خانواده درمانی

خانواده درمانی

اسلاید 1: خانواده درمانی

اسلاید 2: اهمیت خانواده:خانواده بدون شك مهم‌ترين سازماني است كه بسترساز رشد و رفاه جسمي، رواني و اجتماعي كودك و عامل رسيدن وي به تعادل (فيزيكي، رواني و اجتماعي) است اجتماعي‌شدن و آشنايي با قوانين، نقش‌ها و ارزش‌هاي فرهنگي به طور طبيعي در خانواده صورت مي‌پذيرد و كودك در تعاملات ابتدايي خود با خانواده به يك موجود اجتماعي تبديل مي‌شود. به همين دليل هم از ديربازعملكرد خانواده مورد توجه روان‌شناسان بوده است.واقعيت اين است كه اگر يكي از اعضاي خانواده داراي اشكال رفتاري ـ ‌رواني باشد، مي‌توان ردپاي آن را در روابط خانوادگي جست‌وجو كرد. در بسياري از موارد اشكال رفتاري عضو خانواده مانند كودك يا نوجوان مستقيما از روابط غلط خانوادگي سرچشمه مي‌گيردكه بهره گيري از روشهاي مورد نظر مي تواند راهگشايي مشكلات خانواده گردد.

اسلاید 3: خانواده شالوده حيات اجتماعي محسوب گرديده وگذشته ازوظيفه تكثير نسل وكودك پروري براي بقای نوع بشر وظايف متعددي ازقبيل توليداقتصاد،فرهنگ پذيركردن افراد را نيز برعهده دارد بنابراين خانواده عامل واسطه اي است كه قبل از ارتباط مستقيم فرد با گروهها ،سازمانها وجامعه نقش مهمي در انتقال هنجارهاي اجتماعي به وي ايفا مي نمايد درجامعه کنونی مشکلات خانواده وروابط حاکم بر اعضای خانواده تا آن اندازه اهميت دارد که رشته جديد به نام خانواده درمانی بوجود آمده است.

اسلاید 4: خانواده درمانی :در خانواده درمانی هدف درمانگر، شنا سايی مشکل ، بررسی روابط بين اعضای يک خانواده ، بررسی نقش و وظايف اعضای خانواده نهايتا تغييرساختار خانواده با استفاده از تکنيک موجود و تخصصی است .خانواده از مشکلات متعددی همچون اختلافات زناشويی، مشکل در ارتباط با فرزند نوجوان، افت تحصيلی فرزندان، ازدواج فرزندان، اعتياد يکی از والدين، مشکلات رفتاری فرزندان خردسال، مشکلات اخلاقی والدين و يا فرزندان ومسائل ديگررنج می برند.

اسلاید 5: خانواده درماني مداخله‌اي است كه بر تغيير تعاملات بين اعضاي خانواده متمركز است و در آن تلاش مي‌شود كاركرد خانواده به عنوان واحدي متشكل از تك ‌تك اعضاي خانواده بهبود يابد. بالين گري كه به خانواده درماني مي‌پردازد مي‌كوشد الگوهاي بين نسلي غيرقابل انعطافي را كه سبب ناراحتي در درون افراد يا در روابط بين فردي مي‌شود، درهم بشكند. در خانواده‌ درماني مي‌توان دغدغه‌هاي هر يك از اعضاي خانواده را مطرح نمود. اما اين روش درماني بيشتر بر روي كودكان موثر است. زيرا واقعيت روزمره كودكان مستقيما تحت تاثير بافت خانواده قرار دارد.

اسلاید 6: خانواده‌درمانی، نوعی گروه‌درمانی است که در آن، واحد درمانی، هسته خانوادگی است و در جلسات درمانی يک يا چند درمان‌گر با تمام اعضا خانواده(يا بخشی از آن‌ها) سر و کار دارد و هدف از آن حل و فصل يا تخفيف تعارضات بيماری‌زا و اضطراب در درون واحد خانواده است.

اسلاید 7: پیشینه :  آغاز نهضت خانواده‌درمانی مقارن اواخر دهه 1940 و اوايل دهه 1950، يعنی بعد از جنگ جهانی دوم و گردهمايی مجدد اعضای خانواده بعد از جدايی‌هاست. در واقع خانواده‌درمانی به عنوان شاخه جديدی از علم روان‌شناسی، در نيمه دوم قرن بيستم پديد آمد. جنبش خانواده‌درمانی عمدتا تحت تاثير نظريه سيستم‌ها، گسترش درمان روان‌کاوی به حوزه خانواده، پيدايش مراکز راهنمايی کودک و مشاوره زناشويی و گروه‌درمانی شکل گرفت. در اين نگرش و رويکرد، هنجارها و ناهنجاری‌های رفتار فرد در بستر خانواده، تجزيه و تحليل، ادراک و درمان می‌شود.  ريشه فعلی درمان نظام‌های خانوادگی به رويکردهای نظری، عملی و تحقيقات مختلفی برمی‌گردد که در زمينه کمک به کودکان، زن و شوهر و اشخاص دارای مشکلات خانوادگی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

اسلاید 8: فرويد و ديگر روان‌کاوان از لحاظ نظری و ژرف‌نگری نقش مهمی در بررسی خانواده داشته‌اند، زيرا بر اهميت وقايع اوايل کودکی و تاثير اين وقايع بر بزرگسالی، تاکيد می‌کردند و کودکان را تحت روان‌درمانی قرار می‌دادند. تحقيقات اوليه در مورد کودکان و نوجوانان مبتلا به اسکيزوفرنی که بخشی از نظام‌های خانوادگی بودند، نيز مفاهيم و ايده‌هايی را در پی داشت که در خانواده‌درمانی کنونی مورد استفاده قرار می‌گيرند. خانواده‌درمانی به خارج از حوزه علوم اجتماعی نيز وام‌دار است، يعنی نظريه نظام‌های کلی(در اين نظريه تعاملات و فرآيندهای حوزه‌هايی چون مهندسی، زيست‌شناسی، اقتصاد، سياست، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و روان‌درمانی به عنوان اجزای يک کليت بررسی می‌شود).آشنايی با اين رويکردهای کاربردی و نظری متفاوت، شناخت سير تحول رويکردهای نظری به خانواده‌درمانی را آسان‌تر می‌سازد.

اسلاید 9:   نظريه هاي خانواده درماني:

اسلاید 10: 1. درمان های ترکيبی – التقاطی2. خانواده درماني مبتني بر روان تحليلي3. خانواده درماني تجربياتي4. خانواده درماني هاي رفتاري و شناختي _ رفتاري5. خانواده درماني ساختي6. خانواده درماني هاي استراتژيك ، سيستمي و متمركز بر راه حل7. خانواده درمانی سيستمی

اسلاید 11: 1. درمان های ترکيبی – التقاطی :

اسلاید 12: خانواده درمانی به عنوان شاخه جديدی از علم روانشناسی در نيمه دوم قرن بيستم پديد آمد. جنبش خانواده درمانی عمدتا تحت تأثير نظريه سيستم ها،گسترش درمان روانکاوی به حوزه خانواده ، پيدايش مراکز راهنمايی کودک و مشاوره زناشويی وگروه درمانی شکل گرفت.دراين نگرش ، هنجارها و ناهنجارهای فرددربسترخانواده تجزيه و تحليل،ادراک و درمان می شود.درمان های ترکيبی- التقاطی،درمان هايی که بر اثر همگرايی و ادغام رويکرد های گوناگون روان درمانی به وجود آمده اند.

اسلاید 13: 2- خانواده درماني مبتني بر روان تحليلي

اسلاید 14: صاحبنظران اصلي آن ناتان آكرمن ، ويليامسون ، لايمن واين و تئودور كيدز هستند كه شيوه درمان آنها ريشه در نظريه فرويد دارد. در اين شيوه فرايندهاي ناهشيار اعضاي خانواده به يكديگر مرتبط دانسته مي شوند و اعتقاد بر اين است كه بايستي روي نيروهاي ناهشيار كه آسيب را بوجود آورده اند، كار كرد. نقش درمانگر يك معلم يا والد يا مفسر تجربه است. فنون درماني عبارتند از: تحليل رويا ، انتقال ، رويارويي ، تاريخچه زندگي ، تمركز بر نقاط قوت.

اسلاید 15: 3- خانواده درماني تجربياتي :

اسلاید 16: نظريه پردازان عمده آن ويرجينيا سيتر ، كارل ويته كر ، فرد دوهل و ... هستند كه معتقدند مشكلات خانواده از سركوب احساسات ، خشكي و انعطاف ناپديري ، فقدان آگاهي ، مرگ عاطفي و استفاده بيش از حد از مكانيزمهاي دفاعي ريشه مي گيرد.در اين رويكرد خانواده درمانگر تلاش مي كند انعطاف پذيري ، صميميت ، عزت نفس ، پتانسيل براي تجربه را در خانواده افزايش دهد و از فنون مجسمه سازي ، صحنه آرايي خانوادگي ، شوخي ، مصاحبه با عروسكهاي خانواده ، هنردرماني خانواده ، بازي نقش ، بازسازي خانواده و ... استفاده مي شود.

اسلاید 17: 4- خانواده درماني هاي رفتاري و شناختي _ رفتاري:

اسلاید 18: نظريه پردازان عمده آن ويليام مسترز ، ويرجنيا جانسون ، جوزف ولپه ، بندورا و ... هستند. اين شيوه درماني بر اساس نظريه هاي رفتاري و شناختي معتقد است، رفتار از طريق پيامدها ابقا يا حذف مي شود. رفتارهاي نامناسب را مي توان اصلاح كرد. همينطور شناختهاي غير منطقي را مي توان اصلاح كرده و در نتيجه در تعاملات و رفتارهاي زوجي يا خانوادگي تغيير ايجاد كرد.درمانگر نقش يك معلم و متخصص تقويت كننده رفتارهاي مناسب را بازي مي كند. در اين رويكرد از فنون درماني تقويت منفي ، تعميم ، خاموش سازي ، اقتصاد پته اي ، گريز ذهني ، عبارات مقابله اي منطقي ، سرمشق دهي و ... استفاده مي شود.

اسلاید 19: 5- خانواده درماني ساختي:

اسلاید 20: سالوادور مينوچين ، مونتالوو ، فيشمن ، روزمن و ... نظريه پردازان اصلي اين شيوه از خانواده درماني هستند كه كاركرد خانواده را متضمن ساخت خانواده ، زير منظومه ها و مرزها مي دانند. درمانگران نقشه خانواده را بطور ذهني ترسيم مي كنند و در پياده كردن ساخت مناسب خانواده تلاش مي كنند و در واقع همچون كارگردان تئاتر عمل مي كنند. فنون درماني عبارتند از: بازسازي ، الحاق ، تشديد پيامها ، مرزسازي و ...

اسلاید 21: 6- خانواده درماني هاي استراتژيك ، سيستمي و متمركز بر راه حل:

اسلاید 22: اين سه رويكرد روش مدار و كوتاه مدت هستند كه هر سه مرهون كار ميلتون اريكسون مي باشند و از ميراث مشتركي برخوردارند. هدف ، شيوه كار و فنون مورد استفاده در اين سه رويكرد مشابه يكديگر است و از فنوني چون باز تعبير ، كمرنگ كردن تعبير و تفسير ، تعيين تكاليف شاق ، تكيه بر فرايند سوالات حلقوي ، تمركز روي راه حلهاي فرضي ، تعيين كردن تشريفات و ... استفاده مي شود.از نظريه پردازان استراتژيك جي هي لي ، ريچارد فيش و از نظريه پردازان سيستمي بوسكلو ، كارل تام و از نظريه پردازان متمركز بر راه حل ايمسوبرگ و ديويس را مي توان نام برد.

اسلاید 23: 7- خانواده درمانی سيستمی:

اسلاید 24: خانواده درمانی سيستمی در واقع کوششی برای درک خانواده به مثابه يک سيستم (و نه افرادی که صرفا با هم در يک محل زندگی می کنند)و به مثابه زيرسيستمی تحت تاثير عوامل موجود در محيط بزرگترو اعضاء برای حفظ تعادل خودفعاليت می کنند.اين رويکرد را اولين بار ون برتالانفی مطرح کرد.

اسلاید 25: خانواده هاي نيازمند خانواده درماني:

اسلاید 26: خانواده هايي كه از فرايند خانواده درماني بهره مي برند، عبارتند از: خانواده هاي داراي عضو معتاد يا بيمار رواني و همچنين خانواده هاي داراي عضو مبتلا به اختلالات جسمي كه به نحوي روي كاركرد خانواده تاثير گذاشته است ، خانواده هاي طلاق گرفته ، ازدواج مجدد كرده ، فوت يكي از اعضا ، خانواده هاي داراي مشكلات اقتصادي ، فرهنگي وخانواده هاي داراي مشكل اغلب به صورت غير مستقيم مثلا مشكلات تربيتي كودكان ، ناراحتي هاي روحي يكي از اعضاء و يا تصميم گيريها و كمك براي حل مشكلات سطحي تر به متخصصان مشاوره و روان شناسي مراجعه مي كنند و در طول مشاوره هاي فردي نياز به توجه به نقش خانواده در بروز مشكل شكل مي گيرد و برحسب رويكرد درمانگر ، روند درمان تداوم مي يابد.

اسلاید 27: خصوصيات كلي خانواده درماني :

اسلاید 28: خانواده درماني داراي خصوصياتي است كه آن را از درمان انفرادي متمايز مي‌كند. براي مثال، اعضاي خانواده داراي ملاك قضاوت، پيشنيه و زبان مشتركي هستند كه ممكن است براي درمانگر ناآشنا باشند. درمانگر بايد با نقش‌هاي خانواده و خرده فرهنگ مخصوص آن آشنا شود. سپس از اين آشنايي در جهت ارتباط با اعضاي خانواده يا رويارويي با آنان استفاده كند. در عين حال درمانگر بايد گسلش عاطفي خود را حفظ كند و يك بخش خانواده را به نفع بخش ديگر رها نكند. البته اين كار دشواري است. چون اعضاي خانواده غالبا درمانگر را وارد منازعات خود بر سر قدرت يا دفاع‌هاي خويش در برابر ارتباط آزاد مي‌كننديكي از بخش‌هاي معمول خانواده درماني، اخذ شرح حال و سنجش است. مشكل فعلي بايد مطرح و بررسي شود. ممكن است پسر خانواده بزهكار باشد يا دختر خانواده روابط جنسي متعددي داشته باشد. بررسي تفسير هر يك از اعضاي خانواده از مشكل، كار جالب و از لحاظ تشخيصي كار مهمي اس

اسلاید 29: وقتي مشكل خانواده در چارچوب خانواده‌هاي پدري والدين خانواده و زندگي دوران تجرد و ازدواج آنان مورد بررسي قرار مي‌گيرد، شيوه ارتباط كودكان بهتر و درك آنان بيشتر مي‌شود. طرح يك چشم‌اندز كلي از سابقه و پيشينه خانواده ـ پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و هدف‌ها ،آرزوها، ترس‌ها و ضعف‌هاي آنان- قوه درك همدلي و تحمل اعضاي خانواده را افزايش مي‌دهد. به اين ترتيب ملاك قضاوت جديدي فراهم مي‌آيد.كودك به‌تدريج مي‌فهمد كه قرباني شدن آرزوهاي مادر در پاي خانواده، براي مادرش چه معنايي و پدرش چه برداشتي از سوء رفتار پدرخود داشته است. والدين در محيط كنترل شده خانواده درماني (با بررسي وضعيت فعلي فرزندان‌شان) به ياد فشار همسالان روي خودشان مي‌افتند.

اسلاید 30: شروع خانواده درمانی:

اسلاید 31: قواعد دقيق و قطعي خاصي وجود ندارد كه نشان بدهند چه موقع بايد خانواده درماني انجام داد. خانواده درماني غالبا با نوجواني كه بيمار اصلي است، شروع مي‌شود. گاهي مشكلات بيمار آن‌قدر به خانواده پيوند مي‌خورد كه خانواده درماني تنها درمان و اقدام ممكن است. گاهي نيز خانواده جلوي پيشرفت درمان بيمار را مي‌گيرد يا در برابر توصيه‌هاي درمانگر مقاومت مي‌ورزد. در نتيجه با درگيركردن خانواده در درمان، بخشي از اين مقاومت رفع مي‌شود. گاهي نيز مشكلات بيمار (يا حتي بهبود بيمار در حين درمان) به شدت تحت تاثير ساختار خانواده است و درمان كل خانواده را ضروري مي‌سازد. در پاره‌اي موارد بحران‌هاي خانوادگي‌ (مثل مرگ يكي از اعضاي خانواده) كل خانواده را دچار آسيب مي‌كند.

اسلاید 32: خانواده‌درماني دواي هر دردي نيست و هميشه مناسب نمي‌باشد. گاهي خانواده مورد نظر آن قدر از هم‌گسيخته است كه چنين مداخلاتي بي‌نتيجه خواهند بود. گاهي نيز برخي از اعضاي خانواده اصلا همكاري نمي‌كنند. در برخي موارد نيز خيلي زود معلوم مي‌شود كه يكي از اعضاي خانواده به شدت دچار اختلال است و اصلا همكاري نمي‌كند يا آن‌قدر اخلال مي‌ورزد كه حضورش به كل فرآيند خانواده‌ درماني لطمه مي‌زند.چون خانواده درماني روي چند نفر اجرا مي‌شود، بايد مقرون به صرفه بودن آن را نيز در نظر بگيريم. اگر چه خانواده درماني ممكن است براي عضو بيمار خانواده مفيد باشد، اما گاهي براي ديگر اعضاي خانواده عواقب سويي دارد.

اسلاید 33:  منابع: احمدي، سيد احمد(1384). مقدمه اي بر مشاوره و روانشناسي. اصفهان. نشر دانشگاه اصفهان. سانتراك، جان دبليو.(1385). زمينه روانشناسي. ترجمه مهرداد فيروزبخت. تهران. انتشارات رسا. فيرس، اي. جري و تيموتي،جي . ترال.(1385). روان شناسي باليني. ترجمه مهرداد فيروزبخت و سيف الله بهاري. تهران. انتشارات رشد. كاپلان و سادوك.(1385). خلاصه روانپزشكي. ترجمه حسن رفيعي و خسرو سبحانيان. تهران . انتشارات ارجمند. گلدنبرگ، ايرنه و گلدنبرگ، هربرت.(1386). خانواده درماني . ترجمه حميدرضا حسين شاهي برواتي و همكاران. تهران. انتشارات روان. موسوي، اشرف السادات.(1382). خانواده درماني كاربردي با رويكرد سيستمي. تهران. انتشارات دانشگاه الزهرا، پژوشكده زنان. مينوچين، سالوادور و فيشمن، اچ. چارلز.(1381). فنون خانواده درماني. ترجمه فرشاد بهاري و فرح سيا. تهران. انتشارات رشد. مينوچين، سالوادور.(1373). خانواده و خانواده درماني. ترجمه باقر ثنايي. تهران. انتشارات اميركبير.مقاله خانم سپيده رمزي وهانيه بشارتي.