تئوری رشد اخلاقی و آموزش اخلاق

تئوری رشد اخلاقی و آموزش اخلاق

اسلاید 1: تئوري رشد اخلاقي و آموزش اخلاق کارگاه برنامه ريزي آموزشي اخلاق پزشکيتهران – 31 فروردين و اول ارديبهشت 1387دکتر فريبا اصغريمرکز تحقيقات اخلاق و تاريخ پزشکيدانشگاه علوم پزشکي تهران

اسلاید 2: تئوري رشد اخلاقي پياژهكودكان كوچك اگوسنتريك هستد نمي‌توانند به‌طور هم‌زمان نقطه نظرات ديگران را با نقطه نظرات خود ارزشمند بداننديادگيري قابليت نقد قوانين در تعامل با ساير كودكان ايجاد فرصت خودکاوي به جاي ديکته کردن هنجارها

اسلاید 3: تئوري رشد اخلاقي کلبرگLevel 1: Preconventional STAGE 1: PUNISHMENT AND OBEDIENCESTAGE 2: INSTRUMENTAL EXCHANGELevel 2: conventionalSTAGE 3: INTERPERSONAL CONFORMITYSTAGE 4: LAW AND ORDERLevel 3: post conventionalSTAGE 5: PRIOR RIGHTS AND SOCIAL CONTRACTSTAGE 6: UNIVERSAL ETHICAL PRINCIPLES

اسلاید 4: سطح اول: Preconventional STAGE 1: PUNISHMENT AND OBEDIENCEاجتناب از تنبيه فيزيکي: تعاقب فيزيکي بلافاصله پس از انجام عمل ملاک درستي يا نادرستي عمل است.تبعيت از قواعد فرد ديگر براي اجتناب از تنبيه و تعاقبات فيزيكي ملاک است. مقام ارشد مجموعه‌اي از قوانين و مقررات را كه بايد بي‌چون و چرا اطاعت شود ديكته مي كند. در استدلال, آن‌چه مورد توجه است چيزي است كه از طرف authority مجاز است و يا مورد مجازات قرار مي‌گيرد.

اسلاید 5: سطح اول: Preconventional STAGE 2: INSTRUMENTAL EXCHANGEافراد مختلف ديدگاه‌هاي متفاوتي دارند و تنها يك ديد درست وجود ندارد. هر چيزي نسبي است و هر فرد آزاد است كه منافع شخصي خودش را دنبال كند. عمل درست عملي است که بعنوان ابزاري در خدمت منافع تو باشدتنبيه يك ريسك است كه هر فردي به‌طور معمول ترجيح مي‌دهد از آن اجتناب كند اما ممكن است براساس منافع خود اين ريسك را بپذيرد. اعتقاد به تلافي عادلانه و انتقام وجود دارد: بده بستان لطف و خشونتعدالت اين است که با ديگران همان کاري را بکني که ديگران با تو مي کنند

اسلاید 6: سطح دوم: conventionalSTAGE 3: INTERPERSONAL CONFORMITY درستي به معني چيزي است كه توسط افراد نزديك مورد انتظار است (جامعه كوچك خانواده - مدرسه). تأكيد بر فرد خوب بودن داشتن انگيزه‌ي كمك به نزديكان برآورده كردن انتظارات خانواده و يا اطرافيان و نشان دادن رفتار خوب تغيير از اطاعت محض به ديدگاه نسبي و توجه به انگيزه‌ي خوبعمل درست همرنگي با جماعت استعمل درست عملي است که تاييد ساير اعضاء گروه را در پي داشته باشد.

اسلاید 7: سطح دوم: conventionalSTAGE 4: LAW AND ORDERبه صلاح جامعه و پيشگيري از هرج و مرج مي‌انديشد درستي را قانون و هنجارهاي سيستم اجتماعي مشخص مي‌كند.هر فرد بايد مسؤوليت‌هاي اجتماعي خود را انجام دهد. احترام به قانون و مسئوليت پذيري نسبت به رفاه ديگران در جامعهعدم پرداخت در ازاي کار و پرداخت در قبال بي لياقتي بي عدالتي استرفتار درست در حمايت حفظ سلسله مراتب اجتماعي استمسئولين بندرت مورد بازخواست قرار مي گيرند. او درستکار است, او پاپ است. ( او رييس جمهور است و...)

اسلاید 8: سطح سوم: postconventionalSTAGE 5: PRIOR RIGHTS AND SOCIAL CONTRACTعمل اخلاقي در يک موقعيت اقدامي نيست که بر اساس چک ليستي از قوانين و مقررات مشخص شود بلکه زاييده استدلال منطقي بر اساس اصول اخلاقي جهاني و مجرد است. افراد حقوق و آزادي هاي ضايع نشدني دارند که بر جامعه موظف به محترم شمردن آنها استارزيابی نظامات اجتماعی براساس اصول اخلاقيتصميم گيري دموکراتيک برای تصويب يا اصلاح يک قانون

اسلاید 9: سطح سوم: postconventionalSTAGE 6: UNIVERSAL ETHICAL PRINCIPLESعمل بر اساس اصول اخلاقي جهاني که به عدالت و حيات تمام ابناء بشر ارزش مي دهد. (عدالت Rawls)در فرايند دموکراسی هميشه عدالت بوقوع نمي پيوندد. نبايد حقوق اقليت فداي حقوق اکثريت شوداستفاده ابزاري از انسان اشتباه است. واجد حق بودن فراتراز آزادي فردي است به اين معني در هر موقعيتي هر فردي حق دارد منافعش به ميزاني برابر با منافع من مورد توجه قرار گيرد.

اسلاید 10: مراحل رشد تفکر و تصميم گيري اخلاقيافراد مرحله به مرحله و مطابق با توالی ثابت رشد اخلاقی پيدا مي کنند.افراد نميتوانند استدلال مراحل بالاتر از يک مرحله فراتر از مرحله خود را درک کنند. افراد از نظر شناختی استدلالات يک مرحله فراتر از مرحله خودشان برايشان جالب و جذاب است.ارتقائ از يک مرحله به مرحله بعد زمانی رخ می دهد که عدم تعادل شناختی برای فرد روی دهد يعني شيوه استدلال اخلاقي خود را ناتوان از پاسخ دادن به يک معضل اخلاقي ببيند.بسيار محتمل است که فردی از نظر فيزيکي بالغ شده باشد اما از نظر اخلاقي به بلوغ نرسيده باشد.کلبرگ اعتقاد داشت تنها 25 درصد افراد به مرحله 6 می رسند. اغلب افراد در مرحله 4 می مانند.

اسلاید 11: Heinz دارو مي‌دزد!در اروپا، زني به علت ابتلاء به سرطان در خطر مرگ است. دارويي وجود دارد كه پزشكان فكر مي‌كنند ممكن است او را از مرگ نجات دهد. اين دارو شكلي از راديوم است كه يك داروساز در همان شهر به تازگي كشف كرده است. ساختن دارو گران تمام شده است اما داروساز قيمت آن را براي فروش 10 برابر قيمت تمام شده براي خودش تعيين كرده است. او 200 دلار براي ساخت دارو هزينه كرده و آن را 2000 دلار مي‌فروشد. همسر زن بيمار, آقاي Heinz به هر كسي رو مي‌اندازد كه پول قرض كند اما فقط مي‌تواند 1000 دلار جمع كند كه فقط نصف هزينه‌ي دارو است. او به داروساز مي‌گويد كه همسرش در حال مرگ است و از او مي‌خواهد كه دارو را ارزن‌تر به او بفروشد كه او بتواند آن‌را بخرد اما داروساز مي‌گويد: «نه، من اين دارو را كشف كرده‌ام و قصد دارم از آن پول در بياورم» بنابراين Heinz ناراحت مي‌شود و يك شب شيشه داروخانه را ميشکند و دارو را براي همسرش مي‌دزد. آيا بايد Heinz اين‌كار را مي‌كرد؟

اسلاید 12: Stage 1مخالف عمل Heinz هستند چون دزدي كار بدي است, چون بر خلاف قانون است و به زندان مي‌افتد. يا موافق عمل Heinz است با اين استدلال كه چيز كوچكي دزديده و مجازات نمي‌شود.

اسلاید 13: Stage 2 استدلال اين است که کار او درست است چوم ممكن است بچه‌هايي در خانه دارد كه نياز به كسي براي مراقبت دارند. اما شايد هم نبايد دزدي مي‌كرد چون او را براي سال‌هاي طولاني در زندان مي‌اندازند كه بيش از حد تحمل اوست.

اسلاید 14: Stage 3 او زنش را دوست دارد و مي‌خواهد او را نجات دهد. فكر مي‌كنم هر كس ديگري جاي او بود همين‌كار را مي‌كرد. قاضي به همه‌ي جوانب توجه مي‌كند و مي‌فهمد كه داروساز خيلي دارو را گران مي‌خواسته بفروشد.

اسلاید 15: Stage 4 من فكر مي‌كنم کارش خوب نبود چون اگر هر فرد مثل او عمل كند و براساس عقايد خود خوب و بد را بسنجد هرج و مرج مي‌شود.

اسلاید 16: Stage 5 اين وظيفه‌ي Heinz است كه جان همسرش را نجات دهد. حفظ جان انسان بر تمام استانداردهايي كه بايد در قضاوت عملكرد او در نظر گرفته شود برتري دارد. قاضي بايد به ملاحظات اخلاقي توجه بيش‌تري نشان دهد اما در عين حال قانون را جاري سازد و مجازات خفيفي را براي او در نظر بگيرد. در اين مرحله درباره‌ي حقوق فردي و اخلاق و تفوق آنها بر برخي قوانين صحبت مي‌شود. در مرحله‌ي 4 هم ممكن بود حرفي از حق حيات بزند اما در آن مرحله حق حيات حقي است كه از طرف مسؤولين نظام اجتماعي يا گروه مذهبي مشروعيت پيدا كرده است. اما در stage 5 افراد مستقل از ارزش‌هاي اجتماع, به خود ارزش‌ها به‌عنوان معياري براي اين‌كه يك جامعه چه‌گونه بايد باشد مي‌پردازند.

اسلاید 17: Stage 6 در مرحله‌ي قبل افراد به جامعه خوب فكر مي‌كنند و پيشنهاد مي‌كنند كه لازم است حقوق اساسي افراد محترم شناخته شود و تنظيم نظامات اجتماعي بايد بر پايه‌ي بحث دموكراتيك باشد. در فرآيند دموكراسي هميشه عدالت به وقوع نمي‌پيوندد و حقوق اقليت ممكن است ناديده گرفته شود در stage 6 فرد به معناي عدالت Rawls‌ مي‌رسد تمام افراد ذينفع يعني داروساز، Heinz و همسرش در يك جلسه بدون اين‌كه بدانند كدام نقش به آن‌ها خواهد افتاد در مورد رفتار درست و عادلانه نظر مي‌دهند.

اسلاید 18: آموزش اخلاقالگوي سنتي: ارائه فضائل اخلاقي از طريق ارائه‌ي مثال‌ها و صحبت‌ مستقيم, ايجاد فرصت عمل به آنها و دادن پاداشچه فضائلي ارزش آموزش دارند ؟ ارزشي که جامعه بر آن توافق دارد؟ ارزشهاي دلبخواهي؟

اسلاید 19: آموزش اخلاق بر پايه نظريه کلبرگآموزش اخلاق از طريق وارد كردن دانش آموز به تفكر و تعمق درباره‌ي ضد و نقيص‌هايي است كه در سطح فعلي استدلال اخلاقي او وجود دارد. شايع‌ترين ابزار براي اين كار ارائه‌ي معضلات اخلاقي است و از دانش‌آموزان خواسته شود تا تعيين كند كه چه كاري بايد انجام مي‌شد و براي آن دليل بياورند. دانش‌آموزان بايد ترغيب به بحث گروهي شوند. چيزي بيش از خودكاوي فردي براي رشد اخلاقي لازم است رخ دهد. ايجاد تجاربي براي دانش‌آموزان براي اقدام در يك گروه به‌عنوان فردي اخلاقي لازم است.

اسلاید 20: Just Community schoolsيكي از اصول اين مدارس سايز كوچك آن‌ها است به نحوي كه فرد احساس تعلق به گروه پيدا كند. مسائل مربوط به زندگي و نظم در مدرسه در جلساتي به بحث و تصميم‌گيري دموكراتيك گذاشته مي‌شود و نظر معلم و شاگردان به يك اندازه ارزش دارد. در چنين محيطي دانش‌اموز رفتارهاي اجتماعي را جدي‌تر ياد مي‌گيرد. نقش معلم در اين مدرسه به‌عنوان هدايت كننده بحث‌هاست.خوب به استدلال دانش آموز گوش دهد و در عين حال كه به آن‌ها حق تصميم‌گيري مي‌دهد, به آن‌ها محدوديت‌ها و ايرادات استدلالشان را نشان دهد. «جامعه‌ي عادلانه» نه تنها استدلال دانش‌آموز بلكه عملكرد آن‌ها را تحت تأثير قرار مي‌دهد.

اسلاید 21: نحوه بحث و بررسي case های معضل اخلاقي

اسلاید 22: انواع مسائل اخلاقيديسترس اخلاقيٍEthical distressA ________________ O C O1معضل اخلاقي C1 Ethical dilemma A C2 O2 عدالت JusticeC101A020304C505 

اسلاید 23: مراحل تجزيه و تحليل اخلاقيشناختن مسئله اخلاقي تصميم‌گيري در چه موردي و به چه منظوري خواسته شده است؟شرايط موجود در رابطه با مشكل مطرح شده چيست؟

اسلاید 24: مراحل تجزيه و تحليل اخلاقيجمع‌آوري اطلاعات لازم اطلاعات باليني: تشخيص, پروگنوز, علائم, عوارض و ...تمايل بيمار: ارزشهاي بيمار, گفته بيمار, ظرفيت تصميم گيري, فرد جايگزين و...کيفيت زندگي: عامل رنج چيست؟ چه معلوليتهايي باقي مي ماند, مراقبتهاي تسكيني و ... عوامل زمينه اي: قانون, سياستهاي موسسه, ملاحظات خانوادگي, ملاحظات اقتصادي و ...

اسلاید 25: مراحل تجزيه و تحليل اخلاقيتجزيه و تحليل اطلاعاتچه تعارضاتي وجود دارد؟ چه ارزشها, وظايف يا اصولي با هم در تعارض هستند؟مشخص کردن راه حلهاي مختلف(گسترش دايره راه حلهاي ممکن)بررسي هر انتخاب از نظر تطابق با اصول, ارزش‌ها و نتايج و محدوديت‌هاي آن انتخاب بهترين راه حلبيشترين توافق با ارزشها و اصول اخلاقي کمترين صدمه

اسلاید 26: مراحل تجزيه و تحليل اخلاقيدفاع از انتخابتست پايايي:تست legalityتست publicityتست زماننظرات افراد ذينفع در مسئله را در مورد پيشنهاد جويا شويد.نكاتي كه مورد توافق افراد ذينفع است را جمع بندي ‌کنيد. در مورد نكاتي كه اختلاف نظر وجود دارد بحث شود تا به پيشنهادي که براي همه مورد قبول باشد برسيد. نتيجة نهايي را مجدداً از نظر تطابق با ارزش‌هاي اخلاقي و همچنين عملکرد صحيح بررسي كنيد

اسلاید 27: مراحل تجزيه و تحليل اخلاقياجراي تصميم و ارزيابي آنآيا بخشهاي مختلف تصميم به موقع اجرا شد؟ آيا مشكل مورد نظر حل شده يا نه؟شرايط در حال حاضر بهبود يافته يا بدتر شده است يا تغييري نكرده است؟اين مسئله اخلاقي و تصميم شما در مورد آن چه نکات آموزنده اي داشت؟