان در قرن ٢١اعالم شده است 25  پژوهشهاي متعددي را نيز به منظورتدوين الگوهاي خاص مراقبتهاي مورد نياز سالمت زنان متناسب با سطوح مختلف نظامهاي بهداشتي درماني انجام داده اند كه بر سيستمهاي ادغام يافته ارائه خدمات ،مراقبت چندتخصصي و متناسب با ابعاد مختلف سالمت جسمي ،رواني و اجتماعي زنان و نيازهاي دوره هاي متفاوت زندگي آنان تأكيد مي كنند( (Mazur2001تأسيس اداره سالمت زنان در سطح معاونت وزير نيز در هر دو كشور در نتيجه تأسيس اداره سالمت زنان در سطح معاونت وزير در هر دو كشور در نتيجه اقدامات اين بخش قوت يافت.  در امريكا پس ازگذشت زمان كوتاهي در بين آژانسهاي فدرال وزارت بهداشت امريكا عالوه بر دفتر سالمت زنان تحت مجموعه دفتر وزير ،سه دفتر سالمت زنان به طور جداگانه و تحت حمايت در انستيتو ملي بهداشت ،مركز نظارت و پيشگيري از بيماري ،و اداره غذا و دارو به وجود آمد .چهارآژانس فدرال ديگر هم هر يك داراي مشاور ارشد يامدير هماهنگ كننده رسمي براي سالمت زنان شدند .سه آژانس ديگر نيز رابطاني به منظور تأمين سالمت زنان دارند .اين واحدها در كنار سايرواحدهاي وزارت بهداشت نظير اداره سالمت مادر و كودك واداره جمعيت در تهيه سياستها و برنامه هاي سالمت زنان نقش مؤثرداشته با واحدهاي مشابه در وزارتخانه هاي ديگر مثل وزارت كار ،و دادگستري به منظور تأمين سالمت ورفاه زنان همكاري و ارتباط دارند .ساختار سازماني اين دفاتر در جدول ١نشان داده شده است .فعاليت و عملكرد آنها به واسطه پشتيباني پرسنلي و تكافوي مالي مستمر واختصاص يافته به آنها مي باشد كه در تعيين ميزان تأييد و پذيرش سيستم بهداشتي وبرنامه هايي درخصوص اهميت سالمت زنان در سالمت دو كشور نقش كليدي ايفا میکند. 27  28 در كانادا اداره سالمت زنان در سال ١٩٩٣تأسيس شد .جايگاه آن در بخش سياستهاي سالمت و ارتباطات واقع شده و هسته اصلي سالمت زنان در دولت مركزي است .براي اين اداره به عنوان يك آژانس برنامه و بودجه اي منظور نشده است و مسئوليت اصلي آن بر محور راهبردهاي سالمت زنان و پيشبرد اهداف آن دور مي زند( )health canada2004. جدول : ۱ساختار سازماني سالمت زنان در وزارت بهداشت و خدمات انساني امريكا ١ ‏ دفتر وزير ،معاونت سالمت و پزشکي و ارشد ،دفتر سالمت زنان اداره منابع و خدماتي بهداشتي :مشاور ارشد سالمت زنان اداره خدمات سالمت سرخپوستان :مدير سالمت زنان اداره كودكان و خانواده :رابط سالمت زنان اداره سالمندي :رابط سالمت زنان اداره امور مالي مراقبتهاي بهداشتي :رابط سالمت زنان انستيتو ملي بهداشت :دفتر پژوهشهاي سالمت زنان مركز نظارت و پيشگيري بيماريها :دفتر سالمت زنان اداره غذا و دارو :دفتر سالمت زنان اداره سوءمصرف مواد و خدمات سالمت روان :مدير مسئول خدمات زنان آژانس پژوهشها و كيفيت مراقبتهاي بهداشتي :مشاور ارشد سالمت زنان 29  ساختار مديريت سالمت زنان در ايران ‏ در ايران از لحاظ سياستگذاري و برنامه ريزي ،توجه به سالمت زنان در چارچوب تعريف سالمت باروري با تكيه اصلي بر نقش باروري زنان و توجه به ديگر ابعاد متأثراز آن مي باشد (وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي .) ١٩٩٧ ،در سال ١٣٧٢باتعيين مشاور وزير در امور زنان ،گامي مهم و مثبت در جهت مديريت توسعه سالمت زنان برداشته شد و اگرچه اين جايگاه رسمي نبود ،موجب تقويت توجه به امر سالمت زنان در كل مجموعه وزارت بهداشت گرديد. 30  دفتر امور زنان در سطح وزارت بهداشت تحت نظر مشاور وزير بهداشت مي باشد كه جايگاه مصوب سازماني ندارد .برخي ازمعاونتها و سازمانهاي تابعه وزارت بهداشت داراي رابط سالمت زنان هستند و درسطح رؤساي دانشگاههاي علوم پزشكي استانها نيز مشاوراني در امور زنان منصوب هستند كه برخي از آنها داراي دفتر و امكانات محدود مي باشند (دفتر امور زنان وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي .) ١٣٨٢ ،همگي اين موارد فاقد جايگاه سازماني رسمي هستند كه وضعيت آنها تحت تأثير تغيير مسئوالن قرار مي گيرد. 31  .مجموعه دفترسالمت خانواده و جمعيت شامل اداره سالمت مادر و كودك و اداره زنان و سالمندان در اجراي سياستهاي مربوط نقش محوري داشته اند و با توجه به نظام شبكه بهداشتي درماني كشور تا حد زيادي موفق عمل كرده اند (وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي .) ۱۹۹۷ ،ليكن نيازمند جهت دهي ،هماهنگي و تمركز از لحاظ برنامه و منابع الزم مي باشند تا بدين وسيله هم مانع از پراكندگي و اتالف منابع محدود موجود شده وهمياري رسان تحقق طرحها و برنامه ها شود. 32  شوراي عالي سالمت از مراجع اصلي تصميم گيري و مسئول سياستگذاري، برنامه ريزي ،هماهنگي و نظارت بر اجرا در امر سالمت است كه متشكل از وزرا ورؤساي سازمانهاي مرتبط به رياست رئيس جمهور و دبيري وزارت بهداشت مي باشد .اين شورا پس از تأسيس در سال ۱۳۸۲براساس برنامه چهارم توسعه با شوراي عالي تغذيه ادغام گرديد و شوراي عالي سالمت و تغذيه ناميده شد (شوراي عالي سالمت .) 1385 ،كميته هاي تخصصي شورا مسئول بررسي موضوعها و برنامه هاي پيشنهادي وارائه نتايج به شورا مي باشد. 33  رويكرد وزارت بهداشت در ايران در سياستگذاري وبرنامه ريزي سالمت زنان هرچند در قالب سياستگذاريهاي عمده ملي بوده است درامتداد راهبردها و سياستهاي مشخص ،مدون و مصوب نبوده است و در ضمن با پراكنده كاري و دشواريهاي خاص اداري و تأمين منابع الزم روبه رو بوده است. تهيه برنامه عمل ملي پس از برگزاري كنفرانس جهاني زنان در پكن (از جمله اقدامات ‏ اصولي تشكيالت ملي امور زنان كشور در سال ۱۳۷۵بود كه بخش بهداشت آن با كمك مجموعه وزارت بهداشت و مسئوليت مشاور وزير در امور زنان تحقق پذيرفت . ‏ كه به دليل عدم پيگيري و موانع ديگر ))Center for Women's Participation, 2005در عمل بالاستفاده باقي ماند .سياستها و برنامه هاي پژوهشي نيز از جمله زمينه ها و ابزارهاي راهبردي مديريت سالمت زنان در كشور محسوب ميگردد .نهادينه كردن پژوهش در آموزش پزشكي وارائه خدمات سالمت، توسعه تحقيقات علوم پزشكي و ايجاد نظام اطالعات مديريتي مناسب و تقويت و توسعه نظام اطالع رساني از جمله راهبردها اصلي نظام سالمت درايران است كه به رغم پايين بودن سهم اعتبارات تحقيقاتي گروه پزشكي از مجموع اعتبارات فصل تحقيقات و برنامه تحقيقات دانشگاهي در بودجه عمومي دولت از رشد قابل مالحظه اي در طي يك دهه اخير برخوردار بوده است. 34  تعداد طرحهاي تحقيقاتي ،مراكز تحقيقاتي ،مجالت و مقاالت علمي پژوهشي ،و پايگاههاي عرضه اطالعات دركشور رشد بسيار چشمگيري داشته اند (سياري ،مفتون.) ۱۳۸۱ ، ‏ اين بهبود وضعيت عمال بستر مناسبي براي رشد تحقيقات سالمت زنان فراهم آورده است و پژوهشهاي سالمت زنان در سطح دانشگاهها و مؤسسات تحقيقاتي وابسته ،توسعه قابل توجهي ‏ يافته اند .در اين ميان بهداشت باروري از اهميت ويژ ه اي برخوردار بوده است و به دليل اولويت سياستهاي جمعيتي از جمله مباحث مطرح در برنامه هاي پژوهشي مي باشد كه اطالعات مناسبي را براي انجام دادن مداخالت در اختيار سياستگذاران قرار داده است ( .وزارت بهداشت ،درمان و آموزش پزشكي.) ۱۹۹۷ ، 35  مراكز متعددي در اين باره فعاليتهاي تحقيقاتي دارند از آن جمله مركز تحقيقات بهداشت باروري دانشگاه علوم پزشكي تهران ،گروه پژوهشي بهداشت باروري در معاونت تحقيقات و فناوري وزارت بهداشت ،و انجمن تنظيم خانواده جمهوري اسالمي ايران (سازمان غيردولتي وغيرانتفاعي عضو فدراسيون بين المللي با حمايت مالي صندوق جمعيت سازمان ملل متحد) را مي توان نام برد كه پژوهشهاي متعددي درباره مسائل رواني اجتماعي و نيازهاي بهداشت باروري زنان انجام داده اند. ‏ به طور كلي شواهد حاكي از آن است كه تحقيقات سالمت زنان با وجود كمبود منابع مالي و انساني هماهنگي الزم را ندارد وفاقد راهبرد و برنامه ريزي دقيق است .لذا مشكالتي از قبيل عدم بازگشت نتايج تحقيقات به مديران بخش سالمت ،كمبود منابع و تحقيقات كاربردي ،تحقيقات موازي و دوباره كاري ،كمبود محقق متخصص و نيز نبود مراكز تحقيقاتي خاص ،موجب كاهش اثربخشي تحقيقات در امر توسعه سالمت زنان در ايران مي گردد. 36  منابع: ‏www.ium.ac.irسایت ‏www. Sbums.ac.irسایت ‏ دكترمحمدي ،ناصر ،آموزش سالمت ،جلد دوم ،انتشارات مهر رواش 1385، مترجم دكتر پور اسالمي ،محمد ،مجموعه گزارشات فني پنجمين اجالس جهاني ارتقا سالمت مكزيك ، 2000انتشارات گروه مدیریت برنامه آموزش سالمت1381، دكتر رفيعي ،شهرام ،دستورالعمل فني برنامه هاي آموزش سالمت ،انتشارات تندیس ، 1383 جمشيدي بيگي ،عصمت ،گزارش عملكرد اجرايي برنامه پزشك خانواده وبيمه روستايي ، انتشارات آرویج 1386 ، ‏ ‏ ‏ ‏ ‏ 37