ایران در زمان محمد‌شاه و ناصرالدین شاه

ایران در زمان محمد‌شاه و ناصرالدین شاه

اسلاید 1: موضوع :موضوع :موضوع :ایران در زمان محمد شاه و ناصرالدین شاه زیر نظر سرکار خانم :سالاری تهیه و تنظیم :ساجده صداقتی

اسلاید 2: محمد شاه قاجار (محمد میرزا)، در سال 1186 هجری شمسی در تبریز به دنیا آمد. او نوه شاه قبلی، فتحعلی شاه بود. با این که فتحعلی شاه فرزندان زیادی داشت، ولی به خاطر علاقه ای که به عباس میرزا داشت و او قبل از فتحعلی شاه از دنیا رفت، فرزندش، محمد شاه را ولیعهد خود قرار داد که پس از او به حکومت رسید.

اسلاید 3: س از رسیدن خبر فوت فتحعلی شاه به تبریز، محمد شاه فرزند عباس میرزا در تاریخ ششم رجب 1250 در تبریز با همیاری میرزا ابوالقاسم فراهانی به تخت پادشاهی جلوس کرد و در چهاردهم این ماه به همراه سفرای انگلیس و توپخانه و سپاه مفصلی که فرماندهی آنها با لندزی از سران لشگری انگلیس بود، از آذربایجان به سمت تهران حرکت کرد.

اسلاید 4: حمد شاه در آغازسلطنت قائم مقام فراهانی را كه در تبریز سمت پیشكاری و وزارت او را داشت به صدر اعظمی منصوب كرد. ولی كمتر از یكسال بعد به تحریك و سعایت سرجان كمپبل وزیر مختار وقت انگلیس در ایران دستور بازداشت وی را صادر كرد. پس از قتل قائم مقام، محمد شاه معلم سابق خود حاج میرزا آقاسی را به صدارت منصوب كرد.

اسلاید 5: حمله به هرات محمد شاه سه سال بعد از آغاز پادشاهی اش، تصمیم گرفت تا حاکم هرات را سرکوب کند. اما انگلیسی‌ها که از تصرف هرات به دست شاه ایران چندان خشنود نبودند، به همین علت سفیری به دربار محمد شاه فرستادند تا او را از این کار منصرف نمایند، ولی محمد شاه به آن‌ها اعتنایی ننمود و در ۱۹ربیع الثانی سال ۱۲۵۳ هجری قمری به سوی آن سرزمین لشکر کشید. از طرف دیگر کامران میرزا حاکم هرات با این که مردی علیل و معتاد و افیونی بود ولی با وعده‌هایی که از انگلیسی‌ها دریافت کرده بود تصمیم به مبارزه با محمد شاه گرفت. محمد شاه قبل از دست یابی به هرات قلعهٔ مستحکم غوریان در نزدیکی آن شهر را فتح کرد. انگلیسی‌ها که از فتح هرات به وسیلهٔ محمد شاه می‌ترسیدندسفیر خویش (سر جان مک نیل) را به نزد شاه ایران فرستادند تا مانع تصرف هرات به دست او شوند. از طرف دیگر یکی از افسران توپ چی خویش را به کمک کامران میرزا فرستادند.سر جان مک نیل که نتوانسته بود محمد شاه را از تصرف هرات باز دارد و از طرف دیگر بیم داشت هرات به وسیلهٔ او فتح گردد به سرعت به تهران باز گشت و از طرف دولت مطبوع خویش به ایران اعلان جنگ داد، با وجود این که انگلیسی‌ها در عهد نامه ی مفصل قول داده بودند که در مسائل مربوط به ایران و افغانستان مداخله ننمایند. بعد از اعلان جنگ به ایران، رزم ناوهای آن کشور به تصرف جزیره خارک پرداخته و بعد از فتح این جزیره به بندر بوشهر نزدیک شدند، از طرف دیگر محمد شاه که به یاری روس‌ها دل خوش کرده بود نمی‌دانست که آن‌ها قبلاً با انگلیسی‌ها صلح نموده و متعهد شده‌اند که با ایران کاری نداشته باشند، از این رو محمد شاه ناچار شد دست از محاصرهٔ هرات برداشته ودر سال ۱۲۵۴ هجری قمری به تهران بازگشت.

اسلاید 6: محمد شاه قاجار در اوایل سلطنت خویش الله یارخان آصف‌الدوله را به حکومت خراسان منصوب نمود. در اوخر سلطنت وی آصف‌الدوله به علت پیری و کِبَر سن از حکومت کناره گیری نمود و پسرش حسن خان را به جانشینی خود انتخاب نمود حسن خان که جوانی مغرور و جاه طلب بود تصمیم گرفت تا محمد شاه را از سلطنت خلع نموده و خود بر تخت سلطنت تکیه زند، از طرف دیگر ترکمنان بر علیه دولت مرکزی قیام نمودند ولی توسط یکی از سرداران شاه به نام محمد حسین خان سرکوب گردیدند. حسن خان که می‌ترسید محمد شاه به پاداش این پیروزی محمد حسین خان را به حکومت خراسان برگزیند توطئهٔ قتل او را ترتیب داد و وی را از پای در آورد، از طرف دیگر محمد شاه که گمان می‌کرد آصف‌الدوله (که پس از برکناری از حکومت تولیت آستان قدس رضوی را به عهده گرفته بود) در این کار دخالت دارد او را به عتبات تبعید نمود، غافل از این که مقصر اصلی پسرش حسن خان است. حسن خان که می‌دانست به زودی نوبت او فرا خواهد رسید از طوائف مختلف کُرد و ترک خراسان نیروی فراوانی جمع نمود و بر علیه شاه قیام نمود. محمد شاه، میرزا محمد خان برادر بزرگ حسن خان که داماد وی بود حکومت خراسان داد و مأمور سرکوبی برادر نمود. اما میرزا محمد خان بعد از آن که به خراسان رسید با برادر همداستان شد و متفقاً به سوی تهران به راه افتادند. محمد شاه حمزه میرزا حشمت الدوله برادر خویش را به جلوگیری از ایشان فرستاد. دو سپاه در نزدیکی میامی با یک دیگر روبرو شدند و بعد از چند روز نبرد شکست در میان سپاه خراسان افتاد و برادران ناگریز از فرار شدند. هرچند سپاهیان محمد شاه توانستند ایشان را شکست دهند ولی به علت مرگ زود هنگام محمد شاه نتوانستند فتنهٔ آن‌ها را پایان داده و ناچار به تهران بازگشتند.

اسلاید 7: میرزا ابوالقاسم قائم مقام :در1158 هزاوه اراک متولد شد صدر اعظم ایران، سیاست‌مدار، ادیب، شخصیت برجسته و تاثیرگذار ایران‌زمین در عرصه حکومت و سیاست و نیز ادب و هنر نیمهٔ اول قرن سیزدهم هجری بود. قائم مقام پیشتاز نگرش و رویکرد اصلاحات و نیز به‌نوعی زمینه‌ساز حکومت‌داری به شیوهٔ میهن‌دوستانه در ایران و از پیشگامان مبارزه با استعمار نوین در عصر جدید است. شیوه‌ای که بعدها توسط افرادی مانند امیر کبیرو مصدق ادامه یافت.سخت‌گیری‌های وی در رابطه با انگلستان که بدنبال ایجاد تجارتخانه و اخذ امتیاز از دولت ایران بود باعث دشمنی آن‌ها با وی گردید. سر جان کمپبل سفیر انگلیس با اخذ بودجه و خرج آن در جهت بدنام کردن میرزا موفق شد باعث بدبینی مردم و حکومت به وی شود. از طرف دیگر میرزا ابوالحسن خان ایلچی که حقوق‌بگیر انگلیس بود و ماهانه ۱۰۰۰ روپیه از آن‌ها اخذ می‌کرد اقدام به بدبین کردن شاه و القای اینکه قایم مقام با روس‌ها سر و سر دارد و بدنبال سرنگونی شاه است کرد و در حضرت عبدالعظیم بست نشست تا وقتی که شاه قایم مقام را خلع کند! شاه در سال دوم سلطنت خود (۱۸۳۵ میلادی) دستور داد او را در باغ نگارستان ، محل ییلاقی خانواده سلطنتی، زندانی و پس از چند روز خفه کردند و بدین قرار به زندگانی مردی که از بزرگان ایران و ابلغ المترسلین آن زمان بود، در سال ۱۲۱۴ هجری شمسی پایان داده شد.

اسلاید 8:   فرقه سازي استعمار:دولت هاي انگليس و روس از وحدت مسلمانان در ايران به شدت وحشت داشتند. از اين رو كوشيدند تا در ميان مردم تفرقه اندازند و يكي از كارهاي آنان در همين زمينه به وجود آوردن مذهب هاي ساختگي بود. از جمله ي اين مذهب هاي دروغين بابيگري وبهائيگري بودابتدا سيدمحمدعلي بنيانگذار فرقه ي بابيه ادعاي بابيت كرد (باب دو اصطلاح اين فرقه به كسي گفته مي شد كه واسطه ي ارتباط مردم با امام زمان بود) او كمي بعد با صراحت خود را مهدي موعود ناميد و سرانجام ادعاي پيامبري كرد. ادعاي او باعث به وجود آمدن فتنه بزرگي به نام فتنه ي بابيه شد و فرقه ي بابيه را ايجاد كرد كه از طرف روسيه و انگلستان مورد حمايت واقع شد. به دنبال اين ماجرا سيدعلي محمد باب به دست اميركبير كشته شد و پس از حسينعلي نوري رهبري پيروان باب را به عهده گرفت. ميرزا حسينعلي نوري كه به خود لقب «بهاء» داده بودمدتي بعد خود را پيامبري جديد خواند و فرقه ي بهايي را به وجود آورد كه مورد حمايت انگلستان نيز بود.   حسين علي نوريسید محمد علی

اسلاید 9: سرانجام محمد شاه قاجار در سن ۴۲ سالگی بعد از ۱۴ سال و ۳ ماه سلطنت در ششم شوال سال ۱۲۶۴ هجری قمری به مرض نقرس از دنیا رفت و در حرم فاطمه معصومه به خاک سپرده شد.دوران ۱۴ ساله سلطنت محمد شاه به علت بی کفایتی نخست وزیر نادان و جاهل او میرزا آقاسی مملو از شورش‌ها و فتنه‌ها بود به طوری که روزگار سلطنت محمد شاه را پرتشنج‌ترین ایام سلسلهٔ قاجاریه به شمارمی آورند، به طوری که قیام‌ها و شورش‌های بزرگی ازجمله جنبش باب و قیام حسن خان سالارالدوله در خراسان در دوران سلطنت وی بروز نمود و تا روزگار سلطنت جانشین وی ناصر الدین شاه ادامه یافت.

اسلاید 10: «میرزا محمد تقی‌خان فراهانی»[۱] (۱۲۳۰–۱۱۸۶) مشهور به امیرکبیر، یکی از صدراعظمهای ایران در دوره ناصرالدین‌شاه قاجار بود. اصلاحات امیرکبیر اندکی پس از رسیدن وی به صدارت آغاز گشت و تا پایان صدارت کوتاه او ادامه یافت. مدت صدارت امیر کبیر ۳۹ ماه (سه سال و سه ماه) بود. وی مؤسس دارُالفُنون بود که برای آموزش دانش و فناوری جدید به فرمان او در تهران تأسیس شد. همچنین انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه از جمله اقدامات وی به‌شمار می‌آید. امیرکبیر پس از این که با توطئه اطرافیان شاه از مقام خود برکنار و به کاشان تبعید شد، در حمام فین به دستور ناصرالدین‌شاه به قتل رسید. پیکر وی در شهر کربلا به خاک سپرده شده‌است.[۲]

اسلاید 11: اندیشه امیر در بنای دارالفنون از یک سرچشمه الهام نگرفته بود، بلکه حاصل مجموع آموخته های او بود. آکادمی و مدرسه های مختلف روسیه را دیده بود؛ در کتاب جهان نمای جدید که به ابتکار و زیر نظر خودش ترجمه و تدوین شد، شرح دارالعلمهای همه کشورهای غربی را در رشته های گوناگون علم و هنر با آمار شاگردان آنها خوانده بود؛ و از بنیادهای فرهنگی دنیای جدید خبر داشت.   دارالفنونروزنامه وقایع اتفاقیه بنای روزنامه وقایع اتفاقیه به سال 1267 از ارزنده ترین تأسیسات اجتماعی امیراست. بنیانگزار روزنامه در ایران میرزا صالح شیرازی است. از شاگردانی بود که در زمان عباس میرزا برای تحصیل علوم جدید به انگلستان رفت. ضمناً به ذوق خود فن چاپ را آموخت، و از جمله کسانی است که در ایران مطبعه سنگی را تأسیس نمود. به علاوه او را پیشرو اندیشه های سیاسی جدید مغرب زمین در ایران می شناسیم. میرزا صالح نخستین روزنامه ایران را در زمان محمد شاه به سال 1252 در تهران بر پا کرد. روزنامه ای بود که ماهی یکبار با چاپ سنگی منتشر می شد، و بیش از چند سالی دوام نکرد.  

اسلاید 12: استقلال افغانستان:پس از عزل امیرکبیر میرزاآقاخان نوری که مردی بی کفایت و خائن بود به صدارت رسید. در همین زمان بود که افغانستان از ایران جدا شد و به جنگ انگلیسی ها افتاد. در زمان ناصرالدین شاه حسام السلطنه حاکم خراسان موفق شد هرات را از جنگ مزدوران انگلستان درآورد. اما انگلیسی ها بلافاصله جزیره خارک و شهرهای خرمشهر و بوشهر را اشغال کردند. این اقدام دربار ایران را به وحشت انداخت و میرزا آقامحمدخان نوری به نماینده اش در پاریس دستور داد که با نمایندگان انگلستان پیمان صلح منعقد کند. به این ترتیب قراردادی میان دوکشور به نام قرارداد پاریس بسته شد. به موجب این قرارداد ایران تعهد کرد که استقلال افغانستان را به رسمیت بشناسد و هرات را تخلیه کند و هیچ گونه ادعایی نسبت به آن شهر نداشته باشد. در زمان ناصرالدین شاه قسمت هایی از ایران جدا شد.

اسلاید 13:

اسلاید 14: 1-امتیاز رویتر:این امتیاز بدترین امتیازی بود که از سوی حکومت قاجار به بیگانگان داده شد.به موجب این امتیاز انحصار راه آهن و بهره برداری از کلیه ی معادن و جنگل ها و احداث قنات ها و اداره ی گمرک به یک یهودی انگلیسی به نام رویتر داده شد.وقتی این خبر منتشر شد ؛حاج ملاعلی کنی،روحانی سرشناس تهران مخالفت های شدیدی با آن انجام داد و به اصرار او این قرارداد لغو شد.2-امتیاز توتون و تنباکو :این امتیاز توسط شخص شاه به یک شخص انگلیسی به نام تالبوت داده شد.طبق این امتیاز خرید و فروش توتون و تنباکو سراسر ایران را به مدت50سال به تالبوت واگذار شد.یعنی هیچ کشاورز ایرانی حق نداشت محصول توتون و تنباکوی خود را به بازرگانان ایرانی بفروشد بلکه باید آن را به نماینده ی تالبوت انگلیسی می فروخت.تالبوت نیز موظف شد 15000لیره ی انگلیسی و نیز یک چهارم سود سالیانه ی خود را به دربار ایران بدهد.هنگامی ک تالبوت در نواحی مختلف ایران شروع به کار کرد اعتراضات مردمی در نواحی مختلف ایران روی داد .در آن زمان رهبری مردم تهران را میرزا حسن آشتیانی بر عهده داشت؛وی نماینده ی آیت الله میرزا حسن شیرازی نیز بود.پس از این که اعتراضات مردمی و روحانیون و مکاتباتی که با نجف صورت گرفت آیت الله میرزای شیرازی استفاده از توتون و تنباکو را حرام اعلام کردند.در چنین شرایطی همه ی مردم قلیان ها را شکستند و توتون و تنباکوی فراوانی را به آتش کشیدند.ناصرالدین شاه تا وضع را چنین دید قرارداد تالبوت را لغو کرد.در اواخر حکومت ناصرالدین شاه مردم از او بسیار ناراضی بودند و سپس میرزا رضا کرمانی از شاگردان سید جمال الدین اسد آبادی ناصرالدین شاه را یک روز قبل از آغاز پنجاهمین سال سلطنتش از بین برد.