اهمیت رعایت تناسب کودی در تغذیه گیاهی

اهمیت رعایت تناسب کودی در تغذیه گیاهی

اسلاید 1: 1

اسلاید 2: اهميت رعايت تناسب كودي در تغذيه گياهي

اسلاید 3: اين مطالب جهت استفاده: كشاورزان؛كارشناسان؛مروجان؛ و خصوصا:كارگزاران توزيع نهاده‌هاي كشاورزي ومشاوران سامانه 1559 و باشگاه كشاورزان شركت خدمات حمايتي كشاورزي به عنوان متوليان تدارك و توزيع كودهاي كشاورزي و بخش اعظم تغذيه گياهي كشور كه ارتباط مستقيمي با بهره‌برداران دارند؛ تهيه شده است.

اسلاید 4: مقدمه 1نيلز بور (1885-1962) يكي از بنيانگذاران فيزيك كوانتوم در مورد چيزي كه خود او يكي از بنيان‌گذاران آن بوده است؛ جمله‌اي دارد با اين مضمون: اگر كسي بگويد فيزيك كوانتوم را فهميده؛ پس چيزي نفهميده است! گستردگي مسائل مربوط به هر فن و حرفه‌اي خصوصا بخش كشاورزي بدليل تاثير عوامل متعدد غيرقابل كنترل از قبيل شرايط اقليمي، شرايط آب، خاك و ژنتيك گياه (توقعات، مقاومت‌ها و استعداد ارقام و تاثير تنش‌ها و نهاده‌هاي مختلف بر روي آنها خصوصا برهمكنش نهاده‌ها هم بر روي يكديگر و هم بر روي گياه به حدي است كه امكان استاد شدن هيچ كس در اين زمينه وجود ندارد.

اسلاید 5: مقدمه 2بیــن 33 تا 60 درصــد افزايش تولیدات کشــاورزی در جهان طی سه دهه گذشته مرهون کودهــای شــیمیایی (از قبیــل کودهــای نیتراته، فســفاته، پتاســه و...) بوده اســت .(FAO) اگر چه اســتفاده از این کودها در افزایش تولیــد در واحد ســطح و تامین غــذای مورد نیاز جامعه بسیار موثر است، اما مصرف نادرست و نامتعادل آنها تبعاتي را در پی خواهد داشت. متاسفانه تاكنون بيشتر تحت عنوان مصرف بيش از حد كودهاي شميائي به اين موضوع پرداخته شده است. حال آنكه براساس گزارشات مستند موسسه خاك و آب كشور، مصرف كود در كشور بسيار پايين‌تر از ميزان نياز برآورد شده توسط اين موسسه مي‌باشد. پس آنچه كه در اين خصوص بيشتر اهميت دارد مصرف متناسب و متعادل عناصر غذايي است و در توصيه‌هاي فني كارشناسي و ترويجي تاكنون از اين زاويه كمتر به بحث كود و تغذيه پرداخته شده است.

اسلاید 6: مقدمه 2 (ادامه)در اين مبحث ميزان مصرف كودها و زيادي يا كمي مصرف كودهاي شيميائي مدنظر نبوده و صرفا به تاثير نسبت مصرف كودهاي كشاورزي خصوصا برهمكنش آنها و تاثير اين موضوع بر عملكرد كمي و كيفي و مديريت تنش‌هاي محيطي زنده و غير زنده در محصولات كشاورزي مي‌پردازد.

اسلاید 7: اهميت رعايت تناسب كودي درتغذيه گياهي:گياهان نيز مانند ما، به غذاهاي متنوعي نياز دارند. با اين تفاوت كه آنها ضمن اينكه در محيطي غير قابل كنترل و متاثر از عوامل متعدد زيست مي‌كنند؛ غذاي خود را كه ما بعنوان مواد يا عناصر غذايي مي‌شناسيم تامين و كليه اين عناصر غذايي را پروسس، ذخيره و در اختيار ما قرار مي‌دهند. اين موجودات زنده حدود 20 عنصر غذايي نياز دارند كه مي‌بايست تعداد اندكي از آن‌ها را از طريق هوا (كربن، هيدروژن و اكسيژن) و مابقي را از خاك تامين كنند. اگرچه عناصر ضروري گياهان را به سه دسته پرمصرف (ماكرو)، ميان مصرف و كم مصرف (ميكرو) تقسيم مي‌كنند؛ اما اين به معناي كم اهميت بودن نقش هر دسته نسبت به دسته ديگر نيست.در راستاي ترويج مصرف كودهاي كشاورزي، به جهت اهميت اين موضوعات، كليه عوامل دخيل در اين امر مي‌بايست تمام تلاش خود را بجاي تبليغ براي يك نوع كود و بازاريابي و فروش؛ در جهت آموزش بهره‌برداران در زمينه‌ توجيه و آموزش مسائل فني صرف كنند كه اگر بحث‌هاي فني حل شود اهداف بازرگاني نيز محقق خواهد شد:چونكه صد آمد، نود هم پيش ماست!

اسلاید 8:

اسلاید 9: اهميت رعايت تناسب كودي درتغذيه گياهي:در گام اول، كارگزاران توزيع نهاده، مروجين، كارشناسان و مشاورين نهاده‌هاي كشاورزي بايد به خوبي جامعه هدف خود را بشناسند. نيازهاي آنان را بدانند و بتوانند با ايجاد سوال، مطالب مورد نظر خود را به آنان انتقال دهند. يك تجربه:در كليه مواردي كه در كلاس‌ها و كارگاه‌هاي آموزشي موضوع با طرح سوال شروع شده، بدليل جلب توجه فراگير و مشاركت دادن او در بحث‌ها موفق بوده‌ايم؛ اثربخش بوده است. هميشه در كلاس‌هاي آموزشي و ترويجي خود با طرح سوالات مختلفي سعي كنيم ذهن فراگيران را براي مشاركت در موضوع مورد نظر آماده كنيم. در آموزش‌هاي مربوط به تغذيه و ترويج مصرف كودها سوالاتي بايد مطرح و بدان‌ها پاسخ داده شود كه:

اسلاید 10: تعريف ساده عناصر ضروري گياه:آيا براي ما آب مهمتر است يا نان؟ گوشت يا ميوه؟ سبزيجات يا لبنيات؟ و...آيا هيچكدام از اين مواد غذايي مي‌تواند جاي ديگري را پر كند؟ (مثال پازل)آيا اگر هركدام از اين مواد غذايي ضروري را مصرف نكنيم؛ دچار مشكل مي‌شويم يا خير؟ چه مشكلاتي؟!!بدون اينكه نياز باشد كه تعاريف كتابي و خسته كننده و مشكل براي فراگير ارائه كنيم؛ با مثال‌هاي ساده و ملموس سعي مي‌شود تعريفي از عناصر غذايي ضروري براي گياه ارائه شود. اينكه عنصر غذايي ضروري، عنصري است كه در نبود آن سيستم گياه دچار مشكل شود و هيچ عنصرديگري نتواند جايگزين آن شود؛ تعريف عناصر غذايي ضروري است. بنابراين كارشناسان ما در زمان ترويج يك نوع كود نبايد به نحوي صحبت كنند كه كشاورز تصور كند كه اين نوع كود جاي همه كودهاي ديگر را پر مي‌كند كه در زمان ترويج كود بعدي بخواهد همان اندازه‌ انرژي مصرف كند تا كود جديد را معرفي كند بلكه با اين متد يعني اهميت مصرف متناسب و متعادل كودها، كار را براي معرفي‌هاي بعدي آسان‌تر مي‌كند.جهان چون خط و خال و چشم و ابروست كه هر چيزي بجاي خويش نيكوست!!!حكايت زندگي گياه و كودهاي مورد نياز آن نيز همين است.

اسلاید 11: در خصوص مصرف كودها آيا فقط ميزان هر كود به تنهايي مهم است يا نسبت مصرف آنها نيز مهم است؟

اسلاید 12: نيتروژنگوگردمسآهنپتاسيمعناصر ضروري (كودها) مانند قطعات پازل هستند. هر كدام يك قطعه از پازل تغذيه گياه هستند. همه بايد باشند تا پازل تكميل شود. هيچكدام جاي ديگري را نمي‌تواند پر كند. پس هيچكدام را دست كم نگيريد. (تعريف عنصر ضروري به زبان ساده)

اسلاید 13: شما كشاورز عزيز به عنوان توليد كننده گياهان و محصولات كشاورزي؛ از اين 16 كود كه بايد براي گياه تامين شود؛ چندتايش را مي‌شناسيد و به محصول خود مي‌دهيد؟1- سياه؟!!! 2- سفيد؟!!! و... متاسفانه تعداد انگشت شماري پاسخ مي‌دهند كه: و پتاس!!!يعني در حالي كه تلويزيون ما از چند سال پيش از حالت سياه و سفيد به رنگي ديجيتال ارتقاء يافته؛ هنوز تصوير تغذيه گياه ما سياه و سفيد و برفكي است؟!!! و آنوقت ما توقع داريم كه محصول رنگارنگ و با كيفيت و عملكرد بالا هم به ما تحويل دهد!!!دانش لازم براي مصرف كودهاي كشاورزي آيا اهميتي كمتر از مصرف داروهاي انساني دارد؟!!! وقتي خود ما با مشكلي مواجه شده و به پزشك مراجعه مي‌كنيم؛ با وجود اينكه زبان داريم كه مشكل خود را براي پزشك معالج شرح دهيم، آيا با اين حال پزشك از تكنيك‌هايي مانند آزمايشات مختلف و سونوگرافي و ... استفاده نمي‌كند تا مشكل را شناسايي و برطرف كند؟ آيا وقتي پزشك ما دارويي را تجويز مي‌كند؛ تا مطمئن نشده‌ايم كه اين دارو به چه ميزان، چگونه، چه موقع و با چه شرايطي بايد مصرف شود از مطب پزشك خارج مي‌شويم؟سوالات ديگر:

اسلاید 14: قانون حداقل ليبيگ كليد تفهيم اهميت مصرف هر عنصر و نيز رعايت تناسب عناصر غذايي در گياهان است. حداكثر عملكرد تابع عنصر حداقل است.اگر گياه در زمينه هركدام از عناصر غذايي (كودها) دچار كمبود شود چه اتفاقي خواهد افتاد؟

اسلاید 15: نمونه‌اي از برهمكنش عناصر غذايي

اسلاید 16: مثال‌هايي از اثرات هم افزايي و مخالف عناصر غذايي و نقش آنها در سلامت گياه به‌ عنوان نمونهفسفر، منيزيوم و نيتروژن اثر تحريك كنندگي روي هم دارند. يعني در حضور هركدام از اين عناصردر خاك، جذب عنصر ديگر افزايش مي‌يابد. پس كمبود يك عنصر مي‌تواند باعث كمبود عنصر ديگر شود.فسفر زيادي اثر آنتاگونيستي (مخالف) روي جذب آهن دارد.مقدار زياد فسفر باعث مي‌شود كه از قابل استفاده بودن روي در داخل بافت گياه كاسته شده و روي به صورت فسفات روي رسوب نمايد. وقتي‌كه مقدار روي كم باشد كاهش رشد در اثر كمبود روي باعث مي‌شود كه نتايج تجزيه برگ مقدار فسفر بالاتري را نشان دهد. روش ديگر براي ارزيابي مقدار روي در گياه؛ استفاده از نسبت فسفر به روي (p/Zn) است. اين نسبت از تقسيم فسفر با واحد ميلي‌گرم بر كيلوگرم بر مقدار روي در واحد ميلي گرم بر كيلوگرم است. (مقدار فسفر در عدد 10000 ضرب مي‌شود). وقتي از اين فرمول استفاده شود مقدار 20 ميلي‌گرم در كيلوگرم روي با نسبت p/Zn برابر با 100 يا بيشتر نشان دهنده كمبود روي است؛ در حالي‌كه نسبت p/Zn 100 و يا كمتر نشان دهنده مقدار مناسب روي است. (3) منگنز، آهن و پتاسيم روي هم اثرات تحريك كنندگي دارند.

اسلاید 17: مثال‌هايي از اثرات هم افزايي و مخالف عناصر غذايي و نقش آنها در سلامت گياه به‌ عنوان نمونهدر صورتي‌كه تغذيه گياه متعادل و ساير عوامل محيطي نيز مطلوب باشد؛ ريشه از رشد و فعاليت خوبي برخوردار بوده و جذب آهن بهتر انجام مي شود. برخي عناصر در تحريك جذب آهن در خاك آهكي نقش مهمي به عهده دارند. مهمترين عنصر پتاسيم است. جذب اين عنصر ترشح اسيد ريشه را تحريك مي‌كند. بعضي مواقع ديده شده كه حتي اگر گياه از نظر پتاسيم كمبودي نداشته باشد؛ باز هم افزايش پتاسيم برگ تا حد مناسب‌تري (از طريق كود پتاسه) به رفع زردبرگي ناشي از آهك كمك مي‌كند.

اسلاید 18: مثال‌هايي از اثرات هم افزايي و مخالف عناصر غذايي و نقش آنها در سلامت گياه به‌ عنوان نمونهغلظت بالاي ازت تاثير زيادي در شيوع عوارض كمبود كلسيم دارد. نسبت ازت به كلسيم (N/Ca) در وزن خشك ميوه سيب بين 10 تا 30 بايد باشد. زماني كه اين نسبت 10 باشد تقريبا هيچ عارضه‌اي ديده نمي‌شود ولي وقتي اين نسبت 30 باشد؛ (حتي با مقدار كلسيم يكسان در هر دو نسبت)، عوارض فيزيولوژيكي (لكه تلخ موضعي و...) ديده مي‌شود. (3)

اسلاید 19: مثال‌هايي از اثرات هم افزايي و مخالف عناصر غذايي و نقش آنها در سلامت گياه به‌ عنوان نمونهاهميت نسبت مصرف كودها و عناصر غذايي به حدي است كه حتي يك قانون علمي در اين زمينه به نام قانون نسبت يا Ratio law نيز مطرح گرديده است كه فقط به يك مثال از آن اشاره مي‌شود:

اسلاید 20: مثال‌هايي از اثرات هم افزايي و مخالف عناصر غذايي و نقش آنها در سلامت گياه به‌ عنوان نمونه وودراف (1955) جزء اولين دانشمنداني است كه قابليت جذب پتاسيم را براي ريشه گياه براساس روابط بين پتاسيم و كلسيم يا بين پتاسيم و كلسيم به علاوه منيزيوم مي‌داند. اين روابط نشان مي‌دهد كه جذب پتاسيم در نتيجه افزايش ميزان كلسيم و منيزيوم در محيط كاهش مي‌يابد. در اين صورت قابليت جذب پتاسيم براي ريشه را براساس مقدار نسبي اين عنصر نسبت به كلسيم و منيزيوم برآورد مي‌كنند؛ نه ميزان واقعي پتاسيم در محيط. بنابراين معمول است كه ميزان جذب يون بوسيله گياه را هم با در نظر گرفتن اثر مقدار موجود آن يون در محيط يعني شدت يا Intensity و هم با توانايي محيط براي ثابت نگه‌داشتن اين غلظت يعني ظرفيت بسنجند. مقدار شدت در مورد پتاسيم خاك بوسيله اسكوفيلد نسبت فعاليت پتاسيم به جذر مجموع فعاليت كلسيم و منيزيوم اطلاق مي شود. اين فرضيه اسكوفيلد به نام قانون نسبت گفته مي‌شود. اين مطالب به اين جهت مطرح شد كه بدانيم مصرف و جذب كودها و عناصر غذايي داراي يك فرايند پيچيده بوده كه عوامل متعددي از قبيل وضعيت فيزكي و شيميائي خاك، گياه، دما و... از جمله وضعيت ساير عناصر نيز در آن نقش دارند. (1)

اسلاید 21: مثال‌هايي از اثرات هم افزايي و مخالف عناصر غذايي و نقش آنها در سلامت گياه به‌ عنوان نمونهمثال ديگر: در توجيه لزوم استفاده از كود سولفات آمونيوم كه به عنوان يك كود ازته شناخته مي‌شود؛ ما از نظر ترويج كودهاي ازته كه مشكلي نداريم؟! عمده تلاش ما بايد روي اهميت گوگرد و بنيان سولفات بوده و علاوه بر اهميت بنيان سولفات و تاثير هرچند ناچيز و موضعي بر اسيديته خاك به جهت تامپون بودن محيط آن و نيز ضروري بودن عنصر گوگرد براي گياهان، مي‌توان به اهميت رعايت نسبت نيتروژن به گوگرد در خاك و گياه اشاره كرد و روي آن انگشت گذاشت.

اسلاید 22: موضوع چيست؟ نسبت نيتروژن به گوگرد (S/N) يكي از مهمترين عوامل توليد پروتئين در گياه خصوصا در حبوبات و گياهان علوفه‌اي است. استوارت (1967) درباره نسبت گوگرد به ازت مي‌كويد يكي از دلايل اندازه‌گيري ميزان گوگرد در گياه، دانستن نسبت گوگرد به ازت (S/N) در انساج و در واقع مقدار كل گوگرد به مقدار ازت كل است. اگر اين نسبت بزرگتر از همين نسبت در پروتئين باشد؛ در اين صورت ايرادي نخواهد داشت. ولي در صورتي‌كه اين نسبت كوچكتر باشد؛ (گوگرد استفاده نشود) كمبود گوگرد خواهد داشت و ساخت پروتئين نيز متوقف مي‌شود. مطالعات استوارت (1967) نشان مي‌دهد كه وقتي ميزان گوگرد مواد آلي كه به خاك اضافه مي‌شود كمتر از 0/15% باشد؛ پوسيدگي مواد آلي خاك به خوبي انجام نمي‌شود. مكر آنكه باكتري‌ها مقداري از گوگرد خاك را جذب كنند. وقتي مواد آلي نپوسيده اي مانند بقاياي گياهي و كلش باقيمانده از محصول قبل كه داراي درصد گوگردي كمتر از 0/15 درصد باشد يا همراه كودهاي ازته، فسفر و پتاسي به خاك داده شود؛ محصول كاهش پيدا مي‌كند. وقتي ميزان گوگرد از 0/15 درصد بيشتر باشد، لطمه‌اي به محصول وارد نمي‌شود. زيرا باكتري‌ها به اندازه كافي گوگرد براي پوساندن مواد آلي در دسترس خواهند داشت. (1)

اسلاید 23: موضوع چيست؟: مطالعات مختلفي كه بر روي نسبت گوگرد به ازت صورت گرفته نشان مي‌دهد كه گياهاني كه در شرايط مساعد ازت و گوگرد كشت شده باشند؛ داراي نسبت گوگرد به ازت 1 به 16 تا 1 به 17 هستند. در صورتي‌كه خاك از نظر گوگرد فقير باشد؛ اين نسبت ممكن است كوچك‌تر گردد. مواد آلي خاك داراي نسبت گوگرد به ازت 1 به 8 هستند. در حالي‌كه در پروتئين اين نسبت 1 به 17 است. بنابراين اگر گياهي تمام ازت خود را از مواد آلي خاك تامين كند به اندازه كافي گوگرد در اختيار خواهد داشت. در صورتي‌كه گياهان خانواده بقولات كاشته شود و يا كود ازتي داده شود؛ ممكن است مقدار گوگرد خاك كافي نباشد. در آزمايش استوارت بدون كود ازته، نسبت گوگرد به ازت در چغندر قند و گندم حدود 1 به 8 بود. با افزايش كود ازته اين رقم به 1 به 28 تنزل كرد (1). اين موضوع مي‌رساند كه وقتي كه كود ازته در خاك‌هايي كه از نظر گوگرد فقير هستند، مصرف مي‌شود؛ حتما بايستي در وضعيت گوگرد خاك دقت شود. اين موضوع به خوبي در مزارعي كه در تناوب بعد از غلات كه كلش زيادي در مزرعه باقي مي‌ماند با زردي رنگ محصول در رديف‌هاي تخليه كلش در محصول بعدي به خوبي مشهود است. بنابراين ما توصيه مي‌كنيم در مراحل اوليه سبز محصول با مصرف كود سولفات آمونيوم خصوصا در مزارع غلات و كلزاي پاييزه اين مشكل برطرف گردد.

اسلاید 24: كمبود گوگرد و نيتروژن در مسير تخليه كلش محصول قبل و كشت‌هاي حفاظتي

اسلاید 25: آيا مي‌دانستيد:اكثر چالش‌ها (تنش‌هاي) بزرگ توليد محصولات كشاورزي ارتباط مستقيمي با تغذيه و كوددهي داشته و از اين طريق بايد مديريت شوند؟!!!

اسلاید 26: خشكسالي و كم آبي؛شوري ناشي از افزايش غلظت املاح منابع آب زير زميني؛تغيير اقليم، نوسانات دمايي، تغيير نوع بارش و سرمازدگي محصولات كشاورزي؛تنش‌هاي زنده شامل آفات و بيماري‌هاي گياهي؛سلامت محصولات كشاورزي (باقي مانده سموم، كيفيت يا عطر و طعم محصول از نظر مصرف كننده؛ ضايعات پس از برداشت و ماندگاري محصول و مقاومت آن در برابر حمل و نقل و...بالا بودن هزينه توليد و هزينه تمام شده محصول در اثر هزينه‌هاي سمپاشي و... چالش‌هاي بزرگ و مهم توليد محصولات كشاورزي

اسلاید 27: در شرايط كم آبي بايد مصرف كودهاي ازته را كاهش و مصرف كودهاي پتاسه را افزايش داد. مصرف زياد كودهاي ازته در شرايط كم آبي بدليل افزايش رشد رويشي قسمت هوايي گياه نسبت به ريشه‌ها باعث تنش رطوبتي مي‌شود؛پتاسيم با تاثير روي سيستم روزنه گياه و توليد هورمون ABA كه به عنوان هورمون تنش معروف است؛ باعث كاهش تبخير و تعرق و كاهش خسارات كم‌آبي مي‌شود.افزايش مواد آلي باعث كمك به حفظ رطوبت خاك مي‌شود.مصرف اسيد هيوميك و فسفات ضمن تقويت سيستم ريشه گياه باعث جذب بهتر آب و ايجاد مقاومت در گياه مي‌شود. 1- نقش تغذيه درخشكسالي و كم آبي:

اسلاید 28:

اسلاید 29: دو نكته در اين زمينه حائز اهميت به نظر مي‌رسد:پديده خشكسالي و تاثير آن روي شوري آب و خاك: بدليل كاهش حجم منابع آبي، غلظت املاح آنها رو به افزايش است. بنابراين معضل شوري، ديگر اكنون به خاك‌ها و منابع آب شور قبلي محدود نمي‌شود. شوري به عنوان يكي ديگر از مهمترين تنش‌هاي محيطي غير زنده نيز ارتباط تنگاتنگي با تغذيه گياهي و مصرف كودهاي شيميائي داشته و تا حدودي قابل مديريت است. درجه شوري كودها: براي كليه كودهاي شيميائي درجه شوري تعريف شده و مصرف برخي از كودها باعث افزايش EC خاك مي‌گردد. با انتخاب كودهاي مشابه ولي با درجه شوري كمتر مي‌توان به كنترل شوري كمك كرد. نقش كودها در تحمل شوري توسط گياه: تحقيقات نشان داده مصرف پتاسيم كه يك كاتيون يك ظرفيتي و مشابه سديم است. خصوصا در محصولاتي مثل چغندر قند باعث رقابت در جذب آنها توسط گياه شده و اثرات شوري را كاهش مي‌دهد.3- نقش تغذيه گياهي در كاهش اثرات شوري

اسلاید 30: 2- نقش كوددهي و تغذيه در كنترل سرمازدگي:رعايت تناسب مصرف كودها خصوصا نسبت پتاسه به ازته: اگر كودهاي سفيد يا ازته بي‌رويه و بدموقع مصرف شود؛ ولي كود پتاسه به تناسب مصرف نشود؛ گياه بافت ترد و آبداري پيدا مي‌كند و در مقابل انواع سرما (ديررس بهاره، زودرس پاييزه و زمستانه)، حساس مي‌شود. اما با مصرف كودهاي پتاسه مقاومت گياه در برابر اين سرماها بالا مي‌رود. چرا كه پتاسيم باعث افزايش غلظت شيره گياهان و مقاومت بشره شده و مقاومت آنها را در برابر سرما و يخبندان افزايش مي‌دهد.تغذيه مناسب، رشد رويشي كافي خصوصا توليد يك ريشه عميق قبل از شروع فصل سرما در كليه محصولات زراعي علي الخصوص كلزا باعث مقاومت اين محصولات در برابر سرماي زمستانه مي‌شود. مصرف پتاسيم خصوصا كلرور پتاسيم از سرماي زودرس پاييزه در ذرت جلوگيري مي‌كند.مصرف پتاسيم خصوصا در زمان خوشه‌دهي از پوك ماندن شلتوك جلوگيري مي‌كند.

اسلاید 31:

اسلاید 32: مصرف كودهاي آلي و حيواني با 3 مكانيسم خيلي ساده باعث كاهش سرمازدگي در مزرعه و حتي در زمان شكوفه‌دهي درختان ميوه مي‌شود: 1- رنگ تيره ايجاد شده در خاك باعث جذب بيشتر نور آفتاب و بازتاب بيشتر آن در شب مي‌شود.مصرف اين كودها باعث پويايي بيشتر خاك و فعاليت بيشتر ميكروارگانيسم‌ها و موجودات زنده درون خاك و گرمتر ماندن آن مي‌شود.مواد آلي ضمن نگهداري رطوبت بيشتر در خاك، بدليل گرماي ويژه بالاي آب، حرارت بيشتري را در زمان اوج سرما به مرور به هوا پس داده و باعث تعديل هواي اطراف گياه مي‌شوند. شايد اين ميزان حرارت ناچيز به نظر برسد؛ اما در كل، آنجا كه اختلاف يك درجه‌اي دماي هوا از سرمازدگي جلوگيري مي‌كند نقش تعيين كننده‌اي خواهند داشت. از طرفي اين روش‌ها نه تنها هزينه اضافه براي كشاورز ندارند؛ بلكه باعث افزايش كمي و كيفي عملكرد خواهند شد. 2- نقش كوددهي و تغذيه در كنترل سرمازدگي:

اسلاید 33:

اسلاید 34: 3- نقش تغذيه در كنترل آفات و بيماري‌ها‌:مصرف بيش از حد كودهاي ازته باعث ترد و آبدار شدن بافت گياه، نازك شده ديواره سلولزي سلول‌هاي گياهي و افزايش حساسيت آن‌ها در برابر آفات و بيماري‌هاي گياهي مي‌گردد. در مقابل، عناعري مانند كلسيم و پتاسيم باعث افزايش مقاومت گياهان در اين زمينه مي‌شوند. پس با مصرف كودهاي پتاسه و متعادل كردن مصرف كودها مي‌توان مقاومت گياه را نسبت به آفات و بيماري‌ها بالا برد.مصرف كلرور پتاسيم هم به جهت تاثير پتاسيم بر مقاومت گياه و هم نقش ضدعفوني كنندگي كلر آن باعث كنترل بيماري پاخوره گندم مي‌شود. مصرف سولفات روي و منگنز باعث كاهش خسارت بيماري پاخوره مي‌شود. چند مثال بارز ديگر:مصرف كودهاي پتاسه برخلاف كودهاي ازته نقش مهمي در كنترل بيماري‌هاي پاخوره غلات، بلاست برنج، بيماري‌هاي قارچي انباري و... و نيز مقاومت گياهان به شته‌ها مي‌شود.

اسلاید 35: 4- نقش تغذيه در عمر انباري محصولات كشاورزي:بخش اعظمي از محصولات كشاورزي خصوصا ميوه، سبزي و صيفي پس از برداشت و تا زمان مصرف، دچار فساد شده و از بين مي‌رود. در كشور ما، اين رقم در برخي از محصولات حتي به 50% نيز مي‌رسد. مصرف بيش از حد كودهاي ازته باعث ترد و آبدار شدن بافت گياه، نازك شده ديواره سلولزي سلول‌هاي گياهي، مستعد شدن براي فعاليت كپك‌ها، و كاهش عمر انباري محصولات كشاورزي مي‌گردد. در مقابل، عناعري مانند كلسيم و پتاسيم باعث افزايش مقاومت گياهان در اين زمينه مي‌شوند. پس با مصرف كودهاي پتاسه و متعادل كردن مصرف كودها مي‌توان انبارماني و مقاومت محصولات به حمل و نقل را بالا برد.

اسلاید 36: 5- نقش تغذيه در سلامت محصولات كشاورزي:امروزه مصرف كنندگان بر روي دو موضوع مهم باقيمانده سموم بر روي محصولات كشاورزي و تجمع نيترات در برخي محصولات خيلي حساسيت نشان مي‌دهند.مصرف بيش از حد كودهاي ازته باعث ترد و آبدار شدن بافت گياه، نازك شده ديواره سلولزي سلول‌هاي گياهي و حساسيت محصولات كشاورزي در برابر آفات و بيماريها و در نتيجه افزايش مصرف سموم شيميائي شده و در مقابل، عناعري مانند كلسيم و پتاسيم باعث افزايش مقاومت گياهان در اين زمينه مي‌شوند. پس با مصرف كودهاي پتاسه و ريزمغذي‌هايي مانند روي و منگنز و متعادل كردن مصرف كودها مي‌توان مقاومت محصولات به آفات و بيماري‌ها را بالا برد و از مصرف سموم شيميائي كاست.مصرف بي‌رويه ازت و عدم مصرف پتاسيم باعث افزايش تجمع نيترات در محصولاتي مانند سيب‌زميني، اسفناج، گوجه فرنگي و... مي‌شود. اما نتايج تحقيقات اخير نشان مي‌دهد كه مصرف متناسب پتاسيم همراه كودهاي ازته حتي در شرايط زيادبود ازت، به كاهش تجمع نيترات در گياه كمك مي‌كند.

اسلاید 37: 6- ساير موارد مهم و كليديديررسي و زودرسي محصولات: مصرف نامتعادل كودها خصوصا مصرف بيشتر ازت نسبت به پتاسيم باعث افزايش رشد رويشي گياه، عدم رنگ‌گيري مناسب ميوه و ديررسي محصول مي‌گردد. عطر، طعم و رنگ محصول و رضايت مصرف كنندگان: مصرف بي‌رويه ازت و عدم مصرف پتاسيم باعث كاهش تشكيل آنتوسيانين‌ها (رنگيزه‌هاي گياهي) و عطر محصولات كشاورزي مي‌شود.ورس يا خوابيدگي محصول و به تبع آن مشكلات برداشت مكانيزه، ريزش محصول و كنترل علف‌هاي هرز در محصول بعدي و...: با مصرف متعادل كودهاي پتاسه و ازته بايد اين مشكل مديريت شود. كود ازته زياد باعث ورس و كود پتاسه باعث مقاومت به ورس مي‌شود. سفتي خاك‌هاي زراعي و تبعات ناشي از آن: مصرف بي‌رويه كودهاي فسفاته باعث سفتي خاك و بوجود آمدن حالت احياء و مشكل شدن جذب ريزمغذي‌هايي مانند آهن، مس و روي مي‌شود. در صورتيكه مصرف كودهاي آلي به حل اين مشكل كمك مي‌كند.

اسلاید 38: در اين نوشتار بيشتر قصد داشتيم براي كشاورزان و كارشناسان عزيز اين سوال را ايجاد نماييم كه آيا رعايت تناسب مصرف عناصر غذايي اهميت دارد يا خير؟برهمكنش عناصر غذايي چگونه است؟ و آيا واقعا مي‌توان چالش‌ها (تنش‌هاي) مهم و اساسي مثل سرمازدگي، خشكي، شوري، شيوع آفات و بيماري‌ها، ضايعات پس از برداشت و زمان حمل و نقل محصولات كشاورزي و... را با مديريت تغذيه گياهي مديريت كرد؟!!!

اسلاید 39: موفق و پيروز باشيد.

اسلاید 40: منابعسالارديني علي اكبر، 1374، حاصلخيزي خاك، انتشارات دانشگاه تهران، 441 صفحه.ملكوتي محمدجعفر، 1378، كشاورزي پايدار و افزايش عملكرد با بهينه سازي مصرف كود در ايران، نشر آموزش كشاورزي، 460 صفحه.ملكوتي محمدجعفر و طباطبايي سيد جلال، 1378، تغذيه صحيح درختان ميوه براي نيل به افزايش عملكرد و بهبود كيفي محصولات باغي در خاكهاي آهكي ايران، نشر آموزش كشاورزي، 266 صفحه.ملكوتي محمدجعفر، 1379، تغذيه متعادل گندم، نشر آموزش كشاورزي، 544 صفحه.ملكوتي محمدجعفر، 1379، روش جامع تشخيص و ضرورت مصرف بهينه كودهاي شيميائي، انتشارات دانشگاه تربيت مدرس، چاپ پنجم، 131 صفحه.باي بوردي محمد و همكاران، 1379 توليد و مصرف بهينه كود شيميائي در راستاي اهداف كشاورزي پايدار، نشر آموزش كشاورزي، 282 صفحه.ملكوتي محمدجعفر و همكاران، 1380، عزم ملي براي توليد كود در داخل كشور گامي.... نشر آموزش كشاورزي، 420 صفحه.مرادي مرتضي، 1394، تاثير نسبت‌هاي مختلف پتاسيم به نيتروژن روي برخي خصوصيات كمي، كيفي و تاريخ رسيدن ميوه انگور رقم بيدانه قرمز قزوين در منطقه سامان، پايان نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه شهركرد، دانشكده كشاورزي.