جامعه شناسی روستایی
اسلاید 1: بنام خدا جامعه شناسی روستاییدکتر محمد صادق اللهیاریاستادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشتallahyari@iaurasht.ac.ir
اسلاید 2: شکل گیری جامعه شناسیتفکرات قرون وسطیبررسی واقعیت های طبیعی و عینی جایگاهی نداشتابن خلدون، راجر بیکن، جووانی باتیستا ویکوری، شارل مونتسکیواگوست کنت (1857-1798) فرانسوی 1839 برای نخستین بار مفهوم جامعه شناسی را بکار برد.او معتقد بود جامعه شناسی براساس مشاهده و تجربه استوار است و از اکتشافات سایر علوم سود می جوید.اگوست کنت جامعه شناسی را به دو شعبه ایستایی شناسی اجتماعی (مالکیت، خانواده، زبان، دولت، صنعت، دین و...)پویایی شناسی اجتماعی ( به مطالعه جامعه و توسعه آن به عنوان یک کل و تحولات اجتماعی)
اسلاید 3: پیدایش جامعه شناسی روستاییآمریکا 1908به دستور رزولت ”کمیسیون زندگی روستایی“ تشکیل شد.1937 انجمن جامعه شناسی روستایی شکل گرفتپیدایش جامعه شناسی روستایی برخاسته از مشکلات موجود در نواحی روستایی بود نه برخاسته از فعالیت نهادهای آموزشی1957 انجمن اروپایی جامعه شناسی روستایی شکل گرفت استقلال بسیاری از کشورهای جهان سوم در دهه های 1960-1940تشکیل موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی1337 در دانشگاه تهران
اسلاید 4: Sociologyجامعه شناسیمطالعه علمی زندگی انسان ها و یا شناخت خصوصیات جامعه و یا مطالعه تشریح کننده، مقایسه کننده و توضیح دهنده جوامع بشری استجامعه شناسی یکی از علوم اجتماعی است که پدیده های اجتماعی را در جوامع تطور یافته با روش علمی مورد مطالعه و بررسی قرار می دهدپدیده اجتماعیمنظور از پدیده کلیه وقایعی است که در جامعه وجود دارد یا روی می دهد و شخص آن را در بیرون از خود مشاهده می کند.پدیده های اجتماعی را می توان واقعیاتی اجتماعی تلقی کرد که جمعی، عینی و ملموس هستند.
اسلاید 5: امیل دورکهایمهر پدیده اجتماعی دو خصوصیت دارد :واقعه یا پدیده اجتماعی بیرون از وجود فرد است، یعنی محصول فکر و تصورات فرد مشخصی نیست؛ مثل زبان، اخلاق، آداب و رسوم، سازمان ها، روابط و موسساتواقعه یا پدیده اجتماعی اجباری است (مثلاً ازدواج)تقسیم بندی جامعه شناسیریخت شناسی اجتماعی (مورفولوژی اجتماعی)معرفت الاعضاء اجتماعی ( فیزیولوژی اجتماعی) جامعه شناسی عمومی (روانشناسی جمعی)تقسیم بندی جامعه شناسی برحسب موضوع (جامعه شناسی شهری، روستایی، جمعیت شناسی، جرم، ورزش، آلودگی محیط زیست، پزشکی و ...)تقسیم بندی جامعه شناسی برحسب نوع جامعه (جامعه شناسی شهری، روستایی)جامعه شناسی شهریبه مطالعه علمی زندگی اجتماعی سازمان های موجود در شهر، ارتباط افراد با این سازمان ها و روابط فی ما بین افراد می پردازد.
اسلاید 6: جامعه شناسی روستایی به مطالعه علمی زندگی انسان ها، سازمان های روستایی و مقایسه آن با جامعه شهری می پردازد.جامعه شناسی روستایی شاخه ای از جامعه شناسی است که از اصول و قواعد و روش های جامعه شناسی عمومی پیروی می کند. از مختصات آن می توان به مطالعه پدیده ها یا رویدادهای اجتماعی و نوع فرهنگی که به جامعه روستایی تعلق دارد اشاره نمود.جامعه شناسی روستایی به نهادها، گروهبندی ها، ارزش های اجتماعی، تعلقات، گرایش ها، کارکردها و کلیه امور و مسائل مربوط به جامعه روستایی که برای توسعه، رفاه و بهزیستی روستانشینان مفید است می پردازد.
اسلاید 7: روش انجام بررسی در علوم اجتماعی در مقایسه با علوم زیستی و فیزیکیجامعه شناس محیط اجتماعی را به دلخواه خود بوجود نمی آوردتفکیک علت و معلول به سادگی علوم زیستی و فیزیکی امکان پذیر نیستجامعه پویاست و حالت ایستایی نداردامکان نفوذ نظرات محقق در علوم اجتماعی زیاد استفرهنگ Cultureراه و روش و نحوه زندگی که فرد در نتیجه زندگی در اجتماع می آموزد را فرهنگ گویند.فرهنگ را می توان مجموعه سرمشق ها و الگوهای آموخته شده ای دانست که مابین افراد یک جامعه، قوم یا ملتی مشترک است و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.فرهنگ مجموعه پیچیده ای است که در برگیرنده دانستنی ها، اعتقادات، هنرها، اخلاقیات و هرگونه توانایی دیگری است که انسان به عنوان عضوی از جامعه بدست می آورد.
اسلاید 8: ویژگی های فرهنگاز نسلی به نسل دیگر منتقل می شودفرهنگ عام ولی خاص استفرهنگ متغییر ولی ثابت استفرهنگ اجباری ولی اختیاری استبعضی از عناصر فرهنگی تغییرپذیرندانواع فرهنگفرهنگ مادی: عناصر فرهنگی که قابل لمس، اندازه گیری، ارزیابی و مقایسه هستند.فرهنگ معنوی: عناصر فرهنگی که جنبه کیفی دارند و قابل مقایسه و انداره گیری نیستند. اخلاق قوم مداری: برتری دادن به فرهنگ خود و گرایش به ممتاز گردانیدن فرهنگ خود نسبت به سایر فرهنگ ها
اسلاید 9: ارزش های اجتماعیواقعیت ها و اموری که در جامعه معروفیت دارد و با نیازهای اساسی مرتبط است و مورد توجه و خواست و آرزوی افراد جامعه می باشد (داشتن زمین، دام، ثروت، مهارت، سواد)هنجارهای اجتماعیرفتار شناخته شده در یک جامعه یا نحوه رفتاری که از فرد در گروه انتظار می رود.کنترل اجتماعیآنچه بر رفتار فرد اثر می گذارد و آن را به پیروی از هنجارهای اجتماعی وادار می سازد.نقش اجتماعیفعالیت معینی که بر عهده فرد یا افرادی از جامعه گذاشته می شود و یا فرد آن فعالیت اجتماعی را بنا به شرایطی انجام می دهد.
اسلاید 10: منزلت اجتماعیمیزان اهمیتی که جامعه عمدتاً برای یک یا مجموعه ای از نقش های اجتماعی قائل است.طبقه اجتماعی / قشر اجتماعیمجموعه افرادی که شأن و مقامی نزدیک به هم داشته باشند یک طبقه اجتماعی می گویند.مجموعه افرادی که از لحاظ اقتصادی و اجتماعی دارای موقعیت های مشابه باشند.تحرک اجتماعیجابجایی از وضعیتی به وضعیت دیگر. عوض شدن وضع اجتماعی یک فرد از موقعیتی به موقعیت دیگر.تحرک اجتماعی افقیتحرک اجتماعی عمودی
اسلاید 11: سازمان اجتماعیگروه ها یا طبقات اجتماعی با ثباتی هستند یا در اصل بوده اند که برای ارضای خواسته های جسمانی و روانی مثل خانواده، اقتصادی (بنه)، حکومتی (انجمن/ شورای ده) بوجود آمده اند. سازمان های اجتماعی به لحاظ داشتن نظم اجتماعی، ساخت اجتماعی و کارکرد اجتماعی از ارکان جامعه محسوب می شوند.آن تعداد از سازمان های اجتماعی که بطور نسبی در جامعه از اهمیت بیشتری برخوردارند را نهاد اجتماعی گویند (خانواده)آن تعداد از سازمان های اجتماعی که بطور نسبی در جامعه از اهمیت کمتری برخوردارند را موسسات اجتماعی گویند (شرکت تعاونی)هرکدام جنبه فیزیکی داشته باشد سازمان و آنکه بیشتر جنبه غیر محسوس دارد نهاد است.
اسلاید 12: ده و تعریف آنساندرسن جامعه دهقانی را از لحاظ ثبات و تحرک به سه نوع تقسیم می کند:دهکده های ناپایداردهکده های نیمه پایداردهکده های پایدار در سرشماری عمومی ایران 1335: نقاط کمتر از 5000 نفر جمعیت ده و نقاط بیش از 5000 نفر جمعیت را شهر دانسته اند.مجموع چند ده دهستان نامیده می شود.لایحه قانونی تشکیل انجمن های ده و اصلاح امور اجتماعی و عمرانی 1342:ده یا قریه عبارت است از مرکز جمعیت و محل سکونت حداقل 250 نفر یا 50 خانواده که درآمد اکثر افراد آن از طریق کشاورزی حاصل شود مرکز آمار برابر ده یا نقطه روستایی کلمه آبادی را بکاربرده است: مجموع یک یا چند مکان و اراضی بهم پیوسته (اعم از کشاورزی و غیر کشاورزی) که در خارج از فضای شهر واقع شده و دارای محدوده ثبتی یا عرفی مستقل باشد.
اسلاید 13: قانون اصلاحات ارضی1342ده یا قریه عبارت از یک مرکز جمعیت و محل سکونت و کار تعدادی خانواده که در اراضی آن ده به کار کشاورزی اشتغال دارند و درآمد اکثریت آنان از طریق کشاورزی حاصل می شود و عرفاً در محل ده یا قریه شناخته می شود.تعریف جامع از ده :ده عبارت است از محدوده ای از فضای جغرافیایی که واحد اجتماعی مرکب از تعدادی خانواده که نسبت به هم دارای نوعی احساس دلبستگی، عواطف و علائق مشترک هستند در آن تجمع می یابند و بیشتر فعالیت هایی که برای تأمین نیازمندی های زندگی خود انجام می دهند، از طریق استفاده و بهره گیری از زمین و در درون محیط مسکونی شان صورت می گیرد، این واحد اجتماعی که اکثریت افراد آن به کشاورزی اشتغال دارند در عرف محل ده شناخته می شود.
اسلاید 14: ویژگی های جامعه روستایی:ابن خلدون : بادیه نشینی و شهرنشینی تفاوت آنها در شیوه معاش و اقتصاد آنهاستامیل دورکهایم: براساس انسجام، همگرایی و همبستگی جامعه را به دو گونه مکانیکی و ارگانیکی تقسیم می نمایدفردیناند تونیس: گماین شافت (اجتماع) و گزل شافت (جامعه)ژرژ فریدمن: محیط طبیعی و محیط فنیرابرت ردفیلد: جامعه روستایی و جامعه شهری
اسلاید 15: روستای ایرانی به صورت یک واحد تولید و مصرف مبتنی بر اقتصاد بسته به حیات خود ادامه می دهد که امروزه این توان بدلیل ارتقاء روز افزون با شهر و ایجاد وسایل اقتصادی و از طریق گسترش ارتباط جمعی از قوه به فعل در نمی آید.ریخت شناسی اجتماعی دهات ایران روستاهای مجتمع و انبوه شکل سکونت روستاهای پراکندهتجمع مساکن روستایی برحسب شرایط اقلیمی و خصوصیات اجتماعی است.
اسلاید 16:
اسلاید 17: خانواده روستاییخانواده در جامعه روستایی کارکردهای متفاوتیخانواده روستایی نه تنها مسولیت اقتصادی دارد بلکه کارکردهای اجتماعی و فرهنگی نیز داردکارکرد اقتصادی خانوادهخانواده واحد یا بنگاه اقتصادی استتنوع فعالیت اقتصادی امکان مشارکت تمام اعضاء را فراهم می کند.اختلاط نقش ها در خانواده روستایی باعث می شود اعضا در موقعیت های مختلف نقش های متفاوت را ایفا نمایند.خانواده روستایی در فعالیت های اقتصادی تقسیم کار دارد.کارکرد اقتصادی خانواده تنها منحصر به تولید نیست
اسلاید 18: کارکرد آموزشی خانواده سنتی روستاییساختار خانواده روستایی:خانواده هسته ای (تنها از یک زن و شوهر یا زن و شوهر با فرزندان ازدواج نکرده)خانواده گسترده (پدر و مادر همراه با فرزندان ازدواج کرده و حتی همراه نوه ها)اشکال مختلف خانواده براساس تقسیم بندی جمشید بهنام:خانواده زن و شوهری مستقلخانواده از هم گسیختهخانواده پدری توسعه یافتهخانواده زن و شوهری با اضافاتخانواده روستایی براساس روابط خانوادگی عموماً از نوع دو تباری است. در خانواده روستایی سنتی مرد دارای ارزش اجتماعی والایی است.
اسلاید 19: الگوی ازدواج در جوامع شهری با روستایی متفاوت است
اسلاید 20: روستاهای ایرانروستاههای با سکونتگاه پراکندهروستاهای با سکونتگاه متمرکزجلگه ایکوهستانیده چند محلیده دارای خانه های پراکندهجلکه ایکوهستانیقلعه ایغیر قلعه ایخطیغیرخطی
اسلاید 21: آبادی هانقاط شهرینقاط روستاییشهرشهرک (نیمه شهرها)بزرگکوچکمتوسطصنعتیتجاریمذهبیتوریستیشهرک های مستقلشهرک های تابعشهرک (روستا- شهر)دهاتمکان های روستاییمزارع روستاییادغام چند روستاگسترش بیش از حداقامتگاه یا محل اسکان تعدادی خانوار روستاییمستقلوابستهمستقلوابستهبزرگمتوسطکوچکزراعیدامداریماهی گیریباغبانی
اسلاید 22: قشربندی اجتماعی در جامعه روستاییدسته بندی افراد جامعه در یک سلسله مراتب اجتماعی برمبنای متغیرها و ساختهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و مذهبی و غیره انجام می گیرد.ملاکهای برای تعیین طبقه اجتماعیموقعیت و امکانات اقتصادی مانند ثروت و درآمدوضعیت تحصیلی و کمیت و کیفیت تحصیلموقعیت شغلیشرایط خانوادگی و پیوستگی در گروه های خویشاوندیطبقات روستایی قبل از اصلاحات ارضیطبقه مالکینطبقه رعایا
اسلاید 23: طبقه مالکینازنظر نوع مالکیت قبل از اصلاحات ارضیمالکیت دولتیمالکیت سلطنتیمالکیت وقفیمالکیت بزرگ اربابی (بزرگ مالکان از لحاظ وضعیت اقامت در ده)مالکیت دهقانی (خرده مالک) : برحسب بهره برداری سه گروه بودند:بهره برداران خانوادگی، استفاده از کارگران فصلی و ارثیطبقه رعیتزارعان صاحب نسق زراعی (گاوبند و رعیت)خوش نشینان (کارگران روستایی و سوداگران)
اسلاید 24:
اسلاید 25: قشربندی اجتماعی در جامعه روستایی در دوران پس از اصلاحات ارضیکشاورزان یا دهقانان با زمینخوش نشینان روستایی یا دهقانان بی زمین
اسلاید 26: شیوه های سنتی تعاون در روستاضعف و نارسایی در ابزار تولید از مسایلی بود که همیاری و کارگروهی را ضروری می ساختابن خلدون: یاری و یاریگری عامل اساسی بقاء جامعه انسانی است. او این پدیده را عصبیت می نامد و جامعه ای که عصبیت ندارد رو به زوال و نابودری است.دورکیم جامعه ها از لحاظ همگرایی و یاریگری و انسجام وروابط اجتماعی دو گونه اند: مکانیکی و ارگانیکینوع و میزان همکاری برحسب شرایط جغرافیایی و و یژگی های اقتصادی متفاوت است:آبمحدودیت زمان کشتخانه سازیدریافت هدایا و دهش ها
نقد و بررسی ها
هیچ نظری برای این پاورپوینت نوشته نشده است.