بررسی ظرفیت خودپالایی رودخانه تلار در استان مازندران
اسلاید 1: بررسی ظرفیت خودپالایی رودخانه تلار در استان مازندرانعبدالرحیم هوشمند: استادیار گروه آبیاری و زهکشی دانشکده مهندسی علوم آب دانشگاه شهید چمران اهواز (hooshmand_a@scu.ac.ir)صمد علیزاده: دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسي آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز (majidkhatir@yahoo.com)علی اکبر زارع: دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسي آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز (ali63az@gmail.com)وحید رحمت آبادی: دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسي آبیاری و زهکشی دانشگاه شهید چمران اهواز 1- چكيدهخود پالایی به مجموعه فعل و انفعالات و فرآیندیی گفته می شود که به صورت طبیعی در یک منبع آبی اتفاق می افتد و در نتیجه آن میزان آلودگی وارد به آب تا حد تبدیل آب به کیفیت مطلوب و استاندارد کاهش پیدا می کند. در اين تحقيق ظرفیت خودپالایی رودخانه تلار بدون ایجاد مشکلات زیست محیطی در بازه های مورد نظر، مورد بررسی قرار گرفته است. جهت انجام اين تحقيق از ۴ نقطه انتخابي در طول مسير رود خانه ، پارامترهاي مورد نياز در يك دوره 10ساله (86 – 76) از سازمان آب منطقه ای استان مازندران اخذ گردید. سپس فاصله ۴ نقطه به سه بازه تقسيم بندي و از پارامترهاي اندازه گيري شده براي انجام محاسبات توان خود پالايي در هر بازه استفاده گردید . نتايج نشان داد، حداكثر توان خود پالايي بازه هاي مورد بحث مربوط به بازه سوم در حد فاصل شیرگاه - کیاکلا، در مهر ماه به ميزان 202845 تن در روز مي باشد و حداقل آن مربوط به بازه اول در حد فاصل پالند- دوآّب در مرداد ماه به ميزان 55935 تن در روز مي باشد. بررسي تغييرات خود پالايي سه بازه در ماههای محاسبه شده نشان داد كه بازه اول كمترين ميزان خودپالايي را در بين سه بازه دارد كه مهمترين دليل آن دبي كم اين بازه نسبت به دو بازه ديگر است. بازه سوم در بيشتر ماه ها(مهر تا فروردين) و بازه دوم در ديگر ماه هاي سال (ارديبهشت تا شهريور) بيشترين ظرفيت خودپالايي را دارا هستند. بررسي ها نشان داد كه در بازه سوم به دليل دبي زياد در ماه هاي مذكور ظرفيت خودپالايي بيشتر از دو بازه ديگر بود اما در ديگر ماه ها با كاهش سريع دبي به خاطر استفاده در اراضي كشاورزي در اين بازه بيشترين ظرفيت خودپالايي به بازه دوم تعلق گرفت. 2- کلمات کلیدیرودخانه تلار ، ظرفیت خود پالايی 3- مقدمهآلودگی آب پدیده است که در آن کیفیت شیمیایی، فیزیکی و زیستی آبهای طبیعی بواسطه تخلیه ی مواد زائد مثل فاضلاب های بهداشتی، روان آب های شهری، پساب های صنعتی، کشاورزی و دامداری و دیگر مواد زائد فعالیت های صنعتی، شهری و کشاورزی تغییر می کند. تخلیه این آلاینده ها در محیط زیست آثار منفی زیادی دارد و احیای محیط زیست نیازمند صرف وقت، هزینه و تلاش زیادی خواهد بود. ورود آلاینده های تجزیه پذیر زیستی به رودخانه و کاربرد بی رویه سموم و دیگر مواد شیمیایی در کشاورزی باعث ایجاد اختلال در توازن اکسیزن محلول شده و ورود مواد مغزی از منابع مختلف (به ویزه فاضلاب های بهداشتی و پساب های کشاورزی و صنعتی)، موجب تغذیه گرایی رودخانه ها و دریاچه ها می شود. خود پالایی، توانایی یک توده آبی در زدودن آلاینده ها از خود است. به بیان دیگر، حذف یا کاهش مواد آلی، مواد مغزی گیاهان و سایر آلاینده ها از رودخانه ها به واسطه فعالیت جوامع زیستی ساکن در آن، خود پالایی تعریف می شود. طی این فرآیند مواد قابل تجزیه ای که وارد آب شده اند به تدریج توسط میکروارگانیسم ها مصرف شده و آلودگی آب کاهش می یابد. در صورتی که آلاینده های دیگری در مسیر پایین دست وارد نشود، آب خود پالایش خواهد کرد. این فرآیند بر ترکیبات آلی غیر قابل تجزیه یا فلزات، قابل اعمال نیست.. در اثر افزايش انواع آلودگي ها و استفاده از رودخانه ها به عنوان محل تخليه آنها، در نظر نگرفتن اثرات زيست محيطي و عدم رعايت استاندارد هاي تخليه ، توان خود پالايي رود خانه ها كاهش يافته و كيفيت آب آنها به شدت تحت تأثير قرارگرفته است ، آذری و بافکار(1386). بنابراين بايد ظرفيت پذيرش آلودگي رودخانه ها مشخص شود تا بيش از آن آلودگي به رودخانه وارد نشود و كيفيت آب برای بهرهبرداری بهینه در حد قابل قبولی قرار گیرد. آذری و بافکار (1386)، در پهنه بندی رودخانه کرخه از نظر قدرت خودپالایی، نشان دادند که ظرفیت خود پالایی رودخانه در طول مسیر جریان آن، در تمام ماه های سال کاهش می یابد. آن ها علت این کاهش را، اضافه شدن کارخانجات تأسیسات شیمیایی، افزایش جمعیت و تخلیه فاضلاب های شهری و کاهش دبی رودخانه در طول مسیر (به علت برداشت آب و وجود سد در مسیر رودخانه) بیان کرده اند.حسینی و همکاران (1386)، مشاهده کردند که قدرت خودپالایی رودخانه کارون، در طول سه بازه در نظر گرفته شده، در تمام فصول سال، از یک روند یکنواخت و تقریباً یکنواختی پیروی می کند. همچنین نشان دادند که از بالادست به سمت پایین دست رودخانه، توان خودپالایی رودخانه کمتر می شود.هوشمند و همکاران (1387)، در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که، روند تغییرات توان خود پالایی رودخانه زهره در استان خوزستان، تقریباً یکنواخت می باشد همچنین در تمامی ماه ها، در بازه میانی به علت طول بیشتر و افزایش دبی (به علت اتصال رودخانه های دیگر به آن) ازتوان خودپالایی بیشتری برخوردار است و در بازه اول به علت دبی کمتر، توان کمتری درخودپالایی دارد. رودخانه تلار یکی از رودخانه های مهم حوزه آبریز مازندران بوده که در شهرستان های سوادکوه و قائم شهر قرار داشته که از ارتفاعات کوهستانی سواد کوه به ارتفاع 3500 متر سرچشمه می گیرد. طول رودخانه 150 کیلو متر و حوزه آبریز آن بالغ بر 2850 کیلومتر مربع وسعت داشته که قسمت اعظم آن در مناطق کوهستانی و جنگلی است. آبدهی رودخانه تلار بصورت دائمی بوده و دارای رژیم برفی – بارانی می باشد. حداقل آبدهی رودخانه در ماه مرداد به علت تقلیل بارندگی و مصارف آّ در اراضی کشاورزی می باشد. همچنین حداکثر آبدهی در ماه فروردین، به علت فراوانی بارندگی و ذوب برف می باشد. اين رود خانه نيز همانند ديگر رودخانه ها ، در طول مسير عبور خود از مناطق مختلف، در معرض آلودگي هاي زيادي قرار دارد كه از جمله آنها مي توان به پساب هاي صنعتي، كشاورزي و شهري اشاره كرد. هدف از اين تحقيق برآورد حجمي از آلودگي است كه در بازه هاي مورد نظر مي تواند وارد رودخانه تلار شود، بدون اين كه مشكلات زيست محيطي ايجاد نمايد و رودخانه توان خود پالايي آن را داشته باشد.3- مواد و روش هابه منظور بررسي توان خود پالايي رودخانه تلار از 4 ایستگاه به نام هاي ۱- پالند رودبار ۲- دوآب ۳- شیرگاه 4- کیاکلا ، كه بطور متوالي در طول مسير به ترتيب از بالادست به طرف پايين دست رود خانه قرار دارند، استفاده گردید، سپس فاصله 4 ایستگاه به 3 بازه تقسیم بندی شد که بازه اول در حد فاصل پالند و دوآب، بازه دوم در حد فاصل دوآب و شیرگاه و بازه سوم در حد فاصل شیرگاه و کیاکلا قرار گرفته است. پارامترهاي مورد نياز جهت محاسبه توان خودپالایی در این ایستگاه ها در يك دوره 10 ساله توسط سازمان آب منطقه ای استان مازندران ارائه شد و با استفاده از روابط ذکر شده در این پژوهش توان خودپالایی محاسبه گردید.اطلاعات مورد نياز در هر بازه عبارتند از:دبی، سطح مقطع، عمق متوسط، سرعت متوسط در هر بازه ، طول هر بازه و درجه حرارت ظرفیت خودپالايي رودخانه با استفاده از فرمول(1) محاسبه می گردد:شكل(1) موقعيت ايستگاه هاي نمونه برداري در حوضه آبخيز رودخانه تلار را نشان مي دهد.4-نتایجبا توجه به فرمولهای ذکرشده در بالا توان خودپالایی رودخانه تلار در بازههای انتخابی محاسبه گردید، نتایج این محاسبات درجداول (1)، (2)، (3) و (4) و شکل (2) ارائه شده است. 6- منابع1- آذري، آ. و بافکار، ع. ۱۳۸۶. پهنه بندي رود خانه كرخه از نظر قدرت خود پالايي. نهمين سمينار آبياري وكاهش تبخير. کرمان بهمن 86.۲- حسيني، ي.، برومند نسب، س.، معاضد، ه.، کشکولی، ح.ع. و حسینی، ع. ۱۳۸۶. محاسبه توان خودپالايي قسمتي از رودخانه كارون جهت ورود فاضلاب شهري و بررسي عوامل مؤثر بر آن. نهمين سمينار آبياري وكاهش تبخير. کرمان بهمن 86.3- سیمافر، ش. 1374. مهندسی آب و فاضلاب. انتشارات نیا.4- علیزاده، ا. 1383. اصول هیدرولوژی کاربردی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.5- وزارت نیرو، استاندارد مهندسی آب. 1387. پیش نویس فهرست خدمات مطالعات ظرفیت خود پالایی رودخانه ها. نشریه شماره 323 – الف. شرکت سهامی مدیریت منابع آب ایران. فرورین 1387.6- هوشمند، ع.ر.، جلالی، ع.ا. و صادقی لاری، ع. 1387. محاسبه توان خودپالایی رودخانه زهره در ایستگاه های مورد مطالعه. دومین همایش ملی مدیریت شبکه های آبیاری و زهکشی. دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده مهندسی علوم آب. 8 الی 10 بهمن 1387.7.Landis. W.G.2008. assimilative capacity. Encyclopedia of Ecology , Pages 264-268 8.Reed,S.C,E.J.Middlebrooks,and R.W.Crites1988.Natural systems for Waste Management and Treatment.Mc Grow Hill,New York5-نتیجه گیریبا توجه به جداول (1) تا (3) و شکل (2) مشاهده مي شود كه، حداكثر توان خود پالايي بازه هاي مورد بحث مربوط به بازه سوم در حد فاصل شیرگاه - کیاکلا، در مهر ماه به ميزان 202845 تن در روز مي باشد و حداقل آن مربوط به بازه اول در حد فاصل پالند- دوآّب در مرداد ماه به ميزان 55935 تن در روز مي باشد. بررسي تغييرات خود پالايي سه بازه در ماههای محاسبه شده نشان داد كه بازه اول كمترين ميزان خودپالايي را در بين سه بازه دارد كه مهمترين دليل آن دبي كم اين بازه نسبت به دو بازه ديگر است. بازه سوم در بيشتر ماه ها(مهر تا فروردين) و بازه دوم در ديگر ماه هاي سال (ارديبهشت تا شهريور) بيشترين ظرفيت خودپالايي را دارا هستند. بررسي ها نشان داد كه در بازه سوم به دليل دبي زياد در ماه هاي مذكور ظرفيت خودپالايي بيشتر از دو بازه ديگر بود اما در ديگر ماه ها با كاهش سريع دبي به خاطر استفاده در اراضي كشاورزي در اين بازه بيشترين ظرفيت خودپالايي به بازه دوم تعلق گرفت. بررسی روند كلي تغييرات خود پالايي نشان داد كه كمترين ميزان خود پالايي در هر سه بازه در مرداد ماه و بيشترين ميزان آن در مهر ماه است که دلیل اصلی این اختلاف می تواند تفاوت زياد ضريب هوادهي و به نسبت کمتر، عمق آب و دبي رودخانه در ماه هاي مذكور باشد. روند تغييرات ظرفیت خود پالايي در هر سه بازه از مهر تا ارديبهشت با يك سير نسبتا نزولي است كه دليل عمده آن كاهش ضريب هوادهي به خاطر افت دمايي بود. اما در خرداد ماه صعود ناگهاني گرفته كه دليل آن افزايش سريع ضربي هوادهي در سه بازه بود. براي ماه هاي تير و مرداد روند نزولي را شاهد بوديم كه عامل اصلي آن كاهش دبي بود و نهايتاً در شهريور ماه دوباره سير صعودي داشتيم تا با ماه بعدي كه ماه پيك بود، همخوان گردد دليل آن افزايش دبي بودشكل (1): موقعيت ايستگاه هاي نمونه برداری« چهارمین کنفرانس سراسری آبخیزداری و مدیریت منابع آب و خاک »دانشگاه شهید باهنر کرمان، انجمن مهندسي آبياري و آب ايران11 و 12 آذر ماه 88
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.