روش تربیتی تمثیل

روش تربیتی تمثیل

اسلاید 1: روش تربیتی تمثیل

اسلاید 2: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 3: مبنای تربیتیدرک بسیاری ازمعقولات و امور ذهنی برای انسان ها به آسانی میسر نیست.

اسلاید 4: اصل تربیتیمحسوس سازی:به منظور آن که متربی توانایی ادراک امور ذهنی و معقول را کسب کند، باید مربی آنها را به صورت محسوس درآورد.

اسلاید 5: تعریف روش تربیتی تمثیلبر اساس این روش، مربی با به کار بردن تشبیه و تمثیل می کوشد تا امور ذهنی و معقول را به صورت محسوس درآورده و بدین صورت زمینه درک آن را برای متربی فراهم سازد.

اسلاید 6: اهمیت روش

اسلاید 7: 1. کاربرد انواع مثل ها در قرآنوَ لَقَدْ صَرَّفْنا لِلنَّاسِ في‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ فَأَبى‏ أَكْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ كُفُوراً (اسراء،89)وَ لَقَدْ صَرَّفْنا في‏ هذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَ كانَ الْإِنْسانُ أَكْثَرَ شَيْ‏ءٍ جَدَلاً (کهف،54)وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنَّاسِ في‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ مُبْطِلُونَ (روم،58)وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنَّاسِ في‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (زمر،27)

اسلاید 8: 2. کاربرد تمثیل در کتاب های آسمانی فِيمَا أَوْصَى بِهِ النَّبِيُّ ص أَبَا ذَرٍّ قَالَ كَانَتْ صُحُفُ إِبْرَاهِيمَ أَمْثَالًا كُلُّه(مجلسی،1403، ج 72، ص384 )

اسلاید 9: 3. تمثیل از جمله اهداف بعثت انبیاُ قال امیرالمؤمنین علیه السلام:وَ بَعَثَ إِلَى الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ رُسُلَهُ لِيَكْشِفُوا لَهُمْ عَنْ غِطَائِهَا وَ لِيُحَذِّرُوهُمْ مِنْ ضَرَّائِهَا وَ لِيَضْرِبُوا لَهُمْ أَمْثَالَهَا(نهج البلاغه، خطبه 183)

اسلاید 10: آثار روش تربیتی تمثیل

اسلاید 11: 1. همه فهمیوَ لَقَدْ صَرَّفْنا لِلنَّاسِ في‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ فَأَبى‏ أَكْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ كُفُوراً (اسراء،89)وَ لَقَدْ صَرَّفْنا في‏ هذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَ كانَ الْإِنْسانُ أَكْثَرَ شَيْ‏ءٍ جَدَلاً (کهف،54)وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنَّاسِ في‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَ لَئِنْ جِئْتَهُمْ بِآيَةٍ لَيَقُولَنَّ الَّذينَ كَفَرُوا إِنْ أَنْتُمْ إِلاَّ مُبْطِلُونَ (روم،58)وَ لَقَدْ ضَرَبْنا لِلنَّاسِ في‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (زمر،27)

اسلاید 12: 2. جذابیت و دل نشینیأنّ النّبىّ صلّى اللّه عليه و آله قال: «إنّما مثل الجليس الصّالح و جليس السّوء كحامل المسك و نافخ الكير فحامل المسك إمّا أن يحذيك و إمّا أن تبتاع منه و إمّا أن تجد منه ريحا طيّبة و نافخ الكير إمّا أن يحرق ثيابك و إمّا أن تجد منه ريحا منتنة»(خرمشاهی و انصاری،1376، ص683).قال المسیح علیه السلام: لَا تَكُونُوا كَالْمُنْخُلِ يُخْرِجُ مِنْهُ الدَّقِيقَ الطَّيِّبَ وَ يُمْسِكُ النُّخَالَةَ كَذَلِكَ أَنْتُمْ تُخْرِجُونَ الْحِكْمَةَ مِنْ أَفْوَاهِكُمْ وَ يَبْقَى الْغِلُّ فِي صُدُورِكُم(مجلسی،1403، ج1، ص146)

اسلاید 13: 3. یادآوریأَ لَمْ تَرَ كَيْفَ ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً كَلِمَةً طَيِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَيِّبَةٍ أَصْلُها ثابِتٌ وَ فَرْعُها فِي السَّماءِ (24)تُؤْتي‏ أُكُلَها كُلَّ حينٍ بِإِذْنِ رَبِّها وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (ابراهیم،25)

اسلاید 14: 4. تفکرلَوْ أَنْزَلْنا هذَا الْقُرْآنَ عَلى‏ جَبَلٍ لَرَأَيْتَهُ خاشِعاً مُتَصَدِّعاً مِنْ خَشْيَةِ اللَّهِ وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ (حشر،21)هن لباس لکم و انتم لباس لهن(بقره،189)

اسلاید 15: 5. اتمام حجتدر آستانه جنگ بصره در سال36هجری، گروهی از اعراب کلیب جرمی را جهت آگاهی از حقیقت و دانستن علل مبارزه امام علیه السلام با ناکثین به نمایندگی نزد حضرت علی علیه السلام فرستادند. امام به گونه ای با آن شخص صحبت کرد که حقیقت را دریافت. آنگاه به او فرمود بیعت کن. وی گفت: من نماینده گروهی هستم و قبل از مراجعه به آنان به هیچ کاری اقدام نمی کنم. امام فرمود: أَ رَأَيْتَ لَوْ أَنَّ الَّذِينَ وَرَاءَكَ بَعَثُوكَ رَائِداً تَبْتَغِي لَهُمْ مَسَاقِطَ الْغَيْثِ‏ فَرَجَعْتَ إِلَيْهِمْ وَ أَخْبَرْتَهُمْ عَنِ الْكَلَإِ وَ الْمَاءِ فَخَالَفُوا إِلَى الْمَعَاطِشِ وَ الْمَجَادِبِ مَا كُنْتَ صَانِعاً قَالَ كُنْتُ تَارِكَهُمْ وَ مُخَالِفَهُمْ إِلَى الْكَلَإِ وَ الْمَاءِ فَقَالَ ع فَامْدُدْ إِذاً يَدَكَ فَقَالَ الرَّجُلُ فَوَاللَّهِ مَا اسْتَطَعْتُ أَنْ أَمْتَنِعَ عِنْدَ قِيَامِ الْحُجَّةِ عَلَيَّ فَبَايَعْتُهُ ع(نهج البلاغه، خطبه170).

اسلاید 16: 6. تقویعن امیرالمؤمنین علیه السلام: أُوصِيكُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّذِي ضَرَبَ الْأَمْثَالَ(نهج البلاغه، خطبه83)

اسلاید 17: 7. عبرت پذیری لِلِاعْتِبَارِ تُضْرَبُ الْأَمْثَالُ لِأَهْلِ الِاعْتِبَارِ تُضْرَبُ الْأَمْثَال(تمیمی آمدی، 1366، ص471)

اسلاید 18: 8. امتحانإِنَّ اللَّهَ لا يَسْتَحْيي‏ أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَ يَهْدي بِهِ كَثيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقينَ (بقره،26)

اسلاید 19: 9. تعقلوَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلاَّ الْعالِمُونَ (عنکبوت،43)اعْقِلْ ذَلِكَ فَإِنَّ الْمِثْلَ دَلِيلٌ عَلَى شِبْهِه(نهج البلاغه، خطبه153)(عقل) التحقیق ان الاصل الواحد فی الماده هو تشخیص الصلاح و الفساد فی جریان الحیاه مادیا و معنویا ثم ضبط النفس و حبسه علیها(المصطفوی، ج8، ص196)

اسلاید 20: 10 استحکام خانوادهتصویر زیبا

اسلاید 21: الف. تشبیه همسرانبه لباس: هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُن...؛ ...آنها لباس شما هستند؛ و شما لباس آنها... (بقره، 187)اين تشبيه حاوي ارزش های خانوادگی متعددی است که هر يک به ايجاد آرامش رواني بين زن و شوهر مي‌انجامد. مواردي همچون: عيب پوشي، محافظت، زينت بخشي، انعطاف پذيري، و... (قرائتي، 1376، ج1، ص382). . يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْليكُمْ ناراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ عَلَيْها مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ ما أَمَرَهُمْ وَ يَفْعَلُونَ ما يُؤْمَرُونَ؛ اي كساني كه ايمان آورده‏ايد خود و خانواده خويش را از آتشي كه هيزم آن انسانها و سنگهاست نگه داريد؛ آتشي كه فرشتگاني بر آن گمارده شده كه خشن و سختگيرند و هرگز فرمان خدا را مخالفت نمي‏كنند و آنچه را فرمان داده شده‏اند(به طور كامل) اجرا مي‏نمايند (تحریم، 6) ... سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِنَّمَا الْمَرْأَةُ قِلَادَةٌ فَانْظُرْ مَا تَتَقَلَّد؛ شنیدم امام صادق عليه السلام مى‏فرمود: زن گردن بند است، دقّت كن كه چه چيز را بر گردن خود مى‏آويزى(محمدی شاهرودی،1377، ج1، ص331). وَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ فِي وَصِيَّتِهِ لِابْنِهِ مُحَمَّدِ بْنِ الْحَنَفِيَّةِ يَا بُنَيَّ... فَإِنَّ الْمَرْأَةَ رَيْحَانَةٌ وَ لَيْسَتْ بِقَهْرَمَانَةٍ فَدَارِهَا عَلَي كُلِّ حَالٍ وَ أَحْسِنِ الصُّحْبَةَ لَهَا لِيَصْفُوَ عَيْشُك؛ فرزندم ... زن قهرمان نيست بلكه شاخه ريحان است. بهر حال با او مدارا كن و به خوبي با او همراهي كن تا زندگيت گوارا گردد (صدوق، 1404، ج3، ص556)

اسلاید 22: ب. تشبیه زندر منابع اسلامی، زنان نسبت به شوهران خویش اینگونه تشبیه شده اند: از آنجا که مایه زیبایی یا زشتی شوهران خود هستند، و یا ارتباطی پیوسته با آنان دارند، به گردن بند؛ از این جهت که زمینه پرورش فرزند صالح یا ناصالح را فراهم می کنند، به کشتزار ؛ و از جهت لطافت و عدم تناسب با فرمان فرمایی و انجام امور طاقت فرسا به گیاه خوشبو، و از جهت خوب شوهر داری کردن به مجاهد در راه خدا ، و در دوران بارداری به روزه دار شب زنده داری که با جان و مال خود در راه خدا جهاد می کند، تشبیه شده اند. همچنان که زنان زیبا که در رویشگاه بد پرورش یافته باشند، به دلیل تربیت نامطلوب با وجود زیبایی ظاهری، به سبزه مزبله؛ زنان شایسته از جهت کمیابی و نادر بودن به کلاغ هایی که یک پای آنها سفید است؛ زنان صالح از آن رو که روشنی بخش خانه شوهر اند، به هلال ماه درخشان؛ و زنان ناصالح از آن رو که زندگی زناشویی را تیره و تار می کنند، به ظلمت؛ تشبیه گردیده و زنان کج خلق از آن جهت که باید با آنها مدارا گردد، به استخوان دنده کج تشبیه شده اند که در صورتی که تحت فشار قرار گیرند، می شکنند.

اسلاید 23: ج. تشبیه شوهرشوهران در ارتباط با همسران خود به اینگونه تشبیه شده اند: از آن رو که تکیه گاه همسراند، به ستونی که خیمه خانواده بر آن استوار است؛ از آن جهت که در رفع نیازمندی های همسر خود می کوشند، به خدمت کار؛ از آن حیث که در کنار و همنشین او هستند، به صدقه دهنده؛ از آن جهت که رزق حلال را برای خود و خانواده طلب می کنند، به مجاهد فی سبیل الله؛ از آن حیث که به همسرشان رو می آورند، به کسی که در راه خدا شمشیر برکشد؛ و از آن لحاظ که با همسر خود مجامعت می کنند، به درختی که برگ(گناه) هایش فرو می ریزد؛ تشبیه شده اند.

اسلاید 24: د. تشبیه فرزندفرزند صالح از آن لحاظ که عطرش همیشه پراکنده و منظرش باعث روشنی دیده می گردد، به گلی از گل های بهشت؛ از آن جهت که حاصل عطوفت باطنی انسان است، به میوه قلب او؛ از آن رو که برای والدینش استغفار می کند، به میراثی که مؤمن پس از مرگش برای خدا به جا می گذارد؛ از آن حیث که پس از والدین به زیباترین شکل یادآور آنها شده و باعث می شود نام آنها به نیکی برده شود، به زیباترین دو نام؛ و از آن جهت که والدین در مرگ فرزند صالح برای خدا صبر می کنند، به وزنه ای سنگین در میزان اعمال؛ تشبیه شده است. همچنان که فرزند ناصالح از آن لحاظ که در دنيا سبب غم و اندوه بسيار شود و بسيار باشد كه آدمى از براى او آخرت را هم از دست دهد، به یکی از دو دشمن؛ و از آن حیث که آزار دهنده است ولی چاره ای در تحمل آن نیست، به پابرجاترین دردتشبیه گشته است.

اسلاید 25: شرایط تاثیرگذاری روش

اسلاید 26: 1. بصیرت مربیفَلا تَضْرِبُوا لِلَّهِ الْأَمْثالَ إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُونَ (نحل،74)الَّذينَ يَأْكُلُونَ الرِّبا لا يَقُومُونَ إِلاَّ كَما يَقُومُ الَّذي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطانُ مِنَ الْمَسِّ ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبا وَ أَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَ حَرَّمَ الرِّبا فَمَنْ جاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهى‏ فَلَهُ ما سَلَفَ وَ أَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَ مَنْ عادَ فَأُولئِكَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فيها خالِدُونَ (بقره،275)

اسلاید 27: 2. صفای دل متربیقال امیر المؤمنین علیه السلام: فَيَا لَهَا أَمْثَالًا صَائِبَةً وَ مَوَاعِظَ شَافِيَةً لَوْ صَادَفَتْ قُلُوباً زَاكِيَةً وَ أَسْمَاعاً وَاعِيَةً وَ آرَاءً عَازِمَةً وَ أَلْبَاباً حَازِمَة(نهج البلاغه، خطبه83)إِنَّ اللَّهَ لا يَسْتَحْيي‏ أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَ يَهْدي بِهِ كَثيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقينَ (بقره،26)

اسلاید 28: 3. علم متربیمَثَلُ الَّذينَ اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِياءَ كَمَثَلِ الْعَنْكَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَيْتاً وَ إِنَّ أَوْهَنَ الْبُيُوتِ لَبَيْتُ الْعَنْكَبُوتِ لَوْ كانُوا يَعْلَمُونَ (41) إِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ ما يَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ هُوَ الْعَزيزُ الْحَكيمُ (42) وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلاَّ الْعالِمُونَ (عنکبوت،43)إِنَّ اللَّهَ لا يَسْتَحْيي‏ أَنْ يَضْرِبَ مَثَلاً ما بَعُوضَةً فَما فَوْقَها فَأَمَّا الَّذينَ آمَنُوا فَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَ أَمَّا الَّذينَ كَفَرُوا فَيَقُولُونَ ما ذا أَرادَ اللَّهُ بِهذا مَثَلاً يُضِلُّ بِهِ كَثيراً وَ يَهْدي بِهِ كَثيراً وَ ما يُضِلُّ بِهِ إِلاَّ الْفاسِقينَ (بقره،26)

اسلاید 29: 4. پرهیز متربی از جدلوَ لَقَدْ صَرَّفْنا في‏ هذَا الْقُرْآنِ لِلنَّاسِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ وَ كانَ الْإِنْسانُ أَكْثَرَ شَيْ‏ءٍ جَدَلاً (کهف،54)

اسلاید 30: 5. پرهیز از انکاروَ لَقَدْ صَرَّفْنا لِلنَّاسِ في‏ هذَا الْقُرْآنِ مِنْ كُلِّ مَثَلٍ فَأَبى‏ أَكْثَرُ النَّاسِ إِلاَّ كُفُوراً (اسراء،89)

اسلاید 31: فهرست منابعقرآن کریمنهج البلاغهخرمشاهی، بهاء الدین و مسعود انصاری(1376) پیام پیامبر، تهران، منفرد تمیمی آمدی(1366) تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامیمصطفوي، حسن (1375) التحقيق في کلمات القرآن الکريم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان چاپ و انتشارات

اسلاید 32: منابعی برای مطالعه بیشتر:حائری شیرازی، محی الدین() تمثیلات، قم، انتشارات شفقرجالی تهرانی، علیرضا(1378) تمثیلات و تشبیهات در آثار استاد شهید مطهری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قمقرائتی، محسن(1380) تمثیلات، تهران، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآنکلانتر، سید حسین(1381) امثال البلاغه، قم.مکارم شیرازی، ناصر(1378) مثال های زیبای قرآن، قم، انتشارات نسل جوان

اسلاید 33: الحمد لله رب العالمینوصلی الله علی سیدنا محمد و آله اجمعین