انقلاب ها و جنبش های اجتماعی

انقلاب ها و جنبش های اجتماعی

اسلاید 1: انقلاب ها و جنبش های اجتماعیمحسن حاجی کریمیفصل 19 کتاب جامعه شناسی گیدنز

اسلاید 2: بخش اول انقلاب ها

اسلاید 3: مقدمهانقلاب 1776 فرانسه و انقلاب 1789 امریکا مهمترین انقلاب های قرن هجدهمالهام بخش سایر انقلاب هامفاهیم آزادی، شهروندی و برابری مفاهیم کلیدیاعلام این ارزش ها به عنوان هدف، یک نوآوری ژرف بود.اصطلاح انقلاب، هم زمان با اصطلاح دموکراسی متدوال شد.در ابتدا انقلاب به معنای پیشین خود به معنی ”حرکت دورانی“ به کار می رفتباور رهبران انقلابی این دو انقلاب این بود که به نظم طبیعی امور باز می گردند. می گفتند انسانها آزاد و برابر بوده اند و شاهان آن ها را اسیر کرده اند و ما باید برگردیم به وضع اول. ماهیت انقلاب برای رهبرانش هم آشکار نبود.وقتی که معلوم شد که برخی تغیرات حاصله دائمی است. و آرمان های آن در توده ها نیز نفوذ کرد، انقلاب به عمل توده ای که به منظور بازسازی اجتماعی صورت می گیرد اطلاق گردید. گسستن از گذشته به منظور برقراری نظمی نو برای آینده.

اسلاید 4: تعریف انقلابویژگی های انقلاب: انقلاب، رویدادی است که متضمن یک جنبش اجتماعی توده ای باشد (Mass Social Movement)انقلاب، به فرآینده های عمده ی اصلاح یا دگرگونی می انجامد. (رهبری انقلاب باید بتواند به طور موثر حکومت کند)انقلاب متضمن تهدید یا کاربرد خشونت از سوی توده انقلابیون است.تعریف: انقلاب عبارت است از تصرف قدرت دولتی از طریق وسایل خشن به وسیله رهبران یک جنبش توده ای به منظور استفاده بعدی از آن برای ایجاد اصلاحات عمده اجتماعی

اسلاید 5: تفاوت انقلاب با کودتا و شورشانقلاب با کودتا فرق دارد. کودتا جانشینی دسته ای از رهبران با دسته ای دیگر است. بدون تغییر در نهادهای سیاسی و نظام کلی قدرت. انقلاب با شورش مسلحانه فرق دارد. این شورش، متضمن تهدید یا استفاده از خشونت هست ولی تغییرات قابل توجهی در پی ندارد.

اسلاید 6: انقلابهای قرن بیستمروسیهچینمکزیکترکیهمصرویتنامکوبانیکاراگویهپس ایران کجاست ؟

اسلاید 7: انقلاب روسیهاکتبر 1917جمعیت روستایی و فقیررژیم تزاری مستبد، سرکوبگر و سیستم پلیسیشکست های نظامی پی در پی. در جنگ کریمه(55-1854). در جنگ با ژاپن (1905)شورش سراسری در 1905 و سرکوب آن.جنگ جهانی اول. وضع بد روسیه. میلیون ها کشته و زخمی. فشار به شهروندان.شورش اولیه دسامبریست ها (گروه ثروتمند) و شورش های بلشویکیاتصابات سراسری در سال 1917 و کناره گیری تزار و نصب دولت موقت.لنین با شعار ”نان و صلح، زمین و صلح“ موفق به برکناری دولت موقت شد.شورش های این انقلاب، خودجوش تر بود.

اسلاید 8: درس های انقلاب روسیهبسیاری از انقلاب ها در زمینه یک جنگ رخ داده اند. جنگ طولانی بر نهادهای پذیرفته شده، فشار وارد می کند. اگر جنگ به ناشایستگی اداره شود، کاهش شدید حمایت از دولت را در پی دارد. نارضایتی در نیروهای مسلح، ابزار یک رژیم برای سرکوب مخالفان را از او می گیرد.دهقانان نقش مهمی ایفا کردندپیش از این انقلاب، دهقانان نیروهایی کاملا مححافظه کار و پایبند به شیوه های سنتی تلقی می شدند. در اکثر انقلاب های قرن بیستم دهقان ها مستقیما حضور داشته اند.

اسلاید 9: انقلاب چینسال 1949تا زمان ساخت کشتی های فولادی از دست غرب مصون مانده بود.آن قدر بزرگ بود که توسط هر یک قدرت ها غربی مستعمره شود.پس از روابط تجاری با غرب، به علت شرایط نامطلوب تجارت که به چین تحمیل شد، چین به شدت فقیر شد. دولت مالیات ها را افزایش داد و مردم فقیر سر به شورش گذاشتند . 1912 امپراتور کناره گیری کرد. برخی 1912 را انقلاب گفته اند. اما شرایط انقلاب را ندارد. حکومت ملوک الطوایفی شد.چیانگ کایشک از فرماندهان نظامی بر کشور مسلط شد. و کمونیست ها را قتل عام می کرد.کمونیست ها به روستاها گریختند. در جنگ جهانی دوم، به هسته مقاومت در برابر ژاپنی ها تبدیل شدند.بعد از جنگ، نبرد بین مائوتسه تونگ و چیانگ کایشگ در نهایت در سال 1949 به پیروزی ارتش سرخ مائو انجامید.سه سال بعد از انقلاب 45% اراضی کشت شده، از ملاکان گرفته و به 300 میلیون دهقان داه شده بود.

اسلاید 10: کوباسال 1959ابتدا تحت تصرف اسپانیا بود. یک جزیره با اقتصاد کاملا وابسته به شکر، قهوه و توتون و خریدار امریکاییژنرال فولخنسیو باتیستا در 1930 حکومت را به دست گرفت. و انتخابات را قدغن کرد.در 1944 قدرت را از دست داددر 1952 مجددا کودتا کرد و قدرت را به دست گرفت.در سال 1956 فیدل کاسترو با 82 نفر وارد هاوانا شد. 12 نفر باقی ماندند. به کوه های سیرا رفتند و چند صدنفر دهقان را جذب کردند. در نهایت با کمتر از 2000 نفر باتیستا را سرنگون کرد. بدون شلیک یک گلوله وارد هاوانا شد. فیدل کمونیست نبود.وابستگی به امریکا جای خود را به وابستگی به شوروی داد.

اسلاید 11: نظریه های انقلاب مارکسچالمرز جانسون: انقلاب به عنوان عدم تعادلجیمز دیویس: چرا انقلاب رخ می دهد؟چارلز تیلی: نظریه اعتراض

اسلاید 12: نظریه مارکسکارل مارکس (Carl Marx)تکامل جوامع بر بستر تضاد (تنش های حل نشدنی) طبقات. مبارزات طبقاتی از تضادهای موجود در جوامع ناشی می شوند.تغییرات اقتصادی، تغییرات در نیروهای تولید، منشا اصلی تضادتعادل میان ساختار اقتصادی، روابط اجتماعی و نظام سیاسیبا تغییر نیروهای تولید، تضاد تشدید می شود و به برخوردهای آشکار میان طبقات و درنتیجه انقلاب می انجامد.انقلاب فرانسه در اثر تضاد میان نظام فئودالی و نظام صنعتی-سرمایه داری ایجاد شد. و سرمایه دار به قدرت رسید!قدرت گرفتن سرمایه داری، موجب تضادهای جدیدی می شود که منجر ملهم از سوسیالیزم یا کمونیزم خواهد بود.

اسلاید 13: چالمرز جانسون: انقلاب به عنوان «عدم تعادل»وی مفاهیمی را از تالکوت پارسونز به عاریت گرفت.جوامع نظام هایی خود تنظیم شونده اند. مثل بدن. و با دگرگونی سازگار می شوند و خود را در تعادل نگه می دارند. مگر این که دگرگونی خیلی شدید باشد و عدم تعادل ایجاد کند. انقلاب به مثابه عدم تعادلریشه عدم تعادل، ناهمگونی بین ارزشهای فرهنگی جامعه و نظام تولید اقتصادی است.چین، در اثر تعامل با غرب، نظام فرهنگ سنتی اش دچار بحران و عدم تعادل شد.اگر مقامات به خوبی واکنش نشان بدهند، تعادل باز می گردد و سرنگون نمی شوند. ممکن است گروه حاکم سرسخت باشد و اقدام به سرکوب کند. و دولت پلیسی به وجود آورد. اما بر هیچ جامعه ای نمی توان به مدت طولانی با زور حکومت کرد. اگر رژیم نتواند جمعیت را به عادات و نگرش قبلی باز گرداند محکوم به سرنگونی است.نیروهای مسلح وفاداری خود را از دست می دهند. (روسیه)

اسلاید 14: جیمز دیویس: چرا انقلاب رخ می دهد؟فقر دائمی یا محرومیت، مردم را انقلابی نمی کند.مردم این را با تسلیم و رضا، یا نامیدی خاموش تحمل می کنند.احتمال انقلاب، زمانی که بهبودی در شرایط زندگی مردم به وجود می آید بیشتر است. سطح زندگی که بالا می رود، توقع مردم نیز بالا می رود. اگر شرایط واقعی از انتظارات عقب بماند، تمایل به شورش به وجود می آید.محرومیت مطلق مردم را انقلابی نمی کند. محرومیت نسبی مردم را انقلابی می کند!

اسلاید 15: چارلز تیلی : نظریه اعتراضاو در کتاب موثر ”از بسیج تا انقلاب“ بر فرآیندهای دگرگونی انقلابی تمرکز می کند.تعریف عمل جمعی: عملی که به منظور اعتراض به نظم اجتماعی موجود یا کوشش برای سرنگونی آن صورت می گیرد.چهار جزء اصلی عمل جمعیسازمان: گروه های درگیر در انقلاب، سازمان یافه اند. بسیج: شیوه هایی یک گروه که به وسیله آن، کنترل منابع کافی برای نیل به عمل جمعی به دست می آورد. سیاسی/مادی/معنوی/نظامی...منافع مشترک: کسانی که در عمل جمعی شرکت دارد باید منفعت مشترک در نتیجه عمل جمعی داشته باشند.فرصت: رویدادها حوادث اتفاقی که تشریع کننده و فراهم کننده فرصت بروز عمل جمعی است.این اجزا معمولا مرحله ای عمل می کنند از سازما شروع می شود و به بسیج و درک منافع مشترک می انجامد و سرانجام به وقوع فرصت های مشخص برای دست زدن به عمل موثر می انجامد.جنبش های اجتماعی وقتی به وجود می آیند که مردم هیچ ونه وسایل نهادینه ای برای بیان خواسته های خود ندارند و یا نیازهایشان مستقیما توسط مقامات دولتی سرکوب می شود.عمل جمعی ممکن با رویارویی آشکا (مثل ریختن به خیابان ها) بروز یابد. اما تنها در صورتی می تواند بر ساختار قدرت موثر باشد که این عمل توسط گروه های سازمان یافته پشتیبانی شود.عمل جمعی چه زمانی خشن می شود؟ خیلی بستگی به واکنش مقامات دارد. معمولا شروع قضیه، خشن نیست.جنبش های اجتماعی نوعی عمل جمعی اند که در وضعیتی که حاکمیت چندگانه وجود دارد ایچاد می شوند.

اسلاید 16: نتایج انقلابتا اندازه ای تحت تاثیر همان رویدادهایی است که منجر به انقلاب شده اند.بقایای حکومت قبلیحکومت های مجاور

اسلاید 17: نتایج کوتاه مدت انقلابجنگ داخلیبه نام آزادی، ولی یک دوره سرکوبحبس واعدام های گسترده و سانسورهای شدیدوحشت انقلابی : استفاده منظم از خشونت برای تحمیل اطاعتدوره استقرار پیش از اصلاحاتاعمال رادیکال، معمولا چند سال پس از قدرت گرفتن رژیم جدید انجام می شود.

اسلاید 18: نتایج دراز مدتمقایسه چین و هند که تقریبا در یک زمان از زیر سلطه غرب بیرون آمدند.چین با انقلاب، هند با عقب نشینی انگلیسی هاشروع توسعه از دهه 1940چیندستگاه حکومتی متمرکز و قوی و سانسور شدیدو آزادی سیاسی ضعیفرشد اقتصادی خوب / رفع فساد اداری/ تسهیلات بهداشتی و .. بهترهندمدل پارلمانی غربی و انتخابات چند حزبی و آزادی سیاسی قویفقر زدایی ضعیف / بهداشت و فساد و ... ضعیف تر

اسلاید 19: آشوب ها، جماعت ها و شکل های دیگر عمل جمعیهر انقلابی مستلزم عمل جمعی است. اما عمل جمعی منحصر به انقلاب نیست و هر جا که فرصت گرد هم آمدن تعداد زیادی از افراد باشد، امکان بروز دارد. توده شهری (Urban Rabble) خطر بالقوه برای مقامات سیاسی است.اعمال گروه های شهری نمونه ای ، از فعالیت های جماعت (Crowd) است. جماعت: تجمع نسبتا بزرگی از افراد است که در کنش متقابل متمرکز با یکدیگر در یک مکان عمومی قرار دارند.شلوغی؛ جمعیتی است که کنش متقابل نامتمرکز دارند. در تظاهرات و ... این کنش متمرکز می شود و رفتار افراد روی یکدیگر اثر می گذارد.

اسلاید 20: لوبن و کنش جماعتگوستاو لوبن کتاب مشهور «جماعت» را به سال 1985 منتشر کرد.رفتار مردم، هنگامی که در هیجن احساس جمعی در یک جماعت گرفتار آمده اند، با کنش های آنان در گروه های کوچکتر به طور قابل ملاحظه ای فرق می کند.افراد تحت تاثیر جماعت متمرکز، قادر به اعمال وحشیگری و قهرمانی اند. در حالی که به تنهایی به این کارها حتی نمی اندیشند! این اثر از کجا می آید؟ هیجان جمعی موجب از دست دادن موقت تعقل منطقی ای که فرد در زندگی عادی دارد می شود. (جو گیر شدن) .در نتیجه به شدت تلقین پذیر می شوند. و تحت تاثیر اصرار و ترغیب غوغا سالاران قرار می گیرند. تحت تاثیر جماعت، افراد دستخوش سیرقهقرایی به سوی واکنش های ابتدایی می شوند.تنها و جدا از دیگران، فرد ممکن است یک آدم فرهیخته باشد، اما در جماعت، یک وحشی است. و موجودی است که بر اساس غریزه عمل می کند. او دارای خودانگیختگی، خشونت، سبعیت و نیز شور و قهرمانی انسان های ابدتدایی است! (لوبن 1960 ص 12)لوبن یک منتقد محتاط دموکراسی است. او انقلاب فرانسه را آغاز دورانی می دانست ...پارلمان نمی تواند مانند افراد نخبه تصمیمات عقلایی بگیرد. چون ممکن است جو گیر شود!نظرات او اگر چه منتقدانی دارد، اما لااقل راجع به غوغاهای خیابانی معتبر است!

اسلاید 21: جنبه های عقلانی کنش جماعتاکثر شکل های رفتار جماعت بیش از آنچه لوبن گمان می کرد، عقلایی است.بسیاری از شرکت کنندگان در عمل جمعی از اهدافشان آگاهی دارند.این جماعت ها همواره از اراذل و اوباش تشکیل نمی شود.مطالعات ژرژ روده در انقلاب فرانسه نشان داد اغلب کسانی که به باستیل حمله کردند اوباش نبودند. بلکه دارای شغل رسمی و آبرومند بودند. (روده 1959)در آشوب های دهه ی 60 امریکا در مناطق سیاهپوست نشین، اغلب کسانی بودند که مشاغل کارگری داشتند و بیش از بقیه سیاهان مطالعه سیاسی داشتند و در مبارزات کسب حقوق مدنی شرکت می کردند. آشوب ها تصادفی به نظر می آمد ولی تنها اموال سفیدپوستان بود که مورد حمله قرارگرفت. (گزارش کمیسیون آشوب ایالات متحده 1968)ریچارد برک، نقطه مقابل لوبن را اختیار می کندبرای درک فعالیت های افراد در جماعت ها باید آن ها را به عنوان پاسخ های منطقی به موقعیت های ویژه در نظر گرفت. (برک 1974)گرد آمدن جماعت ها، فرصت دستیابی به هدف ها با کمترین هزینه شخصی را فراهم می کند... در عمل جمعی افراد موقتا قدرت به مراتب بیشتری دارند تا زمانی که به عنوان شهروندان منفرد دست به عملی می زنند.(تورتر& کیلیان 1972)

اسلاید 22: غوغالینچ کردن (Lynch) یا اعدام خودسر، بعد از جنگ داخلی تحت عنوان ”شکار سیاهان (nigger Hunts)“انجام می گرفت. اعمال خشونت های وحشیانه علیه سیاهان که علیه برده های آزاد شده توسط گروه های آشوب گر اعمال می شد. این اعمال برای عاملانش جنبه های عقلایی داشت!!عمل غوغا و آشوب مشخصا بیانگر سرخوردگی ها و ناکامی های مردمی است که نمی توانند برای بیان نارضاییها یا فشار وارد آوردن برای اصلاحاتی که لازم می دانند به مجاری رسمی دسترسی یابند.تمام مقامات حاکم، همواره از غوغا هراسیده اند.نه تنها به علت تهدید مستقیم به براندازی.چرا که به بی عدالتیهای اجتماعی نا محسوس، شکلی علنی و محسوس می دهد.به تغییرات سریع اجتماعی کمک می کند.حتی آشوب های منفی و ویرانگر نیز می توانند محرک دگرگونی باشند. (1960 امریکا)

اسلاید 23: بخش دومجنبش های اجتماعی

اسلاید 24: جنبش های اجتماعیعلاوه بر جنبش هایی که به فعالیت انقلابی می پردازند، انواع مختلف دیگری از جنبش های اجتماعی وجود دارد.جنبش اجتماعی مانند سازمان بوروکراتیک از ویژگی های آشکار دنیای مدرن است.تعریف:جنبش اجتماعی، کوشش جمعی برای پیش برد/تامین منافع مشترک، از طریق عمل جمعی، خارج از حوزه نهادهای رسمی است.جنبش های اجتماعی می توانند از 10 نفر تا میلیون ها نفر عضو داشته باشند. برخی قانونی و برخی زیرزمینی اند. در نتیجه عمل جنبش ها، قوانین تا اندازه ای یا کاملا تغییر می کنند.قدیم، اعتصاب غیرقانونی تلقی می شد. اما سرانجام قوانین اصلاح شد.برخی اوقات جنبش تبدیل به سازمان می شود، برخی اوقات سازمان به جنبش زیرزمینی. (حزب سیاسی که ممنوع می شود و می رود زیرزمین!)

اسلاید 25: طبقه بندی جنبش های اجتماعیطبقه بندی های مختلفی هست.طبقه بندی دیوید آبرل (1966)جنبش های دگرگون سازجنبش های اصلاح طلبجنبش های رهایی بخشجنبش های تغییر دهنده (بهبود دهنده)

اسلاید 26: نظریه های جنبش اجتماعینظریه های انقلاب، خاصه تیلی و دیویس با نظریات جنبش اجتماعی کاملا گره خورده است. تحقیقات اسملسر و نیز تحقیقات تورن به تکمیل این نظریات کمک کرده است.نیل اسملسر: شش شرط پیدایش جنبش های اجتماعی (Value Added Theory)زمینه ساختاری (Structural conduciveness)فشار ساختاری (Structural Strain)گسترش باورهای تعمیم یافته (Generalized Beliefs)عوامل شتاب دهنده (Precipitating Factors)گروه هماهنگ (Co-Ordinated Group)عملکرد کنترل اجتماعی (Operation of Social Control )ایرادات: عدم جزمیت در توالی خاصه در بند 4، ممکن است جنبش به جای پاسخ به تنش ها خود موجب بروز تنش های دیگر شود. ممکن است جنبشی پاسخ به تنش های موجودنباشد. و برای رسیدن به وضعیت مطلوب خودبه خود سازمان یابد.

اسلاید 27: آلن تورن و تاریخیتجنبش ها اجتماعی اهمیتی را که در جوامع امروزی به فعال-گرایی (Activism) در دست یابی به هدف ها داده می شود منعکس می سازد.جنبش اجتماعی صرفا پاسخی غیر عقلایی به اختلافات و بی عدالتی های اجتماعی نیست. آن ها در بردارنده دیدگاه ها و راهبردهایی هستند که نشان می دهند چگونه می توان بر این اختلافات و بی عدالتی ها چیره شد.جنبش اجتماعی را نمی توان به صورت انجمن های منفک از جامعه درک کرد. آن ها در تعارض و سنجش با سایر گروه ها بروز می کنند. همه جنبش های اجتماعی هدف ها و منافعی دارند که به دنبال آن هستند. دیدگاه ها و عقایدی وجود دارد که جنبش ها با آن مخالف اند.به اهمیت این تعارض توجه نشده که چگونه هدف های جنبش ها در نتیجه مواجهه و برخورد با دیگرانی که عقاید متفاوتی دارند، شکل می گیرد. مثل جنبش زنان که از مردان تاثیر گرفته اند. از نگرش مردان، نگرشی که می خواستند تغییرش دهند. و این هدف ها بر حسب موفقیت ها و شکست ها تغییر کرده اند. علاوه بر آن در طی زمان، دیدگاه های مردان را نیز تحت تاثیر قرار داده اند. و این تغییر خود موجب تغییر دیگر...تورن توصیه می کند که باید جنبش های اجتماعی را در میدان عمل مطالعه کرد. میادینی که میان نیروهای متعارض امکان گفتگوی متقابل (Negotiation) وجود دارد. این فرآیند ممکن است منجر به تغییر در شرایطی منجر شود که جنبش در صدد مبارزه با آن بوده است. ممکن است به ترکیب یا یکی شدن نظرات طرفین بینجامد.مثل کارگران قبل از قانون حق اعتصاب و بعد از آن.

اسلاید 28: جنبش های اجتماعی و جامعه شناسیدو جنبه جذاب برای جامعه شناسی دارند.اول که یک موضوع برای مطالعه فراهم می کنند. دوم آن که ممکن است به تغییر شیوه نگرش جامعه شناسان به حوز های مطالعاتی شان کمک کنند. مثل جنبش زنانکه هم موضوعی برای مطالعه در دست جامعه شناسان گذاشت و هم توانست ضعف هایی را در چارچوب های پذیرفته شده ی تفکر جامعه شناسی آشکار کرد. و با توسعه مفاهیمی (مانند پدرسالاری) مسایل جنسیت و قدرت را قابل درک ساخته است.