تحقیقات انتقادی حسابداری

تحقیقات انتقادی حسابداری

اسلاید 1: ))بسم الله الرحمن الرحیم(( دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی تئوری حسابداری (2)تحقیقات انتقادی حسابداریCritical Researches of Accountingاستاد مربوطه: جناب آقای دکتر باغانیطراح و گردآورندگان: ابراهیم طهماسبی و غلامرضا زنگنه

اسلاید 2: تاکنون حسابداری با دیدگاه های مختلفی مدنظر قرار گرفته است، مثل مدل تصمیم گیری ، تحقیقات بازار سرمایه، تحقیقات رفتاری و غیره. در همه این دیدگاه ها ، بر سه نکته تاکید میشود. اول، تامین اطلاعات مورد نیاز مدیران برای اخذ تصمیم های مناسب اقتصادی. دوم، تهیه اطلاعات مورد نیاز گروه هایی که نیاز به ارزیابی مدیران یا شرکت ها دارند. این گروه عبارتند از سهامداران ، اعتباردهندگان، بانکها و سایر گروهای اجتماعی که به نحوی در کار شرکتهای تجاری و نتایج اقتصادی آنها ذینفع می باشند. سرانجام سوم، گزارش سود یک دوره مالی به نحوی که مبنایی منصفانه برای محاسبه مالیات بر درآمد ایجاد گردد(شباهنگ 1373)اما آیا واقعاً حسابداری توانسته است به اهداف خود برشد؟آیا حسابداری و حسابداران ، اطلاعات را بصورت منصفانه ارائه می کنند؟حسابداری ادعا میکند که اطلاعات ارائه شئه بی طرفانه و بدون سوگیری است. ولی شواهد نشان میدهد که حسابداری همانند ابزاری در دست عده ای است که تنها منافع گروه خاصی را تامین کرده و منافع دیگران را نادیده می گیرند. در حقیقت ، حسابداری آگاهی یا شعوری تصنعی را برای استفاده کنندگان به وجود میاورد(بلکویی 2000)دیدگاه حسابداری انتقادی

اسلاید 3: اما هم اکنون دیدگاهی در حسابداری مطرح شده است که تاکید بر نقش حسابداری دارد. آین دیدگاه را دیگاه انتقادی نامیده اند. بر اساس این دیگاه ، عمل حسابداری به حمایت از اقتصاد، ساختار اجتماعی و تحکیم توزیع نابرابر قدرت و ثروت در جامعه گرایش دارد.بر اساس این دیدگاه، بخش عمده ای از تحقیقات حسابداری بر پایه این نقطه نظر انجام شده است که وقعیت های موجود در دنیا، ماهیت قابل تعیین دارند و از طریق انجام تحقیقات می توان به آن واقعیت ها پی برد. در این دیدگاه واقعیت های عینی، مستقل از عامل انسانی مورد توجه قرار گرفته است. در نتیجه ، عامل انسانی به عنوان به وجود آورنده واقعیت ها دیده نشده، بلکه عاملی تلقی شده که صفات آن را می توان از راه مشاهده توصیف کرد(شباهنگ 2000)دیدگاه حسابداری انتقادی

اسلاید 4: 1- مقدمه ای بر تحقیقات انتقادی حسابداری2- تاریخچه تحقیقات انتقادی حسابداری3- تعریف دیدگاه انتقادی حسابداری4- ارتباط میان دیدگاه انتقادی و تئوری اقتصاد سیاسی5- نقش دولت در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعی6- نقش تحقیقات حسابداری در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعی7- نقش گزارشگری مالی در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعیفهرست موضوعات تحقیقات انتقادی حسابداری

اسلاید 5: A) دیدگاه انتقادی درباره حسابداری در زمره تئوری های توصیفی و دستوری حسابداری قرار نمی گیرد. B) یکی از اهداف مهم این نظریه ارائه تحلیل های انتقادی درباره مسائل و معضلات جامعه است. به عبارت دیگر نظریه انتقادی نظریه ای است که در آن قضاوت ارزشی وجود دارد.C) مبانی اولیه فکری نظریه انتقادی براین فرض است که جامعه سرمایه داری به تدریج تحت هدایت و کنترل گروهی تمامیت خواه قرار خواهد گرفت که به دنبال ثروت و منافع شخصی خود هستند.1-مقدمه ای بر تحقیقات انتقادی حسابداری

اسلاید 6: A) تاسیس موسسه تحقیقات اجتماعی در دانشگاه فرانکفورت آلمان تحت رهبری مارکس هورکهایمر که به مکتب فرانکفورت مشهور شد.B) تبدیل شدن موسسه به مرکز ارائه تفسیر نوین از جامعه، فرهنگ، سیاست و اقتصاد مرهون فعالیت علمی پژوهشی اندیشمندانC) تحقیقات این موسسه پیرامون مسائل مهم دوران پس از جنگ و شامل موضوعات عدیده ای چون توسعه و تکامل نظریه انتقادی، ماهیت و ظهور فاشیسم، خانواده، هنر و فرهنگ و ... بود.2- تاریخچه تحقیقات انتقادی حسابداری

اسلاید 7: مکتب اثباتی گری: مخالفت به دلیل اعتقاد به غیر ارزشی بودن علوم اجتماعی و علوم انسانی و در نتیجه داشتن تفکر آرمانی درباره جامعهجامعه شناسی: اعتقاد به اینکه جامعه شناسی از جامعه، به طور جدی انتقاد نمی کند و نمی خواهد از ساختارهای اجتماعی موجود فراتر رود.تعلیم و تربیت: اعتقاد به اینکه تعلیم و تربیت سنتی از درک مشکلات پرورشی در ارتباط با نوجوانان و جوانان در عصر سرمایه داری صنعتی پیشرفته عاجز است.مکاتب مورد انتقاد تحقیقات انتقادی

اسلاید 8: 3- تعریف دیدگاه انتقادی حسابداریتعریف دیدگاه انتقادی ساده نیست، اما می توان گفت حسابداری انتقادی شاخه ای از تئوری حسابداری است که در آن به نقش محوری حسابداری در قضاوت بین شرکت های مختلف و حوزه های اجتماعی مثل مصرف کننده و عموم مردم تاکید می گردد، نیمارک( 1989،Neimark & Tinker)، بنابراین در این دیدگاه به نقش حسابداری در جامعه توجه میشود. همچنین تینکر (Tinker , 2005) یکی از بنیانگذاران حسابداری انتقادی، تعریف حسابداری انتقادی را اینچنین ارائه نمود:... تمامی اشکال اعمال اجتماعی که با هدف به وجود آوردن تغییرات سریع در مفاهیم ، روش های و حوزه های سیاسی حسابداری، قابل ارزیابی باشد. مفهوم عمل اجتماعی یک عامل مهم است. پراکسیس(Praxis) با عمل فردی متفاوت است. عمل اجتماعی، واقعیت و ارزش را با هم در بر میگیرد(سروش 1378). عمل اجتماعی در حسابداری انتقادی شامل ارتباط تئوری و عمل مالی است که بر اساس آن تئوری بر عمل تاثیر دارد و همین طور عمل بر تئوری تاثیر دارد . یکی از کاربردهای این ارتباط بین تئوری و عمل آن است که وقتی موقعیت های اجتماعی تغییر می کنند، تئوری بر مبنای این موقعیت های نیاز به تغییر دارند.

اسلاید 9: تعریف دیدگاه حسابداری انتقادیدیدگاه انتقادی به این موضوع اشاره دارد که حسابداری بیشتر در خدمت گروه هایی است که تامین کننده سرمایه واحد تجاری هستند تا سایر گروه ها.پژوهشگران دیدگاه انتقادی، ویژگی عینیت یا بی طرفی اطلاعات حسابداری را زیر سوال می برند. یعنی حسابداری برای ایجاد یا مشروعیت بخشیدن به ساختارهای خاص اجتماعی است.دیدگاه انتقادی در حسابداری یک رویکرد دستوری نیست به عبارت دیگر روش خاص حسابداری را ملزم نمی کند و به این موضوع اشاره دارد که حسابداری بیشتر در خدمت گروههایی است که تامین کننده سرمایه واحد تجاری هستند تا سایر گروهها.ازنظر این پژوهشگران حسابداری ابزاری برای ایجاد یا مشروعیت بخشیدن به ساختارهای خاص اجتماعی است .

اسلاید 10: هوپرو همکاران1995: حسابدارن ارائه اطلاعات مبتنی بر واقعیت را دریک دوره زمانی ایجاد می کنند و حسابداری یک عمل معمولی اجتماعی است و از درگیری سیاسی جامعه تاثیر می پذیرد و عملی نیست که تنها از سازوکارهای بازار سرمایه ناشی شده باشد.بیکر و بتنر1997: پژوهشگران گفته اند که حسابداری بیانی عینی از واقعیت اقتصادی را ایجاد نمی کند و بیانی جانبدارانه درباره اقتصاد و اجتماع دارد.نظر پژوهشگران در مورد دیدگاه انتقادیبه عقیده پژوهشگران، حسابداری ابزاری برای مشروعیت بخشیدن به نظام سرمایه داری است و سیستم حسابداری برپایه نظام رایج در جامعه است.

اسلاید 11: نظر پژوهشگران در مورد دیدگاه انتقادینظریه تینکر ،مرینوونیمارک (1982) : این نظریه پردازان در رابطه با نقش حسابداران در یک جامعه سرمایه داری بیان می کنند :دسته بندی های تئوریک درباره سرمایه ،اجاره ،سود ودستمزد برای تمام جوامع تولید کننده ثروت ،عمومیت ندارد.این دسته بندی ها مختص جوامع سرمایه داری است وبنابراین آنها را نمی توان به سایر سیستم های اجتماع تعمیم داد.

اسلاید 12: A) طبق این نظریه جامعه، سیاست و اقتصاد جدا از هم نیستند و مسائل اقتصادی را نمی توان جدا از ملاحظات سیاسی مورد بررسی قرار داد.B) براساس این نظریه، گزارش های حسابداری ابزاری برای ایجاد، نگهداری و مشروعیت بخشیدن مصالح سیاسی و اقتصادی واحدهای تجاری دارد.C) در این نظریه فرض می شود که خط مشی گذاری حسابداری ماهیتا منشا سیاسی دارد و حسابداری درجهت ارائه خدمت به گروه های معینی از جامعه و به زیان سایر گروه های ذینفع حرکت می کند.4- ارتباط میان دیدگاه انتقادی و تئوری اقتصاد سیاسی

اسلاید 13: در نظریه اقتصاد سیاسی کلاسیک، گزارش های حسابداری ابزاری است برای حمایت از وضعیت کسانی که منابع کمیاب نظیر سرمایه را تامین، استفاده و کنترل می کنند و همچنین ابزاری است برای تضعیف کسانی که آن منابع را استفاده نمی کنند. در واقع در بخش کلاسیک صحبت از موشع گیری صریح در مقابل منافع طبقاتی، بی عدالتی است و نقش دولت در مرکز تحلیل می باشد. در بخش سرمایه داری ، جهان بر مبنای تکثر گرایی مورد تحلیل قرار می گیرد. در این بخش ، ساختار بی عدالتی و حدود منافع مورد مداقه قرار نمگیرد.نظریه پردازان انتقادی می گویند تحقیقی که ساختار فعلی جامعه را قبول می کند، در واقع این تحقیق، از ساختار آن جامعه حمایت می کند و تضادهای موجود را نادیده می گیرد. مانند بررسی سطح افشای عملکرد اجتماعی و زیست محیطی در حوزه حسابداری اجتماعیتئوری سیاسی – اقتصادی به دو بخش کلاسیک و سرمایه داری تقسیم می شوند

اسلاید 14: به عقیده محققین انتقادی:*نتیجه این تحقیق، هیچ تغییر بنیادی در ساختارهای جامعه به وجود نمی آورد.*نتیجه این تحقیق، هیچ تغییری در تفکر مدیریت شرکت ها درباره افشای اطلاعات به وجود نمی آورد.

اسلاید 15: طرفداران حوزه انتقادی، دولت را حامی سرمایه داران و سیستم سرمایه داری می داند.درواقع دولت می تواند فعالیت های مختلفی را انجام دهد و ممکن است به دنبال منافع گروه خاصی باشد.دولت، در مواقعی که گروه خاصی قدرتمند می شوند و درمقابل سیستم سرمایه داری قرار می گیرند، برای آرام کردن چالش های احتمالی ، شرکت ها را به افشای اطلاعات برای آن گروه خاص الزام می نماید و یا خود استانداردی در راستای منافع آن تدوین می کند.براساس این دیدگاه دولت به نفع اکثریت جامعه فعالیت نمی کند بلکه به دنبال منافع اقلیت های پرقدرت است .مانند انتشار استانداردهایی درراستای منافع سرمایه گذاران امریکا یا تدوین استانداردهای حسابداری درایران در راستای منافع دولت . 5- نقش دولت در پشتیبانی از ساختارهای اجتماعی

اسلاید 16: بر اساس دیدگاه انتقادی:1) دولت به نفع اکثریت جامعه فعالیت نمی کند بلکه به دنبال منافع اقلیت های پرقدرت است.2) انتشار اطلاعات حسابداری با منافع گروه های قدرتمند در جامعه مرتبط است و دولت از آن حمایت می کند.*دولت عامل ایجاد تضاد در ارائه اطلاعات به گروه های خاص است.

اسلاید 17: A) تحقیقات انجام شده در حسابداری (مثلا تحقیقات بازار سرمایه در حسابداری) نیز باعث می شود تا تضاد طبقاتی در ارائه اطلاعات (ارائه اطلاعات به گروه خاصی) بیشتر شود.B) از دیدگاه انتقادی، نتایج تحقیقات حسابداری مثلا تحقیقات بازار سرمایه موجب مشروعیت بخشیدن و حفظ ایدئولوژی خاصی می شوند.C) به عقیده محققین انتقادی، FASB از نتایج تحقیقات و پیامدهای اقتصادی و تحقیقات بازار، بیشتر برای تدوین استانداردهای حسابداری در راستای منافع سرمایه گذاران استفاده نموده است و نه برای سایر گروه های ذینفع.6- نقش تحقیقات حسابداری درپشتیبانی ازساختارهای اجتماعی

اسلاید 18: از دیدگاه انتقادی، ویژگی های بی طرفی، عینیت و بیان صادقانه نوعی مشروعیت بخشی به فعالیت واحدی تجاری تهیه کننده اطلاعات است.به عقیده محققین، هدف از ایجاد این مشروعیت توسط حسابداران تعیین اطلاعاتی راکه برای اندازه گیری و افشاء مهم نیستند، می باشد.و هدف از این افشاء متمایز کردن «واحدهای تجاری با عملکرد خوب» با «واحدهای تجاری با عملکرد بد» می باشد.7- نقش حسابداری و گزارشگری مالی

اسلاید 19: به عقیده محققین انتقادی:مفاهیم گزارشگری مالی و حسابداری، ابزاری برای مشروعیت و پایداری فعالیت شرکت ها می باشد و بی طرفی، عینیت و بیان صادقانه در آن گزارش ها به کار نرفته است.

اسلاید 20: با تشکر از حسن توجه دوستان بزرگوارنیمسال اول 92-93