بررسی روش های تولید و فرمولاسیون شکلات فراسودمند سین بیوتیک

صفحه 1:
فى ‎١‏ . بررسی روش های تولید و فرمولاسیون شکلات فراسودمند سین بیوتیک il جكيده #00 مصرف محصولات تهيه شده با سلول هاى زنده باكترى هاى اسيد لاكتيكك داراى اثرات مثبت براى مصرف كنندكان است. جرا كه داراى اثرات مثبت بر عملكرد دستكاه كوارش (روده) و سيستم ايمنى بوده» باععث كاهش كلسترول خون و فعالیت ضد سرطانی آشکاری دارند. اگرچه اثرات ارتقای سلامتی باکتری های اسید لا کتیک بستگی به نوع سویه و میزان دوز مصرفی با کتری زنده دارد. غنی سازی شکلات توسط سلول های زنده بااکتری های اسید لاکتیک و تغییر تکنولوژی تهیه شکلات برای بقای باکتری ها منجر به افزایش اثرات سودمند آنها بر روی سلامتی می گردد. این هدف بسیار مهم است. زیرا شکلات یکی از مواد غذایی مطلوب کود کان و نوجوانان است؛ همچنین طعم بی نظیر شکلات برای مصرف کنندگان ارزشمند است و خصوصیات حسی آنن علیرغم افزودن با کتری های اسید لا کتیک بایستی بدون تغییر بماند. هدف از مقاله حاضره برسی امکان تولید شکلات سین پیوتیک می باشد. کلمات کلیدی: باكترى هاى اسيد لاكتيكك, سین بیوتیک, شکلات ضد سرطانی معد مه پروبیوتیک ها به عنوان میکروا رگانیسم های زنده تعریف می شوند که دارای اثرات سودمند برای سلامتی هستند. طوری که باعث بهبود توازن میکروفلور روده شده. توانایی مقابله با پاتوژن ها را داشته و به تغیبرات 0۳ مقاوم هستند و همچنین شرایط سخت و خشن دستگاه گوارش را تحمل می نند. زیست پذیری و فعالیت پروبیوتیکک ها بستگی به نوع ماتریکس غذای انتخاب شده؛ روش نگهداری و نوع پری بیوتیک مورد استفاده دارد. چندین ماده غذایی فراسودمند به ویژه محصولات حاوی باکتری های پروبیوتیکک که در رژیم غذایی افراد مصرف می شونده باعث ارتقای سلامتی شده و اثرات سودمند فیزیولوژیکی دارند. لا کتوباسیل ‎be‏ بیفیدیوبا کترها و سایر اعضای بومی باکتری های اسيد لا کته بر ویو یکی هستده جرا که این با کری ها باع از التهاب بوشش رودهابي شرت همچنین آنها پوشش روده را از حمله و تهاجم پاتوژن ها حفاظت می کنند و باعث تنظیم پاسخ سیستم ‎aye eats gad‏ علاوه بر این باکتری های پروبیوتیک به علت کاهش فعالیت های آنزیم های سرطان زا باعث حفاظت از روده می گردند [۳]. منابع اصلی اين ار گانیسم هاء محصولات تخمیری لبنی به عنوان مثال ماست است. در حالی که» محصولات لبنی فراسودمند بایستی حاوی تعداد مشخصی (معمولا حداقل 001/106/ ع) با کتری های پروبیوتیک زنده باشند. بعلاوه تعداد آنها در انتهای عمر ماند گاری ماده غذایی؛ اصل مهم در ارتقای سلامتی می باشد. چالش اصلی؛ پایداری و بقای پروبیوتیک ها طی فرآوری نگهداری و رسیدن آنها به دستگاه گوارش است. با کتری ها؛ بایستی در محیط روده زنده مانده و برای داشتن اثرات مثبت در تعداد مشخصی باقی بمانند. میکروانکپسولاسیون پروبیوتیک ها برای بهبود بقای آنها در محصولات غذایی و طی انتقال در دستگاه گوارش آزمایش شده است. میکروانکپسولاسیون از سلول ها در برابر شرایط نامساعد محیط و تیمار ملایم حرارتی حفاظت می کند به همین دلیل باعث کاهش صدمه و مرگ سلولی می گردد. در نتیجه توسعه و تولید میکرو کپسول ها احتمالا برای محصولات غذایی فراسودمند که نیاز به تیمار حرارتی دارند» مناسب خواهد بود [۴]. نتایج برخی از تحقیقات انجام شده در زمینه استفاده از باکتری های پروبیو تیک در تولید شکلات مندال و همکاران (۲۰۱۲) شکلات شیری سین بیوتسک را توسسط باکتری لا کتوباسیلوس کازشی 8 )01 انکپسوله شده, انکپسوله نشده تولید و از اینولین به عنوان ماده پری بیوتیک بهره بردند. نتایج این تحقیق نشان داد که تعداد باکتری های لا کتوباسیلوس کازئی تا روز ۰ نگهداری تحت شرايط نكهدارى در يخجال بالاتراز 08:۸ 8/100 بود. تفاوت جشمكيرى در زيست يذيرى لا کتوباسیلوس های آزاد و انکپسوله شده در شکلات شیری طی نگهداری در بخچال مشاهده نگردید. مخمرها. کیک ها و کلی فرم ها طی نگهداری در نمونه های شکلات مشاهده نشدند. ارزیاب های حسی؛ شکلات شیری حاوی باکتری لاکتوباسیلوس کازئی انکپسوله شده را تایید کردند. همچنیین تولید شکلات شیری سین بیوتیک دارای لا کتوباسیلوس انکپسوله شده باعث افزایش لا کتوباسیلوس های مدفوع کاهش کلی فرم های مدفوع و فعالیت بتا- گل و کورونیداز در موش ها گشت. بنابراین با توجه به نتایج ایین مطالعه. شکلات شیری به عنوان یک ماده غذایی؛ حامل بسیار مناسب برای لا کتوباسیلوس های پروپیوتیکک محسوب می گردد |۴]. هانیه رسولی پیروزیان*#. سیدهادی پیغمبردوست. صدیف آزادمرد دميرجىء سیدباقر میر تاج الدینی sls -s-azadmard@tabrizu.ac.ir. 4 <p ,5 ‏دانشگاه‎ olde ‏علوم و صنايع غذایی دانشكاه تبريز» 3 7121.۵0.1۳ط۵] 0610138100۲516 دانشیار گروه علوم و صنايع‎ uf 23078 نبسنی و همکاران (۲۰۰۷) در تحقیقیی توده شکلات تیره و شکلات را توسسط سلول های زنده دو سویه باکتری لاکتوباسیلوس کازئی و پاراکازئی با ویژگی های پروبیوتیکی که در شیر لیوفبلیزه شده بودند؛ تهیه کردند. تعداد کل باکتری های زنده لیوفیلیزه شده 9۷ 01010۹ / بود. همچنین ساکارز یا ایزومالت و آسپارتام به عنوان عوامل حجم دهنده و شیرین کننده استفاده شدند. نتایج نشان داد که خصوصیات حسی نمونه شکلات های تهیه شده با شکلات سنتی تفاوت معنی داری نداشت. میزان کالری شکلات بدون ساکارز در مقایسه با شکلات شیرین شده توسط سا کارز کمتر بود. نمونه شکلات حاوی ایزومالت و آسپارتام می تواند توسط افراد مبتلا به دیابت مصرف شود. تعداد باکتری های لا کتوباسیلوس کازئی و پارا کازئی زنده در نمونه شکلات های آزمایش شده بالا و حدود 010۰۷-۱۰1 / ويس از ۱۲ ماه نگهداری در دمای ۴ و ۱۸ درجه سانتی گراد بود. بافت و اسیدیته توسط افزودن این باکتری ها تحت تاثیر قرار نگرفت. مقدار تتش تسلیم کاسون شکلات تیره بدون ساکارز (بسته به محتوای چربی) لیوفیلیزه شده ۸۳-۵۵ کاهش نشان داد [ع]. نبسنی و همکاران (۲۰۰۵) شکلات فرموله شده توسط ايزومالت و غنى شده توسط باكترى هاى اسيد لاكتيكك استربت وك وكوس ترموفيلوس ۷11-10 و لا کتوباسیلوس دلبرو کی زیرگونه بولگاریکوس ۱۵۱ (به فرم ماست پودری (خشک شده توسط خشک کن پاششی) را تهیه کردند. خصوصیات فیزیکی شیمیایی و حسی این محصول و زیست پذیری باکتری ها پس از ۶ ماه نگهداری در دمای ۴ و ۱۸ درجه سانتی گراد تعیین گردید. نتایج این مطالعه نشان داد که شکلات حاوی ایزومالت- پودر ماست. دارای ویژگی های حسی رضایت بخش بود. میزان کالری و قوام نمونه های تهیه شده مشابه نمونه های شکلات کنترل (بدون پروبیوتیک) بدون ساکارز بود. اسیدیته کل شکلات شیری استاندارد و شکلات حاوی پودر ماست مشابه بود در حالی که شکلات های تیره حاوی پودر ماست دارای اسیدیته بالاابی بودند. شکلات شیری حاوی پودر ماست دارای ماده جامد کمت ویسکوزیته کاسون کمتر و تتش تسلیم کمتر بود؛ لیکن در شکلات تیره پارامترهای رئولوژیکی در مقایسه با نمونه کنترل افزایش یافت. با توجه به اينكه تعداد كل باکتری های اسید لاکتیکک پس از ۶ ماه نگهداری در دمای ۴ و ۱۸ درجه سانتی گراد بالا بود (۱۰۷ 0111© / ع) شكلات بدون ساکارز حاوی پودر ماست به عنوان یک محصول فراسودمند توصیه می گردد [۵]. جمع بندی سلول های زنده باکتری های اسید لا کتیک باعث افزایش سلامتی می شوند. این سودمندی ها بستگی به سویه دارد. منابع متداول باکتری های اسید لا کتیک محصولات لبنی هستند» لیکن این محصولات عمر ماند گاری کوتاهی دارند. این منجر به افزایش هزینه ها شده و کاربرد آنها را محدود می کند. میزان بقا بااکتری های اسید لاکتیک شامل سویه های پروبیوتیکک؛ در مواد غذایی بستگی به فا کتورهای زیادی نظیر 01» درجه حرارت نگهداری» دسترسی اکسیژن» محتوای رطوبت. حضور بازدارنده ها و میکروا رگانیسم های رقیب دارد. همچنین فرمولاسیون محصولات قنادی برای حفظ فعالیت و زیست پذیری سلول ها در طولانی مدت بایستی تغییر یابد. این یک چالش بزرگک برای تکنولوژیست ها و تهیه کنند گان محصولات غیرلبنی است که معمولا در دمای محیط نگهداری می شوند. با توجه به اینکه محصولات قنادی اکثرا توسط کود کان و نوجوانان مصرف می شوند. در نتیجه غنی سازی این محصولات توسط با کتری های اسید لا کتیک عاقلانه خواهد بود. مورد اساسی در تهیه این محصولات. توجه به اين نکته است که پس از فرآیندهای تکنولوژیکی و طی نگهداری, تعداد این باکتری ها در حد فراسودمند باقی بماند. همچنین پذیرش ویژگی های حسی توسط مصرف کنندگان مورد اساسی می باشد بنابراين اين محصولات بایستی دارای خصوصیات حسی مشابه نمونه های بدون باکتری های اسید لاکتیک باشند. غنی سازی شکلات توسط سلول های زنده باکتری لاکتوباسیلوس کازئی و تغیبر تکنولوژژی تهیه شکلات برای بقای باکتری ها منجر به افزایش اثرات سودمند آنها بر روی سلامتی می گردد. اين هدف بسیار مهم است. زیرا شکلات یکی از مواد غذایی مطلوب کود کان است. زیرا طعم بی نظیر شکلات برای مصرف کنند گان ارزشمند است و خصوصیات حسی آن علیرغم افزودن با کتری های اسید لا کتیکک بایستی بدون تغییر بماند. منابع Khanafari, A., S. Porgam and M. Ebrahimi. 2012. Investigation of Probiotic Chocolate Effect on Streptococcus mutans Growth Inhibition. Jundishapur J. Microbiol. 5(4): 590-597. Mandal, S., S. Hati., A. K. Puniya., R. Singh and Singh. 2012. Development of Synbiotic Milk Chocolate using Encapsulated Lactobacillus Casei NCDC 298. Journal of Food Processing and Preservation ISSN. 1745-4549. Nebesny. E., D. Zyz., I. Motyl and Z. Libudzisz. 2005. Properties of Sucrose- Free Chocolate Enriched with Viable Lactic Acid Bacteria. Fur Food Technol. 220. pp: 358-362. Nebesny, E., D. Zyz elewicz., I. Motyl and Z. Libudzisz. 2007. Dark chocolates supplemented with Lactobacillus strains. Eur Food Res Technol. 225:33-42. 

23078 بررسی روش های تولید و فرموالسیون شکالت فراسودمند سین بیوتیک هانیه رسولی پیروزیان* ،سیدهادی پیغمبردوست ،صدیف آزادمرد دمیرچی ،سیدباقر میرتاج الدینی -rasuly_h@taاستاد گروه علوم و صنایع غذایی ،دانشگاه تبریز -peighambardoust@tabrizu.ac.ir. 3 ،دانشیار گروه علوم و صنایع غذایی ،دانشگاه تبریز -s-azadmard@tabrizu.ac.ir. 4 ،دانش آموخته کارشناسی ارشد چکیده مصرف محصوالت تهیه شده با سلول های زنده باکتری های اسید الکتیک دارای اثرات مثبت ب رای مصرف کنندگان است .چرا که دارای اثرات مثبت ب ر عملکرد دس تگاه گ وارش (روده) و سیس تم ایمنی بوده ،باعث کاهش کلسترول خ ون و فعالیت ض د سرطانی آش کاری دارن د .اگرچ ه اثرات ارتقای سالمتی باکتری های اسید الکتیک بستگی به نوع س ویه و م یزان دوز مصرفی باکتری زن ده دارد .غنی سازی شکالت توسط سلول های زنده باکتری های اسید الکتیک و تغییر تکنولوژی تهی ه شکالت برای بقای باکتری ها منجر به افزایش اثرات س ودمند آنها ب ر روی س المتی می گردد .این هدف بس یار مهم اس ت ،زی را ش کالت یکی از م واد غ ذایی مطل وب کودک ان و نوجوان ان اس ت، همچنین طعم بی نظ یر ش کالت ب رای مصرف کنن دگان ارزش مند اس ت و خصوص یات حس ی آن علیرغم افزودن باکتری های اسید الکتیک بایستی بدون تغی یر بمان د .ه دف از مقال ه حاضر ،برس ی امکان تولید شکالت سین بیوتیک می باشد. كلمات كليدي :باکتری های اسید الکتیک ،سین بیوتیک ،شکالت ،ضد سرطانی مقدمه پروبیوتیک ها به عنوان میکروارگانیسم های زنده تعریف می شوند که دارای اثرات سودمند برای سالمتی هستند .طوری که باعث بهبود توازن میکروفلور روده شده ،توانایی مقابله با پاتوژن ها را داشته و به تغییرات pHمقاوم هستند و همچنین شرایط سخت و خشن دستگاه گوارش را تحمل می کنند. زیست پذیری و فعالیت پروبیوتیک ها بستگی به نوع ماتریکس غذای انتخاب شده ،روش نگهداری و نوع پری بیوتیک مورد استفاده دارد .چندین ماده غذایی فراسودمند به ویژه محصوالت حاوی باکتری های پروبیوتیک که در رژیم غذایی افراد مصرف می شوند ،باعث ارتقای سالمتی شده و اثرات سودمند فیزیولوژیکی دارند .الکتوباسیل ها ،بیفیدیوباکترها و سایر اعضای بومی باکتری های اسید الکتیک ،پروبیوتیک هستند ،چرا که این باکتری ها مانع از التهاب پوشش روده می شوند ،همچنین آنها پوشش روده را از حمله و تهاجم پاتوژن ها حفاظت می کنند و باعث تنظیم پاسخ سیستم ایمنی روده می شوند .عالوه بر این باکتری های پروبیوتیک به علت کاهش فعالیت های آنزیم های سرطان زا باعث حفاظت از روده می گردند [ .]3منابع اصلی این ارگانیسم ها ،محصوالت تخمیری لبنی به عنوان مثال ماست است .در حالی که ،محصوالت لبنی فراسودمند بایستی حاوی تعداد مشخصی (معموال حداقل )g /ml/106باکتری های پروبیوتیک زنده باشند .بعالوه ،تعداد آنها در انتهای عمر ماندگاری ماده غذایی ،اصل مهم در ارتقای سالمتی می باشد .چالش اصلی ،پایداری و بقای پروبیوتیک ها طی فرآوری ،نگهداری و رسیدن آنها به دستگاه گوارش است .باکتری ها ،بایستی در محیط روده زنده مانده و برای داشتن اثرات مثبت در تعداد مشخصی باقی بمانند .میکروانکپسوالسیون پروبیوتیک ها برای بهبود بقای آنها در محصوالت غذایی و طی انتقال در دستگاه گوارش آزمایش شده است .میکروانکپسوالسیون از سلول ها در برابر شرایط نامساعد محیط و تیمار مالیم حرارتی حفاظت می کند ،به همین دلیل باعث کاهش صدمه و مرگ سلولی می گردد .در نتیجه توسعه و تولید میکروکپسول ها احتماال برای محصوالت غذایی فراسودمند که نیاز به تیمار حرارتی دارند، مناسب خواهد بود [.]4 نتایج برخی از تحقیقات انجام ش ده در زمین ه اس تفاده از باکتری های پروبیوتیک در تولید شکالت من دال و همک اران ( )2012ش کالت ش یری س ین بیوتی ک را توس ط باکتری الکتوباس یلوس ک ازئی NCDC 298انکپسوله شده ،انکپسوله نشده تولید و از اینولین به عنوان ماده پری بیوتیک بهره بردند. نتایج این تحقیق نشان داد ک ه تع داد باکتری های الکتوباس یلوس ک ازئی ت ا روز 60نگه داری تحت شرایط نگه داری در یخچال باالتر از g / log cfu 8ب ود .تف اوت چش مگیری در زیس ت پ ذیری الکتوباسیلوس های آزاد و انکپسوله شده در شکالت شیری طی نگهداری در یخچال مشاهده نگردی د. مخمرها ،کپک ها و کلی فرم ها طی نگهداری در نمونه های ش کالت مش اهده نش دند .ارزیاب های حسی ،شکالت شیری حاوی باکتری الکتوباسیلوس ک ازئی انکپس وله ش ده را تایی د کردن د .همچ نین تولید شکالت شیری سین بیوتیک دارای الکتوباسیلوس انکپسوله ش ده باعث افزایش الکتوباس یلوس های مدفوع ،کاهش کلی فرم های مدفوع و فعالیت بتا -گلوکورونیداز در موش ها گشت .بن ابراین ،با توجه به نت ایج این مطالع ه ،ش کالت ش یری ب ه عن وان ی ک ماده غ ذایی ،حام ل بس یار مناسب ب رای الکتوباسیلوس های پروبیوتیک محسوب می گردد [.]4 نبسنی و همک اران ( )2007در تحقیقی ،ت وده ش کالت ت یره و ش کالت را توس ط س لول های زن ده دو س ویه باکتری الکتوباسیلوس کازئی و پاراکازئی با ویژگی های پروبیوتیکی که در شیر لیوفیلیزه شده بودند ،تهی ه کردن د .تع داد ک ل باکتری های زنده لیوفیلیزه شده g / cfu109× 9.7بود .همچنین ساکارز یا ایزومالت و آسپارتام به عنوان عوام ل حجم دهنده و شیرین کننده استفاده شدند .نتایج نشان داد که خصوصیات حسی نمونه شکالت های تهیه شده با شکالت سنتی تفاوت معنی داری نداشت .میزان کالری شکالت بدون ساکارز در مقایسه با شکالت شیرین شده توس ط ساکارز کم تر بود .نمونه شکالت حاوی ایزومالت و آسپارتام می تواند توسط افراد مبتال به دیابت مصرف ش ود .تع داد باکتری های الکتوباسیلوس کازئی و پاراکازئی زنده در نمونه شکالت های آزمایش شده باال و حدود g / cfu107-106پس از 12 ماه نگهداری در دمای 4و 18درجه سانتی گراد بود .بافت و اس یدیته توس ط افزودن این باکتری ها تحت ت اثیر قرار نگرفت .مقدار تنش تسلیم کاسون شکالت تیره بدون ساکارز (بسته ب ه محت وای چ ربی) لیوفیل یزه ش ده %3-55ک اهش نشان داد [.]6 نبسنی و همک اران ( )2005ش کالت فرمول ه ش ده توس ط ایزومالت و غ نی ش ده توس ط باکتری های اس ید الکتی ک استرپتوکوکوس ترموفیلوس MK-10و الکتوباسیلوس دلبروکی زیرگونه بولگ اریکوس ( 151ب ه فرم ماس ت پ ودری (خشک شده توسط خشک کن پاششی) را تهیه کردند .خصوصیات ف یزیکی ش یمیایی و حس ی این محص ول و زیس ت پذیری باکتری ها پس از 6ماه نگهداری در دمای 4و 18درجه سانتی گراد تعیین گردید .نتایج این مطالعه نشان داد ک ه شکالت حاوی ایزومالت -پودر ماست ،دارای ویژگی های حسی رضایت بخش بود .م یزان ک الری و ق وام نمون ه های تهیه شده مشابه نمونه های شکالت کنترل (بدون پروبیوتیک) بدون ساکارز بود .اسیدیته کل شکالت شیری استاندارد و شکالت حاوی پودر ماست مشابه بود ،در حالی که شکالت های تیره حاوی پودر ماس ت دارای اس یدیته باالیی بودن د. شکالت شیری حاوی پودر ماست دارای ماده جامد کمتر ،ویسکوزیته کاسون کمتر و تنش تس لیم کم تر ب ود ،لیکن در شکالت تیره پارامترهای رئولوژیکی در مقایسه با نمونه کنترل افزایش یافت .با توجه به اینک ه تع داد ک ل باکتری های اسید الکتیک پس از 6ماه نگهداری در دمای 4و 18درجه سانتی گراد باال بود ( )g / cfu 107شکالت بدون ساکارز حاوی پودر ماست به عنوان یک محصول فراسودمند توصیه می گردد [.]5 جمع بندی سلول های زنده باکتری های اسید الکتیک باعث افزایش سالمتی می شوند .این سودمندی ها بستگی به سویه دارد .منابع متداول باکتری های اسید الکتیک محصوالت لبنی هس تند ،لیکن این محص والت عمر مان دگاری کوت اهی دارن د .این منجر به افزایش هزینه ها شده و کاربرد آنها را محدود می کند .میزان بقا باکتری های اسید الکتی ک ش امل س ویه های پروبیوتیک ،در مواد غذایی بس تگی ب ه فاکتورهای زیادی نظ یر ،pHدرج ه حرارت نگه داری ،دسترس ی اکس یژن، محتوای رطوبت ،حضور بازدارنده ها و میکروارگانیسم های رقیب دارد .همچنین فرموالسیون محص والت قن ادی ب رای حفظ فعالیت و زیست پذیری سلول ها در طوالنی مدت بایستی تغییر یابد .این یک چالش بزرگ برای تکنولوژیست ها و تهیه کنندگان محصوالت غیرلبنی است که معموال در دمای محیط نگهداری می شوند. با توجه به اینک ه محص والت قن ادی اک ثرا توس ط کودک ان و نوجوان ان مصرف می ش وند ،در نتیج ه غ نی سازی این محصوالت توسط باکتری های اسید الکتیک عاقالنه خواهد بود .م ورد اساس ی در تهی ه این محص والت ،توج ه ب ه این نکته است که پس از فرآیندهای تکنولوژیکی و طی نگه داری ،تع داد این باکتری ها در ح د فراس ودمند باقی بمان د. همچنین پذیرش ویژگی های حسی توسط مصرف کنن دگان م ورد اساس ی می باش د ،بن ابراین این محص والت بایس تی دارای خصوصیات حسی مشابه نمونه های بدون باکتری های اسید الکتیک باشند. غنی سازی شکالت توسط سلول های زنده باکتری الکتوباسیلوس کازئی و تغییر تکنول وژی تهی ه ش کالت ب رای بق ای باکتری ها منجر به افزایش اثرات سودمند آنها بر روی سالمتی می گردد .این هدف بسیار مهم است ،زیرا ش کالت یکی از مواد غذایی مطلوب کودکان است .زیرا طعم بی نظیر شکالت برای مصرف کنندگان ارزش مند اس ت و خصوص یات حسی آن علیرغم افزودن باکتری های اسید الکتیک بایستی بدون تغییر بماند. منابع ‏Khanafari, A., S. Porgam and M. Ebrahimi. 2012. Investigation of Probiotic ‏Chocolate Effect on Streptococcus mutans Growth Inhibition. Jundishapur ‏J. Microbiol. 5(4): 590-597. ‏Mandal, S., S. Hati., A. K. Puniya., R. Singh and Singh. 2012. Development of ‏Synbiotic Milk Chocolate using Encapsulated Lactobacillus Casei NCDC 298. Journal of Food Processing and Preservation ISSN. 1745-4549. ‏Nebesny. E., D. Zyz., I. Motyl and Z. Libudzisz. 2005. Properties of SucroseFree Chocolate Enriched with Viable Lactic Acid Bacteria. Eur Food ‏Technol. 220. pp: 358-362. ‏Nebesny, E., D. Zyz elewicz., I. Motyl and Z. Libudzisz. 2007. Dark chocolates ‏supplemented with Lactobacillus strains. Eur Food Res Technol. 225:33–42.