برنامه ریزی منطقه ای برای مدیران

برنامه ریزی منطقه ای برای مدیران

اسلاید 1: برنامه ریزی منطقه ای برای مدیراناستاد :آقای دکتر علی نوری کرمانیارائه کنندگان :داریوش زرین پور – سید مرتضی میرپور – رضا نثاری دانشجویان مدیریت شهریتاریخ ارائه : 1390/02/21

اسلاید 2: تعریف انواع برنامه ریزی و برنامه ریزی منطقه ای

اسلاید 3: تعریف انواع برنامه ریزی و برنامه ریزی منطقه ایبرنامه1انواع برنامه2برنامه ریزی3شقوق برنامه ریزی4انواع برنامه ریزی5دیدگاه های مختلف در باره منطقه7برنامه ریزی فضایی یا آمایشی6برنامه ریزی منطقه ای9انواع مناطق برای برنامه ریزی8ضمائم

اسلاید 4: برنامه-1* هر فرآیند که دارای سلسله مراتب در یک ارگانیسم که بتواند نظم و ترادف اجرایی را کنترل کند برنامه نام می گیرد ( میلر )* نمایش منظم و بارعایت سلسله مراتب فعالیت های مربوط به هم و مربوط به یک رشته تصمیمات منظم و مرتبط برحسب دوره های زمانی.* برنامه گاهنامه تصمیمات منظم بر اساس سلسله مراتب عملیات است .

اسلاید 5: انواع برنامه-22-1- برنامه جامع (Plan) : برنامه جامع بخش یا برنامه جامع توسعه اقتصادی – اجتماعی شامل هدف ها ، سیاست ها و برنامه های اجرایی مختلف و برآورد های مالی و نیروی انسانی و غیره می باشد .2-2- برنامه اجرایی (Program) : مجموعه ای از عملیات و خدمات مختلف در ارتباط با یکدیگر برای تحقق هدف های مشخص برنامه ( بخش ) می باشد . هر برنامه اجرایی متشکل از طرح های متعدد است . برنامه اجرایی معمولا در چارچوب برنامه بلند مدت و برای برنامه های میان مدت تنظیم می گردد و غالبا از لحاظ زمان پیش بینی 5 ساله می باشد . هر برنامه اجرایی حاوی هدفها و سیاست ها و خط مشی های اجرایی و طرح های مشخص برای انجام عملیات است

اسلاید 6: 2-3- هدف برنامه : مقاصد کلی برنامه را اصطلاحا اهداف کیفی یا کلی (Goals) می گویند . هر هدف کلی به هدف های جزئی تر تقسیم می گردد که به آنها به ترتیب :سلسه مراتب هدف های کمی (objectives) .هدفهای عملیاتی (Targets) .می گویند . به طور کلی مجموعه مقاصد و منظور هایی که در جریان برنامه ریزی پیش بینی می گردد و عملیات اجرایی برنامه برای نیل به آن مقاصد می باشد ، اهداف برنامه نامیده می شوند . جنبه های قابل اندازه گیری آنها را اهداف کمی و جنبه هایی را که موجبات تغییر کیفیت ها می شوند ، هدف های کیفی می گویند .

اسلاید 7: 2-4- اهداف زمانی برنامه : برنامه بلند مدت ، عبارت از مجموعه برنامه ها و طرح ها در مورد روند تغییرات و تحولات پدیده های اقتصادی و اجتماعی بر پایه فروضی پیش بینی شده است . هر برنامه بلند مدت 20-15 ساله طرح ریزی می گردد .برنامه میان مدت ، عبارت از مجموعه برنامه ها و طرح هایی است که برای مدت مشخصی 7-5 ساله طرح ریزی می گردد . ” برنامه های عمرانی و توسعه معمولا 5 ساله می باشند ” .برنامه های کوتاه مدت عبارت از مجموعه برنامه ها ، طرح ها و فعالیتهایی است که باید در طول 1 سال اجرا گردد . طول این برنامه در مواردی از 6 ماه تا 3 سال متغییر است

اسلاید 8: 2-5- برنامه اقتصادی : سند نوشته شده ای حاوی تصمیمات سیاسی دولت در زمینه چگونگی تخصیص منابع بین فعالیت های مختلف ، برای نیل به نرخ رشد اقتصادی تعیین شده ، طی دوره ای مشخص است . 2-6- برنامه توسعه : سندی است که از طرف یک موسسه برنامه ریزی دولتی منتشر می شود و حاوی اطلاعات از وضع جاری اقتصاد ملی ، هزینه های پیشنهادی بخش عمومی ، توسعه های محتمل در بخش خصوصی ، پیش بینی کلان اقتصادی و بازنگری سیاست های دولتی است .

اسلاید 9: برنامه ریزی-33-1 تعریف :* برنامه ریزی عبارت است از پویش هدایت عقلایی ساز و کار تصمیم گیری در امور توسعه اقتصادی – اجتماعی در ابعاد زمانی بلند مدت ، میان مدت و کوتاه مدت به منظور بهره برداری منطقی و هماهنگ از امکانات و منابع برای تامین نیازمندی های عمومی و اساسی جامعه است .* برنامه ریزی عبارت از یک فرآیند آگاهانه است که به منظور دستیابی به اهداف معین و مشخص ، انجام یک سلسله اقدامات و فعالیت های مرتبط به یکدیگر را در آینده پیش بینی می کند . در این تعریف چند مفهوم مهم گنجانده شده است .

اسلاید 10: * برنامه ریزی یک جریان مستمر است نه یک عمل مقطعی یا یک روند تدوین شده . برنامه ریزی یک امر مستمر از مجموعه ای از فعل و انفعالات پیچیده در زمینه جمع آوری ، انتخاب ، بررسی و قضاوت ، تعیین اولویت ها و ابتکار شیوه هایی است که دستیابی به اهداف مورد نظر را میسر می سازد .* برنامه ریزی یک امر آگاهانه و دارای عزم و قصد است . هر چند که تصادف ، شانس و احتمالات ممکن است توسط برنامه ریزی در نظر گرفته شود اما جریان برنامه ریزی انتخاب منطقی مراحل و شقوق مختلف کار و سیاست های اقتصادی گوناگون به منظور تحقق اهداف تعیین شده می باشد .

اسلاید 11: * برنامه ریزی یک سلسله فعالیت ها و اقدامات است که بایستی در آینده صورت پذیرد . این سلسله فعالیت ها بایستی از یک طرف با یکدیگر هماهنگ باشند و از طرف دیگر متناسب با اهداف برنامه تنظیم شده باشند .* برنامه ریزی اهدافی را دنبال می کند که سلسله فعالیت های آینده متناسب با این اهداف تعیین می گردند .بطور کلی و از دیدگاه دیگر می توان اینگونه عنوان نمود که برنامه ریزی بسته به رویکرد و دیدگاهی که نسبت به آن وجود دارد بر اساس سئولات زیر بوجود می آید :

اسلاید 12: 1- برنامه ریزی در جواب به سئوال ” چه کسی برنامه ریزی می کند ؟ با چه کسانی و برای چه کسانی ؟ ” فرآیندی برای توسعه سازمان یافته است . برنامه ریزی نیاز به ارگان و سازمان های ویژه ای دارد که متخصص در برنامه ریزی و طراحی باشند . چهار نوع از این سازمان ها بشرح زیر هستند :سازمان برنامه ریزی ( انواع کمیسیون ها ، انستیتو ها ، دفاتر ، شرکت های مشاور و برنامه ریزی ).سازمان تصویب کننده ( پارلمان ، دولت ، دفاتر و مدیریتهای مختلف مربوطه ) .سازمان اجرا کننده برنامه ها ( وزارتخانه ها ، تعاونیها ، کارگران و شاغلان سازمان های تولیدی ).سازمان نظارت بر اجرای برنامه ها (وزارت خانه های مربوطه ، بانک ها ، ادارات آمار و ... )

اسلاید 13: 2- در جواب به سئوال ” چه میزان و از چه چیز ؟ ” برنامه ریزی باید کمی باشد . بدون کمیت یابی نیاز ها و منابع ، برنامه قادر به رفع کمبودها و نیاز های خود نخواهد بود، یک جنبه کیفی نیز به برنامه خواهد داد .3- در جواب به سئوال ” چه وقت و احتمالا چه مقدار ؟ ” برنامه ریزی بر پایه پیش بینی استوار است .برنامه ریزی یک فعالیت زمانبندی شده است . ابعاد زمانی برنامه ریزی نشان می دهد که برنامه ریزی چه وقت شروع شده و چه وقت به اجرا در امده است و چگونه در خلال گذشت زمان تغییر می یابد .

اسلاید 14: 4- در جواب به سئوال ” هزینه یک فعالیت برنامه ریزی چه میزان است ؟ ” یا در جواب به سئوال ” در مقابل چه میزان هزینه ، یک برنامه صورت می گیرد ؟ ” برنامه ریزی یک روند عقلایی ( Rational ) است .5- در جواب ” چه باید کرد ؟ ” برنامه ریزی کاربری قوانین علوم مختلف را میسر می سازد . برنامه ریزی ، یک روش تجربی یا اختیاری سنتی ندارد ، بلکه دارای روش عقلایی و علمی است .6- در جواب به سئوال ” فعالیت برنامه ریزی در کجا اجرا خواهد شد ؟ ” برنامه ریزی فعالیتی است بر روی یک منطقه اعمال می شود ، آن منطقه می تواند همگن یا نا همگن باشد .

اسلاید 15: بطورکلی :برنامه ریزی برای نیل به محصولات برنامه باید با ابزارهایی مشخص و مفید اجرا گردد . همچنین تکنیک ها و روش شناسی اجرای برنامه نیز باید مشخص باشد - برنامه ریزی فعالیت ها را به سوی دستیابی کامل به اهداف رهنمون می گردد و این با ایجاد تعادل بین نیازهای برنامه ریزی و منابع آن به دست می آید .برنامه ریزی فرآیند تفکر انسان و عمل بر اساس آن تفکر برای آینده است . یک فعالیت کلی ، اهداف مشخص و به هم مرتبطی را برای توسعه متعادل و هماهنگ ارائه می نماید .برنامه ریزی فرآیندی برای تغییر هدفمند و نیز یک واکنش منظم و باقاعده است که برای حل مسائل موجود در یک نظام اجتماعی و دستیابی به یک سری اهداف به منظور ایجاد دگرگونی و بهسازی آینده آن سیستم استفاده می شود .

اسلاید 16: وقتی صحبت از برنامه ریزی در میان باشد چهار عنصر اساسی :1- پیش بینی .2- روند گذشته .3- امکانات کنونی .4- احتمالات آینده .از اجزای آن بشمار می روند .حال با در نظر گرفتن این چهار عنصر می توان این چنین عنوان نمود که :

اسلاید 17: << برنامه ریزی عبارت است از فرآیند پیش بینی انجام فعالیت هایی در آینده مشخص بر اساس پدیده های گذشته ( رویداد ها و روند ها ) با در نظر گرفتن حال و احتمالات آینده به منظور تحقق هدف های معین .>>

اسلاید 18: با توجه به تعاریف مختلف که برای برنامه ریزی ارائه شده می توان استنباط کرد برنامه ریزی دارای مشخصه های زیر است :نظام نوینی برای حرکت آتی جامعه و فعالیت های اقتصادی اجتماعی آن پیشنهاد می نماید . این نظم بایستی نقش جهت دهنده در اقتصاد ملی و جامعه داشته باشد . در تدوین این نظام نوین اهداف و سیاست ها نقش اساسی بازی می کنند و می توان گفت به عنوان چار چوب حرکت برنامه ریزی مورد استفاده قرار می گیرند . شامل یک رشته عملیات متوالی و متوازن و حرکتی مستمر و پویاست که در طول زمان لازم است بهنگام گردد . برخورد علمی با آن مستلزم روشن بودن یک سلسله مسائل زیر بنایی اقتصادی – اجتماعی نظیر نظام مالکیت ، نظام بانکی و تجارت خارجی و غیره می باشد .نظام اداری که بخش اعظمی از اجرای برنامه ها را به عهده دارد ، خود بایستی به نحوی متحول شود تا در برخورد با برنامه ها دچار ناتوانی و کاستی نباشد و بتواند در به ثمر رساندن برنامه ها نقش فعال خود را ایفا نماید

اسلاید 19: برنامه ریزی کاربرد روش علمی در تعیین سیاست ها است . ” فالودی ”- برنامه ریزی فعالیتی است که در آن تولید کنندگان کشور با در نظر گرفتن قانون های عینی اقتصاد و نیز مشخصات توسعه اجتماعی ، هدف های هماهنگ در تولید و مصرف را تعیین می کنند . ” شارل بتلهایم“

اسلاید 20: 3-2- برنامه پذیری اقتصاد :میزان وابستگی توسعه اقتصادی به فرآیند برنامه ریزی را برنامه پذیری یک اقتصاد می دانند .برنامه پذیری درجه ای است که یک روند اقتصادی به شکلی هدفمند ، مناسب برای برنامه ریزی و به آن نیازمند باشد . درجه برنامه پذیری نقاط بالایی و پایینی دستیابی به اهداف برنامه را معین می کند :نقطه حد بالای برنامه پذیری جایی است که اجرای برنامه از نظر اقتصادی مفید است اما از لحاظ تکنیکی عملی نیست ، به عبارت دیگر ابزار مناسب اجرا وجود ندارد .نقطه حد پایین برنامه ریزی ، نقطه ای است که برنامه ریزی از نظر فنی ، عملی است ، اما از نظر اقتصادی به صرفه نیست .نقطه حد بهینه برنامه پذیری منطقه ای است که در آن برنامه پذیری هم از لحاظ اقتصادی به صرفه است و هم از نظر فنی ، عملی می باشد .

اسلاید 21: 3-3- مراحل مختلف فرآیند برنامه ریزی : برنامه ریزی به صورت کلی دارای مراحل زیر است ؛ شناخت ساخت موجود یک مساله .تجزیه و تحلیل وضعیت در رابطه با سیستم های همجوار و خرده سیستم های مسئله .تصمیم گیری برای انتخاب راه حل و آماده سازی گزینه های مختلف .انتخاب یک راه حل و اعمال آن برای حل مساله .روند تطبیق محصولات برنامه با وضعیت جدید سیستم در جریان اجرای برنامه .

اسلاید 22: 3-4- متغیرهای برنامه ریزی : تئوری برنامه ریزی دارای چهار متغیــــر است : روش های برنامه ریزی .محیط اجتماعی .نظام برنامه ریزی .برنامه ریز .در این میان ارتباط تنگاتنگ بین دو متغیر اول بسیار مهم است زیرا برنامه ریزی می کوشد روشهای خود را بر حسب شرایط محیط اجتماعی خود انتخاب کند و آنرا بر اساس شرایط و مناسبات موجود اجتماعی تغییر دهد و آنگاه نظام برنامه ریزی است که باید ساخت خود را بر اساس روش های برنامه ریزی و چگونگی محیط اجتماعی حاکم بر جامعه تشکیل دهد .نظام برنامه ریزی مناسب در جامعه با به کار گرفتن روشهای مناسب ، محیط اجتماعی ( جامعه ) را بر حسب طبیعت و خصوصیات اجتماعی خود تغییر می دهد .

اسلاید 23: نکته مهم :یک برنامه ریز ، گذشته از تخصص و علاقه باید درست سازماندهی شود و امور وظایف محوله خود را بر اساس سازمانی درست و حساب شده انجام دهد .

اسلاید 24: شقوق برنامه ریزی(رویه ها)-44-1 – برنامه ریزی اصلاحی ( Allocative ) :برای تخصیص منابع و ایجاد طرح و برنامه برای نوسازی و بهسازی فعالیت و منابع موجود اعمال می گردد .4-2 – برنامه ریزی ابداعی ( Innovative ) :برای به وجود آوردن پدیده ها و تغییرات نوین در نظام می باشد .

اسلاید 25: برنامه ریزی دارای انواع مختلف است که 9 مورد مهم آن در ادامه آورده شده :5-1- برنامه ریزی ملی : حاوی راهبردهای تحقق رفاه مادی کشور در کوتاه ، میان و بلند مدت است . این گونه برنامه ریزی بیشتر بر اعمال سیاست های رشد ملی بدون تعهد به رعایت ویژگی ها و نیازهای منطقه ای در کشور ، تاکید دارد . آنچه که در این گونه برنامه ریزی ها اولویت را مشخص می کند ، سیاست و مصالح حکومت مرکزی است نه نیازمندی های نواحی مختلف کشور .5-2- برنامه ریزی کلان : فرآیند مطالعه و پیش بینی و تخصیص عوامل اساسی اقتصاد ملی کشور ، به عبارت دیگر با کوشش هایی که در زمینه برآورد عوامل کلان اقتصادی نظیر تولید ملی ، درآمد ملی ، صادرات و واردات ، اشتغال و غیره ... و تعیین سهم بخش های مختلف اقتصادی ، اجتماعی ، فرهنگی ، دفاعی و ... به منظور نیل به هدف های تعیین شده اجتماع صورت می گیرد ، برنامه ریزی کلان نامیده می شود .انواع برنامه ریزی-5

اسلاید 26: 5-3- برنامه ریزی اقتصادی : فرآیندی است در زمینه هدایت و جهت گیری و ایجاد هماهنگی در فعالیت های بخش های تولیدی و زیر بنایی . قلمروی برنامه ریزی اقتصادی بیشتر مسائل مادی و اقتصادی جامعه است . بخش عمده برنامه ریزی اقتصادی عبارتند از : کشاورزی ، آب ، صنعت ، معدن ، انرژی ، ارتباطات ، مخابرات ، امور زیر بنایی و نظایر اینها .5-4- برنامه ریزی اجتماعی : عبارت از فرآیند هدایت و جهت گیری و ایجاد هماهنگی در برنامه هایی است که از جنبه رشد و تعالی انسانی دارد یا موجبات بهزیستی انسان را فراهم می آورد . از لحاظ فرهنگِ برنامه ریزی ، امروز بخش هایی نظیر فرهنگ ، هنر آموزش و پرورش ، بهداشت ، تامین اجتماعی ، مسکن و تفریحات و اوقات فراغت و ... را قلمروی مسائل اجتماعی می دانند و در نتیجه برنامه ریزی در این حیطه را برنامه ریزی اجتماعی می نامند .

اسلاید 27: 5-5- برنامه ریزی بخشی ( میکرو) : عبارتست از فرآیند تصمیم گیری و پیش بینی فعالیت های هماهنگی شده یک بخش اقتصادی یا اجتماعی یا زیر بنایی در قالب راهبردهای توسعه ملی و هدف های پیش بینی شده . به عبارت دیگر فرآیند تنظیم روند تغییرات حال و آینده یک بخش معین اقتصادی و اجتماعی در چارچوب هدف های ملی است .5-6- برنامه ریزی میان بخشی (تلفیقی) : فرآیندی است در برنامه ریزی که به منظور هماهنگ کردن تصمیم گیری ها و پیش بینی عوامل مشترک ذی ربط بین برنامه های بخشی یا منطقه ای به وجود می آید . تعیین و حفظ منطقی این ارتباط زمینه برنامه ریزی میان بخشی را تشکیل می دهد .

اسلاید 28: 5-7- برنامه ریزی از پایین به بالا (غیر متمرکز) : فرآیندی است در جهت مشارکت عمومی مردم در امر برنامه ریزی و شناسایی امکانات و نیاز های جامعه به مدد نهاد های موجود و گزارش امکانات و نیازها و برنامه ها به سطوح بالای برنامه ریزی برای هماهنگی و تلفیق در تهیه برنامه ملی . برنامه ریزی منطقه ای را نیز اصطلاحاً برنامه ریزی از پایین به بالا می گویند . 5-8- برنامه ریزی از بالا به پایین (متمرکز) : روشی است که در آن شناسایی امکانات و منابع ملی در سطوح بالای برنامه ریزی بر اساس اطلاعات تهیه شده در سطوح پایین تر صورت می گیرد ، و تخصیص آن منابع به موارد کلان توسط تصمیم گیرندگان سیاسی مملکت و مسئولان برنامه ریزی مرکزی انجام می پذیرد و برای سایر مراحل به واحد های پایین تر برنامه ریزی ارجاع می شود .

اسلاید 29: 5-9- برنامه ریزی جامع : در بر گیرنده کلیه ابعاد اقتصادی و اجتماعی زندگی انسانی می باشد ؛ یعنی خود انسان و هر آنچه که با او ارتباط دارد ، چه مادی و چه معنوی ، یک برنامه ریزی بلند مدت یا میان مدت است و می تواند به صورت متمرکز یا غیر متمرکز عمل شود . برنامه ریزی جامع دارای سه بعد است :برنامه ریزی اقتصادی .برنامه ریزی اجتماعی .برنامه ریزی فضایی یا آمایشی .برنامه ریزی فضایی به سازماندهی مطلوب فعالیت های مختلف اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی مورد نیاز توسعه در فضای سرزمین می پردازد و نهایتاً به تخصیص بهینه فضا بین فعالیتهای مختلف برای قابلیت های مناطق مختلف کشور در دوره زمانی معین منتهی می گردد .

اسلاید 30: برنامه ریزی فضایی یا آمایشی-6این نوع برنامه ریزی عمده شناخت منابع سرزمین و چگونگی بهره برداری از این منابع را همراه با پیش بینی وضعیت آینده استقرار مطلوب انسان ها و فعالیت های او به منظور تامین رشد معقول اقتصادی مد نظر خواهد داشت.هدف برنامه ریزی فضایی از اهداف برنامه ریزی منطقه ای جدا نیست و می تواند دور نمای کاملی از سازمان موجود فعالیت ها ، قطب ها ، محور های توسعه ، چگونگی استقرار جمعیت ، نحوه ارتباط نقاط شهری و روستایی و ... را ارائه نماید .فضا ظرف مشترک طبیعت ، انسان و فعالیت های اوست و برنامه ریزی فضایی سعی دارد تا با تجزیه و تحلیل و ارزیابی کارآیی فضاها در ارتباط با یکدیگر به کشف پیوستگی ها و وابستگی های فضایی پرداخته و از میان ساختار فضایی آینده را متناسب با نیاز های اقتصاد ملی و منطقه ای برای رسیدن به اهداف توسعه مشخص سازد .

اسلاید 31: 6-1-آمایش سرزمین :عبارت است از روشن نمودن برنامه فضایی توسعه که در تطبیق با راهبردهای توسعه به سازماندهی متعادل فضای توسعه می پردازد . مطالعات آمایش سرزمین بیشتر جنبه کیفی و ارشادی دارد ، در حالی که برنامه ریزی اقتصادی و اجتماعی بیشتر جنبه کمی و اجرایی برخوردار است . برنامه ریزی اقتصادی – اجتماعی برای تجلی در فضا به آمایش سرزمین روی می آورد و آمایش سرزمین با آرایش فضا و تبیین سیمای توسعه در دراز مدت زیمنه ساز برنامه ریزی های بخشی می گردد .

اسلاید 32: 6-2-برنامه آمایش سرزمین:تنظیم رابطه بین انسان ، فضا و فعالیتهای انسان در فضا، به منظور بهره برداری منطقی از جمیع امکانات برای بهبود وضعیت مادی و معنوی اجتماع ، بر اساس ارزشهای اعتقادی ، سوابق فرهنگی و با ابزار علم و تجربه در طول زمان است . نتیجه مطالعات و برنامه ریزی آمایش سرزمین ، طرح آمایش سرزمین است .طرح آمایش سرزمین ، طرحی است که در چارچوب اهداف و سیاستهای کلی توسعه ، سازماندهی فضای توسعه را پایه گذاری می نماید . نظر به این که آمایش سرزمین عموماً جنبه فضایی و مکانی فعالیت های اقتصادی و اجتماعی را مورد بررسی قرار می دهد با برنامه ریزی فضایی رابطه ای نزدیک دارد و در اکثر موارد با آن منطبق و یکسان است و به عبارت دیگر برنامه ریزی فضایی عمده مرحله برنامه ریزی آمایش سرزمین است .در برنامه ریزی فضایی فعالیت های مختلف اقتصادی اجتماعی در فضا با هدف حصول بالاترین کارآیی مطرح می شود در حالی که در آمایشی سازماندهی فعالیتها مختلف به منظور نیل به بهینه نمودن روابط انسان ، فضا و فعالیتها است .

اسلاید 33: 6-3- منطقه :اگر تجسم فضایی یا عینی قلمروی برنامه ریزی کاری راحت باشد بدون تردید تصور قلمروی برنامه ریزی منطقه ای به دلیل ابهاماتی که در تعریف منطقه و تعیین مرزهای آن هست ، سهل و ممتنع خواهد بود .سهل به اعتبار اینکه منطقه در هر قالب و شکلی که تصور شود ، یک نسج درون مرزی می باشد و فقط کافی است بر مبنای هدف برنامه رشد اقتصادی ، چارچوبی از منطقه بدست آوریم تا تجسم اقلیم مورد نظر را برایمان ساده نماید . و ممتنع به اعتبار اینکه تقسیمات اداری و سیاسی کشور و قوانین حاکم بر آن هرگون آزادی عمل در حدود جغرافیایی و قلمروی فعالیت های یکپارچه عمرانی منطقه را از ما سلب می نماید .از این رو اساساً منطقه تعریف مشخص و معینی ندارد . در برنامه ریزی توسعه اقتصادی به تبع ابعادی که به برنامه ریزی داده شده است مفاهیمی از منطقه که در ادامه آورده خواهد شد استنباط می گردند. .

اسلاید 34: به سازماندهی مطلوب فعالیتهای مختلف اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی مورد نیاز توسعه در فضای سرزمین می پردازد و نهایتاً به تخصیص بهینه فضا بین فعالیتهای مختلف جهت تعیین قابلیتهای مناطق مختلف کشور در دوره زمانی معین منتهی می گردد ، این نوع برنامه ریزی عمده شناخت منابع سرزمین و چگونگی بهره برداری از این منابع را همراه با پیش بینی وضعیت آینده استقرار مطلوب انسان ها و فعالیت های آنها به منظور تامین رشد معقول اقتصادی را مد نظر خواهد داشت .

اسلاید 35: ترکیبی از قسمتهای متجانس از لحاظ اجتماعی ، اقتصادی و طبیعی چند استان همجوار .بخشی از یک استان با ویژگی های معین و مشخص اجتماعی اقتصادی و طبیعی .قلمروی استان علی رغم نا هماهنگی های طبیعی ، اقتصادی و اجتماعی . با توجه به ایده فوق می توان گفت بر مبنای عامل فضا ، منطقه یک واحد جغرافیایی با مساحت ، حدود مرزهای مشخص می باشد این واحد ممکن است شامل تعدادی روستا یا چندین کشور باشد . در نتیجه منطقه را می توان یک سازمان مکانی یا مساحتی با ابعاد مختلف فرض کرد .منطقه محدوده ای از سرزمین است که به دلیل شرایط طبیعی و مقتضیات اقتصادی – اجتماعی و فرهنگی و فضایی ، کمابیش همگونی داشته و متمایز از محدوده های دیگر است یا دارای خصیصه ها و عملکردهای نسبتاً همسانی است .همچنین می توان منطقه را به مثابه یک جامعه در نظر گرفت که در آن فعالیتهای اقتصادی جریان دارد ، و نیز فعالیت های اجتماعی و سیاسی در آن صورت می پذیرد و به علاوه قطب های اقتصادی توسعه و نظامی از شهرهای در سطوح مختلف در آن وجود دارد .منطقه فضایی بزرگتر از یک ناحیه شهری و کوچکتر از یک فضای ملی است ( در چهارچوب مرزهای ملی )

اسلاید 36: دیدگاه های مختلف در باره منطقه-7جورگ : هر بخشی از سطح زمین که شرایط فیزیکی متجانس داشته باشد از نظر جغرافیایی یک منطقه به شمار می آید .هربرتسون : منطقه مجتمعی از زمین ، آب ، هوا ، گیاه ، حیوان و انسان است که در آن همچنان که بخش مشخصی از زمین را تشکیل می دهند ، ارتباط مکانی و فضایی نیز با یکدیگر دارند .آلبرت واترسون : منطقه قلمروی است با مسائل اجتماعی و اقتصادی مشترک که این مسائل به وسیله طبیعت یا سایر شرایط القا شده است .غلامرضا سعیدی : منطقه بخشی از کشور است که حدود جغرافیایی و اداری مشخص و معینی ندارد و بیشتر می توان آن را نوعی تقسیم بندی موضوعی ، از نظر مطالعات اقتصادی – اجتماعی دانست .آرنوویچی : منطقه یک یا چند فضای جغرافیایی است که تمدن یک ملت در یک استاندارد ویژه برای نیل به خواسته هایش از طریق منابع مادی بدان نیازمند است .

اسلاید 37: بوتکین : منطقه در اصطلاح جغرافی دان نوعی از محیط است که در آن عوامل جغرافیایی در رابطه ای قطعی و مستمر با یکدیگر نظم و ترتیب یافته اند .بومن : ما به انسان واقعی و مکان های واقعی از طریق دسته بندی آنها بر حسب شباهت وظیفه و کار یا محل شان کلیت می بخشیم . هرگاه به گروه ها می اندیشیم باید بی درنگ روابط بین گروه ها را نیز به یاد آوریم . هر گروه مانند هر یک از اعضایش با شرایط محدود و خارجی رو به روست . این شرایط در سراسر یک ناحیه یا یک منطه گسترده می باشند .استانبیری : منطقه سرزمین است با وسعت نامحدود که با تعاریف و طبقه بندی ، نمی توان حدود و مرزهای آن را دقیقاً ترسیم نمود یا به ماهیت ذاتی آن پی برد . فعالیت انسان به یک ناخیه منحصر نمی شود و در نتیجه یک منطقه نمی تواند به طور کامل بسته و متکی به خود باشد .ام.اچ.گوپال : منطقه از نظر عملیاتی راحت ترین و از لحاظ اقتصادی با صرفه ترین واحد مکانی ، بخشی یا زمانی برای تخصیص منابع است که در آن هدف برنامه ریزی صرفاً به منزله رشد اقتصادی و رفاه می باشد .

اسلاید 38: مارشال ای . دیماک : منطقه بندی ، اجتماعی از عوامل محیطی ، اقتصادی ، اجتماعی و مسکونی در وسعتی است مجزا از کل سرزمین که در آن آگاهی آشکار نسبت به نیاز برنامه ریزی مستقل و تجلی وبژگی های فرهنگی و میل به داشتن استقلال اداری وجود داشته و در نظریه شناخته شده باشد و در عمل به اجرا در آید .جان ارچارد : مناسب ترین منطقه بندی برای برنامه ریزی اجتماعی – اقتصادی باید دارای فضایی به عنوان یک کانون متحد سازنده باشد که کلیه سرزمین های تابع را پوشش دهد و عدم تجانس و تضاد و تنوع اجزاء نظام منطقه ای در آن چندان چشمگیر نباشد .

اسلاید 39: 8-1 - برنامه ریزی منطقه ای به انواع زیر تقسیم شود :منطقه جغرافیایی: عبارت است از یک فضای جغرافیایی است که در درجه اول از لحاظ خصوصیات اقلیمی و اکولوژیک و محیطی همگن و یا دارای مشخصات یکسانی باشد .منطقه توسعه : عبارت از فضا و محیطی است که از لحاظ امکانات و منابع توسعه یکسان و همگن و از نظر خصوصیات اقتصادی و اجتماعی فضایی همسان برای برنامه ریزی توسعه باشد .منطقه اداری : عبارت از یک فضای جغرافیایی است که بر اساس ضوابط و معیارهای سیاسی و اداری به صورت مصنوع تقسیم بندی شده باشد ، نظیر مرزبندی استان های کشور از لحاظ مقیاس برنامه ریزی ، مناطق به انواع تقسیم می شوند :- منطقه کلان : عبارت از مجموع فضاهای جغرافیایی است که دارای وجه تشابه زیاد می باشند و بخشی از فضای ملی کشور را تشکیل می دهند مثلا تعدادی از استان ها یا یک استان .- منطقه میانه : از لحاظ مقیاس کوچکتر از کلان و بزرگتر از منطقه خرد است مثلا منطقه شهری ( متروپول )یا یک استان ، یا چند شهرستان .انواع برنامه ریزی منطقه ای-8

اسلاید 40: - منطقه خرد : عبارت از مکان همگن ، با عملکرد اقتصادی مشخص در قالب یک منطقه است که در آن برنامه ریزی ناحیه ای انجام می گیرد مثلا شهرستان .- منطقه محلی : که سطح آن از منطقه خرد کوچکتر است و در برنامه ریزی محلی انجام می شود مثل یک شهر کوچک یا گروهی از روستاها .هر یک از انواع فوق از لحاظ محتوی یک کیفیت از کیفیت های زیر را دارا می باشند :یا مناطق شهری هستند ( مناطق متروپل ) .یا مناطق دره ، رودخانه ( حوزه آبریز ) هستند .یا مناطق توسعه محوری ( امتداد خطوط حمل و نقل یا کانال آبیاری ) هستند .یا مناطق محروم و در حال تحول ( مهاجر فرست ) می باشند .منطقه رسمی یا واحد ( Uniform-Formal) : منطقه ای است که نواحی مختلف آن از چند جنبه خاص و ویژه و همگن و در متغیرهایی که نقش سازی برای منطقه موثرند و منطقه بر اساس آنها تعریف می شود مشترک می باشند .

اسلاید 41: منطقه عملکردی ( Functional) : منطقه ای است که نواحی مختلف تشکیل دهنده آن با یکدیگر ارتباط و کنش و واکنش فراوان دارند و با نواحی خارج از منطقه کمتر مرتبط هستند .منطقه کانونی ( Nodal) : شکل خاصی از منطقه عملکردی است که دارای یک نقطه کانونی است و در آن نقطه یک برتری منطقه ای و نوعی رهبری توسعه منطقه ای وجود دراد . بعبارت دیگر اگر ارتباط و کنش و واکنش بین نواحی مختلف یک منطقه وجود داشته باشد و عملکردهای رهبری توسعه منطقه در یک ناحیه متمرکز باشد ، آن منطقه کانونی نامیده می شود . در درون نواحی کانونی ممکن است مرکزیت در سطح متفاوت وجود داشته باشد که در اینجا سطح بندی مراکز یا رشد مطرح می گردد و نیز در یک منطقه کانونی ، نواحی مختلف ممکن است به علل گوناگونی هر یک ، مرکزیت یک نقطه جداگانه را برگزینند و از این رو منظومه های مختلف در داخل یک منطقه کانونی به وجود آید . اگر بین چند منطقه کانونی مجزا با یکدیگر ارتباط ، کنش و واکنش وجود داشته باشد ، مجموعه های از مناطق را می توان یک منطقه عملکردی دانست . حتی یک منطقه کانونی به علت ارتباط و کنشهای درون منطقه ای می تواند یک منطقه عملکردی نیز باشد .

اسلاید 42: منطقه سازمانی یا ارگانیک : منطقه ای است که مردم آن را با وابستگی های متقابل که از منافع مشترک بر می خیزد به یکدیگر پیوند می دهد .منطقه ژئوفیزیک : منطقه ای است که خصوصیات فیزیکی و فیزولوژیک نواحی متشکله آن مشابه باشند .منطقه قطبی ( Polarised) : مناطقی هستند که در آن یک شهر به عنوان قطب ، ایجاد میدان مغناطیسی و حیطه نفوذ و تمام فعالیت های منطقه را به خود جذب و در خود قطبی می کند .- محدوده نفوذ شهرهای قطبی : دو عامل بر محدوده نفوذ شهرهای قطبی تاثیر :1- گذشت زمان : محدوده نفوذی شهرهای قطبی با گذشت زمان به علت تاثیر فعالیت ها و رقابت دو قطب مشابه و یا غلبه یکی بر دیگری تغییر می کند .2-برد خدماتی فعالیتها : بر اساس نوع فعالیت ها و بردی که سرویس دهی این فعالیتها در آن قطب دارد ، محدوده نفوذ قطب مشخص می شود . هر قطب برای هر فعالیت خود محدوده ای خاص دارد .

اسلاید 43: 8-2- نحوه تعیین حدود منطقه :برای مشخص کردن یک منطقه ، از روش های مختلفی استفاده می شود ، انتخاب روش در این خصوص بستگی دارد به:1- هدف منطقه بندی .- منطقه بندی برای مطالعه .- منطقه بندی برای برنامه ریزی .2- چارچوب مورد نظر منطقه بندی .- وابستگی و ارتباطات نقاط و نواحی منطقه .- تشابه و تجانس نقاط و نواحی منطقه .3- اطلاعات لازم برای منطقه بندی .

اسلاید 44: مبنای نوع منطقه بندیهدف هدف مبنای نوع منطقه بندیتجزیه و تحلیل و مطالعهبرنامه ریزیوابستگی و ارتباطمناطق قطبیمناطق برنامه ریزیتشابه و تجانسمناطق همگنمناطق اجرای طرح ها

اسلاید 45: 8-3- نگاهی دیگر به تعریف منطقه :منطقه در واقع همان فضا با مرزها و حدهای مشخص در داخل یک کشور است . مفهوم منطقه ، عاملهای کالبدی ، اقتصادی ، اجتماعی ، سیاسی و نهادی را در محیطی با یکدیگر پیوند می دهد که در آن قابلیت های رشد محلی به بهترین شکل می توانند به حرکت درآیند . توزیع فضایی منابع طبیعی ، ناحیه دارای مناسبترین شرایط بهره برداری در منطقه , تعداد کارکردهای میتنی بر منابع و نیز درجه تمرکز در جریان تصمیم گیری ، عاملهای موثر در ساختار فضایی و شکل گیری سازمان فضایی منطقه محسوب می شوند ، به شرطی که ویژگی های این عامل ها معین باشد یعنی توزیع متمرکز محشوب شوند ، بشرطی که ویژگی های این عامل ها معین باشد یعنی توزیع متمرکز یا پراکنده منابع طبیعی ، اندازه نسبی ناحیه مستعد ، تک عملکردی با گرایش به تمرکز در ناحیه مستعد و یا چند عملکردی بودن منطقه به صورت وجود قطب ها و کانونهای توسعه مستعد و نیز شدت و ضعف عدم تمرکز در تصمیم گیری و اجرا در سطح منطقه ، مورد شناسایی قرار گیرد .Hihorst1971

اسلاید 46: در شکل گیری نظام برنامه ریزی منطقه ای ، منطقه باید دارای مفهوم سازمانی مشخص باشد تا موضوع برنامه ریزی را شکل بخشد . واقعیت برنامه ریزی منطقه ای بستگی به این دارد که سازماندهی منطقه به عنوان موضوعی قانونی در قلمروی سیاست عمومی درک گردد . سازمان منطقه ای برنامه ریزی باید قدرت به کارگیری سایر نهادها را برای اجرای برنامه های منطقه دارا باشد .

اسلاید 47: منطقه را با دو جنبه ( وجه ) می توان سازماندهی کرد :الف – جهان بیرون : در این جنبه ( وجه ) منطقه در رقابت با دیگر منطقه ها برای جذب منابع و فعالیتهای توسعه ای قرار دارد .ب- امور داخل : در این جنبه (وجه) ، منطقه براساس کارآیی اقتصاد و عدالت میان ناحیه ها مد نظر قرار می گیرد .زمینه و محتوی دو جنبه ( وجه ) فوق خود دارای سه اصل بنیادی است :نظام های منطقه ای باید گسترده ، موثر و کارآ باشند .منطقه باید از مزیت دسترسی به صرفه جویی مقیاس بهره مند باشد ؛ و موقعیت ها و مسئولیت ها باید به شکل برابر میان نواحی آن توزیع گردد ( So,Hand,Mcdowell,1985 )مفهوم سازمانی فوق ، چارچوبی را فراهم می سازد که منطقه را به عنوان بخشی از قلمروی کشور و با تاکید بر ویژگی های کاربردی اش تعریف نماییم . شناخت کاربری منطقه در چارچوب برنامه ریزی توسعه ، مستلزم تعریف عملکردی از آن است .

اسلاید 48: عامل های ارائه عملکردی منطقه عبارتند از :الف- اصل همگنی قلمرو .بر پایه این اصل ، منطقه گروهی از نواحی همگن است که ویژگیهای جغرافیایی ، اقتصادی ، و اجتماعی مشابه دارند . منطقه همگن ، قلمروی جغرافیایی دارای نواحی با ویژگیهای واحد است (Hall1986 ) ، تجانس در توپوگرافی ، اقلیم ، منابع طبیعی و ... ، همسانی نسبی ساختار تولید ، الگوی مصرف ، درآمد سرانه ، ساختار اشتغال و ... ، و اشتراک در هویت قومی ، مذهب ، زبان ، پیشینه سیاسی و ... ، ویژگیهای سیمای منطقه همگن را تشکیل می دهند ب- اصل یکپارچگی عملکرد .براساس مفهوم اصل یکپارچگی عملکردی ، تمام نواحی که از لحاظ عملکردی به یک کانون مرکزی متحد سازنده مرتبط هستند یک منطقه را تشکیل می دهند . این اصل بر مبنای تعامل فضایی کانونها و مراکز جمعیتی موجود در منطقه اتفاق می افتد . ( Triedmann1979)ج- رویکرد اجرایی .بر مبنای رویکرد اجرایی ، منطقه با هدف تدوین و اجرای برنامه های توسعه زا و عمرانی تعریف می شود .

اسلاید 49: در سطح خرد ناحیه های مختلف منطقه کارکردی با یکدیگر ارتباط متقابل فراوانی دارند و با ناحیه های خارج از منطقه کمتر ارتباط برقرار می کنند . منطقه کارکردی بر حسب بازار کار شهر و حوزه نفوذ آن تعریف می شود . در سطح میانی ، منطقه کانونی ، شکل خاصی از منطقه عملکردی است که در آن یک نقطه کانونی وجود دارد که نسبت به دیگر نقطه های جمعیتی دارای برتری است و مرکز ثقل ارتباطهای درون منطقه محسوب می شود . در سطح کلان ، منطقه قطبی یا پیوندگاهی است که در آن یک شهر به عنوان مرکز قطب رشد ، میدان نفوذ ایجاد نموده و تمام فعالیتهای منطقه را به خود جذب و در خود قطبی می کند .در یک فرآیند برنامه ریزی منطقه ای ، تعیین منطقه مورد عمل ، تلفیقی از منطقه های همگن و در سطحهای مختلف منطقه عملکردی ( برحسب شرایط ) می باشد و می توان آن را به عنوان یک ”منطقه برنامه ریزی” بکار گرفت یکپارچگی آن از تصمیمات و نظریه های سیاسی و اداری ناشی می شود و از لحاظ مقیاس به چهار دسته تقسیم می شود .

اسلاید 50: 1- منطقه کلان : بخشی از فضای ملی را تشکیل می دهد .2- منطقه میانی : کوچک تر از منطقه کلان است و واحد فرعی اقتصادی بشمار می آید .3- منطقه خرد : ناحیه همگن با عملکرد های مشخص اقتصادی است .4- منطقه محلی : که کوچک تر از منطقه خرد می باشد .(Misra1982)

اسلاید 51: نگاهی دیگر به مفهوم منطقه مفهوم سازمانیمنطقهقلمروی جغرافیایی همگنرقابت کآرایی عدالتدارای فضایی :به عنوان یک متحد سازندهبا پوشش کلیه سرزمین های تابعکه عدم همگنی در آن چشمگیر نیستجغرافیاییاقتصادیاجتماعی و سیاسیمواجهه با جهان بیروناز منطقهموضوع قانونی در قلمروسیاست عمومیمواجهه با امر داخل منطقه (تعادل ناحیه ای)قدرت به کارگیری نهادهای منطقه ایمنطقه برنامه ریزیدر قلمروی مجزا و در پیوند با کل سرزمینآگاهی از نیاز به برنامه ریزی مستقلتجلی ویژگی های فرهنگیاستقلال اداری-کلان میانیخردمحلیقطبیکانونیعملکردی

اسلاید 52: 9-1- تعریف :برنامه ریزی منطقه ای فرآیندی است در جهت تنظیم و هماهنگ کردن برنامه های مختلف اقتصادی – اجتماعی با نیازها و امکانات محلی ، به عبارت دیگر برنامه ریزی منطقه ای فرآیندی است در جهت مشارکت مردم و مناطق در برنامه ریزی و فراهم آوردن موجبات برنامه ریزی از پایین به بالا به منظور انطباق با سیاست توسعه منطقه ای در سطح ملی است و آمیخته با روند تصمیم گیری و طراحی در سرمایه گذاری روی پروژه های در سطح منطقه و روی برنامه های توسعه اقتصادی برای مناطق مختلف یک کشور می باشد .برنامه ریزی منطقه ای از لحاظ عامل جغرافیا و فضا وجه مشترک فراوانی با آمایش سرزمین دارد این دو برنامه ریزی باید در کنار هم باشند در ضمن برنامه ریزی منطقه ای باید در چهار چوب آمایش سرزمین انجام پذیرد .برنامه ریزی منطقه ای یک نظم آکادمیک است که توسط طبقه بندی اهداف اجتماعی برای فعالیت های در سطوح بزرگ تر از شهرها مشخص می شود و نظریه های آن از لحاظ ساختاری ، آمیخته ای از نظریه های فضایی اقتصادی و قوانین جغرافیایی استبرنامه ریزی منطقه ای - 9

اسلاید 53: 9-2- رویه ها(شقوق) و حدود برنامه ریزی منطقه ای :برنامه عمران منطقه ای محدوده و رویه های متفاوتی می تواند داشته باشد مهمترین آنها به شرح زیر است:الف – جلب و تمرکز سرمایه در نقاط عقب افتاده و کم رشد دارای پتانسیل های اقتصادی و اجتماعی .ب – منطقه کردن برنامه های یک بخش اقتصادی به منظور ایجاد قطب های تولیدی کشاورزی یا صنعتی و توریستی و ... .پ – تهیه و اجرای طرح های تفصیلی بخش های اقتصادی در مناطق مختلف کشور ، بدین معنی که برنامه ملی و بخشی خط مشی های کلی رشد را تعیین می نمایند و در سطح منطقه ، با رعایت اولویت ها و خط مشی های کلی نسبت به انتخاب و اجرای طرح ها و پروزه ها اقدام می شود .ت – تهیه و تنظیم و اجرای برنامه جامع منطقه ای که کامل ترین و مناسب ترین شکل برنامه ریزی منطقه ای تلقی می شود ، زیرا هماهنگی بین پروژه ها و طرح ها را تضمین کرده و رشد متعادل اقتصادی – اجتماعی منطقه را تامین و اختلافهای فاحش مختلف را به سرعت تعدیل می نماید .

اسلاید 54: 9-3- نظریه رشد منطقه ای :دانشمندان اقتصادی روی یک نظریه مشخص رشد منطقه ای چه در سطح بین الملل و چه در محدوده مرزهای کشور متفق الرأی نیستند . بطور کلی در زمینه عمران منطقه ای چهار عامل ، ارکان اصلی نظریه رشد را تشکیل می دهند که از آنهابه عنوان ضوابط اساسی در تحلیل ها و قضاوت ها و تصمیم گیری ها استفاده می شود . جان فرید من و ویلیام آلنسو این چهار عامل را اینچنین عنوان می نمایند :{منابع طبیعی ، نیروی انسانی و نقل و انتقال آن ، شهر نشینی ، و واکنش بخش کشاورزی (روستا) در برابر شهر نشینی }

اسلاید 55: 9-4- هدف مطالعات منطقه ای :منظور از مطالعات منطقه ای ، یافتن تواناییها و میزان ظرفیت هر منطقه برای رشد و توسعه می باشد . از این نظر تشخیص چگونگی توزیع فعالیت های مختلف اقتصادی شامل جنبه های تولیدی و خدماتی و همچنین سایر فعالیت های اجتماعی در سطح منطقه ، نقش جمعیت و نحوه توزیع و پراکندگی آن ها ، موقعیت مشاغل و منابع شغلی جمعیت فعال در منطقه ، پیدا نمودن و تعیین قطب ها و مراکز توسعه یافته در هر منطقه ، تعیین فعالیتهای تولیدی و خدماتی در قطبها و مراکز ، دریافت عامل یا عوامل مرکزیت قطب ها نسبت به سایر نواحی منطقه ، که از این قطبها و مراکز خدمات می گیرند ، مطالعه بافتها و شبکه های حوزه ها و نواحی مختلف موجود در منطقه و شناخت فضای فیزیکی آن ها و موقعیت آنها نسبت به یکدیگر و در رابطه با مراکز توسعه و قطب ها و درک چگونگی روابطشان ، مطالعه چگونگی بافت و شبکه های ارتباطی موجود در منطقه ، رابطه منطقه مورد مطالعه با مناطق همجوار و حتی دوردست و در انتها بر پایه مطالعات فوق ، درک تصویر سلسله مراتبی نواحی مختلف موجود در منطقه در چارچوب مطالعات منطقه ای لازم است .

اسلاید 56: TextTextمطالعه خصوصیات جمعیتیمطالعه فعالیت هایاقتصادیمطالعه فعالیت های زیر بناییمطالعه طبیعی وجغرافیاییمطالعه بنیادهای اجتماعیطبقه بندیاطلاعاتتجزیه و تحلیل اطلاعاتنتیجه گیری و ارائهپیشنهادهامطالعه نظامموجود در منطقهالگویی برای مطالعات منطقه ای

اسلاید 57: 9-5- فرآیند برنامه ریزی منطقه ای :در مطالعات منطقه ای ، گذشته و حال مورد مطالعه قرار می گیرد بدین شکل که وضعیت کنونی چرا و چگونه به وجود آمده است ، و از این اطلاعات برای پیش بینی و آینده نگری و ساختن هرچه بهتر آینده استفاده می شود . به طور کلی روند برنامه ریزی منطقه ای دارای مراحل زیر است :الف- بررسی و گردآوری اطلاعات و داده ها ،ب- طبقه بندی و تجزیه و تحلیل اطلاعات و داده ها .پ- تعیین اهداف برنامه ریزی و راه های دست یافتن به هدف ها .ت- انتخاب گزینه های مختلف از سیاستهای اجرایی و راهکارهای کاربردی نمودن هدف ها و راهبردها و مطالعات برای انطباق آنها با وضع منطقه مورد برنامه ریزی .ث- انتخاب بهترین گزینه ها در رابطه با اهداف و انطباق آنها با اهداف برنامه ( ارزیابی گزینه ها) .ج – تهیه طرح ها و اقدامات .

اسلاید 58: چ – تصویب برنامه منطقه ای .ح – اجرای برنامه .خ – نظارت بر اجرای برنامه .نظریه ای تحت عنوان ” تم – استراتژی – پروژه ” برای برنامه ریزی وجود دارد که در برنامه ریزی توسعه منطقه ای نیز استفاده می شود و دارای سه مرحل زیر است :1- اطلاعات کافی از منطقه و محیط مورد مطالعه و برنامه ریزی جمع آوری می شود ( تهیه تم برنامه ریزی ) .2- مطالعات فراوانی از جنبه های مختلف اقتصادی اجتماعی – فرهنگی و غیره ... انجام می گیرد (تعیین استراتژی برنامه ریزی) .3- پروژه های مختلف عمران و توسعه منطقه تهیه می شود ( تهیه پروژه های برنامه ریزی )این روش برنامه ریزی علاوه بر برنامه ریزی منطقه ای در برنامه ریزی اقتصادی بلند مدت ، میان و کوتاه مدت کاربرد دارد .

اسلاید 59: ترسیم چشم اندازتعیین هدف های آرمانیتشخیص وضعیتشناخت قابلیتها ، تنگناها ، مسائل ، تهدیدها و فرصتهاتعیین سناریو های راهبردی مختلفارزیابی سناریوگزینش گزینه بهینهترسیم چشم اندازکلی یا کیفیاجرایی یا کمیتعیین سیاست های اجراییتعیین اقداماتطرح ها و پروژه هااجرانظارتتصویب باز خورفرآیند برنامه ریزی

اسلاید 60: مراحل و اقدامات برنامه ریزی (مختصر)ورودی ها (به اقدامات برنامه ریزی)اقدامات برای رسیدن به وضعیت و موقعیت مطلوبمراحل1-1-استراتژی ملی برای توسعه منطقه1- تعیین محدوده منطقه2-1- امکانات بالقوه توسعه1- تعیین محدوده منطقه3-1-تعیین محدوده منطقه1- تعیین محدوده منطقه1-2- جمعیت2- تجزیه و تحلیل منطقه ای2-2- اقتصاد2- تجزیه و تحلیل منطقه ای3-2- ساخت اجتماعی – سیاسی2- تجزیه و تحلیل منطقه ای4-2- عوامل عقب ماندگی2- تجزیه و تحلیل منطقه ای1-3- تعیین اهداف3- تجزیه و تحلیل هدف2-3- استراتژی توسعه3- تجزیه و تحلیل هدف1-4- انتخاب بخش های کلیدی4- تجزیه و تحلیل پروژه و بخش2-4- تعیین پروژه های کلیدی4- تجزیه و تحلیل پروژه و بخش3-4- تعیین پروژه های پشتیبان4- تجزیه و تحلیل پروژه و بخش1-5- ایجاد تاسیسات پروژه5- تهیه طرح توسعه منطقه ای2-5- مفهوم فضایی توسعه5- تهیه طرح توسعه منطقه ای3-5- پیشرفت مجموعه پروژه ها در نیل به اهداف5- تهیه طرح توسعه منطقه ای1-6- رویه های مختلف اجرای پروژه6- اجرای طرح های توسعه منطقه ای2-6- تشکیلات مورد نیاز برای اجرا6- اجرای طرح های توسعه منطقه ای3-6- مشارکت مردم6- اجرای طرح های توسعه منطقه ایورودی 1ورودی 2ورودی 3

اسلاید 61: 9-6- انواع برنامه ریزی منطقه ای :9-6-1- برنامه ریزی منطقه ای به مثابه فرآیندی برای تهیه طرح های جامع عمران منطقه ای :هدف از این نوع برنامه ریزی منطقه ای ، تمرکز سرمایه کذاری در مناطق مستعد توسعه اما عقب افتاده می باشد که از طریق ایجاد قطب های رشد و مراکز توسعه موجبات حرکت عمومی را در منطقه مورد نظر در جهت پیشرفت امکان پذیر خواهد نمود .9- 6-2- منطقه ای کردن برنامه های توسعه ملی :در این الگو ، برنامه ریزی منطقه ای درون یک نظام جامع و متمرکز برنامه ریزی جای دارد . در این نظام دو حرکت کلی برنامه ریزی از بالا به پایین و از پایین به بالا مشاهده می شود :الف – حرکت از پایین به بالا به منظور تعیین امکانات و نیازهای منطقه ای .ب – حرکت از بالا به پایین به منظور تعیین هدف ها و راهبردهای توسعه ملی و در مرحله نهایی تهیه برنامه های ملی و توزیع منابع . مطابق این الگو هدف برنامه ریزی ، منطقه ای کردن برنامه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور یا بخش است

اسلاید 62: 9-6-3- روشه برنامه ریزی جامع منطقهای ( بخشی – منطقه ای ) : در این فراگرد ، برنامه ریزی ، غیر متمرکز است و نظام کلی برنامه ریزی یکپارچه و جامع می باشد . برنامه ریزی قادر است با مکانیزم های گوناگون ، هماهنگی بین برنامه کلان بخش ها و مناطق را برقرار سازد و در واقع با یک فرآیند یکپارچه برنامه ریزی عمودی و افقی قادر به این کار است تا علاوه برتهیه برنامه بخشی کلان ، برنامه های جامع مناطق نیز تهیه شود . برنامه ریزی منطقه ای یک برنامه ریزی اقتصادی-کالبدی است و این علی رغم برنامه ریزی ملی که بیشتر جنبه اقتصادی دارد و برنامه ریزی شهری که دارای جنبه کالبدی است ، می باشد .بعد تقتصادی برنامه ریزی منطقه ای غالباً با ساخت اقتصادی یک منطقه مانند بخش های تولیدی ، خدماتی ، نیروی کار و سطح درآمد و ... سر و کار دارد و بعد فیزیکی آن بیشتر روی ساخت کالبدی ، مانند کاربری زمین ، ارتباطات ، توسعه شهری و ... تاکید دارد .

اسلاید 63: برنامه ریزی منطقه ای می تواند دارای ماهیت های زیر باشد :1- برنامه ریزی اصلاحی ( تخصیصی ) ( Allocative) :فقط جنبه نوسازی و اصلاح وضع موجود را دارد .2- برنامع ابداعی ( Innovative) :جنبه ایجاد تغییر و دگرگونی دارد .3- برنامه ریزی ارشادی ( Indicative) :شامل خطوط و رهنمودهای کلی و عمومی است .4- برنامه ریزی آمرانه ( Imperative) :خطوط ویژه و لازم الاجرا را نشان می دهد .9-7-نقش برنامه ریزی منطقه ای :از طرفی ایجاد تحرک در جمعیت و توزیع موقعیت های اشتغال ، ارتباطات تنگاتنگ اقتصادی – اجتماعی اوقات فراغت و شبکه های ارتباطی بین منطقه ای و از طرف دیگر هدایت جریانهای جمعیتی و اشتغال در منطقه با قابلیت بهره گیری از منابع در بلند از طریق ایجاد تعادل بین یک منطقه و سایر مناطق کشور بر اساس تصمیم گیری های دولت می باشد . بخش مهمی از برنامه ریزی منطقه ای شامل برنامه ریزی بر روی کاربری زمین است که محل انجام فعالیتهای مختلف در یک منطقه را با تخصیص زمین و مکان مناسب برای آنها نشان می دهد ، برنامه ریزی بین مناطق نیز جنبه اقتصادی داشته و تقسیم فعالیتها را بین مناطق مختلف یک کشور را نشان می دهد .

اسلاید 64: 9-8- تعادل منطقه ای :در سطح منطقه ، ایجاد تعادل منطقی بین مردم ، اشتغال و محیط زیست یکی از آرمانهای پسندیده می باشد . منظور از رشد منطقه بدان معنا نیست که منطقه فقیرتر تندتر از مناطق توسعه یافته رشد نمایند تا سطوح درآمدی متعادل شود . گذشته از تعادل درآمدبی ، ایجاد برابری در موقعیتهای اقتصادی ، اجتماعی ، محیطی و شرایط زیست جمعیت و بخ کارگیری تمام ظرفیتها و بالا بردن کیفیت زندگی نیز به تعادل منطقه ای کمک می کند .9-9- رویکرد نوین توسعه منطقه ای :وجود تفاوتهای ناحیه ای و در مقیاس بزرگ تر عدم تعادلهای منطقه ای در سطح کشورها ، نخستین زمینه نظری رویکردهای توسعه منطقه ای به شمار می رود و زمانی عنوان می شد که داشتن یک واحد تصمیم گیری یکپارچه برای درونی کردن کلیه عاملهای موثر خارجی ضرورت دارد و تسهیل تبادل اطلاعات و انطباق میان نهادها ، حمایت از هدف کلی توزیع درآمد ، توان کاهش تفاوتهای محلی و شکل گیری سیاست گذاری قانونی از مقوله های بسیار مهم در پدیده توسعه ، منطقه ای بشمار می رفت .(Rundinelli1975)

اسلاید 65: در دیدگاه منطقه وابستگی سه دسته بندی نظری در مورد توسعه منطقه ای مطرح شده است :الف- ویژگی های نظری : باز بودن اقتصادهای منطقه ای و نقش عامل های خارجی در توسعه منطقه ای و سپس انتقال رشد به کل ساختار منطقه ای (اقتصادی) ، انطباق مدیریت محلی با تغییرات ناشی از عاملهای خارجی (مدیریتی) و مکان یابی فعالیتها و نقش تعادل بخشی جا به جایی نیروی کار در منطقه (فضایی) جنبه های مختلف را تشکیل می دهد .ب- ویژگی های اصول نظری : بر پایه توسعه شهری و ایجاد نظام شهری استقرار یافته و وجود منابع و پایه ای بودن فعالیت های مرتبط با آن منابع می باشد .پ- ویژگی های ارکان اصلی : توسعه منطقه ای را شکل می بخشد . این قابل تردید نیست که رشد منطقه ای در جایی باید افزایش یابد که به منطقه و کشور کمک کند و در جایی باید متوقف شود که برای انسان و طبیعت ضرر داشته باشد از این مفهوم سه ویژگی برای توسعه منطقه ای استنتاج گردیده است .

اسلاید 66: 1- فرآیند توسعه یک منطقه حاصل نظام پیچیده ای از فعالیتهای توسعه زای دولتی یا غیر دولتی است .2- رویکرد منطقه ای در توسعه ، فعالیت های توسعه زا را بر اساس قابلیت های منطقه ای هدایت می نماید.3- گرایش برنامه ریزی توسعه منطقه ای ، حرکت از نگرش بخشی به سوی توزیع میان بخشی سرمایه در یک منطقه است (Honjo1981) .در همین راستا دارایی های اقتصادی ، ساختار سازمانی ، نهادها و مناسبات خارجی ، عنصرهای نقش ساز در توسعه منطقه ای معرفی شده اند (Lakshmanan1981) .با نگرشی دیگر مبنای توسعه منطقه ای بر سه اصل :حقیقت«وقوع توسعه»نیکی «تامین عدالت و رفاه»زیبایی « اعتلای ارزش های انسانی و زیست محیطی»استوار می باشد وهرگونه نهاد سازی باید در راستای اراده مردم و به منظور نیل به این سه هدف صورت گیرد (Misra1982) .

اسلاید 67: بعدهای توسعه منطقه ای در چهار سطح مطرح است و باید ارتباط عمودی و نظام مند میان این چهار سطح برقرار باشد به گونه ای که :1- سطح جهانی ( منطقه بین المللی ): هماهنگی و همکاری در امر توسعه .2- سطح ملی ( بین منطقه ای ) : تقلیل تفاوت های منطقه ای .3- سطح منطقه ای : توسعه ناحیه ای .4- سطح محلی : توسعه منابع و توسعه اجتماعی اهمیت می یابد .(Gruchman1982)چون خارج نمودن توسعه ملی از ویژگی تمرکز و توجه به جنبه های مکانی (فضایی) دگرگونی های اقتصادی و اجتماعی و نیز نا برابری توزیع منابع مالی در سطح کشور دارای جنبه مدیریتی می باشد توسعه منطقه ای برای معنادار شدن باید بعنوان بخشی از مدیریت ، رهبری و هدایت جامعه در نظر گرفته شود (Casstella1983)

اسلاید 68: برنامه ریزی توسعه منطقه ای در آینده ، نقش پویا برای شناخت قابلیتها و محرکهای توسعه زا ، هدایت توسعه متوازن با هدفهای اجرایی در سطح ملی و نیز در انطباق با منابع و مهارتهای انسانی و در چارچوب جهانی شدن اقتصاد و رابطه میان کشورها دارا خواهد بود . در واقع یک گزینه در تعریف توسعه منطقه ای اینک تغییر شکل از اقتصاد بسته ، دولتی و متمرکز به یک اقتصاد باز ، بازاری و غیر متمرکز است. در این مورد سه ایده اصلی مطرح شده :الف – آگاهی از محیط جدید در بر گرفته پدیده منطقه .ب- آگاهی از عامل های جدید رشد و توسعه منطقه ای که در این محیط جدید مطرح هستند .پ- لزوم طراحی روش های جدید دخالت در فرآیند توسعه منطقه ای و تشویق و تحریک رشد و توسعه منطقه ای با توجه به شرایط جهانی شدن اقتصاد (Boisier1998-A) .محیط جدید برای توسعه منطقه ای بر سه گزینه استوار است .

اسلاید 69: الف – باز بودن محیط از نظر خارجی ، بر اثر جهانی شدن و توسعه ارتباطات و باز بودن محیط از لحاظ داخلی و در نتیجه برقرار نمودن عدم تمرکز . این دو عامل باز بودن (خارجی و داخلی ) تحت تاثیر چهار موقعیت رقابت (بین منطقه ها) ، نوسازی ( با توجه به بازارگانی بین المللی) ، عدالت (ایجاد برابری میان منطقه ها) و مشارکت (تحرک نهادهای مردمی ) قرارداد .ب- وجود پیوند سرزمین در محیط میان منطقه ای محوری (مرکزی) و شریک و حاشیه (پیرامونی) ، یعنی منطقه به عنوان یک قلمرو سیاسی و اعمال مدیریت سرزمینی برآن ، به این مفهوم که در دیدگاه مدیریت توسعه منطقه به عنوان سرزمین قلمروی انجام فعالیتهای توسعه زا می باشد .پ – نوگرایی در مفهوم ملت – دولت و شکل گیری عملکردهای جدید در ساختار حکومتی مانند ایجاد دولت های محلی (زیر ملی) (Boisier1998-A) .منطقه ها به عنوان بستری برای رقابت در اقتصاد در اقتصاد جهانی به ویژه از لحاظ استقرار بنگاه ها و شرکتهای تولیدی و خدماتی حایز اهمیت می باشد ، همچنین منطقه ها ساختار جغرافیایی تسهیل تبادل دانش ، نوآوری ، فن آوری و دیگر عامل های خارجی قابل مبادله میان کشورها هستند و نیز آموزش نهادی و سازمانی برای انجام فعالیتهای نوین در منطقه شکل می گیرد . نمودار اسلاید بعدی شرایط نوین توسعه منطقه ای را نشان می دهد .

اسلاید 70: جهانی شدنعدم تمرکزرویکرد نوین توسعه منطقه ایشرایط نوینعامل های جدید توسعهمحیط جدیدروش هایجدید توسعهپیوند سرزمینینوگرایی در مفهوم ملت و دولترقابتعدالتنوسازیمشارکتموقعیت هامنطقه های مرکزی پیرامونیباز بودن محیط خارجیباز بودن محیط داخلیایجاد دولت های محلی

اسلاید 71: در این رهگذر ، با توجه به نقش و اهمیت برنامه ریزی توسعه منطقه ای در فرآیند جهانی شدن اقتصاد ، یک سامانه سلسله مراتبی برای نظام برنامه ریزی منطقه ای می توان در نظر داشت که شامل سطح بندی برنامه ریزی منطقه ای در سطوح جهانی ، ملی ، پایین تر از سطح ملی و سطح محلی خواهد بود . نمودار اسلاید بعد نظام برنامه ریزی منطقه ای را با سطح بندی فوق نشان می دهد .

اسلاید 72: سطح منطقه اینوع برنامه ریزی منطقه ایمورد نیازمحور کارجهانیمطالعات فراکشوری به منظور همکاری / هماهنگی منطقه ایمطالعات در باب رشد اقتصادی ، جریان منابع ، کیفیت زندگی و مانند آن . توسعه منابع ، کشاورزی ، صنعت ، زیر بنا ، و غیره به منظور ایجاد وابستگی متقابل بین کشورها و شناسایی منافع اقتصادی ، بوم شناختی و منافع دیگر ناشی از همکاری و هماهنگی منطقه ایملیتجزیه و تحلیل ساختار منطقه ای و برنامه ریزی بین منطقه ایبرنامه ریزی و برنامه گذاری به منظور کاستن از تفاوت های منطقه ای از نظر توسعهپایین تر از سطح ملیمطالعات منطقه ای ، برنامه ریزی منطقه ای در چار چوب ملی توسعه منطقه ایتوسعه منابع هر منطقه به منظور اعتلا و بهبود کیفیت زندگی مردم ، این امر ، توسعه محیط زیست را نیز در بر می گیرد .سطح محلی(سطح مناطق کوچک)مطالعه جماعت های محلی(در سطح مناطق کوچک)مشارکت همگانی ، توسعه اجتماعی ، اتکای به خود و توسعه منابع محلی نظام برنامه ریزی توسعه منطقه ای

اسلاید 73: ضمائم ( 1 )انواع طرحهای برنامه ریزی شهری و منطقه ای در ایرانطرح جامع سرزمین : طرحی است كه شامل استفاده از سرزمین در قالب هدفها و خط مشیهای ملی و اقتصادی از طریق بررسی امكانات و منابع و مراكز جمعیت شهری و روستایی كشور و حدود و توسعه و گسترش شهرها و شهركهای فعلی و آینده و قطبهای صنعتی و كشاورزی و مراكز جهانگردی و خدماتی بوده و در اجرای برنامه های عمرانی بخشهای عمومی و خصوصی ایجاد نظم و هماهنگی نماید.طرح كالبدی ملی و طرح كالبدی منطقه‌ای : با هدف مكانیابی برای گسترش آینده شهرهای موجود و ایجاد شهرها و شهرك‌های جدید،‌پیشنهاد شبكه شهری آینده كشور یعنی اندازه شهرها، چگونگی استقرار آنها در پهنه كشور و سلسله مراتب میان شهرها به منظور تسهیل و مدیریت سرزمین و امر خدمت رسانی به مردم و پیشنهاد چارچوب مقررات ساخت و ساز در كاربری‌های مجاز زمین‌های سراسر كشور .

اسلاید 74: طرح توسعه و عمران (جامع) ناحیه‌ای : این طرح در اجرای وظایف محول شده در قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسكن به وزارت مسكن و شهرسازی و تعیین وظایف آن - مصوی 1353- و تصویبنامه شماره 70971/ت407 ه مورخ 1373/1105هیات وزیران، به منظور تدوین سیاست‌ها و ارائه راهبردها در زمینه هدایت و كنترل توسعه و استقرار مطلوب مراكز فعالیت، مناطق حفاظتی و همچنین توزیع متناسب خدمات برای ساكنان شهرها و روستاها در یك یا چند شهرستان كه از نظر ویژگی‌های طبیعی و جغرافیایی همگن بوده و از نظر اقتصادی، اجتماعی و كالبدی دارای ارتباطات فعال متقابل باشند، تهیه می‌شود. این طرح بر اساس مصوبه شماره 9860/ت 15311/ه مورخ1374/08/13هیات وزیران برای شهرهای بزرگ و شهرهای اطراف آنها تهیه می‌شود.

اسلاید 75: طرح جامع شهر : طرح جامع شهر عبارت از طرح بلند مدتی است كه در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌های مسكونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و كشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندیهای عمومی شهری، خطوط كلی ارتباطی و محل مراكز انتهایی خط (ترمینال) و فرودگاهها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویتهای مربوط به آنها تعیین می‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به كلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می‌گردد. طرح جامع شهر بر حسب ضرورت قابل تجدیدنظر خواهد بود. طرح تفصیلی : طرح تفصیلی عبارت از طرحی است كه بر اساس معیارها و ضوابط كلی طرح جامع شهر نحوه استفاده از زمین‌های شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یك از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبكه عبور و مرور و میزان تراكم جمعیت و تراكم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویتهای مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و حل مشكلات شهری و موقعیت كلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالكیت بر اساس مدارك ثبتی تهیه و تنظیم می‌گردد

اسلاید 76: طرحهای بهسازی، نوسازی، بازسازی و مرمت بافت‌ها:طرحهای بهسازی، نوسازی، بازسازی و مرمت بافت‌ها طرح‌هایی هستند كه برای بهسازی، نوسازی و بازسازی محلات شهر اعم از قدیم، جدید و یا مساله‌دار به عنوان طرح تفصیلی بخشی از بافت موجود شهر تهیه می‌شوند.  طرح آماده‌سازی توسعه‌های جدید در شهرها :این طرح‌ها شامل مجموعه عملیات لازم برای مهیا نمودن زمین جهت احداث ممكن و تأسیسات لازم مربوط مطابق قانون زمین شهری و آیین نامه‌های اجرایی آن است و به عنوان طرح تفصیلی توسعه‌های جدید شهری تهیه می‌گردد.  طراحی شهری : طراحی شهری دانشی است كه ارتقای كیفیت محیط را بر اساس ادراك و رفتار مردم كارشناسان و مدیران ملحوظ دارد. ماخذ: بیانیه پایانی همایش سیما و منظر شهری تجارب جهانی و چشم انداز آینده 1382/11/28

اسلاید 77: طرح تفصیلی موضوعی : طرح موضوعی نیز طرحی است كه برای احیاء برخی از مكانهای متروك و با عملكردهای قبلی خاص و ناحیه هایی وسیع (مثل معادن) یا حفاظت چند ناحیه با ارزش معماری در محورها حومه ها و سواحل و یا برای فعالیتهای تفریحی و گردش و نیز فضای سبز یا كمربند سبز تهیه می شود و همانطوریكه از معنای لغوی آن برمی آید معطوف به موضوعات خاص برنامه ریزی و در واقع برای تكمیل طرحهای تفصیلی پایه و موضعی می باشد و مشخصات عمومی چنین طرحی عبارت است از زمان محدود تغییر در موضوع خاص محدوده هایی خاص در بخشی از شهر یا در سطح تمام شهر و همراه با ویژگیهای قابل تغییر یا اصلاح بودن از نظر مشخصات اجرایی نیز این طرح می تواند توسط بخش عمومی یا خصوصی یا تركیبی از هر دوی آنها صورت گرفته و با همكاری نهادهای مرتبط با موضوع اجرا شود. وظایف خاص طرح ساماندهی جنبه های خاص تقویت سایر طرحهای شهری و تعیین وظایف نهادهای ذیربط بوده و اسناد آن نیز شامل نقشه پیشنهادات گزارش مكتوب برای ضرورتها و سیاستهای اجرایی و سایر مطالب توضیحی و تشریحی می باشد

اسلاید 78: طرح تفصیلی موضعی : طرح موضعی طرحی است كه هم از نظر زمانی و هم از نظر مكانی با محدودیت همراه بوده و شامل طراحی توسعه جدید شهر با تجدید نظر در طرحهای توسعه قبلی و یا بهسازی مناطقی از شهر و یا تركیبی از اینها خواهد بود. از نظر مشخصات عمومی این طرح برا یحداكثر مدت ده سال و همراه با قابلیت تغییرات عمیق در محدوده نسبتا كوچكتر تهیه شده و قابل تغییر و اصلاح می باشد. اجرای آنها توسط بخش عمومی یا خصوصی یا تركیبی از هر دوی آنها صورت گرفته و با همكاری نهادهای مختلف به ویژه بخشهای مركزی یا نواحی بزرگ جدید انجام خواهد شد. وظایف خاص چنین طرح ساماندهی مراكز شهری ساماندهی نواحی مسكونی قدیم و یا جدید و ساماندهی نواحی صنعتی تجاری تفریحی گردشگری و غیره بوده اسناد آن نیز شامل نقشه پیشنهادات سند پیشنهادات و سیاستهای اجرایی و سایر مطالب توضیحی و تشریحی همراه با برآوردهای مالی می باشد.

اسلاید 79: طرح هادی شهری : طرح هادی شهری عبارت از طرحی است كه در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمین‌های شهری برای عملكردهای مختلف به منظور حل مشكلات حاد و فوری شهر و ارایه راه‌حل‌های كوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی كه دارای طرح جامع نمی‌باشند، تهیه می شود طرح شهرهای جدید : عبارت است از طرح‌هایی كه برای ایجاد شهرهای جدید طبق تعریف ماده (1)  تصویب نامه شماره  2340/ت276هـ  مورخ  1371/06/25 در قالب طرح های كالبدی ملی و منطقه ای و جامع ناحیه‌ای ضرورت و مكان ایجاد آنها با سقف جمعیتی و نوع فعالیت معین به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران خواهد رسید و متعاقب آن و مانند سایر شهرها بایستی برای آنها طرح جامع و تفصیلی تهیه شود. طرح شهرك‌های مسكونی : طرح شهرك‌های مسكونی طرحی كه برای ایجاد یك مركز جمعیتی جدید در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها ـ مصوب 1355 ـ تهیه می شود.  طرح هادی روستا : عبارت از طرحی است كه ضمن ساماندهی و اصلاح بافت موجود میزان و مكان گسترش آتی و نحوه استفاده از زمین برای عملكردهای مختلف از قبیل مسكونی، تولیدی، تجاری و كشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و نیازمندی‌های عمومی روستایی را حسب مورد در قالب مصوبات طرحهای ساماندهی فضا و سكونتگاههای روستایی یا طرحهای جامع ناحیه ای تعیین می نماید.

اسلاید 80: ( 2 )جايگاه آمايش سرزمين در نظام برنامه‌ريزي كشورايران با سابقه نزديك به 50 سال برنامه‌ريزي تا كنون دو بار تهيه برنامه‌هاي بلندمدت آمايشي را تجربه كرده است تجربه اول مربوط به مطالعات ستيران بود كه در دهه 50 بصورت تفصيلي تهيه و تدوين شده و با وقوع انقلاب اسلامي ايران مسكوت ماند و تجربه دوم مربوط به سال 61 بود كه به عنوان اولين طرح آمايش جمهوري اسلامي ايران به دليل برخورد به جنگ و افزايش مسائل ومشكلات اقتصادي كشور به مرحله اجرا نرسيد. تفكر برنامه‌ريزي بلندمدت آمايشي در طول دهه‌هاي اخير همواره فكر برنامه‌ريزان و متخصصان برنامه‌ريزي و توسعه كشور را به خود مشغول كرده و اخيراً از سال 76 مرحله جديد مطالعات آمايش ملي در يك چارچوب جديد و در يك تعامل ملي ـ منطقه‌اي شروع شده و در حال تهيه و تدوين مي‌باشد.توجه به آمايش سرزمين در دور اخير در واقع مولود وجود نوعي احساس نياز به ديدگاه‌هاي جامع‌نگر، دورنگر و راهبردي بود كه نه تنها به روابط غيربخشي و بين منطقه‌اي نظر داشته باشد بلكه روابط بخشي ـ منطقه‌اي را نيز با خود داشته باشد. اين تفكر را مي‌توان نوعي تحول در مختصات فكري نظام برنامه‌ريزي و اجرايي كشور دانست هرچند اهداف و سياستهاي برنامه‌ريزي ملي از جايي به جاي ديگر و در زمانهاي مختلف متفاوت است اما اين سياستها نوعاً جهت كاستن از شكاف ميان مناطق، توزيع مجدد و يا تغيير الگوي رشد جمعيت و فعاليت اقتصادي در فضا، توسعه مناطق مرز منابع و ارتقاء تخصيص منابع مي‌باشد.

اسلاید 81: ضرورت انجام مطالعات آمايشي :بي‌شك غايت اصلي تمام برنامه‌ريزيها رسيدن به توسعه پايدار، تعادل منطقه‌اي، توزيع مناسب فعاليتها و استفاده حداكثر از قابليت‌هاي محيطي در فرايند توسعه مناطق مي‌باشد. تمركز شديد جمعيت و فعاليت‌ها در يك يا چند نقطه جغرافيايي از مشخصه‌هاي بارز اكثر كشورهاي جهان سوم بخصوص ايران است عدم توجه به برنامه‌هاي بلندمدت و تكيه سياستگذاران به برنامه‌هاي توسعه سطحي جهت تحقق شعارهاي خود از موانع اصلي توسعه ناموزون كشور است. بررسي برنامه‌ريزي توسعه در دوران سي ساله قبل از انقلاب نشان مي‌دهد كه به رغم دستيابي به رشد اقتصادي در چند بخش و حتي افزايش چشمگير درآمد سرانه، رژيم گذشته در پيشبرد اهداف توسعه با مشكلاتي مواجه شد. ريشه اين مشكلات عمدتاً ناشي از تنظيم برنامه‌ريزي توسعه با نگرش صرف اقتصادي و بدون توجه به بازتابهاي اجتماعي و منطقه‌اي آن بود كه به نابرابريهاي اجتماعي، اقتصادي و منطقه‌اي به شدت دامن زد و مانع از برخورداري متعادل همه مناطق از مواهب توسعه گرديد. (زالي، 83).اين نوع نگرش به برنامه‌ريزي و توسعه را مي‌توان مطابق با ديدگاههاي نظريه‌پردازان توسعه در دهه 50 و 60 دانست كه توسعه را به مفهوم رشد تلقي كرده و تنها رشد اقتصادي و افزايش درآمد سرانه را عين توسعه مي‌دانستند. در اوايل دهه 50 شمسي جهت رفع نابرابريها و ايجاد تعادل منطقه‌اي در صدد استفاده از روش برنامه‌ريزي فضاي ملي همگام با برنامه‌هاي اقتصادي گرديد كه بعد از انقلاب نيز در مراحل مختلف پيگيري شد و در حال حاضر نيز يكي از ضرورتهاي توسعه متعادل فضايي در سطح ملي مي‌‌باشد. در اين خصوص اصول جديد برنامه‌ريزي بر چهار اصل استوار است .

اسلاید 82: -         ويژگي فضايي كه نيازمنديها و ويژگيهاي مكانها در آن مدنظر قرار مي‌گيرد-         ويژگي پايداري كه بحث پايداري در مقياس كوتاه مدت، ميان مدت و دراز مدت مورد توجه قرار مي‌گيرد-         ويژگي يكپارچگي كه لزوم هماهنگي اهداف و اقدامات را مورد توجه قرار مي‌دهد-         ويژگي جامعيت كه لزوم توجه به تمام بخشها در يك نگرش سيستمي و جامع را بيان مي‌كنددر اين چارچوب بعد فضا داراي اهميت فراوان است و اصول برنامه‌ريزي فضايي در برگيرنده اصول پايداري، يكپارچگي و جامعيت است. در اين ميان رسالت برنامه آمايش سرزمين رسيدن به عدالت اجتماعي از ديدگاه دسترسي عادلانه و توزيع فضايي دستاوردهاي توسعه، كارايي ناشي از برقراري و تقويت پيوندها و ايجاد يكپارچگي فضايي، تعادل اكولوژيكي و ارتقاء كيفيت زندگي و حفظ و اعتلاي هويت منطقه‌اي است .بنابراين مي‌توان تهيه طرحهاي آمايش و اجرا كردن آنرا به دلايل زير ضروري دانست.1-      جهت بهره‌برداري مناسب از امكانات و قابليت‌هاي مناطق2-      جهت ايجاد تعادل فضايي در پهنه سرزمين3-      جهت تلفيق ويژگيهاي فرهنگي مناطق در فرايند ملي ـ منطقه‌اي4-      جهت ايجاد هماهنگي بين بخشهاي مختلف اقتصادي5-      جهت لحاظ مناسبات جهاني و منطقه‌اي در برنامه‌ريزي6-      جهت تخصصي كردن و دادن نقش‌هاي محوري به مناطقو در نهايت جهت ايجاد زمينه براي رشد و توسعه كشور به مفهوم واقعي و استفاده از قابليت‌هاي طبيعي، اجتماعي و اقتصادي در تسريع فرايند توسعه و هدايت صحيح چارچوب توسعه مي‌باشد.

اسلاید 83: زمينه‌هاي قانوني مطالعات آمايشاز مشكلات عمده‌اي كه در نظام برنامه‌ريزي وجود دارد، تفسيرپذيري قوانين مربوط به آن است كه موجب تلقي‌هاي مختلف از قوانين مي‌شود و به دنبال آن در اجرا نيز ناهماهنگيهايي به وجود مي‌آورد. اين امر ايجاب مي‌كند تلقي‌ها، متون و منابع قانوني ناظر بر اين حوزه و حدود اختيارات عوامل موثر دقيقاً بررسي شود. اين بررسي‌ها مي‌تواند به منزله چارچوبي براي اصلاحات مورد نياز در نظام برنامه‌ريزي باشد و تغيير يا اصلاح ساختار برنامه‌ريزي داراي محمل قانوني باشد.در ماده 72 دولت مكلف شده به منظور توزيع مناسب جمعيت و فعاليتها در پهنه سرزمين با هدف استفاده كارآمد از قابليتها و مزيتهاي كشور با استفاده از مطالعات انجام شده سند ملي آمايش سرزمين را به اجرا درآورد.در بند الف ماده 74 قرار دادن اسناد ملي آمايش سرزمين و كاربري ملي به عنوان مرجع اصلي هماهنگي‌هاي بين بخشي، بين منطقه‌اي و بخشي ـ منطقه‌اي در تصميم‌گيريهاي اجرايي بيان شده است.در بند ب ماده 74 نيز: «به هنگام نمودن سند آمايش سرزمين، متناسب با تحولات جهاني و منطقه‌اي، علمي و فني با بهره‌گيري از اطلاعات پايه‌اي و مكاني و تعامل سطوح خرد و كلان منطقه‌اي و بخشي، به گونه‌اي كه برنامه پنجم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در سازگاري با سند ملي آمايش سرزمين تنظيم گردد.» مورد اشاره قرار گرفته است.همچنين در ماده 11 ضوابط ملي آمايش سرزمين اشاره شده كه: «سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور موظف است زمينه استمرار و پويايي مطالعات آمايش سرزمين با سه رويكرد «تاثير تحولات جهاني، منطقه‌اي و داخلي»، «تعميق نگرش بلندمدت و پايدار در راهبردهاي توسعه‌اي كشور»، «تهيه طرح‌هاي ويژه از نظر موضوعي يا محدوده جغرافيايي» فراهم نموده و سازماندهي مطالعات آمايش سرزمين به گونه‌اي صورت پذيرد كه برنامه پنجم و برنامه‌هاي بعدي ميان مدت توسعه كشور به طور كامل بر مبناي سند آمايش سرزمين تهيه شود.»

اسلاید 84: جايگاه آمايش در نظام برنامه‌ريزي كشوربه لحاظ مفهوم آمايش سرزمين ايجاد تعادل بين سه عنصر انسان، فضا و فعاليت تعريف شده و مقولـه آمايش، تلفيقي از سه علم اقتصاد ـ جغرافيا و جامعه‌شناسي است. ظهور رويكرد آمايش سرزمين در نظام برنامه‌ريزي كشور ماحصل ضرورت‌هايي بود كه از ديرباز در نظام برنامه‌ريزي احساس مي‌شد. اكنون كه بيش از 30 سال از پيدايش اين ايده در نظام برنامه‌ريزي مي‌گذرد فرصت مناسبي است تا سه بار تجربه مطالعات آمايش در كشور به بوته نقد سپرده شود تا از اين طريق بررسي جايگاه آمايش سرزمين در نظام برنامه‌ريزي با توجه به الزامات عملياتي و قانوني موجود واقع‌بينانه‌تر صورت پذيرفته و زمينه تنظيم هرچه منطقي‌تر روابط ميان سطوح مختلف برنامه و تعيين جايگاه مناسب براي آمايش سرزمين بوجود آيد. آمايش سرزمين به عنوان بالادست‌ترين سند توسعه كشور از جايگاه خاصي در نظام برنامه‌ريزي كشور برخوردار است اگر ابعاد مختلف برنامه‌ريزي و توسعه را در سطوح مختلف بررسي كنيم جايگاه آمايش سرزمين در نظام برنامه‌ريزي ايران به روشني قابل تشخيص خواهد بود.علاوه بر روابط افقي كه در ارتباط ميان نظام برنامه‌ريزي و نظام اجرايي كشور در قالب سطوح مختلف برنامه (اعم از بلندمدت / ميان مدت / كوتاه مدت) وجود دارد، وجود ارتباطاتي عمودي در درون نظام برنامه‌ريزي كه جايگاه هريك از سطوح برنامه را تبيين نموده و چگونگي تاثيرگذاري و تاثيرپذيري اين سطوح را از يكديگر تشريح مي‌نمايد ضروري است. بدون شناخت اين نوع از روابط درك كافي از نحوه عملكرد و وظايف مورد انتظار نظام برنامه‌ريزي نمي‌توان داشت.براساس تقسيم‌بندي چهار سطح برنامه‌ريزي را مي‌توان از هم تفكيك كرد:1ـ خرد2ـ كلان3ـ توسعه4ـ آمايشهركدام از سطوح فوق نيز مشخصات و ويژگيهاي خاصي دارند كه آمايش را از ساير سطوح تفكيك مي‌كند

اسلاید 85: مقايسه رويكرد آمايش با ساير رويكردهاي برنامه‌ريزي از نظر اهدافاهدافسطوحهدف برنامه‌ريزياهدافخردمطلوبيت مصرف‌كننده ـ سود بنگاه ـ تابع رفاه اجتماعياهدافكلاندستيابي به سطوح و نرخهاي مورد نظر متغيرهاي كلان اقتصاد كه اين سطوح و شاخصهاي بهينه به تناسب تابع هدف توسعه اقتصادي ـ اجتماعي سياسي در سازگاري با عملكرد اقتصاد خرد انتخاب مي‌گردند.اهدافتوسعهتبيين تابع هدف منسجم اجتماعي كه استراتژي توسعه بلندمدت / ميان‌مدت / و كوتاه مدت را تعيين نموده شاخصهاي توسعه و سطوح بهينه آنها را تبيين مي‌كند.اهدافآمايشبهره‌وري از منابع و ظرفيت‌هاي اقتصادي، اجتماعي و محيطي سرزمينمنبع: مطالعات آمايش سرزمين، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي، 83

اسلاید 86: اهداف تعيين‌شده در برنامه‌ريزيهاي سطوح مختلف حاكي از جايگاه بالاي آمايش بعنوان چارچوب توسعه بلندمدت كشور و در واقع راهنماي تدوين ساير سطوح برنامه‌ريزي است. بهره‌وري از منابع و ظرفيت‌هاي اقتصادي و اجتماعي و محيطي سرزمين هدف اصلي آمايش سرزمين است كه ساير اهداف سطوح توسعه، كلان و خرد را نيز در برمي‌گيرد در واقع رسيدن به هدف آمايش در يك افق بلندمدت 20 ساله مستلزم رسيدن به اهداف برنامه‌هاي 5 ساله، سالانه، بخشي و منطقه‌اي است و ضروري است جهت‌گيري اين برنامه‌ها در راستاي اهداف آمايش صورت گيرد.از طرف ديگر مطالعه پيامدهاي فضايي هركدام از سطوح فوق در تبيين بهتر جايگاه آمايش در نظام برنامه‌ريزي و در بين سطوح برنامه‌ريزي كمك شاياني خواهد نمود.مقايسه رويكرد آمايش با ساير رويكردهاي برنامه‌ريزي از نظر پي‌آمدهاي فضاييپيامد فضاييسطوحپيامدهاي فضاييپيامد فضاييخردتعامل فعاليت و فضا ـ مكانيابي جهت حداكثر كردن سود بنگاهپيامد فضاييكلانپراكنش غير هماهنگ فعاليت در فضاپيامد فضاييتوسعهرابطه انسان ـ فعاليت، پراكنش غير هماهنگ فعاليت در فضاپيامد فضاييآمايشتعامل بين انسان و فعاليت‌هاي انسان در فضا و چيدمان منطقي از استقرار جمعيت و فعاليت در پهنه سرزمين

اسلاید 87: سازماندهي مناسب فعاليت و انسان در پهنه سرزمين غايت اصلي تمام برنامه‌ريزيها در سطوح مختلف است. اگرچه در سطح خرد مكانيابي جهت حداكثر نمودن سود بنگاه و در واقع جا نمايي بهتر فعاليت‌ها پيامد فضايي اين نوع برنامه‌ريزي مي‌باشد ولي اين جانمايي در راستاي هدف بالاتر يعني چيدمان منطقي فعاليتها در پهنه سرزمين ايفاي نقش مي‌كند به عبارت ديگر فرايند برنامه‌ريزي صحيح و سلسله مراتبي از سطح آمايش ملي شروع و با تدوين برنامه‌هاي ميان مدت توسعه‌اي و برنامه‌ريزي كلان اقتصادي به سطح برنامه‌ريزي خرد منتهي مي‌شود. اتكا به اين سلسله مراتب نه تنها به اجرايي شدن مطالعات كلان و بلندمدت كمك شاياني مي‌كند بلكه روند توسعه كشور را منطقي، هماهنگ و پويا مي‌سازد و عناصر توسعه يك كشور همانند اجزاء يك سيستم يا اندامهاي يك بدن داراي عملكردي تخصصي بوده و چارچوبهاي توسعه مناطق و اهداف بلندمدت آنها متأثر از اهداف بلندمدت ملي بوده و برنامه‌ريزيهاي محلي نيز از چارچوبهاي توسعه منطقه‌اي پيروي خواهند كرد. ـ در نگاه خرد نگاه برنامه‌ريز فرايند تصميم‌سازي كارگزاران منفرد اقتصادي است.ـ نگاه كلان ماحصل تعامل تصميمات كارگزاران اقتصادي در سطح كل فعاليت اقتصادي است.ـ در نگاه توسعه تعريف اثربخش شاخصهاي توسعه‌يافتگي و رسيدن به آن در فرايند پايدار مدنظر مي‌باشد.و در نگاه آمايش مهندسي ترتيبات بهره‌وري بهينه از ظرفيتهاي اجتماعي و طبيعي مدنظر مي‌باشد.بسته به آنكه چه حدي از تاثيرگذاري آمايش را بر نظام برنامه‌ريزي كشور مي‌پذيريم نحوه استفاده از اسناد آمايشي در تنظيم روابط سرزميني بخش‌ها تفاوت مي‌كند. در يك تعبير نسبتاً محدود مي‌توان آمايش را صرفاً به منظور شناسايي تاثيرات فضايي و جغرافيايي جهت‌گيري‌هاي برنامه به كار گرفت و یا انتظارات برنامه‌ريزان در زمينه تلفيق ديدگاه‌هاي سرزميني يا بخشي و ايجاد هماهنگي‌هاي بين‌بخشي، بين‌منطقه‌اي و بخشي ـ منطقه‌اي را با استفاده از رويكرد آمايشي برآورده ساخت. گونه‌بندي و شناسايي مجموعه رويكردهاي ممكن در اين زمينه به تعديل انتظارات برنامه‌ريزان از آمايش سرزمين و به طور متقابل آمايش‌گران از نظام برنامه‌ريزي كمك مي‌كند.

اسلاید 88:  برنامه‌ريزي توسعه اجتماعي و اقتصادي در قالب يك فرايند سلسله مراتبي و منطقي برنامه‌ريزي، متأثر از مطالعات توسعه فضايي و آمايش ملي است. در واقع مي‌توان گفت هدف نهايي برنامه‌ريزي توسعه فضايي و آمايش سرزمين برنامه‌ريزي توسعه اجتماعي است. در سلسله مراتب فوق بعد از تهيه طرح آمايش ملي و تعيين نقش مناطق، طرح پايه آمايش استان و شهرستان تدوين و با تحليل مراكز زيست و فعاليت تدوين برنامه‌ريزي توسعه اقتصادي محلي، منطقه‌اي و ملي نيز شروع مي‌گردد.طراحي نظام برنامه‌ريزي مبتني بر آمايش سرزمين و ارتقاء جايگاه آمايش سرزمين به عنوان بالادست‌ترين سند توسعه بلندمدت كشور در راستاي اعتلاي نظام برنامه‌ريزي كشور از طريق نهادينه‌سازي رويكرد آمايشي در بدنه نظام برنامه‌ريزي به منظور تنظيم رابطه ديدگاههاي درازمدت و ميان‌مدت و تنظيم روابط بين برنامه‌ريزي بخشي و منطقه‌اي و تعيين نقش و جايگاه بخش‌هاي مختلف و عرصه‌هاي مختلف جغرافيايي در چارچوب مباني آمايش سرزمين صورت مي‌گيرد.در واقع آمايش و اسناد آن در سطح ملي يك سند بالادست در افق بلندمدت 20 ساله است كه اصولاً جهت تحقق اهداف و آرمانهاي آن بايد تمام برنامه‌ريزيهاي سطح پايين آن با استناد به اين اسناد تهيه و نهايتاً به مرحله اجرا برسد.

اسلاید 89: (3)    * برنامه ريزي از نظر مديريتي  اين نوع برنامه ريزي دربرگيرنده جهت گيري هاي كلي و اساسي نظري است: ۱- متمركز يا اجباري (شوروي سابق) ۲- نيمه متمركز (اروپاي شرقي سابق) ۳- مختلط (فرانسه و انگلستان) ۴- ارشادي (ژاپن) ۵- موضعي و موردي (آمريكا).     * برنامه ريزي از نظر موضوعي۱- كلان ۲- اقتصادي ۳- بخشي ۴- بين بخشي ۵- جامع ۶- اجتماعي ۷- نيروي انساني ۸- فيزيكي ۹- آمايش سرزمين ۱۰- بخشي - منطقه اي    * برنامه ريزي غلتان    به نوعي از برنامه ريزي مي گويند كه در آن بعد از تعيين يك افق زماني (۵ يا ۱۰ ساله) ۲ تا ۳ سال پس از شروع، يك بازنگري در كل برنامه صورت گرفته و براساس مقدار پيشرفت انجام شده و منابع مالي كاهش يا افزايش يافته، دوباره برنامه بر طبق همان افق زماني قبلي با توجه به آمار و اطلاعات جديد طراحي مي شود و اين عمل هر ۲ تا ۳سال يك بار صورت مي گيرد. اخيراً از سوي رئيس سابق سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور ـ دكتر رهبر ـ پيشنهاد شده بود كه برنامه ريزي غلتان براي كشور ما مناسب است. او پيشنهاد داده بود كه برنامه ريزان از اين الگو بهره ببرند.

اسلاید 90: از توجه و شکیبایی که جهت برگزاری این سمینار پیشه کردید سپاسگزاریمزرین پور – میر پور - نثاریمنابع : اصول و مبانی برنامه ریزی منطقه ای – دکتر سید حسن معصومی اشکوری – پیام،پاییز 1388انواع طرحهای برنامه ریزی شهری و منطقه ای در ایران – وحید محمدی – 1389/08/11http://shahrsazitabriz.persianblog.ir/سيدجواد سيدپور    روزنامه ايران، شماره 3769 به تاريخ 86/08/02 صفحه 8 (اقتصاد)وبلاگ آرمانشهر