بررسی و کنترل همه گیری ها

بررسی و کنترل همه گیری ها

اسلاید 1: بررسی و کنترلدکتر سید منصور رضویهمه گیری ها

اسلاید 2: تعریف واژه ها

اسلاید 3: تعریف واژه هاهمه گیری (Epidemic)بومی(Endemic) ابتلای فردی(Sporadic)جهانگیری(Pandemic) بومی در بین حیوانات(Enzootic)همه گیری در بین حیوانات (Epizootic)همه گیری در بین پرندگان (Epornitic)

اسلاید 4: تعریف واژه هاهمه گیری (Epidemic):بروز غـیــر معـــمول یک بیماری،رویـداد،رفتار ویژه،یا دیگر وقایع مرتبــط با سلامت که در آن مواردپیش آمده،آشکارا بیش ازتعداد پیش بینی شده (Expected Occurrence) باشد.وقوع بیش از حد انتظار بیماری،واقعه ،یا رفتار ویژه،نسبت به حالت عادی،در همان منطـــقه،در همان جمعیت و در همان فصل از سال.

اسلاید 5: تعریف واژه هاطغیان (Outbreak):همه گیری محدود بیماری های عفونی حادرا گویند.این واژه به جــــای واژه ی همه گیری بکار برده می شود تا کمتر موجب وحشت شود.

اسلاید 6: تعریف واژه هاخوشه (Cluster):تجمع بیش از حد مورد انتظار بیماری ها یا وقایـع نسبتا ناشـــایع در یک منطقه ی محدود را کلاستر می گویند.این اصطلاح معمولا برای بیماری های غیر عفونی کمتر از 20 مورد بکار برده می شود.مثال:سرطان ها – سقط های خود به خودی خودکشی – ناهنجاری های مادرزادی و...

اسلاید 7: تعریف واژه هاانحراف (Aberration):یعنی تجاوز غیر معنی دار از توزیع نرمال.محاسبه:جهت محاسبه ی انحراف،مـوارد گزارش شده در 4 هفته ی اخیر را با استفاده از تست های آماری با تعداد گزارش شده از بیماری در 5 سال گذشته مقایسه می کنیم.کمتر از 2S

اسلاید 8: اصطلاح مناسب را برای این موارد انتخاب کنید.

اسلاید 9: افزایش موارد بیماری سالـک در استان خوزستان در جریان جنگ تحمیلی عراق با ایران که به علت تغذیه ی جوندگان مخزن بیماری از پس مانده های غذایی رزمندگان در بیابان ها و در نتیجه ،افزایش تراکم پشه ی ناقل بیماری (فلبوتوم) پدید آمده بود.Epidemic

اسلاید 10: بــروز هپــاتیت E در سـال 1370-1369در کرمانشاه که در اثــر آلـودگی رودخانه ی قره سو ایجاد شده بود و موجب ابتلای عده ای از سکنه ی شـهر کــرمانشاه و مرگ عده ای از زنان باردار گردید.Outbreak

اسلاید 11: بروز حصـبه در بین آوارگان عـــراقــی که در سال 1370 ،پس از تهــــاجم ارتش عراق به شمـال آن کشور و پناهــنده شـــدن مـــردم آن منطقه به ایران اتفاق افتاد و در پی آن،حصبه ی مقاوم به کلــرآمفنیکل در تهــــران و چنـــد استان دیگر کشور در سال 1374 شایـع شد.Epidemic

اسلاید 12: بروز هیسـتـری جمـــعی در بین 19 نفــر از دانـش آموزان مدرسه ای در یکی از روستا های اردکــان یزد در جـــریان واکسینـاسیون همـگانی علیه فلج اطفال،در سال 1373کــه طی آن،دانش آموزان به صورت روانی دچار فلج اطفال شدند.Cluster

اسلاید 13: بـروز 16 مورد خـودکشی در بین دانشجویان دریکی ازدانشگاه های خارجی در سال 1978.Cluster

اسلاید 14: بـروز بیــماری سارس یا سنــدرم تنفسی حاد و شدید ناشی از کرونا ویروس ها در چنـد کشور دنیا در سال 2003 میلادی.Pandemic

اسلاید 15: بروز سقـــط ناشی از بروسلوز در بین گــوسفنـــــدان و گـــــوسالــــه هـای استان همدان در سال 1364Epizootic

اسلاید 16: بروز یک مورد بیماری آبله در دنیا.Pandemic

اسلاید 17: ابتلای رانندگانی که از تهران به سیستان و بلــوچستان می روند و مبتلا به مالاریا می شوند.Sporadic

اسلاید 18: بروز 16000 مــورد از بیــمـــاری بروسلوزدر سال 1370 در یکی از استان هــای کشور و بروز همیــــن بیمــاری به تعداد 16087 مورد در سال 1371 که با محاصبات آمـاری اختـلاف بین این دو عــدد معـنی دار نبود.Aberration

اسلاید 19: بروز موارد زیادی از آنفلوآنزای پرندگان در بیـن پرندگــان پـارک پردیس تــهران، در سـال 1385Epornitic

اسلاید 20: بروز یک مورد تب زرد در یک نقطه از کشور.Epidemic

اسلاید 21: زینسر:یک شپش باعث عقب نشینی ناپلئون از مسکو شد.همه گیری تیفوس

اسلاید 22: بررسی همه گیری ها:Outbreak InvestigationCluster Investigation(Small Area Analyses)رایج ترین نوع مطالعه: کوهورت گذشته نگررایج ترین نوع مطالعه: مورد-شاهدی

اسلاید 23: تعیین عوامل مولد همه گیریشناسایی ننبع عفونتشناسایی راه های انتقال و انتشار عفونتتعیین دامنه ی همه گیری کی ؟ کجا ؟ کی ؟ چگونه ؟ارائه ی پیشنهادات برای مبارزه با همه گیری و جلوگیری از بروز مجدد آن.اهداف بررسی همه گیری

اسلاید 24: الگوهای مختلف همه گیری:همه گیری تک منبعیتک منبعی لحظه ایتک منبعی مداومهمه گیری پیشروندههمه گیری آرام یا نوین

اسلاید 25: ویژگی های همه گیری تک منبعی لحظه ای:از یک محل و منبع شروع می شود.موارد بیماری بطور ناگهان و همزمان ایجاد می شوند.تعداد موارد سریعا افزایش و کاهش می یابد.منحنی همه گیری فقط یک موج دارد.طول دوره ی همه گیری به اندازه ی یک دوره ی کمون بیماری است.

اسلاید 26: چند مثال برای همه گیری تک منبعی لحظه ای:مسمومیت های غذایی.ابتلا به بیماری هپاتیت از مصرف یک نوع نوشابه در یک جشن .همه گیری ناشی از عفونت کامپیلوباکتریایی با منشا شیر آلوده در یک مدرسه ی شبانه روزی.فاجعه ی نشت گاز در بوپال هندوستان.

اسلاید 27: ویژگی های همه گیری های تک منبعی مداوم:محدود به یک محل نیست و در محل های مختلف ایجاد می شود.شروع تدریجی دارد و موارد بطور غیر همزمان بروز می کنند.منحنی همه گیری دارای امواج ثانوی نیز هستند.طول مدت همه گیری بیش از یک دوره ی کمون بیماری است و تداوم آن نیز بیشتر است.

اسلاید 28: چند مثال برای همه گیری تک منبعی مداوم:آلودگی آب یک چاه.انتقال بیماری از یک فرد ناقل (مثل سوزاک).واکسن آلوده ای که در سطح کشور توزیع شده.

اسلاید 29: ویژگی های همه گیری پیشرونده (Propagated Epidemic) :این همه گیری غالبا منشا عفونی دارد.در جامعه ای ایجاد می شود که افراد آن جامعه نسبت به بیماری مورد نظر ایمن نیستند.افراد سالم آنقدر مبتلا می شوند که شمار افراد مستعد،خاتمه یافته و آن ها نیز ایمن گردند.دوره ی این همه گیری خیلی طولانی تر از انواع دیگر است.انتقال یا از شخص به شخص یا از ناقلین بند پا و یا به وسیله ی مخازن حیوانی صورت می گیرد.

اسلاید 30: چند مثال برای همه گیری پیشرونده:همه گیری هپاتیت ” آ ”.همه گیری فلج اطفال.همه گیری آنفلوآنزا.

اسلاید 31: لطفـا به منحنی هــایی که به شما ارائه می شود دقت کنید وبااستفاده ازاطلاعاتی که به شما ارایه شد،الــگوی همــه گیری را مشخص کنید.

اسلاید 32: مورد اولیه (Index Case)موارد هپاتیت Aاکتبرنوامبردسامبرتک منبعی لحظه ای51015

اسلاید 33: اسهال آبکیاسهال خونی5101520دسامبر 1989ژانویه 1990موارد اسهالپوسیدگی لوله اصلی آبجوشاندن آبکلرینه کردن آبتک منبعی مداوم

اسلاید 34: آغاز همه گیریاوج همه گیریپایان همه گیریافراد آلوده ای که باعث آلودگی دیگران می شوند.افراد آلوده ای که باعث آلودگی دیگران نمی شوند.جمعیت به آرامی مصون می شوند......

اسلاید 35: آغاز همه گیریاوج همه گیریپایان همه گیریجمعیت به آرامی مصون می شوند......همه گیری پیشرونده

اسلاید 36: چه کسانی همه گیری را شناسایی می کنند.

اسلاید 37: پزشکانمسئولین بهداشتیاپیدمیولوژیست هامربیان مهد کودکهاآموزگارانکارکنان مراکز نگهداری سالمندانرسانه های جمعینشریات محلیآزمایشگاه هامراکز بهداشتی-درمانیسیستم های سوروایلنسبیمارستان هامراکز فوریت های پزشکی

اسلاید 38: چند نمود بروز همه گیری افزایش مــوارد غیبت در مهد کودکها،مدارس و کارخانجات.مشاهده ی بعضی همه گیری ها در حیوانات نظیر:سقط جنین یا خون شاشی در احشام.افـــــزایش مــــوارد ثبــت شــده ی بیــماری دربیمارستان ها،فوریت های پزشکی ،دفاتر آزمایشگاه ها و ...

اسلاید 39: مراحل بررسی یک همه گیری:تیم خودرا برای فعالیت در عرصه آماده کنید.همه گیری را تایید کنید.مورد را تعریف و تشخیص را تایید کنید.داده های مربوط به زمان،مکان و شخص را گرد آوری کنید.افراد در معرض خطر را مشخص کنید.فرضیه های خودرا تنظیم کنید.داده های گردآوری شده را تجزیه و تحلیل کنید.فرضیه هارا بیازمایید.از بررسی یک گزارش تهیه و پیشنهادات خودرا ارائه کنید.جهت بررسی عمیق تر یک مطالعه ی سیستمیک طراحی کنید.

اسلاید 40: آماده سازی تیم:برحسب نوع بیــماری،ممکن است اعـضــــــای تیــــــم را،متخـصــص بالینی،اپیدمیولوژیست،روانشناس،متخصص بهداشت محــیط،حشــره شناس،متخصص آموزش بهداشت آزمایشگاهی و ...تشکیل دهند.توجیه اعضا و تقسیم کار بین آنها.تدارک تجهیزات مورد نیاز.

اسلاید 41: تایید همه گیری:گاهی همــه گیری نیاز به تاییــد ندارد. مثلا،مبتلا شدن تعداد بالایی از افراد یک اردوگاه کوچک به اسهال و استفراغ.گرفتن اطلاعات از مرکز مدیریت بیماری ها و بررسی روند(Trend)بیماری. محاسبه ی آستانه ی همه گیری و نسبت های مورد نیاز با استفاده از تست های آماری.

اسلاید 42: تایید تشخیص:تشخیص بالینیSuspected DiagnosisProbable DiagnosisConfirmed Diagnosisتهیه ی نمونه برای انجام تست های آزمایشگاهی از 15 الی 20 در صد جمعیت مبتلا.

اسلاید 43: گردآوری سر نخ ها:چه کسی؟بررسی ویژگی های دموگرافیک مبتلایان مثل: سن – جنس – وضعیت تاهل – شغل – وضعیت اقتصــادی ،اجتماعـــی – سواد – قــد – وزن – عـــادات شخــصی – سوابق سلامتـــی – نژاد – مذهب – بعد خانوار – کیفیت زندگی – مسافرت – وضعیت تغذیه – ایمنی – و...

اسلاید 44: گردآوری سر نخ ها:کی؟چه سالی،فصلی،ماهی،هفته ای،روزی،و چه ساعتی بیماری شروع شده؟دوره ی کمون بیماری چه مدتی است؟دوره ی بیماری چه مدتی است؟مدت دوره ی واگیری چه قدر است؟زمان مواجهه کی بوده؟منحنی زمانی همه گیری چه الگویی دارد؟

اسلاید 45: گردآوری سر نخ ها:کجا؟کدام کشور – استان – شهر – شهرک و حاشیه ی شهر – روستا – محله – یا ...هوا – آب – فاضلاب – حرارت – رطوبت سموم – غذا – اشعه – و کلا اکولوژی.حشرات – ناقلین – منابع – مخازن – و...در بررسی مکــان،استفــاده از Spot Map (Map Spotting)،یعنی نقطه گذاری روی نقشه نیز مفید است.

اسلاید 46: گردآوری سر نخ ها:چگونه؟راه ورود؟ پوست – مخاط – خون – جفت – رجعت عفونت.راه انتقال و انتشار؟ آب – هوا – شخص به شخص – خون – غذا – خاک – و...ارتباطات؟

اسلاید 47: تکنیک Spot Map چیست؟تکنیکی است که طی آن،ابتـدا به تعــداد مراجعـه کنندگان ،و بر حسب نشانی محــل زندگی آنهـا با یک رنگ خاص،بر روی نقشه نقطـه گذاری می کنند بعـــد از گذشت یک دوره ی کمــون،دوباره موارد را با یک رنگ دیگر بر روی نقشه نقطـه گذاری می نمایند. سپس با توجه به تجمع موارد در دو مــرحله و داده های دیگر،آنچــه را اتفاق افتاده،تحلیل می نمایند.

اسلاید 48: Suspected Diagnosisعلایم بالینی عمـومیکه ممکن است در بسیاری از بیماری هـــا وجــــود داشته باشد مثل: تب - لرز – بـــی اشتهایی – سردرد – بثورات جلـدی و...که بر اساس این علایم فقــط به بیماری مظنون می شویم.

اسلاید 49: Probable Diagnosisوجــود علایـــم بالینی مظنون +تست های آزمایشگاهی غیر اختصاصی تایید کننده +علایم تاییتد کننده ی اپیدمیولوژیک.

اسلاید 50: Confirmed Diagnosisتایید تشخیص ،با جدا سازی عامل مولد بیماری با کشت و پاتولوژی.

اسلاید 51: بررسی مورد با Map Spot:در روستای A،12 نفر (5زن و 7 مرد) مبتلا به اسهال خونی (شیگلوز) شدند.همه ی زنان خانه دار بودند وشغل 3 نفر از مردان بستنی فروش بودو 4 نفر دیگر شغل آزاد داشتند.6نفر از مبتلایان سابقه ی رفتن به استخر ، و همه ی آنان به پارک موجود در منطقه را داشتند.3روز بعد،18 نفر (8 زن و 10 مرد) دیگر به بیماری مبتلا شدندکه اکثرا با هم فامیل بودند و سابقه ی رفتن به استخـر و بعضی از آنها سابقه ی مصرف بستنی را داشتند.با استفاده از تکنیک Spot Map این همه گیری را تحلیل کنید.

اسلاید 52: Spot Map:شیوع بیماری اسهال خونی در روستای Aنقشه ی روستای A..........استخر و نهر آبفضای سبز...................موارد اولیهموارد ثانویه....

اسلاید 53: شناسایی افراد High Risk و At Risk:High Risk :افرادی هستند که،به خاطـر وجـود یک بیماری یا اختلال در معرض ابتلا به بیماری شدید تری قرار دارند. مثل:بیمـــاران قلبی که با افزایش چــــربی خــــون،خطــــر بیمــاری آنها افــــزایش می یابد.At Risk :افرادی هستند که با عامل خطر مواجه شده اند ولی هنوز مبتلا نشده اند.

اسلاید 54: تنظیم فرضیه ها:در تدوین فرضیه ها به دنبال موارد زیر هستیم:عامل اتیولوژیکIndex Caseمنبع و مخزن احتمالیالگو و راه های احتمالی انتقال و انتشارعوامل ویژه ی محیطیدوره ی کمونزمینه های بروز بیماری مدت بیماریایجاد فرضیه اولین قدم در اپیدمیولوژی توصیفی است.

اسلاید 55: تجزیه و تحلیل و آزمون آماری داده ها.بررسی اختلاف معنی دار بین دو یافته با استفـــاده از آزمون هـــای آمــاری.< 0.05

اسلاید 56: تهیه ی گزارش و ارائه ی پیشنهادات:گزارش باید شامل نکات زیر باشد:هرم جمعیتی – وضعیت اقتصادی ،اجتمـــاعی – وضعیت بهداشتی – سیستم های سوروایلنس – همه گیری مشابه قبلی – ویژگی های مورد اول – تعــــریف مورد – روش شنـــــاسی بررسی – ویژگی های پرسشنامه – گـــــــروه پر خطــر – گروه در خطــر – نوع مطالعــه – نمونه ها- فنــون آزمایشگاهی – داده های بالینی – راه های انتقال – منــابع – مخــازن – فــرضیات – تست های آماری – محدودیت های مطالعه – پیشنهادات – و...

اسلاید 57: کنترل همه گیری:درمان مبتلایان و ناقلینگند زدایی محیطشیمیو یا ایمونوپروفیلاکسیاستفاده از قرنطینه یا ایزولاسیون در صورت نیاز آموزش افرادمبتلا، پرخطر و درمعرض خطراز بین بردن عوامل خطر شناسایی شدهکنترل آب،هوا،غذا،و رفتار ویژهواکسیناسیون

اسلاید 58: چه موقع همه گیری را خاتمه یافته تلقی می کنیم؟وقتی دو دوره ی کمون بگذرد و موردی دیگر اتفاق نیفتد.

اسلاید 59: مراحل بررسی یک همه گیری:تیم خودرا برای فعالیت در عرصه آماده کنید.همه گیری را تایید کنید.مورد را تعریف و تشخیص را تایید کنید.داده های مربوط به زمان،مکان و شخص را گرد آوری کنید.افراد در معرض خطر را مشخص کنید.فرضیه های خودرا تنظیم کنید.داده های گردآوری شده را تجزیه و تحلیل کنید.فرضیه هارا بیازمایید.از بررسی یک گزارش تهیه و پیشنهادات خودرا ارائه کنید.جهت بررسی عمیق تر یک مطالعه ی سیستمیک طراحی کنید.

اسلاید 60: Case Investigation:شما رئیس مرکز بهــداشت شهرستانAهستید. در یکی از روزهای ســرد زمستان به شما خبــــر می دهند که 76 نفر از سربازان یک پادگان نظامی دچار تب – لرز – تورم شــــدید توام با سرخی سر و صورت شده اند.در یک بررسی اجمالی در می یابید که سربازان به احتمال قــوی مبتلا به باد سرخ شده اند. باید هـــر چه زودتر،برای بررسی همه گیری و کنترل آن اقدام کنید.در کمیته ی بررسی اپیدمی از چه افرادی ،با چه توانایی هایی استفاده می کنید؟متخصص بیماری های عفونی – بهداشت محیط – آزمایشگاه – اپیدمیولوژیست – رئیس مرکز بهداشت.

اسلاید 61: همه گیری را چگونه تایید می کنید؟مبتلا شدن ناگهانی ده ها نفر از افراد با بنیـه سالم،به یک بیماری حاد عفونی،نیاز به تایید همه گیری با محاصبات آماری ندارد.

اسلاید 62: تشخیص را چگونه تایید می کنید؟از تعداد 15 نفر برای تست های آزمایشگاهی نمونه می گیریم.نمونه ی ترشحات را برای کشت و تایپینگ به آزمایشگاه می فــرستیم و منتظـــر جواب آزمایشات نمــی شویم و کار هـــای مربوط به کنترل عفونت را ادامه می دهیم..افراد مبتلا به تب – لرز – ورم سر و صورت – سرخی – و ترشحات زخم یا زخم های ریز را به عنوان Suspected Diagnosisمورد بررسی قرار می دهیم.

اسلاید 63: در بررسی های بهداشت محیــطی کدام نقاط ،وسایل یا رفتاررا مورد بررسی قــــرار می دهیـد و به چه نکات ویژه ای توجـــه می نمایید؟نقاط: خوابگاه – سرویس های بهداشتی – آرایشگاه.وسایل: وسایل خواب – وسایل شخصی – و وسایل مشترک.نکات ویژه: حشرات ناقل – مصونیت افراد – ووضعیت بهداشت فردی مبتلایان.

اسلاید 64: پس از بررسی محیط،اطلاعات زیر را به دست می آورید:در یک سالن بزرگ،با تخت های 3 نفره حدود 600 نفر سرباز اسکان داده شده اند.وضعیت ملحفه ها در بعضی موارد ،غیر بهداشتی است.سرویس های بهداشتی تمیز نیستند.در آرایشگاه،با دو دستگاه سر تراش موهای سربازان را می تراشند.برای ضد عفونی دستگاه های سرتراش از ساولن استفاده می شود.سربازان از وسایل شخصی خود استفاده می کنند.با توجه به هوای سرد،حشره ی ناقلی یافت نشد.هیچیک از کادر قدیمی مبتلا نشده اند.وضعیت بهداشت فردی اکثر مبتلایان خوب است.به نظر شما منبع عفونت چیست؟؟

اسلاید 65: ماشین سرتراش آلوده.

اسلاید 66: به نظر شما ،با توجه به دوره ی کمون 3 روزه ی بیماری،افراد At Risk چه کسانی هستند؟افرادی هستند که سر آن ها با ماشین سر تراش های آلوده تراشیده شده ولی هنوز حال آنها خوب است.

اسلاید 67: پیشنهادات شما برای کنترل این همه گیری چیست؟

اسلاید 68: آرام کردن سربازان تهییج شده.درمان فوری مبتلایان.شیمیوپروفیلاکسی افراد At Risk .پاک سازی آرایشگاه.آموزش کادر به ویژه کادر آرایشگاه.تمیز کردن آسایشگاه و وسایل خواب سربازان.تدوین مقررات بهداشتی برای کل پادگان،به ویژه،آرایشگاه.کنترل بهداشت فردی در سربازان.

اسلاید 69: چه موقع اپیـدمی این را کنترل شده تلقی میکنید؟6 روز بعد از انجام اقدامات کنترلی.

اسلاید 70: با سپاسدکتر سید منصور رضوی