بررسی مدل الماس پورتر

بررسی مدل الماس پورتر

اسلاید 1: بررسی مدل الماس پورتر (با بیان چند نمونه) استاد محترم: جناب دکتر حجاریانگردآوری:اعظم کی منشدانشجوی کارشناسی ارشد کارآفرینی- دانشکده کارآفرینی- دانشگاه تهراندیماه 1388

اسلاید 2: The important thing is to try and shape the nature of competition to take control over your own destiny (porter-1997) 

اسلاید 3: چرا برخي كشورها در رقابت بين‌الملل از ديگران موفق‌ترند؟اين پرسش اقتصادي در عصر حاضر، ذهن اغلب اقتصاددانان، مديران صنايع و شركت‌ها و حتي دولتمردان را به خود مشغول ساخته است. به بيان ديگر، بحث رقابت‌پذيري يكي از مهم‌ترين دغدغه‌هاي تجارت و فعاليت در محيط پويا و رقابتي امروز است. نظريه‌اي كه بتواند بیشتر نيازها و شرايط فوق را پاسخگو باشد، مدل الماس مزيت رقابت ملي مايكل پورتر است. بااینکه این مدل با انتقاداتی از طرف صاحبنظران روبروشده که منجر به انجام اصلاحاتی در این مدل و ایجاد الماس مضاعف شده است ولی اين مدل به ايجاد بينشي عميق در بين مديران، اقتصاددانان و سياست‌گذاران براي تنظيم مناسب‌ترين استراتژي به منظور ارتقاي موفقيت رقابتي در سطح بين‌المللي كمك مي‌كند.مفهوم و پيام اصلي اين مدل، چگونگي شكل‌دهي به محيط اقتصادي كشورها در راستاي دستيابي به موفقيت‌هاي جهاني مي‌باشد. در این مقاله مدل الماس پورتر و همچنین پاره ای از انتقادات وارد بر این مدل توضیح داده شده است. در پایان نیز نمونه هایی که از این مدل در صنایع مختلف استفاده کرده اند، گنجانده شده است.

اسلاید 4: رقابت‌پذيري : توانايي اقتصادي بنگاه براي ثابت نگه‌داشتن يا افزايش سهم بازار خود در هر بازار و فعاليتي است به گونه‌اي كه با افزايش درآمد واقعي، استانداردهاي زندگي و سود افزايش‌يافته و يا اينكه حداقل كاهش پيدا نكند.رقابت‌پذيري متأثر از عوامل متعدد، اقتصادي، اجتماعي و... است و در سايه برنامه‌هاي ملي و هدايت اقتصاد دولت‌ها حاصل مي‌شود و به مفهوم اجتماع ساده بنگاه‌هاي منفرد رقابت‌پذير نيست.

اسلاید 5: برای بررسی اینکه چرا ملل در صنایع خاصی از مزیت رقابتی و استدلالاتی برای استراتژی کمپانی و اقتصاد ملی نائل میشوند، پورتر ، استاد دانشكده مديريت بازرگاني دانشگاه هاروارد، تحقیقی 4 ساله در 10 کشور تجاری مهم یعنی دانمارک، آلمان، ایتالیا، ژاپن، کره، سنگاپور، سوئد، سوئیس، انگلستان و آمریکا انجام داد. وی به همراه تیمی که شامل 30 پژوهشگر بود، که بیشتر آنان بومی کشورهای مورد بررسی بودند، این پژوهش را انجام داد. .پورتر نتیجه این پژوهش را به طور کامل در کتاب مزیت رقابتی ملل در سال 1990 و ارایه مدل الماس بیان نمود.

اسلاید 6: مدل الماس رقابت ملي پورترنگرش پورتر، مزيت رقابتي يك كشور در صنعتي خاص عبارت است از: توانايي و قابليت آن كشور براي ترغيب شركت‌ها به استفاده از كشورشان به عنوان سكويي براي انجام فعاليت‌هاي تجاري”.در نهايت پورتر به چهار مشخصه كلي يك كشور اشاره مي‌كند كه برحسب ويژگي‌هايشان، مي‌توانند مزيت رقابتي ايجاد كنند يا مانع آن شوند. اين چهار عامل عبارتند از:1- شرایط عوامل تولید(درونی) 2- شرايط تقاضا 3- صنايع مرتبط و پشتيبان 4- استراتژي، ساختار و رقابت‌پذيري شركت

اسلاید 7: مدل الماس پورتر (پورتر، 1999، ص211)

اسلاید 8: 1- شرایط عوامل تولید(درونی)وضعيت يك كشور براساس عوامل توليد نظير نيروي كار يا زيرساختارهاي يك كشور (منطقه) كه براي رقابت در يك صنعت معين ضروري است. پورتر فاکتورهاي دروني را در دو دسته تقسيم بندي مي‌کند: - فاکتورهاي عمومي شامل مواردي مانند مواد اوليه، انرژي، نيروي انساني بدون مهارت خاص- فاکتورهاي تخصصي شامل مواردي مانند نيروي انساني ماهر و متخصص، دانش فني پيشرفته و فناوري پيشرفته. - فاکتورهاي تخصصي در مقايسه با فاکتورهاي عمومي مزيت رقابتي پايدارتري را ايجاد مي كند

اسلاید 9: 2- شرايط تقاضاماهيت تقاضاي داخلي براي محصولات يا خدمات يك صنعت است . اندازه و رشد تقاضا در رقابت‌پذيري صنايع تاثير بسزايي دارد. پورتر معتقد است که وجود بازار داخلي بزرگ و در حال رشد موجب تشويق سرمايه گذاران براي توسعه فناوري و بهبود بهره‌وري گرديده و اين مسئله به عنوان مزيت رقابتي براي آن ملت محسوب مي‌گردد. در مقابل، بازارهاي داخلي کوچک که داراي رشد پاييني هستند شرکتها و صنايع را به دنبال فرصتهاي صادراتي مي‌کشاند . تقاضاي داخلي داراي دو جنبه کمي و کيفي بازار است. اندازه تقاضاي داخلي حداقل مقياس اقتصادي فعاليتهاي بنگاه‌هاي داخلي را تعيين كرده و آنها را قادر مي سازد تا از يک تقاضاي پايدار برخوردار گردند. اما بايد توجه داشت که منافع اصلي تقاضاي داخلي در رقابت‌پذيري از ديدگاه کيفي است. انتظارات مشتريان از کيفيت محصولات و خدمات مي‌تواند انگيزه‌اي براي افزايش قدرت رقابت‌پذيري يک کسب و کار گردد و به عنوان محرکي قدرتمند در جهت توسعه و ارتقاي رقابت‌پذيري بنگاه‌ها و حتي از ديد كلان رقابت‌پذيري کشورها گردد.

اسلاید 10: 3- صنايع مرتبط و پشتيبانوجود يا فقدان تأمين‌كنندگان و صنايع مرتبط در يك كشور (منطقه) كه در سطح بين‌المللي رقابتي هستند.

اسلاید 11: 4- استراتژي، ساختار و رقابت‌پذيري شركت شرايط موجود در يك كشور كه بر چگونگي تأسيس، سازماندهي و مديريت شركت‌ها حاكم است و ماهيت رقابت داخلي.

اسلاید 12: مدل ابتدايي پورتر تنها چهار عامل الماس را دربرمي‌گرفت. در انتشارات بعدي، پورتر عوامل بيشتري را به مدل الماس خود اضافه كرد،این دو عامل که به عنوان عوامل 5و6 دو نیروی خارجی الماس پورتر شناخته میشوند عبارتند از:

اسلاید 13: 5- اقدامات دولت: دولت میتواند بر همه عوامل پورتر از طریق دامنه ای از فعالیتها اثر بگذارد، مانند:کاستن مشکلات شرکتها، به طور مستقیم(پول) و یا غیر مستقیم(زیرساخت)تهیه کردن قوانین مالیاتی قابل اجرا برای شرکت، تجارت و یا صاحبان داراییسیاستهای آموزشی که برروی سطح مهارت کارگران تاثیر می گذاردبنا نهادن استانداردهای تکنیکی و استانداردهای محصول، شامل قوانین محیط زیستیخرید دولتی کالا و خدماتقوانین اتحادیه های بزرگ صنایع6- رويدادهاي شانسي (اتفاقات پیش بینی نشده)

اسلاید 14: مدل نهایی الماس پورتر

اسلاید 15: انتقادات از مدل الماساز نظر راگمن دو نیروی خارجی پورتر، شانس و دولت، تمایزهای عجیبی را نشان می­دهند. دولت مشخصا دارای اهمیتی حیاتی از لحاظ تاثیر بر روی یک مزیت رقابتی ملی خانگی، به عنوان مثال، دولت می­تواند از تعرفه­های گمرکی به عنوان مانع ورود مستقیم که بنگاه­های خارجی را جریمه می­کند یا دولت می­تواند از سوبسیدها به عنوان یک وسیله­ی غیرمستقیم برای جریمه­ی بنگاه­هایی که پایه­ی خارجی دارند استفاده نماید، می­باشد. در هر دو مورد بنگاه­های داخلی از مزیت­های رقابتی کوتاه مدت نفع می­برند. به هر حال، راگمن و وربکه مدل­هایی ارائه داده­اند که در آنها اینگونه اعمال دولتی تبعیض­آمیز می­توانند منجر به حمایت بنگاه­های داخلی ، جایی که حمایت جهت جلوگیری از مزیت­های رقابتی پایدار (طولانی مدت) تعریف می­شود، می­شود.در مقابل ، کار بر روی شانس فرعی­تر شده است. این مسئله ممکن است به اقتصاددان­هایی که به سیستم مدل شک­ (Shock) هایی تزریق می­کنند، مانند بحران­های نفتی OPEC برای پیش­بینی پاسخ­های جمعی، محدود شده است. پورتر خودش از این مسئله برای اشاره به حوادثی مانند جنگ­ها استفاده می­کند.( Alan M. Rugman- 2002-ص 240)

اسلاید 16: انتقادات از مدل الماس (ادامه)همچنین مدل پورتر از نقطه­نظرهای زیر نیز مورد انتقاد قرار گرفته است:این تئوری بیش از حدر بر روی اقتصادهای پیشرفته تمرکز کرده است.نقش دولتمردان در آن می­تواند مثبت یا منفی باشد. حتی اعمال دولتی برگرفته از نیات مثبت ممکن است به طور معمول به وسیله­ی مستهلک شدن صنایع شکست می­خورند و آنها را از لحاظ جهانی از نظر رقابتی بودن کمرنگ می­نماید.پیش­بینی فرصت­ها مشکل می­باشد. شرایط می­توانند به سرعت و به طور غیرمنتظره تغییر یابند.پورتر می­گوید که بنگاه­ها ، نه کشورها ، در بازارهای جهانی رقابت می­کنند. این بدین معناست که مزیت نسبی ملی باید در سطح بنگاه و نه در سطح کشور باید فهمیده شود.

اسلاید 17: انتقادات از مدل الماس (ادامه)جنبه­ی دیگری از مدل الماس پورتر بر اهمیت تثبیت مزیت رقابتی اشاره دارد. برای بنگاه­های یک کشور بدست آوردن یک مزیت رقابتی در یک صنعت خاص کافی نمی­باشد، آن مزیت باید توسط پروسه­ی افزایش و به­روزرسانی نگهداری شود. برخی از عواملی که یک مزیت رقابتی را بالا می­برند، در نگهداری آن نیز مهم می­باشند. این عوامل شامل سرمایه­گذاری در موسسات عهده­دار تحقیق و تولید ایده­های جدید ، ترکیب تقاضا و شدت رقابت داخلی، و وسعت عوامل مشکل در تاثیر متقابل الماس می­باشند.( Kenneth A. Reinert- 2009-ص 211)

اسلاید 18: نمونه های از مدل الماسمدل الماس Londonمدل الماس گسترش یافته برای عصر تجارت الکترونیکمدل الماس یک دانشگاه مدل ساختار اساسی – اجرا- کاراییموانع سیستماتیک مهم برای رشد اقتصاد کاناداتوافق تجارت آزاد(FTA) الماسهای آمریکا و کانادامدل الماس آمریکای شمالی و کمک به رشد تجاری کانادا الماس مجازی مربوط به کشور هند در نرم افزارشش عملگر نوآوری

اسلاید 19: مدل الماس London (یک مرکزمالی جهانی)

اسلاید 20: مدل الماس گسترش یافته برای عصر تجارت الکترونیک( Cho Moon و Park -2000 )

اسلاید 21: مدل الماس یک دانشگاه

اسلاید 22: مدل ساختار اساسی – اجرا- کارایی(ترکیب مدل الماس و مدل 5 نیرو(5 forces) پورتر برای ساختار صنعت )

اسلاید 23: موانع سیستماتیک مهم برای رشد اقتصاد کانادا (در سال 1991 پورتر پیشنهاد کرد که اقتصاد کانادایی با یک مدل توسعه اقتصادی قدیمی و از رده خارج شده فعالیت میکند. در نتیجه وی و Martinمدل الماسی را برای کانادا ارایه دادند(نمودار7) و تاکید کردند که اقتصاد کانادا بایستی به سوی نوآوری پیش رود)

اسلاید 24: توافق تجارت آزاد(FTA) الماسهای آمریکا و کانادا را به الماس آمریکای شمالی مرتبط میکند(به ادعای راگمن الماس نمودارهای 8و9 -که بنام الماس مضاعف (Double Diamond) شناخته میشوند-تناسب بیشتری به اقتصاد آمریکای شمالی و کمک به رشد تجارت کانادا دارد تا مدل الماس ارایه شده توسط پورتر برای کانادا و خیلی از ایرادات وارده به مدل الماس پورتر در آن دیده نمیشود)

اسلاید 25: مدل الماس آمریکای شمالی و کمک به رشد تجاری کانادا

اسلاید 26: الماس مجازی مربوط به کشور هند در نرم افزار(توجه :خطوط به صورت خط چین نشان دهنده اثرمتقابل کمتر هستند)

اسلاید 27: شش عملگر نوآوری(تیم تحقیقاتی RAND برای تقویت و تثبیت مدل الماس در صنعت هواپیمایی نظامی،همانطور که در این نمودار مشاهده میشود، علاوه بر چهار عامل اصلی مدل، دو عامل دیگر نیز اضافه کرده اند- R&D و جذابیت- که هر دو موضوعات خصوصا برجسته ای هستند.)

اسلاید 28: نتیجه گیریرقابت‌پذيري قابليتها و توانمنديهايي است که يک کسب و کار، صنعت، منطقه، کشور دارا هستند و مي‌توانند آنها را حفظ كنند تا در عرصة رقابت بين المللي نرخ بازگشت بالايي را در فاکتورهاي توليد ايجاد كرده و نيروي انساني خود را در وضعيت نسبتاً بالايي قرار دهند، به منظور نظريه‌ها و مدل‌ها نيز از تنوعي جهت توجيه و تفسير رقابت‌پذيري و دسته بندي آن ارائه شده است که در ميان آنها مدل الماس‌ پورتر از اهميت و جايگاه ويژه‌اي برخوردار است. بر اساس اين مدل، چهار عامل اصلي فاکتورهاي دروني، شرايط تقاضاي داخلي، صنايع مرتبط و حمايت کننده و همچنين استراتژي، ساختار و رقابت بر رقابت‌پذيري کشورها و همچنين صنايع مختلف آن تاثير مستقيم دارند. علاوه بر اين، دو عامل دولت و اتفاقات پيش‌بيني(شانس) نشده نيز به صورت غير مستقيم بر رقابت‌پذيري مؤثر هستند. اگر چه اين مدل پايه و اساس بسياري از مطالعات در سراسر جهان قرار گرفته و مورد توجه بسيار از پژوهشگران بوده است ولي در مجموع داراي نقاط ضعفي نيز هست که از آن جمله مي‌توان عدم تاکيد بر مسايل بين المللي و بازارهاي جهاني و نيز در نظر نگرفتن جابه جايي عوامل توليد از طريق شرکتهاي چند مليتي و سرمايه گذاري مستقيم خارجي ياد کرد. 

اسلاید 29: منابعAlan Harding, Alan Scott, Stephan Laske, Christian Burtscher – Bright Satanic Mills: Universities, Regional Development and the Knowledge Economy- Ashgate Publishing, Ltd. (2007)Alan M. Rugman –International Business: Critical Perspectives on Business and Management- Taylor & Francis( 2002)Herbert J. Davis, Samir Ranjan Chatterjee, Mark Heuer – Management in India: Trends and Transition- SAGE( 2006) Ifp - ACCA P3 Business Analysis Study Text: ACCA Key Study Text- International Financial Publishing( 2007)J. L. Birkler, Anthony G. Bower, Jeffrey A. Drezner, Gordon Lee, Mark Lorell, Giles Smith, Fred Timson, William P. G. Trimble, Obaid Younossi - Competition and Innovation in the U.S. Fixed-wing Military Aircraft Industry: In the U.S. Fixed-wing Military Aircraft Industry – Rand Corporation(2003)Kenneth A. Reinert, Ramkishen S. Rajan, Amy Joycelyn Glass, Lewis S. Davis - The Princeton Encyclopedia of the World Economy - Princeton University Press(2009)Michael E.Porter- Creating tomorrows advantages – Harvard Business School Press(1997) Michael E. Porter - On Competition - Harvard Business Press(1998)Michael E.Porter-The competitive advantage of nations-NY simon &shuster(1990,1998)Marios I. Katsioloudes, Spyros Hadjidakis - International Business: A Global Perspective - Butterworth-Heinemann (2007)Richard Fletcher, Jim Bell, Rod B. McNaughton- International E-business Marketing- Cengage Learning EMEA( 2004)Richard M. Jones- The Apparel Industry – Blackwell Publishing( 2006) World competitieveness yearbook – international munagememt Development(IMD) (2005)Thomas James Wesson, Tom Wesson (Ed.)- Canada and the New World Economic Order: Strategic Briefings for Canadian Enterprise – Captus Press( 2007) عباس زادة شهانقي، ليلا- بررسي عوامل مؤثر در وضعيت رقابتي و نحوة ارزيابي آن در صنعت توليد الياف مصنوعي در ايران- دانشگاه صنعتي خواجه نصيرالدين طوسي( 1382)