تغییر رفتار و رفتار درمانی

تغییر رفتار و رفتار درمانی

اسلاید 1: تغییر رفتار و رفتار درمانیاستاد محمدی جلالیحجت اله منصوری کریانی ، حامد کوشکی

اسلاید 2: فصل اول:تعاریفتعریف تغییر رفتار و رفتار درمانی: به مجموعه روش ها و فنونی گفته می شود که از یافته های روانشناسی آزمایشی، بویژه روانشناسی یادگیری استخراج شده اند و هدف آنها کمک به رفع مشکلات سازگاری افراد در موقعیت های مختلف زندگی فردی و اجتماعی است در واقع به تحلیل (روابط علی بین محیط و رفتار) وتغییر رفتار (ابداع واجرای روشها)می پردازدتغییر رفتار و رفتار درمانی دو اصطلاح کم و بیش هم معنا هستند؛ هردو با رفتار سرو کار دارند، خاسنگاهشان یکی است ، و هدفهای تغریبا مشابهی را دنبال میکنند به همین دلیل بسیاری از متخصصان تغییر رفتار ورفتار درمانی این دو اصطلاح را به جای هم به کار میبرند.

اسلاید 3: تفاوت های تغییر رفتار و رفتار درمانی1-اصطلاح تغییر رفتار بیشتر به وسیله ی پیروان نظریه شرطی سازی کنشگر و غالبا در موقعییت های غیر بالینی (آموزشی وخانوادگی و...)به کار می رود و بیشتر بر پژوهش های بنیادی کنشگر که با حیوانات و انسان ها انجام گرفته و نیز بر پژوهش های کاربردی انجام شده در موقعیت های عملی استواراست، اما اصطلاح رفتار درمانی بیشتر به وسیله پیروان نظریه های پائولوف ،هال و ولپی و عمدتا بر خواسته ازپژوهش های انجام شده با انسان در موقعیت های بالینی است وبیشترین کاربرد را در کلینیک روانی دارد2-تغیر رفتار به منظور بهبود همه نوع رفتار بهکار می روید در حالی که رفتار درمانی به منظور اصلاح رفتار ناسازگارو مشکلات هیجانی به کار می رود0به رغم تفاوت های گفته شده تغییر رفتار و رفتار درمانی را میتوان بسیار نزدیک به هم دانست زیرا اگر چه این دو در پاره ای زمینه های کاربردی با هم تفاوت دارند اما از لحاظ خاستگاه نظری و هدف های عملی بسیار شبیه به هم اند.

اسلاید 4: اصطلاح رفتار درمانی پیش از اصطلاح تغییر رفتار( لیندزلی و اسکینر ) برای استفاده در بیمارستان های روانی ابداع شد ،اما بعد ازکاربرد اصول و روشهای روانشناسی یادگیری مورد استفاده در روانشناسی بالینی معلمان و مربیان آن در تغییر و اصلاح رفتار های تحصیلی و اجتماعی دانش آموزان در موقعیت های اجتماعی به کار بردن0به خاطرانطباق با شرایط آموزشگاهی به جای رفتار درمانی، اصطلاح تغییر رفتار به کار رفت.

اسلاید 5: خاستگاه نظری روش های تغییر رفتار ورفتار درمانیخاستگاه نظری روش های تغییر رفتار ورفتار درمانی روانشناسی رفتاری است اما علاوه بر آن سایر نظریه های روانشناسی آزمایشی نیز به ایجاد روشها و فنون تغییر رفتار و رفتار درمانی کمک کرده اند. مارتین و پیر گفته اند روانشناسی یادگیری به طور اعم و شرطی سازی پائولوفی به طور اخص مهمترین کمک را به ایجاد و گسترش زمینه ی تغییر رفتار و رفتار درمانی کرده اند.

اسلاید 6: تعریف تحلیل کاربردی رفتارتحلیل کاربردی رفتار با تغییر رفتار و رفتار درمانی وجوه اشتراک زیادی دارد با این حال تحلیل کاربردی رفتار به آن دسته از روشهای تغییر رفتار گفته می شود که در آن ها از طرح های پژوهش آزمایشی استفاده می شود تا نتایج روش درمانی مورد سنجش قرار بگیرد.مقایسه تحلیل کاربردی رفتار با تغییر رفتار ورفتاردرمانی1-روش های تغییر رفتار ورفتار درمانی چون صرفا برای مقاصد اصلاحی و درمانی به کار میبرند پس از آن که مورد استفاده قرار گرفتند و در وضع مراجع بهبود به وجود آوردند متوقف می شوند اما روشهای تحلیل کاربردی افراد علاوه بر مقاصد درمانی دارای مقاصد پژوهشی نیز هستند.2-تمیلتنبرگرتحلیل کاربردی رفتاررا مطالعه علمی رفتار با هدف کمک در تغییررفتار می داند درحالی که تغییررفتار بر پژهش های تحلیل کاربردی رفتار استوار است

اسلاید 7: تغییر رفتار شناختی و رفتار درمانی شناختی تغییر رفتار شناختی بر نقش فرایندهای شناختی و نمادین در پیدایش ادامه و تغییر رفتار نابهنجار تایید می کنند. مفاهیم مهم در تغییر رفتار شناختی عبارتند از اداراکات فرد از امور، الگوهای فکری ، تفسیر و اسناد رفتار به وسیله خود فرد وراهبرد های شناختی. شاخص ترین روش ردمانی در تغییر رفتار شناختی بازسازی شناختی نام دارد.به گفته ی اسپیگلر و گورمونت : به رفتار درمانی همچنین تغییر رفتار و رفتار درمانی شناختی نیز گفته میشود که اختصاصا به درمانهایی اشاره میکند که به تغییر شناخت (افکار و باور ها) که بر مسائل روانشناختی تاثیر می گزارند میپردازد.

اسلاید 8: تعریف رفتاررفتار یعنی عملی که از فرد سر میزند یا سخنی که بر زبان می آورد اما در روانشناسی به هر فعالیتی که ارگانیسم (جاندار) انجام میدهد و به وسیله ارگانیسمی دیگر یا یک ابزار اندازه گیری قابل مشاهده یا قابل اندازه گیری باشد رفتار گفته می شود. بنابراین رفتار هم شامل حرکات بیرونی(سرو دست ،سخن گفتن و...) هم شامل حرکات درونی (ضربان قلب، انبساط مستانه) و هم شامل فعالیت غددی(ترشح بزاق دهان) می شود.رفتار ها بر اساس رویدادهای درونی وبیرونی رخ میدهد.به عنوان مثال و قتی که دانش آموز در جواب به سوال معلم میگوید نمیدانم رفتار کلامی او در نتیجه یک رویداد بیرونی (رفتار کلامی معلم) رخ میدهد یا وقتی که شخصی گرسنه برای خوردن به آشپزخانه می رود رفتارش به سبب یک رویداد درونی(گرسنگی) اتفاق می افتد.

اسلاید 9: رفتار به یک عمل (توجه کردن به درس )فرد اشاره میکند نه به یک صفت(ناتوانی در یادگیری) اوهر رفتار دارای چند بعد است که می توان آنها را اندازه گیری کرد؛ از جمله بعد های رفتار عبارتند از :فراوانی، شدت، طول مدت و...رفتار را می توان به وسیله خود افراد یا افراد دیگر مشاهده، توصیف ،و ثبت کرد زیرا از طریق حواس مشاهده و توصیف میشودرفتار بر محیط تاثیر می گذارد.محیط فیزیکی(ایجاد سر و صدا) محیط اجتماعی(تاثیر بر خود=جواب دادن به سوال در امتحان.تاثیر بر دیگران=صذا کردن آنها)رفتار قانونمند است.منظور این است که وقوع رفتار بطور نظام داری تحت تاثیر رویدادهای محیطی(علی و معلولی) است.ویژگی های رفتار

اسلاید 10: انواع رفتاررفتار آشکار و رفتار نهانرفتار بیرونی را رفتار اشکار و رفتار درونی را رفتار نهان نیز می گویند.رفتار آشکار به رفتار قابل مشاهده و اندازه گیری فرد توسط دیگران گفته میشود. رفتار آشکار دو دسته اند:1-رفتار کلامی(زبان،مانند سوال پرسیدن)2- حرکات بدنی(راه رفتن). بعضی رفتار ها هم شامل رفتار کلامی و هم رفتار حرکتی اند(حل کردن جدول کلمات متقاطع) رفتار نهان به رفتار هایی گفته می شود که توسط دیگران قابل مشاهده وثبت نیست از این رو به آن رفتار خصوصی نیز گفته می شود مانند فکر کردن .به اعتقاد روانشناسان رفتاری و متخصصان تغییر رفتار ،رفتار های آشکار و نهان هردو از اصول روانشناسی واحدی پیروی می کنند و بنابراین باید با روشهای مشابه تغییر رفتار با آنها برخورد کرد .

اسلاید 11: در نظریه واتسون که رفتارگرایی روش شناختی نامیده شده است ، تنها رفتارهای قبل مشاهده عینی مورد اعتنا بودند و رویدادهای درونی کنار گذاشته شده بودند اما در نظریه اسکینر که به رفتار گرایی رادیکال شهرت یافته و مشهور ترین نظریه رفتاری است رویدادهای درونی مورد توجه و مطالعه قرار دارند و وی معتقد است رویدادهای نهان درونی جانداران از جنس همان رویدادهای آشکار بیرونی آنان است وبر این باور است که هر دو دسته رفتار مشمول اصول و قوانین یادگیری مشابهی اند یعنی رفتارنهان را طبق اصول رفتار آشکارا پیش بینی نمودو ویژگی دیگر رفتار گرایی رادیکال این است که هر گونه مراجعه و استناد به رویدادهای ذهنی را رد میکند و مفاهیم ذهن گرایانه با مراجعه به رفتار درک شود.مثال: ازطریق رفتار افراد به باهوش بودن یا کم هوش بودن افراد پی میبریم.ازنظراو رفتار توسط ویژگی ارثی وعوامل محیطی کنترل میشود.

اسلاید 12: پاسخ و عملکرداصطلاح دیگری که مترادف با رفتار به کار میرود پاسخ است که به فعالیت های مشاهده پذیر و اندازه پذیر جانداران گفته میشود . با این حال رفتار کلی تر از پاسخ فرض می شود . معمولا یک رفتار از مجموعه پاسخ تشکیل می شود زیرا پاسخ دارای زمان خاصی است.مثال:عمل سر بالا بردن به طورکلی یک رفتارمی باشد ولی اگریک حیوان برای کاری سرش را بالا میبرد پاسخ است.اصطلاح عملکرد نیز به رفتار و پاسخ نزدیک است. با وجود این عملکردها ، رفتارها یا پاسخ هایی اند که بر حسب تاثیراتشان دسته بنده و نامگذاری میشوند مثل سرخاراندن.

اسلاید 13: رفتار پاسخگر و رفتار کنشگراین تقسیم بندی با توجه به محرکهای کنترل کننده رفتار صورت گرفته است . علاوه بر این تفاوت این دو رفتار از لحاظ نظریه های روانشناختی مربوط به آنها نیز متفاوت است. رفتار پاسخگر در حضورمحرکهای پیشایند و به طور خودکار و غیر ارادی از ارگانیسم سر می زند و خاصیت انفعالی دارد.مثل گشاد و کوچک شدن مردمک چشم دراثرافزایش یا کاهش نور.محرک پیشایند یا فراخوان قبل از رفتار پاسخگر است وآنرا فرا می خواند.نخستین کسی که به طور گسترده درباره رفتار پاسخگر به پژوهش پرداخت دانشمند روسی پائولوف بود که در این زمینه نظریه ای وضع کرد به نظریه شرطی سازی یا شرطی شدن کلاسیک پائولفی معروف شده است.و از آنجا که با نحوه شرطی شدن یا یادگیرسی رفتار پاسخگر سر و کار دارد به آن نظریه شرطی سازی پاسخگر نیز گفته می شود. طبق این نظریه هر محرکی که با محرک طبیعی مولد پاسخ بازتابی همراه گردد خاصیت آن محرک را در فراخوانی پاسخ بازتابی یا پاسخ شبیه به آن کسب میکند مثل خوردن غذا — ترشح بزاقدیدن غذا — ترشح بزاق

اسلاید 14: رفتاری که جنبه ارادی دارد واز سوی ارگانیسم صادر میشود و به همین جهت به آن رفتار فعال نیز میگویند که از محرکهایی که پس از آن رخ می دهند تاثیر می پذیرد.به رفتار کنشگر رفتار وسیله ای نیز گفته میشود زیرا اینگونه رفتار وسیله ایست برای دریافت چیزی که شخص می خواهد.مثل گذاشتن صندلی برای برداشتن چیزی که در ارتفاع قرار داردرفتار کنشگر(اسکینر)

اسلاید 15: مفهوم رفتار بهنجار و رفتار نابهنجاردر تغییر رفتار و رفتار درمانیولپی میگوید کلیه رفتارها از دو دسته تشکیل می شود : رفتار بهنجار (سازگارانه) و رفتار نابهنجار(ناسازگارانه)رفتار سازگارانه رفتاری است که در ارضای نیازهای فرد و خلاصی او از درد و رنج یاریش می دهد یا از به هدر رفتن نیروهای او جلوگیری میکند.در مقابل رفتار ناسازگارانه رفتاریست که در رساندن فرد به این اهداف به طور مکرر با شکست مواجه می شود و برای او مشکلاتی به بار می آورد.در تغییر رفتار و رفتار درمانی فرض بر این است که رفتار به هنجار و نابهنجار از اصول روانشناختی یکسانی پیروی می کند یعنی هردو در جریان زندگی آموخته می شوند.به سخن دیگر فردی که دارای رفتار نابهنجار است مانند فردی که دارای رفتار بهنجار است رفتاربد و نیک خودرا آموخته است .

اسلاید 16: برای اصلاح رفتار نابهنجار فرد باید شرایط مناسب یادگیری را به بار آورد و از این را ه به تغییر رفتار هایی نابهنجار و جانشین ساختن آنها با رفتار های به هنجار اقدام کرد بنا براین در اشاره به کسانی که مشکلات رفتاری دارند به جای کلمه بیمار از اصطلاح مراجع یا مدد جو استفاده می کنیم.درمانگران پیرو نظریه روان پویایی بر عوامل دور تعیین کننده اختلال روانی که ریشه در گذشته فرد دارند تاکیدد می کنند ولی رفتارگرایان با تعیین کننده های جاری رفتار نابه هنجار سر و کار دارند .درمانگران روان پویایی از اصطلاح بیماری برای مشکلات روانی استفاده می کنند ولی رفتارگرایان آن را یک رفتار نابه هنجار می دانند .تفاوت بین درمان گران نظریه روان پویایی و مدل رفتارگرایی

اسلاید 17: مشکلات رفتاری در تغییر رفتار و رفتار درمانیمسایل و مشکلات مورد بررسی در تغییر رفتار و رفتار درمانی از دو دسته کمبود رفتار و فزونی رفتار تشکیل می شوندنمونه هایی از کمبود رفتاریک کودک کلمات را خوب تلفظ نمی کند و با کودکان دیگر معاشرت نمی کندیک بزرگسال هنگام رانندگی به مقررات رانندگی بی اعتناست برای دیگران احترام قائل نمی شود و به موقع سر قرارهایش حاضر نمی شود

اسلاید 18: نمونه هایی از فزونی رفتار یک نوجوان مرتب صحبت پدر و مادرش را قطع می کند ساعتها با تلفن پرحرفی می کند و کلمات رکیک به زبان می آوردیک بزرگسال یکسره وقتش را صرف تماشای تلویزیون می کند بین غذاهایش زیاد شیرنی می خورد زیاد سیگار می کشدبرای تشخیص فزونی یا کمبود رفتار لازم است موقعیتی که رفتار در آن رخ می دهد مشخص شود مثلا استفاده از مداد رنگی برای نقاشی رفتاری مناسب است اما اگر با آن دیوار را رنگ کنیم .

اسلاید 19: زمینه های کاربردی تغییر رفتارو رفتار درمانیهدف تغییر رفتارورفتار درمانی هم اصلاح رفتارهای مخرب وهم کمک به ایجاد رفتارهای سودمند است مارتین و پیر موارد بالینی رفتار درمانی را به شرح زیر ذکر می کند: انواع فوبیا - اختلال های مربوط به وسواس های فکری – عملی – افسردگی – استرس ازدواج – مشکلات جنسیولپی رفتار نابهنجار را به دو دسته آموخته شده و نا آموخته ( منشا عضوی دارند ) تقسیم کرده و رفتار نابهنجار آموخته شده ( ناشی از یادگیری ) را در قلمرو رفتار درمانی دانسته است

اسلاید 20: میلتنبرگردر کتاب تغییر رفتار اصول و روشها زمینه های کاربردی تغییر رفتار رادر سیزده مورد برشمرده استناتواناییهای تحولی:کمک به درمان پرخاشگری ، خود آزاری و رفتار تخریبی و هم در تربیت مربیان و اداره کننده گان آن حوزه ها بیماریهای روانی: برای کمک به افراد بستری در بیمارستانهای روانی در بهبود رفتار مهارتهای زندگی روزانه – رفتار اجتماعی پرخاشگری استفاده می شود .آموزش افراد استثنایی: برای تحلیل و ارتقاء تعامل معلم - دانش آموزو کمک به رفع ناتوانایی های مربوط به یادگیری توان بخشی: منظور از توان بخشی فرایند کمک کردن به افراد ( از راه آموزش ) در کسب کارکرد طبیعی پس از صدمه دیدن مانند جراحی سر یا صدمه از سکته مغزی

اسلاید 21: 5- روانشناسی جامعه :کاربرد تغییر رفتار در آن تاثیر گذاری بر تعداد برزگی افراد به قصد نفع رساندن به همه افراد جامعه مثل کاستن از ریختن آشغال در کوچه و کاهش مصرف غیر قانونی دارو6- روانشناسی بالینی: استفاده از تغییر رفتار در کار برد اصول و روش های روانشناسی برای کمک به افراد دارای مشکلات شخصیتی که رفتار درمانی نامیده می شود . ( تربیت روانشناسان بالینی ) 7- خدمات تجاری صنعتی و انسانی: کمک به بالا بردن عملکرد کار و رضایت شغلی و کاهش تنیدگی و غیبت همچنین تغییر رفتار برای بهبود عملکرد سرپرستان مورد استفاده است .8- خودمدیریتی:کمک به کنترل و اداره رفتار خودشان و اصلاح عادتهای و مشکلات شخصی خود 9- اداره رفتار کودکان:کمک به اصلاح رفتارهای کودکان مثل شب ادراری ،ناخن جویدن(بیشترین کاربرد را تغییر رفتار در این حوزه دارد)

اسلاید 22: 10- پیش گیری:پیش گیری از مشکلات کودکان مثل سوء استفاده های جنسی ، کودک ربایی و ...11-عملکرد ورزشی:کمک به بهبود عملکرد ورزشکاران در ورزش های مختلف هم در تمرین و مسابقه12- رفتارهای وابسته به سلامتی: از کاربردهایش افزایش رفتارهای مربوط به سبک زندگی سالم (مانند ورزش کردن و تغذیه مناسب)و کاهش رفتارهای ناسالم(سیگارکشیدن)و...13- نگهداری از سالمندان:به سالمندان کمک می شودتا با مشکل کاهش توانایی جسمی خود کنار بیایند،داشتن رفتار مناسب با دیگران در کهنسالی

اسلاید 23: پایان با تشکر از حسن توجه شما