تاریخ تحول دولت در اسلام

تاریخ تحول دولت در اسلام

اسلاید 1: بسمه تعالی درس تاریخ تحول دولت در اسلام به ارزش دو واحد از مجموعه دروس اختصاصی دانشجویان رشته علوم سیاسی در مقطع کارشناسی منبع درس: کتاب تاریخ تحول دولت در اسلام تالیف دکتر ابراهیم برزگر انتشارات سمت

اسلاید 2: تهیه کننده پاور پوینت حسن رحیمی رئیس دانشگاه پیام نور اسدآباد و دانشجوی دوره دکترای علوم سیاسیاهداف : آشنایی دانشجویان علوم سیاسی با نحوه گردش قدرت در مناطق جغرافیایی جهان اسلام از بعثت پیامبر(ص) تا آخر دولت عباسی

اسلاید 3: درس اول : دولت چیست ؟ - موضوع اصلی علم سیاست است با نگاهی ترکیبی از افراد ونهادها دولت را چنین تعریف کرده اند:

اسلاید 4: - دولت مجموعه ای از افراد ونهادها است که قوانین فائقه در یک جامعه را وضع وبا پشتوانه قدرت برتری که در اختیار دارد آنرا اجرا میکند

اسلاید 5: معانی مختلف واژه دولت state دولت به معنی عام: مجموعه ای از افراد ساکن دائم یک سرزمین که به صورت عادت یا اجبار از یک نظام سیاسی اطاعت میکنند ودارای چهار شاخصه حکومت، حاکمیت، جمعیت وسرزمین است.

اسلاید 6: دولت به معنی محدود : به معنی حاکمان در برابر حکومت شوندگان است .دولت در این معنی مساوی حکومت است. دولت به معنی اخص: مساوی قوه مجریه وهیات وزیران (government )

اسلاید 7: معنی دولت در این درس معنی سوم ومعنی اول نیست زیرا معنی سوم(مجریه ) حاصل تحولات تاریخ معاصر است ومعنی اول آنچنان وسیع است که در این درس نمیگنجد. - در این درس دولت به معنی حکومت وسلسله های حکومتی در نظر گرفته شده است.

اسلاید 8: - دولت اسلامی چیست؟ دولت در جهان اسلام متفاوت است با دولت در اسلام. اولی : هر دولتی در پهنه جهان اسلام به هر شکل و عقیده به ظهور رسید دومی: دولت برخاسته از اسلام است و بین واقعیت خارجی ان ونوع آرمانی آن فاصله نیست.

اسلاید 9: اگر دولت را به معنای اسلامی در نظر بگیریم به جز دولت پیامبر (ص) وامام علی (ع) نمیتواند در قالب این بحث بیاید .

اسلاید 10: دولت حق و دولت محق: - دولت حق ، دولت آرمانی اسلام است و حقیقت است. - دولت محق ، دولتی است که مابه ازای خارجی دارد وواقعیت است

اسلاید 11: گاهی این دو منطبق بر هم میشوند مثل دولت پیامبر دولت خلافت: - از نظربرادران اهل سنت تا پایان دوره خلفای راشدین دولت حق و دولت محق یکی بود . -اهل سنت دولت ناب خود را از امر واقع گرفته اند.

اسلاید 12: دولت امامت شیعیان دولت آرمانی خود را از متون اسلامی ونه امر واقع گرفته اند . -اصل امامت - مذهب شیعه در کنار اصل «عدل » شرایط ایده آل برای حکومت قائلند و به جز حکومت امام علی (ع) همیشه اپوزیسیون حکومت ها بوده اند.

اسلاید 13: در شیعه شکاف دولت حق ودولت محق گاهی کم شده است . - اجزاءسه گانه دولت : ملت وجمعیت وهمبستگی بین آنها عنصر اول تشکیل دهنده دولت است .

اسلاید 14: در ذیل جمعیت- گروه اهل شمشیر واهل قلم در دولتهای گذشته قابل شناسایی است که هریک عنصر تحول بوده اند . الف : خاندان حاکم در راس گروه اهل شمشیر بودند. ب: اهل قلم شامل دیوانسالاران که موجبات نوعی تداوم را فراهم میکردند .

اسلاید 15: ج :علما و طبقات مذهبی در سطح دیگری اهل قلم محسوب میشدندوعامل تداوم بودند با رفتن سلسله ها تغییر نمیکردند .به دلیل دانش آنها و اداره امور قضایی حاکمان به آنها نیاز داشتند .

اسلاید 16: د: اهل معامله تجارت وصناعت که شامل پیشه وران ثروتمند میشدند. این طبقه در کنار اهل مزرعه به عنوان طبقه چهارم رابطه نزدیک با وقایع سیاسی داشتند .

اسلاید 17: 2 - سرزمین حکومت کنندگان و حکومت شوندگان نیاز به سرزمین و فضای جغرافیائی دارند که حدود و ثغوری معین دارد . چهار نوع قلمرو سیاسی در تاریخ دولت های اسلامی قابل بررسی است

اسلاید 18: 1 - قلمرو قبیله ای بنا به نظریه ژنتیک ، دولت ها محصول گسترش طبیعی خانواده ها می باشند اعضای قبیله یک جا نشین یا کوچ رو دارای قلمرو مشترک هستند و دارای حس مشترک ناشی از جد مشترک می باشند - تشابهات دینی و زبانی در قلمرو قبیله ای

اسلاید 19: 2 - قلمرو دولت های مستقل : - مرزهای قبیله ای دقت زیادی ندارد ، اما دولت مستقل دارای قلمرو با مرز معلوم است . دولت از قبیله بزرگتر و از امپراطوری کوچکتر است .

اسلاید 20: 3 - قلمروهای امپراطوری گستردگی قلمرو در امپراطوری عامل تفاوت با دولت های مستقل است .

اسلاید 21: 4- قلمروهای مستعمراتی پیدایش این قلمرو ها پس از انقلاب صنعتی است . -رقابت بر سر مستعمرات.1500- 1950 علت فرو پاشی قلمروهای مستعمراتی: 1- نداشتن توجیه اقتصادی نگه داری آنها 2 - ایده استقلال طلبی در سالهای 1970 -1960

اسلاید 22: حکومت کنندگان و الگوی سکه نصب و خطبه: 1-از راه شناسائی سکه ها می توان به گروه حکومت گر پی برد . ا ز نوشتار سکه می توان به ابعاد مذهبی ، سیاسی ، و اقتصادی حکومت های گذشته پی برد .

اسلاید 23: - سکه شناسی با علم سیاست و اندیشه سیاسی ارتباط دارد . - انواع پوشش ، آرایش مو و ... معرف بسیاری از زوایای تمدن های گذشته است .

اسلاید 24: -رابطه مستقیمی بین تغییرات سکه ها و عقاید مذهبی وجود دارد . - کشف هر سکه ممکن است نظریه ای را ثابت یا باطل کند. - حتی روحیات و اخلاق سلاطین از نوشته های سکه معلوم است .

اسلاید 25: مثال : ساده زیستی کریم خان زند از نقش سکه او «یاکریم» معلوم است . -ضرب سکه از طرف دولت های محلی نشانگر عدم اطاعت از دولت مرکزی -جنس سکه ها نشان دهنده میزان قدرت اقتصادی ...

اسلاید 26: -سکه ها نشان گر عقاید و ارز شهای حاکم بر ذهن حکومت گران نیز می باشد -یکی از حقوق خلیفه ضرب سکه بود

اسلاید 27: -لقب شناسی و حق لقب یکی دیگر از راههای بررسی تحول دولت است . خلفاء راشدین به عنوان خلیفه رسول الله شناخته می شدند .

اسلاید 28: عباسیان خود را خلیفه الله خواندند و در دوره دوم خلافت عباسیان به دیگران نیز لقب می دادند حق خطبه ، دعا برای خلیفه پس از نمار توسط والیان ولایات

اسلاید 29: درس دوم - رهیافت ها و نظریه ها محور مباحث :واقعیات جهان اسلام است و رهیافت مناسب با آن رهیافت جامعه شناختی سیاسی است .

اسلاید 30: برای شناخت بهتر دولت های گذشته در سرزمین های اسلامی نظریه های ابن خلدون ، پاره تو ، ماکس وبر ، مونتسکیو ، مارکس و ... نظرات مناسبی در این زمینه است .

اسلاید 31: -نظریه شیوه تولید آسیائی - بسیاری از اندیشمندان مانند هرودت ، ارسطو ، ماکیاول ، بیکن ، مونتسکیو ، هیوم ، آدام اسمیت ، هگل ، مارکس ، وبر ، بر ویژگی خاص نظام های شرقی تاکید کرده اند .

اسلاید 32: - منتسکیو مهمترین شاخصه نظام های شرقی را استبداد ذاتی و استبداد مطلقه می داند . هگل وجه استبداد شرقی را در نبود حقوق فردی و صنفی در برابر دولت می داند .

اسلاید 33: مارکس پس از مطالعه در مورد نظام های شرقی می گوید مشخصات نظام های شرقی را کمبود آب ضرورت نظارت مرکزی بر آبرسانی و تکوین بورکراسی دولتی گسترده شالوده نظام آسیائی و دولت دیوانسالار آن است .

اسلاید 34: شاخص های این نظریه : 1- شیوه تولید خاص (آسیائی) مارکس مراحل چند گانه و جبری را برای جوامع در نظر می گرفت

اسلاید 35: 1 - تمدن های اولیه 2 - شویه تولید اشتراکی 3 – برده داری 4 - فئو دالیسم 5 - سرمایه داری اما معتقد بود که در جوامع آسیائی این نظریه فاقد وجاهت است .

اسلاید 36: منظور از شیوه آسیائی همه مناطق جهان به جز اروپا و ژاپن است . 2 - تاثیر آب و هوا بر شیوه تولید و در نتیجه بر نوع نظام سیاسی

اسلاید 37: - سازمان کشاورزی جوامع آسیائی مبتنی بر سیستم توزیع آب مصنوعی بود . - سازمان کشاورزی جوامع اروپائی مبتنی بر سیستم توزیع آب طبیعی بود .

اسلاید 38: - سیستم آبیاری مصنوعی نیاز به کار جمعی و سازمان یافته دارد که از عهده یک خانواده و قبیله بیرون است و نیاز به یک حکومت متمر کز و قوی دارد

اسلاید 39: 3 - دیوان سالاری گسترده و دولت نیرومند برای سازماندهی تعداد زیاد افرادی که باید در این سیستم کار می کردند . - چین ، ایران قبل و بعد از اسلام. دولت های استبدادی شرقی با دیوان سالاری غول آسای خود همه چیز را زیر نظر داشت .

اسلاید 40: 4 - ضعف مالکیت خصوصی برای ادراه سرزمین های وسیع و آبرسانی نگه داری سد ها و کانالها دولت می بایست مالکیت کلی را در اختیار داشته باشد .

اسلاید 41: - در اروپا زمین های کشاورزی به صورت یکجا به پسر بزرگتر به ارث می رسید و اراضی خرد نمی شد اما در شرق زمین ها پس از چند نسل خرد می شد و به عنوان یک پایگاه در برابر قدرت دولت رشد نمی کرد.

اسلاید 42: دولت زمین ها را به نظامیان و درباریان می داد اما هر وقت می خواست پس می گرفت . 5 - جوامع شرقی فاقد مبارزات طبقاتی است . - تکامل جامعه محصول مبارزات طبقاتی است .

اسلاید 43: - تکامل جامعه محصول مبارزات طبقاتی است . در شرق چون طبقه رقیب دولت وجود نداشت جوامع ایستا است و تحولی جدی پس از قرن ها ایجاد نمی شود مگر ورود متغیری از بیرون که باعث صعود وسقوط فرهنگی می شد .

اسلاید 44: ارزیابی این نظریه : - برخی مانند «آرون» معتقدند تاکید بیش از حد منتسکیو بر استبداد شرقی برای هشدار به دولت های غربی بوده است .

اسلاید 45: - برخی معتقدند پا فشاری بر این نظریه برای توجیه استعمار غربی ها در کشورهای شرقی می باشد .

اسلاید 46: نظریه سیستم ها: برای تجزیه و تحلیل دولت در اسلام نگاهی به این نظریه مفید است .

اسلاید 47: طرح این نظریه در زیست شناسی : پارسونز آنرا در جامعه شناسی و دیوید استیون آنرا در سیاست مطرح کردند .

اسلاید 48: - شاکله این نظریه این است که امکان پژوهش در پدیده ای شکل گرفته از عناصر مختلف به عنوان یک کل واحد ممکن است .

اسلاید 49: نظام اجتماعی دارای زیر مجموعه های متعددی است . سیستم سیاسی هم ارزش ها ، نهاد ها و ساختار های خاصی دارد .

اسلاید 50: - سیستم سیاسی دارای همان ویژگیهائی است که سیستم های دیگر دارند . سیستم سیاسی با محیط و دیگر نظام ها دارای ارتباط است و از آنها تاثیر می پذیرد و بر آنها تاثیر می گذارد .

اسلاید 51: -سیستم سیاسی در محیط خارجی= نظام بین الملل ، حقوق بین الملل ، اقتصاد بین الملل ، و ... -سیستم سیاسی در محیط داخلی = بوم شناختی فرهنگی ، دین ، اقتصادی ، حقوق و ....

اسلاید 52: محیطمحیطمحیطمحیطورودیسیستم سیاسیخروجیفید بکحمایتهاتقاضاهاتصمیمات+-مدل دیوید ایستون

اسلاید 53: - دین و دولت : - دین به مانند یک سیستم گاه در محیط خارجی دولت است گاهی در محیط داخلی . بنابر این تاثیر گذاری متقابل دین و دولت بر هم همیشه وجود داشته است .

اسلاید 54: رابطه دین و سیاست رابطه جزء و کل است . گاهی دین زیر سیستم است «عثمانی» - گاهی دین یک سیستم فرهنگی است و دولت زیر مجموعه آن است .

اسلاید 55: سیستم فرهنگیزیستیسیاسیسیستمسیستمسیستم اقتصادیسیستم اجتماعی

اسلاید 56: - ورودیها و خروجی ها - مطالبات درخواست ها و فشارهایی که محیط مطرح می کند «ورودی » و پاسخ هائی که نظام به آنها می دهد «خروجی » نام دارد .

اسلاید 57: - ورودی ها داری دو بخش در تقاضاها مطالبات ، و حمایت ها هستند ، هر دو ممکن است منشا داخلی و خارجی داشته باشند

اسلاید 58: خروجی نظام با برخورد مثبت یا منفی مردم مواجه می شود که فیدبک نام دارد و سیستم سیاسی را از نتایج تصمیماتش مطلع می کند و بر اساس آن تصمیم می گیرد .

اسلاید 59: - ساختار ها و کاردکردهای هر سیستم با تاثر از سنت های تاریخی و فرهنگی متفاوت است اما همه سیستمها کارکرد مشابهی دارند .

اسلاید 60: الف - اخذ تصمیم . ب - اجرای تصمیم . ج-نظارت بر اجرای آن سیستم سیاسی متناسب با این کارکردهای سه گانه ، نهادها و سازمانهائی را شکل می دهد . نهادهای تصمیم گیری : پارلمان ، رئیس دولت و .... نهادهای اجرائی : وزارت خانه ها نهادهای نظارتی : قوه قضائیه و ...

اسلاید 61: توان نظریه سیستمی در بررسی تحول دولت در اسلام بسیار بالاست . چون همه ساختارهای حکومتی را می تواند بررسی کند . می توان از طریق معادله سیستم – محیط برای سازماندهی اطلاعات بهره گرفت .

اسلاید 62: با استفاده از این تئوری می توان بین اطلاعات غیر مرتبط ارتباط برقرار کرد و به مقایسه دولت های اسلامی پرداخت .

اسلاید 63: مطالعه موردی : امپراطوری عثمانی در چهار چوب نظریه سیستم ها دورسون دولت عثمانی را به مشابه یک سیستم فرض کرده و سعی می کند روابط آن را به مشابه یک «کل» با زیر سیستم «دین» مقایسه کند

اسلاید 64: بررسی سیستم ها تئوکراسی و نیمه تئوکراسی و لائیک تئوکراسی محض : دولت پیامبر ، دولت وابسته به دین نیمه تئوکراسی . دولت خلفای عباسی و عثمانی دین بر دولت تاثیر دارد .

اسلاید 65: منظور از سازمان های دینی نهاد هائی است که اجرای فعالیت های دینی را سامان می دادند . با ورود نهادهائی به سبک غربی دین عقب نشینی می کند و دوره سوم یعنی نظام لائیک چهره نمایان می کند .

اسلاید 66: در این دوره سیستم از منابع حمایتی جدید محروم شد . – خرو جی ها در حفظ انسجام نظام ناکام شدند و سیستم در دریافت فیدبک ها محیط بیرونی کم توفیق بود و ورود های جدید از محیط خارجی موجب عدم تعادل سیستم می شد .

اسلاید 67: درس سوم نظریه ماکس وبر و پاره تو - ماکس وبر متفکر آلمانی است بر خلاف مارکس که بر ساختارهای اقتصادی در تحول دولت تاکید می کرد وبر بر نقش فرهنگ و اندیشه تاکید می کند .

اسلاید 68: سه نوع نظام سیاسی «انتزاعی» 1- اقتدار سنتی : در این نوع اقتدار رهبران بر اساس قواعد سنتی منصوب می شوند این نوع اصلی چهار نوع فرعی دارد .

اسلاید 69: 1 - پیر سالاری یا شیخوخیت 2 - پدر سالاری 3 - پاتریمونیالسیم 4 – سلطانیسم

اسلاید 70: - نوع اول و دوم قدرت به مسن ترین فرد تعلق دارد و موروثی است و ستاد تشکیلاتی وجود ندارد

اسلاید 71: - نوع سوم پاتریمونیالسیم دارای ستاد اداری است و دستگاه اجرایی از اعضای خانواده به ماموران اداری منتقل می شود .

اسلاید 72: - تفاوت فئودالیسم و پاتریمونیالیسم در نحوه اعمال قدرت است .

اسلاید 73: در نظام های موروثی و پاتریمونیال ، قدرت شخصی است -در فئودالیسم سلطه از طریق اشراف زمین دار و از طریق سرباز گیری از بین رعایا اعمال می شود ،

اسلاید 74: در پاتریمونیال سازمان اداری برای حوائج شخصی است - کسانیکه به پادشاه نزدیک ترند موقیعت و مناصب سیاسی مهمتری دارند .

اسلاید 75: -تفرقه اندازی توسط شاه برای استمرار حکومت خود . -روز و قدرت فیزیکی اساس حاکمیت پاتر یمونیال است . و نیروهای نظامی ابزار شخصی حاکم می باشند

اسلاید 76: این نظام ها علاوه بر زور و و غلبه از مشروعیت مذهبی هم استفاده می کنند - سرانجام با پیدایش ستاد اداری و شخصی رهبر سیادت سنتی به پاتریمونیالیسم و در صورت قدرت فوق العاده به سلطانیسم تبدیل می شود .

اسلاید 77: 2 - اقتدار کاریزماتیک - ویژگیهای فردی که باعث می شود یک نفر از دیگران متمایز شود . پیامبران ، و منجیان و .... از این دسته اند

اسلاید 78: و یژگیهای نظام کاریز ماتیک 1- عقیده و به قداست فردی که دارای موقعیت دینی یا برجستگی های نظامی یا خصلت های فردی فوق طبیعی است

اسلاید 79: 2 - اطاعت نه به دلیل نسب یا قانون بلکه به دلیل ویژگیهای فردی است . 3- نظام های سنتی و قانونی ثبات بیشتری دارند ، اما نظام کاریز ماتیک قائم به شخص است

اسلاید 80: -ِوبِِِِر،از دو نوع کاریز مای الهی و سیاسی نام می برد . توان این نظریه در تحلیل تحول دولت دراسلام بسیار بالا است

اسلاید 81: -در دوره قبل از اسلام نوعی مشروعیت سنتی وجود داشت ساخت قدرت در این دوره شیخوخیت است .

اسلاید 82: -تشکیل دولت پیامبر (ص) گذار از مشروعیت سنتی به دینی و ظهور کاریز مای الهی -رحلت پیامبر و بحران جانشینی کاریز مائی و تشکیل دو گروه شیعه و سنی

اسلاید 83: -ایجاد مشروعیت جدید سنتی (حکومت عثمان) -خلافت امام علی (ع) بازگشت کوتاه مدت ارزش ها شهادت امام ، پیروزی مشروعیت سنتی و آغاز حکومت معاویه

اسلاید 84: -نظام خلافت اموی با دید گاه مشروعیت سنتی وبر منطبق است -نظام خلافت عباسی استمرار مشروعیت سنتی و تغییر از پاتریمونیالیسم به سلطانیسم

اسلاید 85: پس در شیخ سالاری دستگاه دیوانی وجود ندارد . اما در پاتریمونیالیسم وجود دارد اما با خصلت قبیله ای -در سلطانیسم دیوان سالاری گسترده است و منحصر به افراد قبیله هم نیست

اسلاید 86: – ازظهور اسلام تا حکومت عباسیان دو جریان در حال مبارزه اند 1-جریانی که مشروعیت را از سنت می گیرد قائل به عصمت امت به جای امام است. (منظور از عصمت این است که سنی ها معتقدند اجتماع امت به خطا نمی رود )

اسلاید 87: 2-جریانی که مشروعیت را از دین می گیردو قائل به عصمت امام است . «نظریه ویلفردو پارتو» جامعه شناسی ایتالیائی و مبدع نظریه نخبگان - صورت بندی نظریه نخبگان

اسلاید 88: تعریف نخبگان: 1-کسیکه در مسائل زندگی در هر حوزه فعالیت موفق است و نمره عالی دارد

اسلاید 89: 2-بهترین هر قشر بدون در نظر گرفتن معیارهای فلسفی و اخلاقی 3-نخبگان نه بر مبنای هنجار دینی و اخلاقی یا فلسفی بلکه بر مبنای هنجار جامعه شناختی شناسائی می شوند .

اسلاید 90: 4-نخبگان کسانی اند که قدرت را دست دارند آنها اقلیت و غیر نخبگان اکثریت می باشند . - تفکیک نخبه و غیر نخبه 1- تقسیم نخبگان بر اساس وجه تمایزی که پاره تو بین رتبه های برتر و پائین تر می بیند .

اسلاید 91: 2-جامعه به دو دسته نخبه و توده تقسیم می شود. 3- در علم سیاست ،بیشتر، نخبگان سیاسی و حکومتی مطرح می باشند .

اسلاید 92: با این دیدگاه: الف : قشر پائین جامعه، طبقه غیر حاکم ب : قشر بالای جامعه ، طبقه حاکم که خود به دو دسته نخبگان حکومتی و نخبگان غیر حکومتی تقسیم می شوند .

اسلاید 93: 4 - نخبگان حکومتی نیز دو دسته اند 1- نخبگان حاکم 2- نخبگان حکومتی غیر حاکم

اسلاید 94: - غیر نخبگان و توده مردم از نظر پاره تو انقلاب ها و تحولات اجتماعی فقط جابجائی نخبگان است و مردم سپاهیان بی نام و نشان در اختیار آنان می باشند .

اسلاید 95: 5 - گردش نخبگان الف : دست بدست شدن حکومت بین نخبگان حکومتی حاکم و نخبگان سیاسی منتظر ب : گردش قدرت بین نخبگان سیاسی و غیر نخبگان . ظهور گروه نخبه جدید

اسلاید 96: - توان این نظریه در تحلیل تحول دولت در اسلام منازعات سیاسی تاریخ معمولا بین مردم و حاکمان نبوده بلکه افرادی نخبه رهبری را بدست گرفتند و علیه حکومت مستقر قیام کرده اند و مردم را همراه خود نموده اند

اسلاید 97: از این زاویه نظر پاره تو با تحول دولت در ایران و اسلام منطبق است 5-نظریه نخبگان، نزاع سیاسی را مانند مارکس بین طبقات نمی داند بلکه میگوید منازعه بین صاحبان قدرت است .

اسلاید 98: درس چهارم نظرات ابن خلدون نظرات ابن خلدون دولت را به انسان تشبیه می کند که سیری را ازکودکی تا مرگ طی می کند

اسلاید 99: ابن خلدون عمر دولت ها را سه پشت می داند که هر پشت 40 سال است واغلب سن هر دولت حدود 120 سال است . مگر اینکه مدعی وجود نداشته باشد . - او نسلهای یک دولت را به نسل بنیان گذار ، نسل مباشر ، نسل مقلد و نسل منهدم تقسیم می کند

اسلاید 100: - نسل اول ، بنیانگذار: از پَِستی به ریاست می رسند . به کار خود آگاه اند و عصبیت در بین آنها پایدار است

اسلاید 101: نسل دوم : فرزندان نسل بنیانگذاراند موجبات ماندگاری رژیم رااز پدران می شنوند و ادامه می دهند . شاخص دیگراین نسل، این است که با ناز و نعمت بزرگ شده اند - جنگ قدرت بین خاندان حاکم و نهایتا حاکمیت یک نفر

اسلاید 102: نسل سوم : تقلید و پیروی از نسل های پیشین ، بنابراین کوتاهی بیشتری نسبت به نسل دوم دارد . گسترش ناز و نعمت به نسبت زیاد باعث فراموشی منشاء خانوادگی می شود . - ضعف عصبیت شاخص مهم این دوره است .

اسلاید 103: - حاکمان در این دوره خود را از ایل و تبار و قبیله خود بر تر می دانند و مردمان را تحقیر می کنند و مردم دلزده شده ، آماده پذیرش یک عصبیت جدید می شوند .

اسلاید 104: - به نظر ابن خلدون این نظریه بر سیر تحول حکومت های قبایل و سلسله های پادشاهی منطبق است

اسلاید 105: - خلقیات حکومت کنندگان در مراحل مختلف مرحله اول : دوران پیروزی که عصبیت عامل پیروزی است خود کامگی و یکه تازی وجود ندارد

اسلاید 106: مرحله دوم : دوران خود کامگی و تضعیف عصبیت عشیره خود که آنها را رقیب می داند زیرا آنها در بدست آوردن قدرت خود را سهیم می دانند در واقع دشمنان حاکم رفیقان دیروز اند « انقلاب فرزندان خود را می خورد»

اسلاید 107: مرحله سوم : دوران آسایش و آرامش زمامدار است فراغت از کسب قدرت و سرکوب رقبای داخلی ساختن کاخهای زیبا و بارگاههای متعدد و تقویت نیروهای نظامی

اسلاید 108: مرحله چهارم : دوران خرسندی و مسالمت جوئی . تلاش برای حفظ وضع موجود و تقلید از آداب و رسوم پیشین

اسلاید 109: مرحله پنجم : دوران اسراف و تبذیر ، بذل و بخشش های نابجا به خواص واگذاری امور به افراد نالایق و طرد افراد شایسته ، سرانجام این مرحله دوران فرسودگی و پیری دولت . تحقق چنین روندی مشروط به از بین رفتن عصبیت است .

اسلاید 110: اگر دولت ها زوال خود را بدست خود فراهم نکنند می توانند از سقوط خود جلوگیری کنند . -مفهوم عصبیت ابن خلدون 732- 828ق در رهگذار خلافت عباسی و حمله مغول می زیست. -مطالعات عمیق در مورد دولت های وقت و گذشته داشت .

اسلاید 111: ویژگیهای قبیله مانند همبستگی و نقش آن در کسب قدرت فداکاری در راه ارزشهای قبیله ای توجه او را جلب کرده بود . او از معدودکسانی است که شیوه استقرائی تجربی را در جهان اسلام بکار گرفت .

اسلاید 112: - ویژگیهای قبایل ذهن او را معطوف به عصبیت نمود - ابن خلدون طبع انسانی را به دولت تعمیم می دهد و به نظریه ارگانیکی دولت می رسد . - او معتقد است عصبیت از سه طریق حاصل می شود.

اسلاید 113: الف : خویشاوندی مبنای عصبیت است که انسانها را به افراد نزدیک خود حساس می کند اما شرط لازم است و شرط کافی نیست .

اسلاید 114: ب: غیر خویشاوندی که از دو طریق هم یپمانی و هم سوگندی رخ می دهد . حس غرور مشترک در پیروزی و حس دفاع مشترک هنگام خطرات بین افراد همپیمان مشاهده می شود. (برمکیان )

اسلاید 115: گاهی نیز عصبیت از راه تربیت در یک خاندان صاحب عصبیت است . (غلامان ترک) - گاهی نیز عصبیت از راه تربیت در یک خاندان صاحب عصبیت است . (غلامان ترک)

اسلاید 116: -ابتدا در برابر عصبیت مدعی مقاومت مردم نیز وجود دارد . -عصبیت عامل ماندگاری دولت است . زیرا گذر زمان آمدن نسل های جدید به زیان حکومت گران است . ( با گذشت زمان عصبیت ضعیف میشود)

اسلاید 117: -عصبیت عامل تحول دولت ها است . در واقع جنگ عصبیت ها تداوم دارد و باعث تحول دولت ها می شود .

اسلاید 118: درس پنجم (ساخت سیاسی دولت جاهلی ) اسلام در یک جامعه بی دولت ظهور کرد . ساخت قبیله ای مدت زمان طولانی در شبه جزیره عربستان دوام پیدا کرد و دولت شکل نگرفت

اسلاید 119: عوامل دخیل در بی دولتی 1 - مانع جغرافیائی : بیابانهای خشک و کمبود راههای ارتباطی عامل مهمی در عدم ایجاد یک دولت متمر کز بوده است . 2 - مانع عقیدتی : وجود یک بت در خانه کعبه برای هر قبیله

اسلاید 120: 3- پیوند های نسبی که باعث می شد از درون هر قبیله ای با گذشت زمان قبیله های متعددی بیرون آید . 4 - عصبیت قبیله ای که مانع بوجود آمدن عصبیتی دیگر می شود .

اسلاید 121: 5 - نبود دشمن خارجی . - موقعیت جغرافیائی عربستان باعث شده بود که جذابیتی برای دیگر قدرت های آنروز نداشته باشد . - بنابر این نبود تهدید باعث می شد که اعراب به فکر اتحاد و تشکیل قدرت متمر کز نباشند .

اسلاید 122: 1 - واحد اجتماعی و سیاسی قبیله جامعه جاهلی فاقد دولت و قدرت سیاسی مرکزی بوده است و قبیله ها واحد سیاسی موجود در جامعه اعراب جاهلی است .

اسلاید 123: 2 – رابطه قبیله با سرزمین دو نوع قبیله کوچ رو و یکجا نشین در اعراب جاهلی وجود داشت . قبایل یک جا نشین دارای قلمرو مشخص و دارای طبقات اجتماعی از اشراف تا بردگان بود.

اسلاید 124: قبایل شمالی شبه جزیره عربستان یکجا نشین و جنوبی ها کوچ رو بودند در نتیجه دارای دو نوع عصبیت متفاوت بودند .

اسلاید 125: 3 - قبیله و سنت نیاکان مشروعیت همه چیز از سنت است و به عنوان زیر ساخت همه تحولات فرهنگی و اجتماعی عمل می کند.

اسلاید 126: 4 - فردیت و ارزشهای قبیله ای در قبیله اصل قبیله است و فرد در کلیت قبیله قابل بررسی است . به حدی که فرد گاهی مسئولیت اشتباه افراد هم قبیله ای را مجبور بود به عهده بگیرد .

اسلاید 127: 5-قبیله هویت ساز : مبنای خودی و غیر خودی وابستگی به قبیله ای است که شخص وابسته به آن است . طبق سنت قبیله ای کشتار ، غارت ، دزدی ، هتک حرمت ، و ... نسبت به افراد قبایل دیگر مجازبود -.

اسلاید 128: 6 - جایگاه شیخ قبیله : هویت افراد قبیله وابسته به شیخ قبیله بود و شیخ در راس هرم سیاسی اجتماعی قبیله دانسته می شد .

اسلاید 129: -شیخ قبیله باید ثروتمند ترین ، شریف ترین ، متعصب ترین ، مسن ترین ، و با نفوذ ترین می بود و دارای خصلتهای مثبتی مثل سخاوت ، بیان ، برد باری ، تجربه ، دلاوری و ....

اسلاید 130: -لزوم قدرت و توانمندی رئیس قبیله باعث می شد که الزامافرزند ارشد به ریاست نرسد . زیرا در صورت ضعف شیخ کل قبیله به خطر می افتاد .

اسلاید 131: 7 - حاکمیت زور بر حق : (الحُق ِلمَن غَلب ) حق چیزی جز قدرت نبود . دست یابی به حق نیز جز با زور ممکن نبود .

اسلاید 132: 8 – روابط بین قبیله ها مرکز ثقل تصمیم گیری سیاسی بود . (رقابت اوس و خزرج در یثرب)

اسلاید 133: -قبیله قریش و ساخت جاهلی: مهمترین قبیله در مکه قریش و در یثرب اوس و خزرج بودند. مقتدر ترین قبیله قریش بود . برای بررسی تحول دولت در اسلام بررسی دلایل قدرت قبیله قریش ضروروی است .

اسلاید 134: 1 - وجود خانه خدا در مکه و حفاظت آن به دست این قبیله 2 - موقعیت تجاری مکه ، که بر سر سراه بازرگانی شام و فلسطین بود

اسلاید 135: 3 - شکسته شدن سدمارب که باعث مهاجرت قبیله های متعددی به مکه شد . و کم کم زمینه برای شکل گیری نظام فرا قبیله ای فراهم شد . 4 - سطح سواد و توان خواندن و نوشتن این قبیله که سابقه آن از سال 210 م اثبات شده است .

اسلاید 136: درس ششم- ساخت دولت نبوی - چالش سنت های قبیله ای دوران جاهلی با ارزش های وحیانی پیامبر

اسلاید 137: -مرز بندی جدیدی که اسلام ایجاد نمود و با ارزش ها و مرزبندی های جاهلی تفاوت فراوان داشت . -واحد سیاسی اجتماعی اسلام امت بود نه قبیله قالب و فرم قبیله حفظ شد اما محتوای ارزشی آن در اسلام از بین رفت .

اسلاید 138: -ساختار قبیله و کار کرد دو گانه آن 1 – مانع گسترش اسلام 2- وجود برخی ظرفیت ها که دعوت پیامبر را آسان می کرد .

اسلاید 139: 1- کثرت گرائی و تنوع خدایان مورد پرستش و وضعیت چند قبیله ای باعث تساهل در قبال عقاید جدید بود . که پیامبر از این ظرفیت بهره گرفت .

اسلاید 140: 2 – پذیرش پیامبر از طرف بخش عمده ای از بنی هاشم (و انذر عشیرتک الاقربین) . حمایت ابوطالب و حمزه از پیامبر . گرچه این حمایت بیشتر از شخص بود و نه محتوا . 3 – برخور دوگانه با جوا نانی که مسلمان می شدند .

اسلاید 141: اگر از تبار و قبیله ای معروف بودند کمتر مورد آزار قرار می گرفتند و بالعکس 4 – نقش شیوخ قبایل . هر رئیس قبیله که دعوت پیامبر را می پذیرفت کل قبیله مسلمان می شد .

اسلاید 142: 5 - موقعیت پیامبر در جذب قبیله قریش که در بین دیگر قبایل پر آوازه تر بود و تاثیر اساسی در جذب دیگران داشت .

اسلاید 143: اولین قانون اساسی در اسلام: پیمان پیامبر با قبایل مدینه (مهاجران ، یهودیان ، اوس و خزرج ) که خطوط اصلی سیاست داخلی و خارجی دولت نبوی را تر سیم می کند

اسلاید 144: ویژگیهای قانون اساسی مدینه: 1 – حفظ ساختار قبیله ای پیامبر ضمن حفظ ساختار قبیله ای که بر مبنای آن نیز در شهر اسکان داشتند وظیفه دفاع از هر قسمت را به آن قبیله می سپارد .

اسلاید 145: 2 – ادغام قبایل در امت واحده در ابتدای پیمان از امت واحده نام برده می شود . که از تلاش پیامبر(ص) برای پی ریزی بنیانی جدید حکایت دارد

اسلاید 146: - به نظر می رسد پیامبر ضمن تشکیل امت بزرگ اسلامی قبایل را به عنوان ساختهای کوچکتر درون امت می پذیرد .

اسلاید 147: در مجموع نام ده قبیله و یهودیان مربوط به آن قبایل در پیمان آمده است . و مهمتر اینکه یهودیان نیز به عنوان عضو امت واحده پذیرفته می شوند

اسلاید 148: 3 - برخورد گزینشی با ارزش های قبیله ای توجه به قالب قبیله به عنوان (ظرف) و محتوای قبیله به عنوان (مظروف)

اسلاید 149: برخی ارزش های قبیله ای مانند فدیه اسرا ، حق پناهندگی ، سنت همپیمانی ، سنت خونخواهی که به دیات و قصاص تعدیل شد . – همگی در قانون اساسی مدینه پذیرفته شد .

اسلاید 150: - اقدام دسته جمعی مومنان از هر قبیله علیه فرد متجاوز ، ظالم و فاسد حتی اگر فرزند یکی از مومنان باشد - مومنان اولیاء دم یکدیگرند . هیچ مومنی نباید به هیچ کافری علیه مومن دیگر کمک کند .

اسلاید 151: - معیار زور و خشونت برای حل مشاجرات از بین می رود و مرجع داوری پیامبر(ص) است .

اسلاید 152: 4 - خصوصیات جمعی غیر قبیله ای جنگ و صلح دسته جمعی یکی از محورهای مهم قانون اساسی مدینه است . هیچ مومنی به تنهائی نمی تواند صلح کند . در باب اقدام به جنگ نیز همینطور است .

اسلاید 153: - این مسئله شامل یهودیان که پیمان را امضاء کرده اند می شود . - دفاع در مقابل حمله به مدینه

اسلاید 154: عناصر دولت ساز: ارزشهای اسلامی محور قرار گرفت و ارزش های قبیله ای به حاشیه رانده شد . اما بکلی از بین نرفت ، نزاع این ارزشهای دوگانه تحولات جامعه و دولت را برای چند قرن شکل می دهد .

اسلاید 155: عناصر سازنده دولت نبوی : 1 - بنای مسجد : به عنوان مرکزی دینی فرهنگی ، سیاسی ، اجتماعی ، اقتصادی و حتی نظامی که اولین رکن دولت نبوی شد .

اسلاید 156: 2 – برادری و همراهی در ایمان جایگزینی همبستگی بر مبنای ایمان، با همبستگی بر مبنای قبیله

اسلاید 157: 3 – هجرت بیعت عقبه اول و دوم در سالهای 12 و 13 بعثت و هجرت به یثرب انتقال مرکز ثقل سیاسی شبه جزیره عربستان از مکه به مدینه

اسلاید 158: 4 – نهاد سازی و تعیین کار گزاران الف ) ایجادپست «نقیب» که واسطه ای بود بین قبیله و پیامبر ب ) تعیین حاکم برای مناطق فتح شده

اسلاید 159: ج) ابقاء برخی سران قبایل و حاکمان محلی پس از اسلام آوردن آنان د) نصب فرماندهان نظامی ، ایجادیست های قضائی ، نهادهای مالی، پست کتابت

اسلاید 160: 5 - اطاعت سیاسی با هجرت پیامبر(ص) رکن جمعیت و سرزمین دولت محقق شد . با انجام بیعت رکن حاکمیت نیز بدست آمد در کنار شخصیت کاریز ماتیک پیامبر(ص)

اسلاید 161: 6 - پدیده منافقان ظهور پدیده جدیدی به نام منافقین که در مکه سابقه نداشت و پدیده ای بود که پس از هجرت ایجاد شد .

اسلاید 162: سیاست خارجی دولت مدینه الف ) جبهه داخلی : یهودیان و منافقان پیمان با یهودیان – عهد شکنی یهود و در گیری های نظامی

اسلاید 163: - تغییر قبله از بیت المقدس ب - جنگ بین مکه و مدینه (سریه ها ) جنگ های ایذایی بدون حضور پیامبر(ص)

اسلاید 164: (غزوه ها ) در گیری های نظامی با حضور و فرماندهی پیامبر (ص) هر دو مورد در درجه اول عامل بازدارندگی محسوب می شد .

اسلاید 165: ج - دعوت اسلامی در داخل و خارج شبه جزیره اعزام رسولان پیامبر به ایران ، روم ، حبشه و عمان و ....

اسلاید 166: درس هفتم ساخت دولت های خلفای راشدین - دوره بین رحلت پیامبر (ص) تا روی کار آمدن معاویه را دوران خلفای راشدین می نامند .

اسلاید 167: ویژگیهای این دوره : 1– بحران جانشینی پیامبر(ص) . آغاز دوره ای جدید با اختلاف سطح که بین پیامبر و سه خلیفه بعدی بود . احیای سنت قبیله ای در سقیفه

اسلاید 168: 2 - قطع جریان وحی و بحران قانونگذاری 3 - شیوه انعقاد خلافت چهار خلیفه راشدین به وسیله نخبگان امت تعیین شدند ، اما در عهد معاویه با حیله و تزویر و به صورت موروثی انتخاب می شد .

اسلاید 169: 4 – نسب متعدد خلفای راشدین (یعنی موروثی نبودن) در حالیکه این چهار خلیفه هر یک نسب جدا گانه ای داشتند اما خلفای بنی امیه همه دارای نسب واحدند در دوران های بعد ،دوره چهار خلیفه اول دوران طلائی اسلام دانسته شد و لقب راشدین گرفتند .

اسلاید 170: 5 - حاکمیت نخبگان در دوران خلفای راشدین . نقش شورای حل و عقد در انتخاب چهار خلیفه - زنده شدن ارزشهای قبیله ای بعد از رحلت پیامبر (ص)

اسلاید 171: جدال برای کسب قدرت بین مهاجر و انصار . استناد ابوبکر به حدیثی از پیامبر(ص) «الائمه من قریش» و کنار زدن انصار . ( در اصالت این روایت تردید جدی وجود دارد)

اسلاید 172: - عصبیت قبیله ای در لفافه تمسک به پیامبر(ص) - زنده شدن اختلاف اوس و خزرج، به خلافت مردی از مهاجران کمک کرد .

اسلاید 173: نظریه ابن خلدون و نقد آن 1- ابن خلدون خلافت را بر شرط قریشی بودن خلیفه بر مبنای جامعه شناختی و مصلحت عامه بررسی می کند.

اسلاید 174: - شارع خواسته است مسئله خلافت با واقعیت جامعه ای که قریش در آن برتری داشت هماهنگ شود - اما به نظر می رسد مصداق بارز قریش می یابد بنی هاشم باشد ،نه بنی امیه که آخرین خاندان قریش بودند و از سر اجبار مسلمان شدند .

اسلاید 175: - با توجه به نزدیکی زمانی با عصر پیامبر و از آنجا که هنوز ارزشهای قبیله ای زنده نشده بود خلافت علی (ع) می توانست دولت اسلام را به مرتبه بالائی از ارزشهای آن برساند .

اسلاید 176: 2 - سنت تقسیم مناصب قبیله ای و عدم اجتماع نبوت و امامت در قبیله بنی هاشم

اسلاید 177: - خلیفه دوم و جریان بیماری آخرین روزهای حیات پیامبر(ص)وجلوگیری ازنوشتن وصیت ازطریق ایشان - در خلافت ابوبکر رگه هائی از خشونت دیده می شود

اسلاید 178: 3 - ابوبکر و ساختار قبیله ای فتنه مدعیان نبوت . واقعه مرتدین و طغیان قبایلی که هنوز با اسلام خو نگرفته بودند . - گشوده شدن جبهه خارجی و سوق دادن انرژی متراکم نیروها به دشمن خارجی (ایران و روم) رقابت های قبیله را تحت شعاع قرار داد .

اسلاید 179: - در جنگ با روم ابوبکر قبایل جداگانه در پی هم می فرستاد و هر قبیله در قالب یک گردان یا تیپ امروزی عمل می کرد .

اسلاید 180: - عمر و قبیله گرائی نوع دیگری از قبیله گرائی در خلافت عمر مشاهده می شود که می توان آنرا عرب گرائی نامید . برتری دادن اعراب بر دیگران .

اسلاید 181: ابوبکر در تقسیم و توزیع ارزاق روش مساوات را در پیش گرفت ، اما عمر تقسیم را بر اساس سبقت در اسلام و .... قرار داد و باعث بوجود آمدن طبقه جدید اشراف در بین مسلمانان شد .

اسلاید 182: نظام اداری و نظام سیاسی . تشکیلات اداری خلفای راشدین: در پی رسیدن اموال و غنایم فراوان به مدینه هُرمزان (ایرانی ) به عمر پیشنهاد داد تشکیلاتی برای ثبت و نوشتن مقرری افراد به نام« دیوان» ایجاد شود .

اسلاید 183: - کار کرد دیوان : ثبت اسامی افراد برای پرداخت ها مقدار عطای هر مسلمان به سابقه او در اسلام از بدر به بعد بستگی داشت . - طبقات عطابگیران طبقه اول – بدریونِ مهاجروانصار و .... پنج هزار درهم

اسلاید 184: طبقه دوم –کسانیکه از بدر تا صلح حدیبیه در جنگها بودند . چهار هزار درهم . طبقه سوم - از حدیبیه تا قادسیه این مسئله مقدمه تشکیل دیگر دیوان ها شد . 4 - تبعات تشکیل دیوان ها

اسلاید 185: با فتح ایران و روم ثروت زیادی به دست اعراب افتاد. - بوجود آمدن تفاوت و تبعیض در تقسیم در آمد - افزایش ثروت تحول روحی مجاهدان به دنیا پرستی را در پی داشت

اسلاید 186: - اندیشه ها و جریان های فکری: - در پی تصمیم شورای سقیفه دو نحله کلامی شیعه و سنی شکل گرفت - توضیحات - درپی جنگهای امام علی (ع) و معاویه اندیشه سومی بنام خوارج از سپاه امام بیرون آمد- توضیحات

اسلاید 187: عثمان و عملکرد قبیله ای: با فروکش کردن جنگ های خارجی زمینه برای گرایش های قبیله ای در زمان عثمان زیاد تر شد -شکاف طبقاتی که از زمان عمر آغاز شده بوده در زمان عثمان تشدید شد . -شکاف نسلها را نیز می توان به موارد فوق افزود .

اسلاید 188: - نقش قبیله در روی کارآمدن عثمان: شورای شش نفره به نوعی چینش شده بود که نتیجه از قبل معلوم بود . - دادن حق وتو به عبدالرحمن که داماد خاندان عثمان بود .

اسلاید 189: بنی امیه تیره ای از قریش دارای عصبیت قبیله ای که پیامبر به آنها مناصب مهم نداد . بنی هاشم - به رهبری امام (ع) با گرایش شدید الهی و دینی -شکل گیری حکومت در هر یک از این خاندان مسیر تا تاریخ را عوض کرد .

اسلاید 190: عثمان با عزل فرمانداران و کار گزاران عمربنی امیه را مسلط کرد . خود او اولین کسی بود که از بنی امیه به خلافت می رسید . - سیاست عربی گرائی عمر به سیاست بنی امیه گرائی تغییر کرد .

اسلاید 191: قدرت گیری بنی امیه از زمان عمر که معاویه به حکومت شام منصوب شد آغازه شده بود - شورش مدینه و قتل عثمان - زنده شدن عرق جاهلیت در حکومت عثمان - سه جبهه مخالف عثمان

اسلاید 192: الف-مخالفان دارای جهت گیری دینی (در قریش و غیر قریش) ب- مخالفان درون قریش که مخالف حاکمیت تیره بنی امیه بودند ج-مخالفان بیرون از قریش از جمله انصار و ....

اسلاید 193: در کل دو جبهه مخالف عثمان ، جبهه دینی وجبهه قبیله گرائی قابل بررسی است . دگر دیسی قبیله قریش : - تلفات زیاد قبایل غیر قریش در جنگ های رده و سهم بیشتر قریش از غنایم

اسلاید 194: رسیدن پست های فرماندهی و فرمانداری به قریش - کم شدن عرق دینی در جهاد و باعث زنده شدن حسادت های قبیله ای شد .

اسلاید 195: آغاز اعتراضات قبایل و عدم توجه عثمان به بازخورد های سیاست خود - بسیاری از صاحب نظران این واقعه را شورش قبایل دیگر علیه قریش می دانند .

اسلاید 196: دلایل شورش علیه عثمان 1 - عثمان خط عصبیت عربی عمر ، را به عصبیت قبیله ای (بنی امیه) تغییر داد . 2 - قریش ریاست اعراب پس از اسلام را داشت ، ریاست فی نفسه دشمن ساز است . 3 - سنت قبیله ای و نپذیرفتن سلطه دیگر قبایل

اسلاید 197: 4 – نا رضایتی انصار از انحراف از اسلام 5 - نا رضایتی صحابه غیر قریشی (عمار ، ابوذر ، و .... ) که مسلط کردن بنی امیه را بر مسلمانان گناه بزرگی می دانستند .

اسلاید 198: امام علی (ع) ارزشهای قبیله ای و ارزشهای اسلامی - به قدرت رسیدن امام علی (ع) پس از قتل عثمان نشانگر پیروزی گرایش دینی به گرایش قبیله ای بود اما .. ساختار حکومت نبوی در طول 25 سال تغییر یافته بود

اسلاید 199: - تغییر پایتخت از مدینه به کوفه – امام علی (ع) و مبارزه با قبیله گرائی محدودیت عمرپیامبر(ص) فرصت نداد که ریشه قبیله گرائی به طور کلی از بین برود .

اسلاید 200: امام علی (ع) پس از روی کار آمدن با این واقعیت روبرو شد و تلاش فراوانی برای بازگشت ارزشهای اسلامی انجام داد .

اسلاید 201: درس هششم ساخت دولت امویان: روی کار آمدن معاویه از سال 40 هجری ادامه با 14 خلیفه تا سال 122 هجری اولین سلسله موروثی در اسلام است. چرا بنی امیه روی کار آمدند ؟ در حالیکه تا قبل از فتح مکه مخالف اسلام بودند

اسلاید 202: 1 - واگذاری منطقه شام از طرف عمر به معاویه و تقویت او 2 - خلافت عثمان - عثمان تنها کسی از بنی امیه بود که در مکه مسلمان شدوداماد پیامبر بودو تحت تاثیر شیوخ بنی امیه بود . - تقویت معاویه در زمان عثمان

اسلاید 203: 3 - قتل عثمان و بهانه خونخواهی عثمان توسط بنی امیه 4 - ضعف سپاهیان عراق در برابر سپاهیان شام - معاویه از حجاز به دلیل وجود قریش و بنی امیه آسوده خاطر بود .

اسلاید 204: - مردم شام پس از اسلام غیر از او حاکمی ندیده بودند و از سوء پیشینه آنان خبری نداشتند و غیر از او کسی را به عنوان خاندان پیابر (ص) نمی شناختند - وفاداری شام به معاویه و بی وفائی عراق به امام علی (ع)

اسلاید 205: 5 - شخصیت معاویه براساس نظریه «نخبگان پاره تو» 6 - جمع بندی بر اساس عصبیت« ابن خلدون» - زنده شدن عصبیت قبیله ای پس از قطع وحی – عصبیت بیشتر بنی امیه نسبت به دیگر قبایل - اما واقعه عاشورا ضربه ای کلی به جبهه ضد دینی وارد کرد و باعث فرو پاشی بنی امیه شد .

اسلاید 206: تحولات ساختاری دولت بنی امیه: 1 - تغییر خلافت به سلطنت زور نسل اول (معاویه) و توارث در نسل های بعدی . تغییر نخبگان در این نوع حکومت بازور است نه به دلیل شایستگی مذهبی

اسلاید 207: - تغییر قانون انتخاب خلیفه ،از نظر شورای مسلمانان یا استخلاف به وراثت و زور در این تحول عامل بیعت فقط یک اطاعت یک طرفه بود . 2 - تغییر در روش زندگی خلفاء الف) پیدایش حاجب و دربان و شکاف بین خلیفه و مردم

اسلاید 208: ب) تبدیل بیت المال به ثروت شخصی خلیفه . کسی نمی توانست از خلیفه حسابرسی کند . 3 - پایان آزادی و آغاز خفقان و وحشت - قتل حجر بن عدی (51 هجری ) 4 - نابودی استقلال قوه قضائیه

اسلاید 209: 5 - خاتمه حکومت شورایی .... 6 - ظهور مجدد عصبیت های قبیله ای برتری دادن عرب بر غیر عرب – دامن زدن به اختلافات برای حکومت 7 - دگر دیسی در غایت و هدف دولت

اسلاید 210: دولت دینی که دارای غایت الهی است و هدایت مردم به سوی خدا ، تبدیل شد به برقراری امنیت به جای عدالت و به طور خلاصه عرفی شدن حکومت به جای دینی بودن 9 - بهره گیری از عنصر جبر گرائی

اسلاید 211: ضعف های معاویه 1 -تاخیر در اسلام آوردن . 2 -ضعف به عنوان طلقاء(آزاد شده گان پیامبر(ص) 3 -اهل بدر واحد نبودن . بر عکس معاویه ، امام علی (ع) دارای فضایل منحصر به فردی بود

اسلاید 212: 1 - ترور شخصیت امام علی (ع) زیرا : جاذبه امام برای مردم بزرگترین مانع حکومت معاویه بود . جعل حدیث به نفع بنی امیه . نشان دادن معاویه به عنوان صحابه پیامبر(ص) . 2 - تاکید به قتل عثمان و مظلوم نمودن وی ..... دست داشتن امام

اسلاید 213: - تاکید بر ضرورت انتقام خون عثمان 3 - قریشی بودن خلیفه قبیله بنی امیه جزء 25 قبیله قریش بودند . معاویه فقط این صفت را بین همه صفت هائی که امام علی(ع) داشت دارا بود .

اسلاید 214: - بنی امیه به شدت بر قریشی بودن خلیفه تاکید می کردند و قول ابوبکر در سقفیه را بسیار بزرگ میکردند 4 - تغییر عنوان خلیفه الرسول به خلیفه الله

اسلاید 215: ساختار حکومت در دوره مروانیان -(گردش نخبگان درون قبیله ای) الف- معرفی شدن دو ولیعهد که چالشهای فراوانی را در پی داشت ب-جنبش عربی سازی دیوان ها ، رسمی شدن زبان عربی ، ضرب سکه عربی

اسلاید 216: ج) دوره عمر ابن عبدالعزیز دورانی استثنائی و اصلاح انحرافات – ویژگیهای این دوره : 1 - روش ساده زیستی 2 - نقد خلفای قبل از خود

اسلاید 217: 3 - مدارا با شیعیان و بازگرداندن فدک ، لغو توهین به امام علی (ع) 4 - اصلاح نظام اداری ، برقراری حقوق مساوی برای همه مسلمانان

اسلاید 218: تشکیلات اداری حکومت بنی امیه: 1 - دیوان جند 2 - دیوان رسائل ، 3 - دیوان خاتم (دیوان مهر) برای جلوگیری از جعل نامه ها 4- دیوان برید .جهت انتقال نامه ها و جاسوسی 5 - دیوان خراج ، جمع آوری مالیات

اسلاید 219: جریان های فکری دوران امویان . ج ) تبلیغ نگرش برابری صحابه و تخریب شخصیت امام علی (ع) د) تبلیغ تفکیک ایمان از عمل و تبلیغ جبریگری 2 - اندیشه های تضعیف کننده دولت اموی

اسلاید 220: دلایل اعتقادی و بروز بحران مالی باعث تقویت نگرش بازگشت به سنت نبوی و دادن قدرت به اهل بیت شد . 1 – جریان خوارج 2 - جنبش شیعه

اسلاید 221: - نقش قبیله گرائی در فروپاشی امویان و عدم توان خلفاء در بهره گیری از نیروی قبایل به نفع خود .

اسلاید 222: - بعد اقتصادی : گرفتن جزیه از نومسلمانان . تبعیض بین اعراب و ایرانیان و خشم ایرانیان از دولت اموی . بدلیل عدم دسترسی به مناصب حکومتی به رغم داشتن صلاحیت ها – قیام شعوبیه

اسلاید 223: بعد اجتماعی – ظهور طبقات ایرانیان دانشمند مسلمان - شکل گیری عصیبت بنی عباس

اسلاید 224: درس نهم: ساخت دولت عباسی دولت عباسی به عنوان شاخه ای از بنی هاشم در مقابل علویان ابتدا علویان شیعیان و ایرانیان را با خود همراه کردند و توانستند از سال 132- 656 هجری حکومت کنند

اسلاید 225: - دلایل قدرت گیری عباسیان الف -درگیری های درون خاندان اموی – ب -نقش نارضایتی ایرانیان به دلیل عربگرائی اموی ج -عقاید شیعه به عنوان بدیل حکومت و شعار دو پهلوی عباسیان و ابهام در ذهن مردم از معنی «آل محمد(ص)»

اسلاید 226: تحولات ساختاری دولت عباسی - ادامه شیوه حکومت اموی در تعیین خلیفه ، توارث کنار زدن شیعیان و در برخی مقاطع ایرانیان بحران مشروعیت را در دولت عباسی در پی داشت

اسلاید 227: خصوصیات دوره اول دولت عباسی - دوره اول که نفوذ ایرانیان است ، عصر خلفای مقتدر عباسی است که از سفاح آغاز و با خلاقت مامون پایان می یابد . - اوج تمدن اسلامی مربوط به این دوره است . وحدت سر زمینی کامل است .

اسلاید 228: نقش مهم وزارت ایرانیان ریشه عربی خلفاء رقابت اعراب و ایرانیان نقش افراطیون ایرانی که خواهان سلطه کامل ایرانی بودند در پایان گرفتن نفوذ ایرانی نقش داشت .

اسلاید 229: دوره دوم نفوذ ترکان نفوذ ترکان دو مرحله را در پی داشت . الف ) سیطره ترکان با حفظ ساختار خلافت با حذف رقبای ایرانی و عرب ب) سیطره ترکان و سقوط هیبت خلافت .

اسلاید 230: دوره سوم : دوره نفوذ آل بویه - در حالت نفوذ ترکان ، اندیشه یک حکومت ایرانی قوی در بسیاری از اقوام ایرانی رواج یافت

اسلاید 231: برای اولین بار در این دوره سنت «خلیفه – سلطان» باب شد . مقام امیر الامرایی با پادشاه آل بویه نفر دوم امپراطوری اسلامی بود . - چرا آل بویه شیعی و ایرانی خلیفه سنی و عرب را ساقط نکردند ؟

اسلاید 232: فرضیه اول : قداست خلیفه به عنوان یک نهاد دینی در ذهن مردم که با نیروی نظامی قابل تغییر نبود . دوم : احتمال واکنش اهل سنت

اسلاید 233: - اقدامات مذهبی آل بویه 1 - برقراری عزاداری ماه محرم در سال 325 هجری 2 - برقراری جشن عید غدیر 3 - برقراری ذکر «اشهد ان علیا ولی الله» در اذان و اقامه

اسلاید 234: دوره چهارم : عصر تسلط سلجوقیان ساخت دولت عباسی در این دوره -حضور مجدد ترکها در ساختار قدرت ب) پر رنگ بودن عنصر نظامی گری ج ) سنی مذهب بودن سلجوقیان و حمایت از خلیفه سنی

اسلاید 235: دوره پنجم : بازگشت قدرت به عباسیان به مدت 66 سال تا حمله مغلول به بغداد

اسلاید 236: - در عصر عباسی جریانهای فقهی در غالب مذاهب چهار گانه اهل سنت پا به عرصه وجود گذاشت . - تشکیلات و نهادهای سیاسی دولت عباسی الف - نهاد خلافت و ادارات وابسته به آن ب - نهاد وزارت و گروه مشاوران

اسلاید 237: ج ) نهاد قضاوت و زیر مجموعه ها - مجلس مظالم ، مجلس الحسبه د) نهاد ارتش = جنبش و زیر مجموعه ها ، نیروهای هر منطقه بنام جند حکومت های محلی در شرق خلافت عباسی

اسلاید 238: الف - طاهریان بین سالهای 206-259 در خراسان با مرکزیت نیشابور ب- صفاریان بین سالهای 247 – 393 به مرکزیت زرنج(بابل) ج-علویان طبرستان بین سالهای 250 – 316 به مرکزیت گرگان و امل د- سامانیان بین سالهای 279 – 389 خراسان به مرکزیت بخارا )

اسلاید 239: - حکومت های محلی در غرب خلافت عباسی -طولو نیان ، رخشدیان ، فاطمیون امویان در آندلس( در اسپانیا ، مصر ، شمال آفریقا رابطه دولت عباسی با حکومت های محلی به دو صورت امارت استکفاو امارت استیلا بود .