اصول و مبانی مدیریت

اصول و مبانی مدیریت

اسلاید 1: اصول و مباني مديريتManagement Principlesمحمدرضا جنیدیMr.joneidi@gmail.com

اسلاید 2: چرا اندیشه مدیریت به آهستگی توسعه پیدا کرد؟با توجه به نیاز مبرمی که به اعمال مدیریت صحیح احساس می شود عجیب به نظر می آید که توسعه تئوری مدیریت در چند دهه اخیر صورت گرفته است.علت چیست؟

اسلاید 3: قرن ها تجارت قدر و منزلت کمی داشتبا وجود به وجود آمدن نهادهای تجاری مثل بیمه، بازاریابی در قرون وسطی، و شکل گیری خوب آنها در قرن 19، تا مدتها تجارت به عنوان یک حرفه پست به شمار می رفت.آدام اسمیت در کتاب ثروت ملل می نویسد:” گروهی از افراد هستند که منافع آنها هرگز مشابه با عموم مردم نیست و عموما علاقه دارند مردم را فریب داده و بر آنها ظلم کنند“دلیل دیگر تاخیر، اشتغالات فکری اقتصاددانان در مورد اقتصاد سیاسی و جنبه های غیر مدیریتی تجارت نظیر افزایش ثروت ملت ها، توزیع ثروت بر حسب عوامل تولیدی و... بود.

اسلاید 4: قرن ها تجارت قدر و منزلت کمی داشتعلاوه بر دلایل فوق سال های زیادی در میان مدیران تجاری، دولتی و ... این باور حاکم بود که مدیریت آماده پذیرش تئوری نیست و مدیریت به طور کلی یک هنر محسوب می شود!جالب است بدانید که آغاز مدیریت به عنوان یک علم به وسیله فردریک تیلور بنا نهاده شده است.

اسلاید 5: محرک های اخیر در نیم قرن گذشته محرکهای توسعه تئوری مدیریت در نتیجه شناخت این موضوع که حلقه مفقود در حصول یک سیستم موثر تجاری، اداره موثر عوامل انسانی است پا به عرصه وجود گذاشت.جنگ جهانی دوم و برنامه های دفاعی و فضایی بعد از آن اهمیت زیادی در توسعه مدیریت داشت. تاکید بر روی تولید با حداقل هزینه مواد و کارگری در مرکز توجه مدیران قرار گرفت.با پیشرفته شدن و بزرگتر شدن بنگاه های تجاری و روابط آنها با سایر موسسات، دولت ها، مشتریان، کارگرها و... احساس نیاز به مدیریت ماهر بیشتر شد.

اسلاید 6: محرک های اخیردر سالیان اخیر نیز افزایش رقابت میان بنگاههای تجاری به دلایل زیر بسیار پررنگ تر شده است:انتشار دانش فنی به منظور رقابت پذیری در بازارهای جهانیآزادی تجارتتغییر بازارهای فروشندگان به خریداراننرخ سریع تغییر تکنولوژینیاز به سطوح مختلف مدیریت در بنگاه ها

اسلاید 7: فردریک تیلور و مدیریت علمیتيلور‹‹ پدر مديريت علمي›› نيز ناميده مي شود.بر اين باور بود كه بسياري از كاركنان هم عصرش، كمتر از ظرفيت واقعي خود كار مي كنند. او كوشيد تا با استفاده از فنون علمي، بهره وري افراد را در كار بهبود بخشد. تيلور بر ضرورت علمي كردن فعاليت هاي هر شغل و تدوين قوانين حركت بر انجام آن تأكيد داشت.مسئله اساسی تیلور در سراسر زندگیش افزایش کارایی تولید، نه تنها از طریق کاهش هزینه ها و افزایش سود بلکه فراهم نمودن امکان پرداخت بیشتر به کارگران در مقابل بهره وری بیشتر آنان بود.

اسلاید 8: فردریک تیلور و مدیریت علمیتیلور با اعمال کنترل شدید کارگران در انتخاب نوع و چگونگی انجام کارها و توسل به انگیزه های اقتصادی، تلاش می کرد از کم کاری، اسراف، خستگی و فقدان انگیزه و روحیه در کارگران و متضرر شدن سازمان جلوگیری کند. در راه تحقق این اهداف از توجه به اهداف و انگیزه های درونی انسان ها غفلت کرد.

اسلاید 9: اصول اساسی تیلورجایگزین کردن قوانین سرانگشتی با علم ( دانش سازمان یافته)به دست آوردن هماهنگی به جای ناسازگاری در عملیات گروهیتحقق همکاری بین افراد به جای فردگرایی بدون نظم و انضباطکار برای به دست آوردن حداکثر ستاده به جای ستاده محدودپرورش و تربیت کامل تمام کارگران برای بهبود وضع خود و بیشترین رونق شرکت خود.

اسلاید 10: کاربرد مدیریت علمی در دنیای امروز براي هر شغل قواعد حركت، مراحل اجرايي كار استاندارد شده، و شرايط كار مناسب تعريف كنيد كارگران را با دقت كامل و بر مبناي توانايي‌هاي صحيح آن‌ها براي شغل انتخاب كنيد. با دقت كارگران را آموزش دهيد تا كار را انجام دهند و انگيزه‌هاي لازم را به آن‌ها بدهيد با برنامه‌ريزي دقيق كار كارگران، از آن‌ها حمايت كنيد.

اسلاید 11: فیول: پدر تئوری مدیریت عملیاتی نوینفیول به عنوان مردی واقع بین در تجارت اصولی را که مشاهده کرده بود تنظیم و به رشته تحریر درآورد.فیول دریافت که فعالیتهای صنعتی را می توان به شش گروه تقسیم کرد: 1. فنی(تولیدی)2. تجاری( خرید، فروش و مبادله)3. مالی( جستجوی سرمایه و بهینه ساختن استفاده از آن)4. تامین ( حمایت از اموال و اشخاص)5. حسابداری( شامل آمار)6. مدیریت( برنامه ریزی، سازماندهی، رهبری، هماهنگی و کنترل)

اسلاید 12: خصوصیات مدیر از دیدگاه فیول جسمانی ( سلامتی، نیرو و مهارت)فکری (توانایی درک و فراگیری، قضاوت، قابلیت تطبیق)روحی ( انرژی، استواری، تمایل به قبول مسئولیت، ابتکار، وفاداری، وقار)آموزشی ( آشنایی با موضوعات عمومی، تجربی و فنی مرتبط با بنگاه)فیول عقیده داشت که توانایی مدیریت باید به عنوان یک توانایی فنی اول در دانشگاه و سپس در کارگاه کسب شود.

اسلاید 13: اصول عمومی مدیریتدیدگاه فیول:تقسیم کار: این همان تخصصی است که اقتصاددانان آن را برای کارایی در استفاده از نیروی کار لازم می بینند. فیول این اصل را برای تمام انواع کار، اعم از مدیریتی و فنی مورد استفاده قرار می دهد.اقتدار و مسئولیت: فیول دریافت که مسولیت در نتیجه اقتدار و ناشی از آن است. او اقتدار را به عنوان ترکیبی از عوامل مقام (حاصل از پست مدیریت) و شخص (هوس، تجربه، ارزشهای اخلاقی و ...) ملاحظه می کرد.انضباط: احترام به قراردادهای تکوینی موجود در بنگاه. (لازمه آن وجود مدیران خوب در همه سطوح است)وحدت فرماندهی: یعنی کارکنان باید فقط از یک نفر بالادست دستورات را دریافت کنند.وحدت رهبری: بر اساس این اصل، هر گروه از فعالیت هایی که دارای هدف یکسانی است باید یک رهبر و یک نقشه داشته باشد.تبعیت افراد از منافع عمومی: این اصل بدین معناست که اگر دو نفر با هم اختلاف نظر داشته باشند، مدیریت باید آنها را هم راستا نماید.

اسلاید 14: اصول عمومی مدیریتپرداخت دستمزد و پاداش: روش های پرداخت دستمزد باید منصفانه بوده و موجب حداکثر رضایت کارنان و کارفرمایان شود.تمرکززنجیر نردبانی: فیول آن را به عنوان زنجیر مافوقها از بالاترین تا پایین ترین رده تصور می کند. این زنجیر نباید بی دلیل از هم جدا شود ولی وقتی که پیروی دقیق از آن زیان آور باشد، باید میان بر زد.نظم و ترتیب: برای هرکس و هرچیزی جایی وجود دارد. این موضوع اصولا یک اصل سازماندهی در مرتب کردن افراد و اشیا است.عدالت و انصاف: مدیران در برخورد با زیردستان خود باید ترکیبی از مهربانی و عدالت و وفاداری و صمیمیت باشند.

اسلاید 15: اصول عمومی مدیریتثبات در نگهداری شغل: اخراج، استخدام و به طور کلی جا به جایی غیر ضروری کارکنان علت و معلول مدیریت نا مناسب است.ابتکار: ابتکار به عنوان اندیشه و تدبیر در طراحی و اجرای یک طرح است. چون تجربه ابتکار برای یک مرد باهوش بیشترین رضایت را در او ایجاد می کند. لذا فیول مدیران را تشویق می کند تا به زیردستان خود اجازه ابتکار عمل دهند.روحیه یگانگی: این اصلی است که می گوید ” قدرت در اتحاد است“ و به عنوان ادامه اصل وحدت فرماندهی، بر ضرورت کار گروهی و اهمیت ارتباطات در کسب آن تاکید دارد.

اسلاید 16: اصول اداری فیول- آينده نگري: برنامة كامل اقدامات لازم براي آينده- سازمان دهی: تأمين منابع براي اجراي برنامه- هدايت: گزينش، هدايت، و ارزيابي كاركنان براي رسيدن به بهترين نتايج كار - هماهنگي: سازگار كردن اقدامات مختلف با يكديگر- كنترل: حصول اطمينان از اين كه همه چيز طبق برنامه پيش مي‌رود

اسلاید 17: توسعه رویکرد جامعه شناسی در مدیریتدر قسمت زیادی از عقاید تیلور و فیول، تفرکات و تحقیقات زیادی به مطالعه افراد به عنوان محصولاتی ناشی از رفتار گروهی اختصاص یافته بود. این امر گاهی اوقات رویکرد ” انسان اجتماعی“ در مدیریت نامیده می شود.یکی از افراد متفکر در این بخش ماکس وبر متفکر آلمانی است که معتقد است که سلسله مراتب (Hierarchy) و دیوانسالاری یا بروکراسی در زیر بنای سازمانهای اجتماعی وجود دارد.

اسلاید 18: سازمان بوروكراتيك (ديوان‌سالارانه) - ماكس وبر - بروكراسي فرم سازماني ايده‌آل، با قصد منطقي، و بسيار كارآمد مبتني بر اصول منطقي، نظم، و اختيارات مشروع ویژگی های سازمان‌هاي بوروكراتيك تقسيم كار شفافسلسله‌ مراتب فرماندهي روشن قواعد و رويه‌هاي اجرايي رسمي غيرشخصي بودن مشاغل مبتني بر توان‌مندي و شايستگي

اسلاید 19: سوال:معایب بروکراسی اداری را حداکثر در یک صفحه شرح دهید.

اسلاید 20: جمع بندی بخش اولدرمجموعه رهيافت هاي سنتي به مديريت، در سه شاخه ي اصلي مطرح مي شوند كه عبارتنداز:1- مديريت علمي : فردريک تيلور 2- اصول علم اداره : هنري فيول 3- نظريه بوروكراسي : ماکس وبر

اسلاید 21: جلسه دوم- بخش دومویژگی های مشترک سازمان هاوجه تمایز کارکنان سازمان هامدیریت در سطوح گوناگون سازمانینقش ها و مهارت های مدیران

اسلاید 22: ویژگیهای مشترک سازمان ها

اسلاید 23: وجه تمایز کارکنان سازمانکارکنانافرادی که وظیفه و یا کاری را مستقیما و شخصا انجام می دهند و مسولیت سرپرستی و نظارت بر کار دیگران را ندارند. مدیرانافرادی که عملکرد و فعالیت دیگران را در سطح سازمان هدایت می کنند.

اسلاید 24: سطوح مختلف سازمانی

اسلاید 25: سطوح مديريت معمولاً سه سطح زير را براي طبقه بندي سطوح مديريت در نظر مي گيرند :سطح عملياتي (سرپرستي) سطح مياني سطح عالي

اسلاید 26: مدیران سطوح عملیاتی (سرپرستان)تعریف: سرپرستاني كه مسئول هدايت روزبروز و چهره به چهره عملكرد كاركنان عملياتي هستند. (انجام کارها)معمولاً مديران عملياتي افرادي پرمشغله هستند و مراجعه مکرر افراد موجب انقطاع کارشان مي شود. اغلب مجبورند که براي نظارت در رفت و آمد باشند . اين مديران کارکنان خود را براي انجام کارهاي خاص ، مأمور مي کنند . هر چند برنامه هاي عملياتي تفضيلي و کوتاه مدت واحد خود را تنظيم مي کنند ، ولي در مجموع وقت کمي را صرف برنامه ريزي ، گزارش نويسي ، و مطالعه مي کنند . مديران سطوح عملياتي بيشتر وقت خود را با کارکنان، مقداري از آن را با همکاران ، و زمان اندکي را با افراد مافوق يا افراد خارج از سازمان مي گذرانند . خلاصه اينکه مديران سطح عملياتي ، دوره کاري فعالي را سپري مي کنند و بيشتر وقتشان صرف حل و فصل مسائل آتي مي شود .

اسلاید 27: مسئولیت های چند جانبه سرپرستانتعریف: مسئولیت بعنی مورد سوال و بازخواست قرار گرفتن در مقابل کارها و اختیاراتی که به فرد داده می شود.مسئولیت در برابر زیر دستانآموزشحفاظت در برابر خطراتنظم و هماهنگیاحترام به حقوق زیر دستانفرصت دادن جهت اصلاححل مشکلات آنهاتوجه سریع به شکایاتوقت شناسیو.....

اسلاید 28: مسئولیت های چند جانبه سرپرستانمسئولیت در برابر بالادستانارائه گزارش کارپیشبرد اهدافپذیرش کامل مسئولیت و عدم فرافکنیآگاهی از انتظارات کامل آنهامسئولیت در برابر سایر سرپرستانهمکاری با آنهاهماهنگ ساختن نیروهای خود با سایر واحدهادرک موقعیت و مشکلات سایر سرپرستانپذیرش انتقادات بدون تعصبآگاهی از روشهای موثر کار با ماشین آلات و تکنیکهای به کار رفته در سایر واحدها

اسلاید 29: روشهای انتخاب سرپرستانارتقا از داخل سازمان: 75% سرپرستان طبق آمار از روش سلسله مراتبی در سازمان انتخاب شده اند.انتخاب از میان فارغ التحصیلان دانشگاه ها: 7% سرپرستان از این روش استخدام شده اند.انتخاب از میان شرکت در برنامه های آموزش مدیریت: 6% از این طریق منصوب شده اند جذب و انتخاب از میان کارکنان سایر موسسات: حدود 12 % از این طریق منصوب شده اند

اسلاید 30: مدیران سطوح میانی تعریف: مديران موجود بين مديران خط مقدم و مديران ارشد (مدیران واحدهای تولید، مالی، بازاریابی، فروش و ...) (برنامه ریزی و هماهنگی)مديران مياني مانند حلقه واسطه اي ميان مديران عملياتي و مديران عالي عمل مي کنند . اين مديران به طور مستقيم به مديريت عالي گزارش مي دهند و کارشان مديريت و نظارت بر سرپرستان است . بيشتر وقت مديران مياني به تحليل داده ها ، آماده سازي اطلاعات براي تصميم گيري ، تنظيم برنامه و طرح هاي عملي بر مبناي تصميم هاي مديريت عالي و برنامه ريزي فعاليتهاي سرپرستان و هدايت آنها براي نيل به اهداف سازماني است . مديران مياني ، تنظيم برنامه هاي ميان مدت را بر عهده دارد و برنامه هاي جامع بلند مدت را براي اظهار نظر مديريت عالي تنظيم مي کنند در نتيجه وظايف مديران مياني مشتمل بر فعاليت عملي کمتر و فعاليت فکري بيشتري است ؛ به طوري که گاهي وظايف مديران مياني کسل کننده به نظر مي رسد .

اسلاید 31: مدیران سطوح ارشد (عالی) تعریف: مديراني كه مسئوليت اتخاذ سياستها و تصميماتي را برعهده دارند كه كل سازمان را تحت تاثير قرار داده و عملكرد كل سازمان را هدايت مي كنند. (هدفگذاری و سیاست گذاری)بر اساس مطالعات انجام شده ، بخش عمده کار مديران عالي از حيث پويايي و ميزان مشغله ، با کار مديران عملياتي شباهت دارد . با اين تفاوت که مديران عالي در سطح گسترده تري درگير برنامه ريزي هاي جامع و بلندمدت مي شوند و با مقتضيات و متغيرهاي متنوع تري سروکار دارند. مديران عالي ، عملکرد کلي واحدهاي عمده سازمان را ارزيابي مي کنند . درباره موضوعات و مسائل کلان سازمان با مديران سطوح پائين تر تبادل نظر مي کنند و بيشتر وقت خود را با مديران هم سطح و يا افراد خارج از سازمان ، و زمان اندکي را نيز با کارکنان مي گذرانند .

اسلاید 32: ترکیب کارکردهای مدیریت براساس سطوح سازمانی

اسلاید 33: نقش های مدیراناساس نظريه نقش هاي مديريتي آن است که بايد با ملاحظه آنچه مدير انجام مي دهد ، فعاليتها يا نقشهاي وي را معين کرد. مينتزبرگ با مطالعه منظم فعاليتهاي مديران اجرائي پنج سازمان متفاوت، نتيجه مي گيرد که مدير براي انجام وظايف برنامه ريزي ، سازماندهي ، هماهنگي ، و کنترل به فعاليتهاي گوناگوني مي پردازد.وي معتقد است که مدير سه نوع نقش ايفا مي کند.نقش: وظيفه اي است که هر شخص در موقعيت خاص در سازمان ايفا مي کند .

اسلاید 34: نقش مدیران

اسلاید 35: نقش مدیراننقش هاي متقابل شخصي : رئيس تشريفات (انجام وظايف اجتماعي و تشريفاتي به منزله نماينده سازمان) رهبر رابط (بويژه در مواجهه با افراد خارج از سازمان)نقش هاي اطلاعاتي : گيرنده (اخذ اطلاعات مربوط به يک عمليات يک واحد سازماني) نشر دهنده (ارائه اطلاعات به کارکنان)سخنگو (انتقال اطلاعات به خارج از سازمان)نقش هاي تصميم گيري :کارآفرینی ؛ (مدير با ميل و رغبت منشأ تغيير مانند نوآوريها و استراتژيها در سازمان مي باشد) آشوب زدايي؛ ( به عنوان حلال مشکلات ، به برطرف شدن برخوردهاي موجود بين گروههاي مختلف کمک مي کند)مذاکره کننده تخصيص دهنده منابع .

اسلاید 36: مهارت های سه گانه مدیرانمهارت اداركي(مفهومي)مهارت انساني(ارتباطي)مهارت فني(تخصصي) Conecptual Skillتوانايي فهميدن پيچيده گيهاو موقعيتسازمان در محيطدروني وبيروني(نگرش سيستمي)Technical Skillتوانايي به كار بردن دانش، فنون،روش و ابزار برای انجام وظايف خاص که ازطريق تجربه،تحصيل وكارآموزي كسب مي شود. Interpersonal Skillتوانايي وقدرت تشخيصدر كار كردن با مردم(كاركنان) و شامل درك وفهم انگيزش و به كاربردن رهبري مؤثراست

اسلاید 37: رده شغلي مديران وسطوح مهارتمهارتهاي مورد نيازسطوح مديريتادراكيانسانيفنيمديران ميانيمديران ارشدمديران عملياتيشاخص مشتركي كه در همه سطوح اهميت دارد ”مهارت انساني“ است

اسلاید 38: مهارتهای ضروری مدیران عصر حاضرنتايج كميته پژوهشي در مورد مدير ايده آل در استراليا به نتايج زير منتهي شدمهارتهاي نيروي انساني (ارتباطات ، مربي گري، آموزش ديگران، تواناسازي ) تفكر استراتژيك (ديد وسيع، تجزيه و تحليل، ديد اجتماعي و محيطي)آينده نگري و رهبري (تدوين هدف، بهبود افراد، ايجاد تعهد)انعطاف پذيري (تحمل ابهام، مديريت تغيير)خود مديريتي (انضباط، علاقه، زمان، كسب تجربه، برنامه ريزي، يادگيري مستمر و...)حل مشكلات و تصميم گيري خلاق ، قضاوتاخلاق (صداقت، درستي، انصاف)

اسلاید 39: سوالکلمه اختصاری POSDCoRB در اصول مدیریت بیانگر چه واژگان و مفاهیمی است؟

اسلاید 40: پایان جلسه دومجلسه آینده(بررسی وظیفه برنامه ریزی+ ارائه سمینار دانشجویی)