اصول تغذیه با شیر مادر

اصول تغذیه با شیر مادر

اسلاید 1: دکتر علیرضا جشنی مطلق فوق تخصص نوزادان و متخصص کودکانعضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی البرز

اسلاید 2: مزاياي تغذيه با شير مادربراي كودك:تازه و سالم است و آسان هضم مي‌شود. همواره در درجه حرارت مناسب در دسترس است.امكان ابتلا به بيماري و خطر آلرژي را در شيرخوار كاهش مي‌دهد.تماس بدني نزديك كودك با مادر، موجب احساس آرامش و امنيت در او مي شود. تركيب تغذيه اي شير مادر همگام با رشد كودك تغيير مي يابد. 

اسلاید 3: مزاياي تغذيه با شير مادر براي مادر:نيازي به آماده سازي شير، شستن شيشه شير وسرپستانك نيست.از نظر اقتصادي مقرون به صرفه است.موجب رضايت خاطر و آرامش مي شود. رحم مادر سريعتر به اندازه قبل از بارداري برمي گردد. هرچه طول دوره شيردهي افزايش يابد، فوائد حاصل از آن بيشتر و مؤثرتر ظاهر مي شود.

اسلاید 4: در مدت تغذيه انحصاري باشير مادر، كودك نياز به مصرف هيچگونه ماده غذايي و حتي آب ندارد زيرا: با توجه به رشد فزاينده كودك تمام نيازهاي غذايي را تأمين مي‌كند.  بهترين و كاملترين غذا با آلرژي كمتر در مقايسه با شير مصنوعي است. حاوي آنتي باديهاي ضدباكتري و ويروسي، شامل تيتر بالايSIgA است.انتقال جواب مثبت تست توبركولين باشيرمادر به نوزاد احتمال انتقالT-CELL IMMUNITY را مطرح ميكند

اسلاید 5: همچنين:رشد ويروس اوريون، آنفولانزا، واكسينا (آبله) رتاويروس و ويروس انسفاليت B ژاپني، توسط ماده اي در شير مادر مهــار مي شود. ماكروفاژ موجود در شير انسان (كلستروم و شير رسيده) باعث سنتز كمپلمان، ليزوزيم و لاكتوفرين مي شود.  شير مادر منبع لاكتوفرين است كه يك پروتئين متصل به آهن است و تقريباً بطور طبيعي يك سوم آن با آهن اشباع مي شود و اثر مهاري بر رشد E-coli در روده دارد.

اسلاید 6: همچنين:مدفوع شيرخواراني كه باشير مادر تغذيه مي شوند PH كمتري نسبت به مدفوع كودكاني دارد كه با شير گاو تغذيه مي شوند.  ليپاز نمك هاي صفراوي شير مادر ژيارديالامبليا و آنتاماباهيستولتيكا را مي كشد. در مدت تغذيه انحصاري با شير مادر، مصرف قطره مولتي ويتامين و يا آ+د ضروري است و در شرايط بيماري مصرف دارو و يا ORS اشكالي ندارد.

اسلاید 7: مصرف قطره مولتي ويتامين و يا آ+د از روز 15 بعد از تولد شروع ميشود.روزانه 400 واحد ويتامين د موردنياز است كه با دادن 20 قطره آ + د يا 25 قطره مولتي ويتامين تامين ميشودمصرف آ + د يا مولتي ويتامين تا 24 ماهگي ادامه يابد .

اسلاید 8: موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي: هر گونه برنامه تسهيلاتي كه در بردارنده خدمات و مراقبت براي مادران و شير خواران است بايد:داراي يك سياست تدوين شده باشد كه دائما تمام كاركنان بهداشتي در جريان آن قرار گيرند. به تمام كاركنان ، آموزش لازم براي اجراي اين سياست داده شود. به تمام زنان باردار در مورد مزايا و نحوه صحيح شيردهي، اطلاعات كافي بدهد.  

اسلاید 9: به مادران كمك كند تا در نيم ساعت اول تولد به نوزادشان شير بدهند ( 15-30 دقيقه در نيم ساعت اول)   افزايش شيردهي (پس از زايمان و 2 تا 3 ماهگي)  تدوام تغذيه انحصاري با شير مادر   بهبود مكيدن نوزاد   بهبود ارتباط مادر و كودك و رفتارهاي مادري   افزايش دماي پوست نوزاد   ميزان بالاتر گلوكز خون (5/1 ساعت بعد از تولد)    گريه كمتر مزايا:موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي:

اسلاید 10: سيگار كشيدن ونوشيدن مشروبات الكلي بايد منع گردد.مهم است مادران شيرده از خستگي پرهيز كنند.بهر حال مادر بايد باندازه كافي ورزش كند تا شادابي لازم را داشته باشد. مكيدن نوزاد بلافاصله پس از زايمان موجب افزايش فعاليت رحم و كاهش خطر خونريزي مي شود. روش صحيح شيردهي و تداوم آن به تمام مادران ،حتي آنهايي كه از نوزادشان دور هستند را آموزش دهد.موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي:

اسلاید 11: به مادران اجازه داده شود كه در تمام ساعات شبانه روز در كنار كودكشان باشند.آغاز شدن سريعتر توليد شير افزايش احتمال تداوم شيردهي افزايش تعداد دفعات شيردهي افزايش وزن گيري كاهش احتمال سوء استفاده از كودك و بي توجهي به او ايجاد ارتباط قوي بين مادر و كودك مزايا:موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي:

اسلاید 12: 10. هم اتاقي شبانه مادر و كودك خواب آرامتر كودك بدون تأثير روي ساعت و كيفيت خواب مادر افزايش تعداد بار شيردهي در طول شب (3 بار) كاهش تعداد دفعات گريه كردن كودكاثر احتمالي محافظت كننده در برابر سندروم مرگ ناگهاني شيرخواران مزايا:11. هيچ عاملي باندازه شادابي و خوشحالي مادر در موفقيت شير دهي مؤثر نيست.موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي:

اسلاید 13: 12. به نوزادان هيچ غذا يا نوشيدني به جز شير مادر داده نشود.احتمال تغذيه انحصاري با شير مادر تا 6ماهگي كاهش مي‌يابد.خطر اسهال و ساير بيماريهاي عفوني مثل مننژيت و سپسيس نوزادي افزايش مي‌يابد.احتمال مشكل عدم تحمل شير گاو در اواخر دوره شيرخوارگي افزايش مي‌يابد.احتمال اقامت طولاني تر در بيمارستان افزايش مي‌يابدحتي آب نيز موجب كاهش تغذيه انحصاري با شير مادر ميشوددر صورت استفاده از غير شير مادر:موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي:

اسلاید 14: 13. خوردن بعضي غذاها(مثلا توت فرنگی،گوجه فرنگي، پياز، خانواده كلمها، شكلات، ادويه، و چاشني‌ها در مادرگاهي باعث ديسترس ومدفوع شل در نوزادميشود،ولي هيچ غذايي نبايد حذف شود مگر ثابت شود كه باعث ديسترس درشيرخوار ميگردد. موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي:

اسلاید 15: افزايش احتمال تداوم تغذيه انحصاري با شير مادر كاهش احتمال بزرگ و دردناك شدن پستانها  كاهش احتمال حساس و زخم شدن نوك پستانها بهبود وزن گيري (روز پانزدهم) كاهش ميزان بيلي روبين سرم (روز سوم) مزايا:موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي: 14. تنظيم برنامه شيردهي بر اساس خواسته كودك:

اسلاید 16: 15. برنامه از پيش تعيين شده براي شيردهي، موجب توليد و دريافت ناكافي شير مي شود.16. به هيچ وجه پستانك يا بطري به كودك داده نشود.17. به برقراري گروههاي حمايتي در اين زمينه كمك شود و مادران هنگام ترخيص از بيمارستان به اين گروهها ارجاع داده شوند. موارد توصيه شده براي موفقيت در شيردهي: به شيرخوار بايد فرصت داده شود تا هر چقدر مي‌خواهد پستان را بمكد و خود پستان را رها كند و هر موقع شير طلب كند به او شير مادر داده شود.

اسلاید 17: آماده سازي مادر براي شير دادناكثريت مادران قادر به شيردهي موفق مي‌باشند بويژه اگر: پزشكان درزمينه شير مادر با مادر باردار صحبت كنند. و به او اعتماد به نفس و اطمينان خاطر بدهند حمايتهاي پس از زايمان را نيز ادامه دهند.

اسلاید 18: برقراري و استمرار شيردهيشير دادن هر چه زودتر بعد از زايمان شروع شود.  مكيدن مكرر طفل، سلامتي، نشاط و آرامش مادر عوامل موثري در موفقيت مادر براي شيردهي است ناراحتي و نارضايتي مادر، نگراني و تشويش او بيشترين اثر را بر كاهش شير خواهد داشت.  شستشوي پستانها با آب روزي يكبار كافي است برنامه غذايي مادر، دريافت كالري كافي، اجتناب از كاهش وزن و مصرف شير خيلي مهم است اگر مادر به شير حساسيت دارد مي تواند از ساير جانشين هاي شير مثل ماست ، پنير، كشك استفاده كند و يا روزانه 1 گرم كلسيم بصورت مكمل دارويي مصرف كند.

اسلاید 19: نشانه هاي كفايت شير مادرخواب راحت براي 2 تا 4 ساعت بعد از شير خوردن افزايش وزن مطلوب شير خوار بر اساس منحني رشد دفع ادار 6 تا 8 بار به صورت كهنه كاملا خيس در 24ساعت ( درصورتيكه شير خوار به جز شير مادر مايعات ديگري مصرف نكند) دفع مدفوع 2 تا 5 بار در روز (با افزايش سن تعداددفعات آن كم ميشود شادابي پوست، هوشياري و سلامت ظاهري شيرخوار اگر شيرخواري هر دو پستان را تخليه كند و به خواب نرود يا خوابش سبك باشد و بعداز چند دقيقه بيدار شود و كمتر از حد طبيعي وزن بگيرد نشانه كمبود شير است

اسلاید 20: موارد منع شيردهيبيماري هاي مزمن و صعب العلاج مادر داروها و مواد راديواكتيو درموردكودك ، از جمله بيماريهای متابولیک كه نبايد شير مادر بخورد گالاكتوزمي‌ است.

اسلاید 21: ضرورت‌هاي تجويز شير مصنوعي مطلوب نبودن نمودار رشد پس از 15 روز از ملاقات اوليه و توصيه‌هاي لازم جهت شيردهي از پستان مادر بطور صحيح.چند قلويي چنانچه رشد آنان مطلوب نباشد.جدايي والدين در صورتيكه نگهداري شيرخوار بر عهده پدر باشد.فوت مادر و فرزندخواندگي

اسلاید 22: خطرات زود شروع كردن غذاي كمكي1)احتمال ابتلاء شيرخوار به اسهال زياد ميشود.زيرا: ه) احتمال بروزآلرژي بيشتر ميشود.الف)دستگاه گوارش شيرخوار هنوز تكامل نيافته است. ب)ممكن است ماده غذايي تهيه شده،آلوده ويا در نگهداري آن دقت كافي نشده باشد.ج)شير كمتري ترشح ميشود.د)كمبود انرژي از مواد غذايي دريافتي در مقايسه با شير مادر بيشترميشود كه اين خود سبب سوء تغذيه و عدم رشد كافي كودك ميگردد.2)چون گنجايش معده شيرخوار كم است:الف)ممكن است جايگزين يك وعده شير مادر شود.ب)رغبت شيرخوار به مكيدن پستان كمتر شود.

اسلاید 23: خطرات دير شروع كردن غذاي كمكي1)چون شير مادر به تنهايي قادر به تامين نيازهاي تغذيه اي كودك از پايان شش ماهگي به بعد نيست امكان دارد رشد كودك كند ويا دچار توقف شود.2)ممكن است شيرخوار عمل جويدن را ياد نگيرد. 3)ممكن است آشنا شدن او با مزه و قوام انواع غذاها به تاخير بيفتد. 4)شيرخوار تمايلي به استفاده از غذاهاي جامد نداشته باشد. 5)همين مسئله ممكن است سبب بروز سوء تغذيه وافت رشد شود.

اسلاید 24: ده قانون طلايي بهداشت غذاي كودك1)قبل و بعد از تهبه غذا دستها را بشوييد.2)غذا را خوب بپزيد.3)غذاي كودك را تازه تهيه و مصرف نماييد.4)غذاهاي پخته را به طور صحيح نگهداري كنيد.5)غذاهاي باقيمانده را قبل از مصرف حرارت دهيد.6)غذاهاي خام و پخته را مجزا نگهداري كنيد.

اسلاید 25: ادامه ده قانون:7)محل تهيه و پخت غذا را تميز نگهداريد.8)غذاها را از دسترس حشرات و جوندگان دور نگه داريد.9)آب پاكيزه مصرف كنيد.10)مواد غذايي پاستوريزه مصرف كنيد.از اضافه كردن هر نوع نمك،ادويه و... به غذاي كودك زير يكسال خودداري شود.بعد از پايان يكسالگي،كودك ميتواند از غذاهاي سفره(خانوار)استفاده كند.

اسلاید 26: مقوي كردن غذاي كودكيعني موادي به غذاي كودك اضافه كنيم كه انرژي آنرا بيشتركند.روغنها داراي انرژي هستند و افزودن مقدار كمي روغن به غذاي كودكي كه آهسته رشد ميكند توصيه ميشود.زيرا:1)انرژي روغن نسبت به مواد غذايي ديگر بيشتر است.2)روغن(كره،روغن زيتون،روغن مايع.....)بدون اضافه كردن حجم غذا انرژي آنرا بيشتر ميكند.3)روغن باعث نرم شدن غذا ميشود.

اسلاید 27: يعني موادي به غذاي كودك اضافه كنيم كه پروتئين،املاح وويتامين آنرا بيشتر ميكند.مغذي كردن غذاي كودكبه غذاي كودك تا حد امكان كمي گوشت اضافه كنيد و انواع حبوبات پخته شده را بعد از هشت ماهگي اضافه كنيد.به غذاي كودك تخم مرغ اضافه كنيد(تا يك سالگي از دادن سفيده تخم مرغ خودداري كنيد.)به غذاي كودك انواع سبزيجات سبز برگ كه داراي ويتامين ث و آهن هستند اضافه كنيد.به غذاي كودك انواع سبزيجات زرد ونارنجي(كدو حلوايي،هويج) كه داراي ويتامين آ هستند اضافه كنيد.از جوانه غلات و حبوبات نيز كه منبع غني ويتامينها و املاح هستند استفاده نماييد.براي كودكان به شكل له شده و يا جوانه آساب شده به صورت مخلوط در سوپ استفاده كنيد.

اسلاید 28: فرني آرد برنج1-شير: يك ليوان پر(شير گاو، شير پاستوريزه، شير مادر) 2-آرد برنج : 2قاشق مرباخوری3-شكر: 3 قاشق مرباخوری)1/3 ليوان ياكاسهحداقل 2وعدهدر 100 گرم(6 ق.غ ) 135 كيلو كالري4/5 گرم پروتئين

اسلاید 29: حريره بادامآرد برنج:يك قاشق مربا خوريشكر:نصف قاشق مربا خوريشير:نصف ليوانبادام:5 عدد

اسلاید 30: شير برنج1-برنج :2قاشق غذاخوری2-شكر : 3قاشق مرباخوری3-شير:يك ليوان پر2/3 ليوان2/3 كاسهحداقل 2 وعدهدر 100 گرم(5ق.غ)90 كيلو كالري3 گرم پروتئين

اسلاید 31: پوره سيب ‍زميني6 قاشق غذا خوري – حداقل 1 وعدهسيب زميني : يك عدد متوسطكره : يك قاشق مرباخوريشير:5ق.غ يا نصف استكاندر 100 گرم(حدود 5 ق.غ)123كيلو كالري انرژي3/8 گرم پروتئين

اسلاید 32: پوره برنج وسيب زمينيسيب زميني : يك عدد كوچكبرنج : 2ق.غكره :1ق. مدر 100 گرم(5ق.غ)123 كيلو كالري2/5گرم پروتئين8 ق.غ 1 تا دو وعده

اسلاید 33: سوپ سبزيعدس:1ق.غ برنج:1ق.غ سيب زميني:يك عدد كوچك هويج:1عدد كوچك جعفري:20 گرم گوشت ماهيچه:35 گرم 100 گرم47/5 كيلو كالري3/1 گرم پروتئينويتامين هااملاح

اسلاید 34: كته تخم مرغبرنج :2قاشق غذا خوريكره :1ق.مزرده تخم مرغ :يك عدد8 ق.غ – 1 تا دو وعده100 گرم(5-6 ق.غ)145 كيلو كالري4 گرم پروتئين

اسلاید 35: با تشکر از توجه شما