تنوع فرهنگی

تنوع فرهنگی

اسلاید 1: تنوع فرهنگی: فرصت یا تهدید صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران اردیبهشت 1392 ناصر فکوهی دانشگاه تهران – دانشکده علوم اجتماعیnasserfakouhi@gmail.com انسان شناسی و فرهنگ www.anthropology.ir

اسلاید 2: موقعیت جامعه ایران جمعیت 78 میلیون 40 در صد زیر پانزده سال، 60 درصد زیر 25 سال، 5 درصد بالای 65 سال 70 درصد شهر نشین، 29 درصد روستا نشین، یک در صد عشایر 700 شهر، 1000 شهر در جشم انداز بیست ساله 7 شهر بالای یک میلیون نفر 90 درصد شیعه، 9 درصد سنی، یک در صد سایر ادیان 50 درصد فارسی زبان مادری با لگویش های بسیار متفاوت ، 50 زبان محلی ، ده قومیت اصلی حدود 5 میلیون دانشجو با افزایش یک میلیون در سال

اسلاید 3:

اسلاید 4: هویت چیست؟ هویت به مجموعه ای از مشخصات گفته می شود که یک فرد یا یک گروه اجتماعی را از افراد یا گروه های دیگر جدا می کند و به او شخصیت می دهد. همه افراد نیاز به برخورداری از هویت دارند تا بتوانند به عنوان یک کنشگر اجتماعی در جامعه وارد شوند. نهادهای اجتماعی از ابتدای تولید افراد گروهی از هویت ها را به افراد منتسب می کند که به این هویت ها ، هویت های انتسابی می گویند مثل: هویت جنسیتی، هویت قومی، هویت محلیافراد گروهی از هویت ها را در نهادهای رسمی نظیر مدریه و یا غیر رسمی نظیر خانواده و جامعه کسب می کنند، به ای هویت ها، هویت های اکتسابی می گویند، مثل: جایگاه اجتماعی، شغل، سطح تحصیلی و غیره هویت های هر فرد یا گروه ترکیبی است از این دو گونه هویت که در افراد و گروه ها شدت های متفاوت دارند ، به این امر میزان شدت تعلق هویتی می گوئیمتعلق هویتی بنا بر مورد می تواند از یک هویت به هویت دیگر در یک فرد واحد و میان افراد و گروه های مختلف متفاوت باشد.

اسلاید 5: تعلق هویتی افراد بنا بر میزان شدت تعلق هویتی خود رفتارهای متفاوت و اشکال متفاوت احساسی و ادراکی دارند. شدت هویت بالا سبب می شود که حساسیت نسبت به هویت بیشتر شود. در چنین حالتی هر گونه برخوردی که نسبت به آن هویت انجام گیرد در فرد ایجاد واکنش شدید می کند. برای پرهیز از ایجاد تنش باید هویت افراد و میزان شدت آن را در هر کس شناخت و بنا بر این شناخت با آن فرد یا گروه رفتار کرد.

اسلاید 6: تنوع هویتی در ایران در ایران ما دارای تنوع بسیار بالایی در تنوع هویتی هستیم که نیاز به مدیریت بالایی دارد دلیل این تنوع تاریخ قدیمی این کشور و پهنه گسترده آن است. در شرایط سنتی هویت ها در سظخ این پهنه پراکنده بودند و لزوما با یکدیگر تداخل نداشتند اما در شرایط مدرن یعنی در طول صد سال اخیر به دلیل گسترش شدید شهر نشینی و ظاهر شدن شهرهای بزرگ هویت ها هر چه بیشتر در فضاهای یکسان انباشت شده اند. برای مثال در شهری همچون کرج

اسلاید 7: سطوح تعلق هویتی در ایران در ایران ما دارای تنوع بسیار بالایی در تنوع هویتی هستیم که نیاز به مدیریت بالایی دارد دلیل این تنوع تاریخ قدیمی این کشور و پهنه گسترده آن است. در شرایط سنتی هویت ها در سظخ این پهنه پراکنده بودند و لزوما با یکدیگر تداخل نداشتند اما در شرایط مدرن یعنی در طول صد سال اخیر به دلیل گسترش شدید شهر نشینی و پاهر شدن شهرهای بزرگ هویت ها هر چه بیشتر در فضاهای یکسان انباشت شده اند. برای مثال در شهری همچون کرج

اسلاید 8: سطوح تعلق هویتی در ایران سه سطح اساسی هویتی بزرگ در ایران عبارت است از: هویت ملی که با هویت دینی به شدت پیوند خورده است اما صد در صد انطباق ندارد زیرا هر چند 90 درصد مردم ما شیعه هستند اما 9 درصد نیز سنی و یک در صد از سایر ادیان ابراهیمی هستند. هویت محلی که در ایران یا شکل شهری دارد و یا شکل قومی هویت جهانی که با توجه با رشد فرایندهای ارتباطاتی هر روز بیشتر رشد می کند ، یعنی احساس تعلق به جهان و فراتر از مرزها افزون بر این هویت ها ، هویت دیگری نیز داریم که به سبک های زندی مربوط می شود که در ایران به شدت متفاوت هستند.

اسلاید 9: هویت محلی و قومی در ایران گروهی از هویت ها در ایران محلی هستند بدون آنکه قومی باشند و در عین حال هویت های قوی هستند مثلا اصفهانی ها، یزدی ها، کرمانی ها و غیره گروهی از هویت ها در ایران قومی هستند مثل بلوچ ها، گیبک ها، مازندرانی ها گروهی از هویت ها قومی هستند اما به دلیل گسترده بودنشان شکل شهری – قومی دارند مثل تبریزی ها، اردبیلی ها ، ... گروهی از هویت ها قومی هستند اما به دلایل نزدیکی شان به ساختار عشایری که از آن بیرون آمده اند هنوز بسیار به هویت های طایفه ای نزدیکند مثل طایفه های لر گراوندها، چقلوندها ...

اسلاید 10: مدیریت تنوع هویتی دو شیوه متفاوت مدیریت تنوع هویتی چه در حوزه قومی و جه در حوزه های دیگر مطرح شده اند شیوه مدیریت طرد کننده (exclusion) یعنی تلاش برای از میان بردن هویت اولیه و جایگزین کردن یک هویت ثانویهشیوه مدیریت پذیرنده (inclusion) یعنی پذیرش هویت اولیه و تلاش برای ایجاد هماهنگی میان دو یا چند هویت

اسلاید 11: مدیریت حذف کننده در کشورهای اروپایی در هنگام انقلاب های ملی شان در قرن نوزدهم و همین طور پس از موج اول مهاجرت ها در سال های دهه 1970، مدیریت به سبک اول پیش گرفته شد نام این مدیریت را «دیگ ذوب»(melting pot) می گذاشتند منظور این بود که همه هویت ها در یک دیگ با هم جوش بخورند و هویت جدیدی ظاهر شود. این سیاست چه در اروپا چه در امریکا با شکست روبرو شد. و حتی افراد نه تنها هویت اولیه خود را از دست ندادند بلکه به موضع گیری و ضربه زدن به هویت ثانویه پرداختند.

اسلاید 12: مدیریت پذیرنده مدل و الگوی مدیریت هویتی پذیرنده در کشورهای اسکاندیناوی و به تدریج در کشورهای مثل آلمان و کمتر از آن در فرانسه اجرا شد . در ایران نیز پیش از انقلاب الگوی حذف کننده بر قرار بود اما بعد از انقلاب تلاش شد الگوی پذیرنده به کار گرفته شود. این الگو در هر کجا به کار رفت با موفقیت بیشتری روبرو بود.

اسلاید 13: رسانه هارسانه های ارتباط جمعی در دوران پس از انقلاب صنعتی بالاترین نقش را در ایجاد هویت ها از جمله هویت ملی داشته اند. دولت های ملی اروپایی از طریق وحدت زبانی، ایجاد یک رومانتیسم ادبی و گسترش سواد و سپس روزنامه کتاب توانستند حافظه تاریخی و احساس تعلق ملی به وجود بیاورند.در ابتدای قرن بیستم و تا نیمه آن این وظیفه به صورت گیترده ای به روزنامه ها و سپس به رادیو محول شد. رادیو نقش خود را تا امروز به دلایل متعدد حفظ کرده است از جمله موتوریزه شدن شدید جامعه.

اسلاید 14: رسانه ها از نیمه قرن بیستم، رسانه های جدید تلویزیون و سینما به شدت گسترش یافتند و این همزمان با بالا رفتن قدرت خرید اقتصادی مردم و ایجاد یک فرهنگ مردمی نصرف انبوه بود که متب بیرمنگام ئر مطالعات فرهنگی به آن پرداخته است.از میان رسانه ها از ابتدا تا امروز هیچ رسانه ای قدرت تلویزیون را نداشته است، قدرتی که حتی پس از به ئجود آمدن انقلاب اطلاعاتی ازبین نرفته بلکه تغییر شکل داده استو امروز در آخرین نسل تلویزیون ها، یعنی تلویزیون ها وصل به شبکه و قابل مشاهده بر روی موبایل و تلویزیون های خانگی متصل به شبکه های یوتوب و سایر شبکه های تصویری قابل مشاهده است.

اسلاید 15: رسانه ها آخرین نسل رسانه ها، شبکه های اینترنتی و رایانه ای است که هر روز اهمیت بیشتری می یابند اما کاملا با سایر اشکال رسانه ای یعنی روزنامه ها، کتاب، رادیو، تلویزیون و... پیوند خورده اند. در برابر این شبکه هر گونه اقدام سلبی محکوم به شکست است چون منطق آن بر اساس گسترش و عدم کنترل از بالا است. با وجود این کنترل لازم و ضروری است اما این کنترل صرفا به دو صورت امکان دارد: نخست از طریق گفتگو در سطح مراکز توزیع ماهواره ای و سپس در سطح واگذاری کنترل به خانواده ها. دخالت دولت در این زمینه در آن واحد هم غیر کارا است و هم انگیزه ای برای تشدید ضریب نفوذ این رسانه ها

اسلاید 16: مدیریت قومی – فرهنگی سوای این امر که چه استراتژی درباره دولتی یا خصوصی شدن سیستم های صداو تصویر داشته باشیم. بهر رو نیاز به یک دستگاه بالا سری کنترل و هدایت وجود دارد. سیاست عمومی رسانه ای به نظر ما باید بر اسا الگوی ایجاد وحدت ملی بر اساس چند گانگی زبانی، فرهنگی و سبک زندگی باشد یعنی پذیرش تفاوت در مرزهای مشخصی که انسجام را از میان نبرد و الزامات اسلامی و ایرانی را خدشه دار نکند اما در عین حال به رسمیت شمردن خق تفاوت در سلیقه ها و شیوه های زیست و برخورداری از فرهنگ های متفاوت و نه متعارض

اسلاید 17: مدیریت قومی – فرهنگی رسانه های ما باید توجه داشتند که نه فقط در رقابت دانم با شبکه های بین المللی هستند بلکه در تمام مرزهای ما و پس از آن در تمام کشور در معرض رقابت با شبکه های قومی و زبانی هستند که در ایران دارای مخاطبند به دلیل آنکه از زبان های قومی استفاده می کنند. از این رو پیشنهاد ما نه فقط تقویت شبکه های استانی موجود بلکه ایجاد شبکه های رادیویی و تلویزیونی به زبان های قومی ایران است که صرفا به همین زبان ها برنامه پخش کنند. از نظر ما هر اندازه قومیت و مشخصات آن از جمله ربان و آداب و رسوم بیشتر در مرزهای ملی به رسمیت شناخته شده و مورد احترام باشد، وحدت ملی بیشتر امکان پذیر است.

اسلاید 18: مدیریت قومی – فرهنگی این امر باید با ممنوعیت هر گونه تعرض زبانی و بی احترامی به گویش ها و زبان های محلی و قومی ایران در تمام شبکه ها و رسانه های کشور همراه باشد در عین حال که این ممنوعیت به صورت «نرم» نفسیر شود و نه به صورت سخت، یعنی نه با پرهیز از هرگونه رابطه هایی که در انسان شناسی به آنها «روابط شوخی وار» می گویند و خود امل نزدیکی و انسحام هستند. استفاده از برنامه های محلی و زبان ها و لحجه های محلی در شبکه های سراسری نیز بسیار مهم و مفید است بدون آنکه شکل تحمیلی یا مبالغه آمیز داشته باشد و یا رویکرد منفی و تحقیر آمیز

اسلاید 19: نتیجه گیری بهترین روش مدیریتی در ایران با توجه به تاریخ کهن این کشور ، مدیریت پذیرنده است. برای این مدیریت باید روش های آمرانه را به حداقل ممکن رساند و روش های تربیت مبتنی بر درونی کردن و پذیرش هویت های ثانویه را از طرف کنشگران اجتماعی به حداکثر به این مدیریت ما مدیریت تفاوت نام می دهیم یعنی پذیرش تفاوت و هدایت آن به سوی انسجام در حداکثر ممکن با تشخیص و تمایل خود کنشگران و رعایت انعطاف پذیری نظام های اجتماعی و شناخت اصل کنش/واکنش کوتاه و دراز مدت در آنها

اسلاید 20: منابع مفید تعارض و همسازی میان هویت و قومیت، ناصر فکوهی، تهران: نشر گل آذین، 1389. انسان شناسی کاربردی و توسعه، ناصر فکوهی، تهران» نشر افکار، 1389. مجله مطالعات ملی انتشارات موسسه مطالعات ملی سایت انسان شناسی و فرهنگ www.anthropology.ir