ساختمان و تجهیزات کتابخانه

ساختمان و تجهیزات کتابخانه

اسلاید 1: درس ساختمان و تجهيزات كتابخانه ( 2 واحد ) منبع درسي : كتاب ساختمان و تجهيزات كتابخانه مولف : پرويز عازمتهيه كننده اسلايد ها : دكتر هادي شريف مقدمدانشگاه پيام نور1385

اسلاید 2: طرح درس : ابتدا انواع كتابخانه ها و وظايف و اهداف تاسيس آنها شرح داده مي شود . نياز به طراحي ساختمان كتابخانه هاي مجهز و كار آمد با توجه به هدف تاسيس هر كتابخانه و جامعه اي كه از كتابخانه استفاده خواهد كرد شرح داده مي شود . نقش كتابدار به عنوان يكي از اعضاء اصلي گروه طراحي و ساخت ساختمان كتابخانه و اهميت آن توضيح داده مي شود.

اسلاید 3: بخش هاي مختلف كتابخانه شامل سالن مطالعه ، ميز امانت ، بخش نشريات ادواري ، سالن كتاب هاي مرجع ، اطاق هاي مكالمه انفرادي و گروهي ، سالن هاي همايش و غيره و محل استقرار هر كدام و نزديكي و درس اين بخش ها مهم ديگر براي جلوگيري از رفت و آمدهاي غير ضروري داخل كتابخانه و جلوگيري از مزاحمت هر يك از بخش ها براي ديگر مراجعه كنندگان و تفصيل شرح داده مي شود .

اسلاید 4: نياز به تجهيزات لازم جهت تهويه ، گرما ، سرما و جلوگيري از گرد و غبار و آتش سوزي تاكيد مي شود . همچنين تجهيزات مورد نياز جهت فراهم آوردن روشنايي مناسب جهت بخش هاي مختلف كتابخانه معرفي مي شود . انتخاب نوع ميز ، صندلي ، قفسه و غيره و رنگ و جنس اين وسايل و همچنبن انتخاب كف پوش و دكوراسيون كتابخانه و ديگر وسايل كه به زيبايي محيط كتابخانه مي افزايد نيز توضيح داده مي شود .

اسلاید 5: معماري ساختمان كتابخانه و اهميت و جايگان آن دربين ديگر ساختمان هاي محل استقرار كتابخانه موضوع بعدي است كه در اين كتاب مورد توجه قرار مي گيرد .

اسلاید 6: اهداف درس ساختمان و تجهيزات كتابخانه كارشناسان رشته كتابداري ضروري است با ويژگي هاي انواع ساختمان كتابخانه ها آشنايي داشته باشند تا بتوانند در كار گروه طراحي و ساخت ساختمان كتابخانه ها نقش موثر داشته باشند .

اسلاید 7: آشنايي با ويژگيهاي ساختمان كتابخانه ها اعتماد به نفس را به دانشجويان رشته كتابداري مي دهد تا نيازهاي حرفه كتابداري را در طراحي ساختمان كتابخانه ها براي ارائه خدمات بهتر به مراجعه كنندگان و استفاده حداكثر از فضاي و امكانات مورد توجه قرا دهند .

اسلاید 8: جايگاه درس ساختمان و تجهيزات كتابخانه در مجموعه درسهاي رشته كتابداريدانشجويان رشته كتابداري بايستي با خدمات مختلف كتابخانه اي آشنا شوند . اگر چه به نظر مي رسد وظيفه اصلي كتابداران ذخيره سازي ، سازماندهي و اشاعه اطلاعات است ولي آشنايي با طراحي و ساخت ساختمان كتابخانه ها نيز از وظايف كتابداران است . بنابراين درس ساختمان و تجهيزات كتابخانه در مجموعه درس هاي رشته كتابداري بسيار ضروري به نظر مي رسد . بدون دانش كتابداران از اين درس ، طراحي و ساخت ساختمان كتابخانه هاي روز آمد و كار آمد امكان پذير نخواهد بود .

اسلاید 9: تاريخ ايجاد ساختمان كتابخانهتاريخ ايجاد ساختمان كتابخانه در جهان به دوراني كهن مي رسد و به تاريخي كه قرن ها پيش از ميلاد مسيح است ارتباط پيدا مي كند. نخستين سنگ بناي كتابخانه را سران و زمامداران كشورها نه به قصد و نيت صرفا ايجادكتابخانه بلكه به خاطر حفظ و نگهداري اسناد و گزارشات مخصوص و محرمانه پايه گذاري كردند.

اسلاید 10: بابليان در معبد نيپور كه در نيمه اول هزاره سوم قبل از ميلاد شاخته شده بود اتاق هاي متعددي را اختصاص به الواح گلي داده بودند كه خود جاي پايي است از نشاني بايگاني اسناد وذخايرقيمتي و احيانا محل حفظ كتاب هاي ارزشمندي كه اطلاعات سودمند علمي و سياسي از كشورهاي مجاور را در بر داشته است.

اسلاید 11: مجموعه مشابهي از الواح گلي دوره آشوريان مربوط به هزاره دوم قبل از ميلاد نيز در تل العمارنت مصر پيدا شده است.

اسلاید 12: كوتاه سخن آنكه جاي پاي نخستين كتابخانه هاي جهان را بايد در معابد و صومعه ها وكاخ هاي عظيم پادشاهان و بزرگان علم جستجو كرد.

اسلاید 13: اولين كتابخانه هاي مهم و بزرگ درآتن ايجاد گرديده است.در قرن چهارم قبل از ميلاد مدارس بزرگ تدريس فلسفه، متون و مطالب را روي موادي مانند پاپيروس و پارشمن كه اولي محصول نوعي گياه و دومي نوعي پوست آهو بود مي نوشتند و در نتيجه نسخه هاي كتاب جاي زيادي مي گرفت.

اسلاید 14: كتابداري از سمت هايي بود كه از سوي امپراتور تفويض مي گشت و رئيس كتابخانه ضمن مديريت و نگهداري كتابخانه, تدريس به وليعهد يا جانشين امپراتور را نيز به عهده داشت.

اسلاید 15: كتابخانه هاي معابد معمولا داراي چندين اتاق بود، در هر اتاق الواح و طومارها روي زمين يا در طاقچه ويا گنجه هاي چسبيده به ديوار نگهداري مي شد . نخستين كتابخانه عمومي در يونان در سال 330 قبل از ميلاد تاسيس شد.

اسلاید 16: بالاخره در اواخر قرن 15 به خاطر كمبود جا مجبور شدند كتاب ها را در هر جاي خالي دير و كليسا جايگزين كنند. يكي ازدلايل عمده افزايش كتب اين بودكه رهبانان مي گفتند خداوند براي هر خطي كه نسخه برداري كنند گناهان ايشان را خواهد بخشيد. در اين زمان كتابخانه هاي خصوصي به خاطرگراني قيمت كتاب بسياركم ايجاد مي شد.

اسلاید 17: در قرن 12 ، مجموعه ي كتابخانه يكي از رهبران نهضت احياي كتاب هاي كلاسيك فقط 24 جلد بود . سن لويي در پاريس كتابخانه اي تاسيس و كتاب هاي رهبانان را جمع آوري كرد. يك قرن بعد از تاسيس دانشگاه هاي آكسفورد وكمبريج اتاق هايي براي كتابخانه در اين دانشگاه ساخته شد.

اسلاید 18: در كتاب خانه هاي صومعه ها وكليساها در اواخر قرون وسطي روش غرفه اي معمول بود . غرفه هاي كتاب طوري طرح ريزي شده بودند كه نياز خوانندگان از بابت نور كافي تامين مي شد .

اسلاید 19: كتابخانه در دوران اسلامي در دوره پيشرفت و تمدن فرهنگ اسلام كار اسلام به جاي رسيد كه در هر مسجد جامع يك كتابخانه بزرگ هم ايجاد مي شد و فضلا و اهل علم كتاب هاي خود را وقف مساجد جامع مي كردند. يكي از كتابخانه هاي مهم اسلامي كتابخانه هاي مهم اسلامي كتابخانه بيت الحكمه بود كه به وسيله مامون خليفه عباسي در بغداد تاسيس شد. خليفه دستور داده بود تا بسياري از نسخه هاي خطي يونانيان را از امپراطوري بيزانس بياورند و به توسط مترجمين توانا به عربي ترجمه كنند.

اسلاید 20: قرن هفدهم و هجدهم تا اين زمان براي ساختمان كتابخانه از اتاق هاي باريك و دراز استفاده مي شد. اين اتاقها يادآور كتابخانه هاي قديمي بود. در اين دو قرن تغيير عمده اي كه در ساختمان كتابخانه ها به عمل آمد اين بود كه كتابخانه ها براي برخورداري از نور بيشتر بالاتر از سطح زمين احداث شدند. درقرن نوزدهم تعدادخوانندگان نسبت به فضاي اتاق ها و تالارهاي مطالعه فزوني گرفت.كتابخانه هاي عمومي بسياري با بناهاي نسبتا با شكوه تاسيس شد. درسال 1854 آنتوني پانيزي طراحي و نقاشي تالار قرائت و كتابخانه موزه بريتانيا را با استفاده از مواد و مصالح روز پيشنهاد كرد.

اسلاید 21: يكي از خصوصيات اين ساختمان محل و محيط گسترده و بزرگ آن بود به طوري كه مخزن كتابخانه و محل مطالعه در جوار يكديگرند. طرح ابداعي پانيزي پيام و رسالت كتابخانه را از نظر نقشه ساختماني مورد توجه دست اندركاران قرار داد. درطول جنگ جهاني دوم ، دانشمندان علم و صنعت، سازمان ها و مراكزتحقيقاتي و گروهاي مختلف اجتماعي به اطلاعات و اخبار و دست آورده هاي تكنولوژي تازه نياز مبرم پيدا كردند. اين منابع بايد به سرعت گردآوري وآماده سازي و در دسترس قرار مي گرفت بنا بر اين كتابخانه ها مجبورشدند براي دستيابي مراجعه كنندگان به اطلاعات علمي وكشفيات جديد خدمات خود را گسترش دهند.

اسلاید 22: بناي كتابخانه در قرن بيستم در اين دوره از سوي طراحان وكارشناسان براي ساختمان كتابخانه بناي مستطيل شكل ساده توصيه شد. درسال1930مكتب جديدي براي طرح ساختمان كتابخانه بوسيله مبتكرآن مك دونالد به وجودآمد. روش جديد روشي است مبتني بر اندازه هاي متناسب بنام روشمودولار در سيستم مودولار ساختمان به وسيله ستون هايي كه در فواصل معين كار گذاشته شده است بنياد مي گيرد يعني بار وسنگيني ساختمان بر روي ستون ها است.

اسلاید 23: در طرح وبرنامه ريزي ساختمان يك كتابخانه دانشگاهي ملاحظات زير ضروري است :1.فضايي كه براي مجموعه كتابخانه اي درنظر گرفته مي شود نبايد منحصر به پاسخگويي و برآورده كردن نيازهاي جاري و روزانه باشد بلكه گسترش در آينده نسبتا طولاني را در نظر بگيرد .

اسلاید 24: . ايمني مجموعه با تمهيد تداركات و آمادگي ها در هر حال تضمين شود. از جمله تهويه ودرجه حرارت و برودت مناسب، رطوبت كنترل شده و ايمني خود ساختمان

اسلاید 25: فصل دوم برنامه ريزي و طرح ساختمان كتابخانه هنگامي كه كميته برنامه ريزي تشكيل مي گردد مقدار قابل ملاحظه اي از كارهاي مقدماتي و مقدمات برنامه ريزي به انجام رسيده است. به دنبال تعيين اولين دستور جلسه، كميته كتابخانه به نام كميته ارزيابي، نيازمندي هاي جانبي ولازم ساختمان كتابخانه را بين همكاران كتابخانه به بحث مي گذارد.

اسلاید 26: مقدمات برنامه ريزي شامل چنين فعاليت هايي است : طرح پيشنهادي كتابدار، وسپس بحث وگفتگو با همكاران وشنيدن نظريات ايشان، منتج به رسمي شدن پروژه، تاسيس كميته برنامه ريزي كتابخانه وسرانجام تعيين مهندس معمار مي گردد.

اسلاید 27: ايجاد كتابخانه جديد كار يك نفر يا يك شركت نيست، بلكه نياز به همكاري يك تيم كامل دارد كه هر كدام داراي نقش و مسؤليت جداگانه اي هستند.

اسلاید 28: دست اندركاران حرفه اي عبارتند از : - مقامات محلي - مهندس معمار و مهندس مشاور كتابخانه - پيمانكار و مشاور ساختماني - تهيه كننده تجهيزات كتابخانه

اسلاید 29: و اما غير حرفه اي ها عبارتند از : - هيأت مديره مؤسس -كتابدار يا رئيس كتابخانه -كارمندان كتابخانه - استفاده كنندگان

اسلاید 30: برنامه نويسي وظيفه كتابدار و مشاور كارآزموده او در اين مرحله نوشتن شرح توصيفي كاملي از وسائل و تجهيزات مورد نياز و استقرار آنها در فضاهاي مختلف كتابخانه است.

اسلاید 31: 1.تعيين محل دقيق هر بخش . 2 .شرح تفضيلي اثاثيه و وسايل مورد نياز هر بخش و محل هاي عمومي. 3 .تعداد ميز وصندلي جهت مطالعه و ميزهاي كارمندان.

اسلاید 32: 4 .تعداد قفسه وكتاب هايي كه بايد در آنها چيده شود. 5 .تعيين محل برگه دان ها، كابينت ها، ميزهاي فهرست نويسي و ديگر تجهيزات كتابخانه. 6 .تعيين ارتباط منطقي و مناسب بخش هاي كتابخانه.

اسلاید 33: 7 .تعيين محل استقرار فيزيكي وسائل كتابخانه. 8 .تعيين محل مواد سمعي و بصري و تدابير نگهداري اين مواد 9 .توجه به اين نكته اساسي كه در آينده تكيه بر كتاب كاهش مي يابد و ارائه خدمات جديد ضرورت پيدا مي كند، بنابر اين امكان تهيه و گسترش مواد مكتوب و خدمات كامپيوتري را نبايد از نظر دور داشت. 10 .كتابدار ومشاور متخصص و مهندس معمار مسئوليت برنامه ريزي وپياده كردن برنامه ها وهدف هاي كتابخانه را به عهده دارند.

اسلاید 34: . عواملي كه نياز هاي كتابخانه بر اساس آنها پايه ريزي مي شود: .1 . نيازهاي كارمندي و پرسنلي كتابخانه وميزكار براي هركدام و محل استراحت وغذاخوري و رختكن. 2 .نيازهاي خوانندگان يعني تامين محل مناسب براي مطالعه استفاده كنندگان ازكتابخانه. 3 .نيازهاي كتابخانه از نظر مواد و منابع.

اسلاید 35: 4 .نيازهاي عمومي و فيزيكي كتابخانه؛ اين نيازها عبارتند از : الف.ارتفاع سقف كتابخانه . امروزه سقف كوتاه به دلايلي مورد پسند است. .

اسلاید 36: ب. گرماچه بهتر كه كتابخانه داراي سيستم تهويه مطبوع باشد تا تمام بخش ها و محل هاي كتابخانه به طور يكسان از سرمايش وگرمايش يكسان بهره مند شوند.حداكثر24 و حداقل 20 درجه سانتيگراد مناسبترين درجه حرارت در تابستان و زمستان است.مخازن بين 45 تا 55 درصد كنترل شود.

اسلاید 37: ج .تهويه . ايجاد سيستم تهويه در كتابخانه ضروري است.د.پوشش كف كتابخانه كف كتابخانه بهتراست با كفپوش فرش شود و حالت فنري داشته باشد.

اسلاید 38: ﻫ . پنجره كتابداران در تعيين محل و تعداد پنجره هاي كتابخانه سهم بسزايي دارند. محل مطالعه بايد دلپذير، روشن و مفرح باشد.

اسلاید 39: و . نور كتابخانهكتابدار و مهندس برق بايد توجه مخصوص به نور پردازي كتابخانه داشته باشند.ن . رنگ كتابخانهرنگ سطوح ديوارها وسقف كتابخانه را مهندس معمار با مشورت كتابدار تعيين مي كند. رنگ هاي تند ويا خيلي روشن براي چشم ها و رنگ براق به خاطر شكست نور و انعكاس نور مناسب نيست.

اسلاید 40: ح . تزيينات كتابخانهمهم ترين زينت كتابخانه ، كتاب است ولي تزيين سقف و ديوارها وكف كتابخانه از اهميت زيادي برخوردار است . نصب پرده ،خطوط خشن حفاظ و نرده را پوشانده و به زيبايي كتابخانه مي افزايد.

اسلاید 41: ط . حمل ونقل مواد كتابخانه و رفت وآمد مراجعه كنندگاني . قابليت جابجايي و تغيير پذيري مواد ومنابع در كتابخانه

اسلاید 42: ك. محل كتابخانه امروزه دو نظريه درمورد جا ومكان كتابخانه عمومي وجود دارد.نظريه اول ميگويد: محل ساختمان كتابخانه بايد در قلب مركز كار وتجارت و فعاليت باشد.نظريه دوم مي گويد : ساختمان كتابخانه عمومي بايد خارج از اين منطقه باشد، در محيطي آرام و كم سر وصدا وفضاي باز و دور از جنجال شهر.

اسلاید 43: راهنماي محل كتابخانه 1.انتخاب محل در صورتي كه محل ساختمان كتابخانه قبلا انتخاب شده است لازم است مراجعه كنندگان مناسب بودن محل و جاي آن ر اتاييد كرده باشند در غير اين صورت راه حل هاي ديگري مد نظر قرار گيرد .

اسلاید 44: .موقعيت محلدر تشخيص موقعيت محل بايد به نكات زير توجه كرد . موقعيت زمين بايد ممتازباشد و در بخش مركزي شهر و ديگر فعاليتهاي اجتماعي جامعه قرار گرفته باشد .

اسلاید 45: .استفاده مشترككتابخانه بايد در جايي بنا گردد و استقرار يابد كه استفاده كنندگان و مراجعان به آساني و وضوح محل آن را تشخيص بدهند. با ساختمان هاي ديگر اشتباه نشود و از نظر شكل و فرم و رنگ و نما سازي فوق داشته باشد .

اسلاید 46: .انداز محلمتراژ ساختمان كتابخانه بايد به اندازه اي باشد كه با حجم جايگزيني مواد و تجهيزات كتابخانه هماهنگي داشته باشد .

اسلاید 47: .محيط و فضاي داخلي كتابخانهدر تقسيم فضاها و محل هاي داخلي ساختمان كتابخانه بايد براي نيازمندي هاي زير جاي مناسب در نظر گرفته شود . الف. محل هاي تهويه مطبوع و حرارت مركزي .

اسلاید 48: ب. اگر امكان تعبيه تهويه مطبوع و حرارت مركزي وجود ندارد ، هواي گرم و خنك با دستگاههاي شوفاژ و كولر تامين شود . ج. تعيين محل مناسب براي تعبيه و استقرار دستگاههاي تهويه مطبوع و يا شوفاژ و كولر و توجه به تاثير و نفوذ محل هاي گرم و سرد از طريق روزنه ها و منافذ ساختمان.

اسلاید 49: د . نورپردازي درهمه محل هاي كتابخانه مخصوصا در بخش هاي مطالعه و مخزن بايد يكسان و كافي باشد . هـ . كنترل و مهار سرو صداها با نصب آكوستيك ، كنترل و مرمت سقفها يي كه احيانا در فصل باران و برف چكه مي كنند.كف پوش و رنگ كف اتاق ها و سالن ها و ديوار هاي كتابخانه و راهنماها و جهت ياب ها و منظره و دلپذ يري داخلي ساختمان بسيار مهم است .

اسلاید 50: و . آيا در بخش هايي از ساختمان كتابخانه سيگار كشيدن مجاز است ؟ ز . آيا تامين محل براي نيازمندي هاي خاصي مانند كامپيوتر و يا تجهيزات الكترونيكي ضروري است ؟

اسلاید 51: ح . آيا انعطاف پذيري و قابليت تغيير و تعويض فضاها و محل ها مورد نياز است ؟

اسلاید 52: .تاسسات و خدماتالف. ذخيره آب و برق ب . ضايعات مصرف آب و برقج . سيستم هاي ارتباطي ، تلفن داخل ساختمان و خارج از ساختمان

اسلاید 53: . مبلمان و تجهيزاتكتابدار بايد به دقت بداند وسايل و تجهيزاتي كه بطور ثابت در محل كتابخانه تعبيه مي شود كدامند و همچنين وسايل و مبلمان متحرك كدامند .

اسلاید 54: 8. ساختار و تركيب ساختمان كتابخانهكتابدار امكانات و تسهيلات ساختمان را براي نيل به هدف ها و منظور هاي مختلف بررسي مي كند . الف. شبكه و تعداد ستون ها و ديوار هاي اصلي بايد به روش فني و رعايت صرفه جويي درفضا و مكان و حداكثر قابليت سازگاري طراحي و تعبيه گردد .

اسلاید 55: ب. مقاومت كف سالن ها و اتاق هاي كتابخانه براي تحمل وزن قفسه هاي پر از كتاب و حمل و نقل وسايل سنگين و احيانا ورود و خروج كتابخانه سيار بايد پيش بيني و محاسبه گردد . ج . ارتفاع ساختمان ، ارتفاع سقف انبار ، ارتفاع مخزن كتابخانه با توجه به ارتفاع قفسه ها محاسبه گردد .

اسلاید 56: .شكل و فرم ساختمان كتابخانهدر برنامه ريزي و طراحي ساختمان كتابخانه اشكال مختلف ساختمان كتابخانه ها مورد بررسي قرار گيرد . الف. نيازمندي هاي فضاها و مكانهاي داخلي كتابخانه و ارتباط آنها با يكديگر مورد بررسي قرار گيرد .

اسلاید 57: ب. پروژه ساختمان كتابخانه با نوع خدماتي كه ارائه خواهد داد و با شكل و فرم آن بايد سازگاري و مناسبت داشته باشد . ج. ساختمان كتابخانه براي توسعه و گسترش عمودي يا افقي سازگاري داشته باشد .

اسلاید 58: د. اگردر پروژه اوليه برنامه تهويه مطبوع گنجانده نشده پيش بيني تعبيه و راه اندازي اين سيستم بشود . هـ . شكل مكعبي براي ساختمان كتابخانه بهتر از شكل دراز يا باريك و يا آسمان خراشي است بويژه بابت گرما و سرما با محيط خارج . و. رعايت مقررات شهر سازي و نماسازي و صرفه جويي درهزينه نماسازي نسبت به حجم ساختمان الزامي است .

اسلاید 59: .محل و مكان و موضع ساختمان كتابخانههر يك از جبهه هاي ساختمان با كاربرد و موضع ساختمان مناسبت داشته باشد زيرا قابليت و امكان دسترسي راحت و آسان براي مراجعه كنندگان و كار پردازان و متصديان از اهميت زيادي برخوردار است .

اسلاید 60: فصل سومويژگيهاي ساختماني انواع كتابخانهكتابخانه عمومي1.محل مناسب و مركزيت براي كتابخانه هاي عمومي از اهميت زيادي برخوردار است .

اسلاید 61: 2.پيش بيني رشد جمعيت و افزايش استفاده از منابع كتابخانه امري ضرروي است . 3. براي خوانندگان و علاقه منداني كه نمي توانند ازراههاي دور به كتابخانه بيايند ، بايد كتابخانه هاي شعبه و كوچكي در همسايگي و مجاورت محل سكونت آنها تاسيس شود .

اسلاید 62: 4.ساختمان هركتابخانه عمومي بايد بر مبناي احتياجات 10 الي 20 سال آينده طرح ريزي شود . 5.محل و طرح ساختمان كتابخانه بايدآن چنان باشد كه گسترش هاي بعدي را امكان پذير سازد .

اسلاید 63: همكاري و مشاركت با ساير موسسات فرهنگي و آموزشي و تفريحي ازوظايف اصلي كتابخانه هاي عمومي است . 7.ساختمان كتابخانه هاي عمومي بايد خود بخود گويا ،پر جاذبه و زيبا باشد .

اسلاید 64: .كتابخانه هاي عمومي علاوه بر تنظيم و ترتيب همه مواد و منابع كتابخانه ، بخش هايي موضوعي را نيز براي استفاده علاقه مندان ترتيب مي دهند . 9.فعاليت هاي جنبي : تهيه و تدراك و پيش بيني محل فعاليت هاي جانبي كتابخانه از جمله سالن سخنراني و نمايش فيلم و اجراي برنامه هاي تئاتري ، برپايي نمايشگاه ها و ... اين فعاليت ها بخشي از وظايف آموزشي و فرهنگي و اطلاعاتي كتابخانه هاي عمومي است .

اسلاید 65: .كتابخانه سيار : بعضي كتابخانه هاي عمومي كتابخانه سيار هم دارند كه جوابگوي نيازمنديها و خواسته هاي مردمي است كه با فاصله هاي دور از كتابخانه زندگي مي كنند .

اسلاید 66: .نشريات ادواري : كتابخانه هاي عمومي به روزنامه ها و نشريات ادواري نياز فروان دارند ، زيرا مراجعه كنندگان اين كتابخانه ها مردمي هستند كه مي خواهند از وقايع و اتفاقات روزانه و مسائل اجتماعي روز با خبر شوند .

اسلاید 67: .خدمات كتابخانه عمومي براي كودكان و نوجوانان : پيش بيني جاو محل مناسب مطالعه ، تهيه وسايل و تجهيزات مخصوص كودكان . 13. مبادله : كتابخانه هاي عمومي بايد از خدمات امانت بين كتابخانه اي استقبال نمايند و برنامه منظمي براي مبادله كتاب داشته باشند

اسلاید 68: 14. مواد سمعي بصري : كتابخانه هاي عمومي با توجه به ميزان بودجه و امكانات محل و آشنايي كتابداران با شيوه بكارگيري وسايل ديداري و شنيداري و نگهداري مراقبت و تعيمر آنها بايد اين مواد را براي كتابخانه تهيه و از آنها استفاده كنند .

اسلاید 69: .خدمات عمومي ساختمان : اتاق سرايدار ، تاسيسات ، گلخانه ، انبار و ديگر نيازمندي هاي كتابخانه بايد در نقشه پيش بيني و محل دقيق آنها تعيين گردد .

اسلاید 70: كتابخانه دانشگاهي در كتابخانه اي كه داراي چند طبقه است ، معمولا طبقه هم كف براي خدمات امانت ، خدمات مرج سريع و دستيابي به اسناد و مدارك و فهرست ها و خدمات امانت بين كتابخانه اي ، و خدمات فني اختصاص مي يابد . طبقات ديگر ويژه قفسه هاي كتاب ، نشريات ادواري ، مواد ديداري و شنيداري و مطالعه خوانندگان در هر رشته موضوعي است.

اسلاید 71: ولي در هر حال بهتر است بخش هاي سفارش و تهيه كتاب ، فهرست نويسي و رده بندي بندي ، و تكثير و صحافي در يك محل متمركز باشد . فضاي لازم براي هر داشنجو در كتابخانه معيارهاي متفاوت دارد ، در كتابخانه هاي متوسط براي هر دانشجو تا دو متر مربع فضا در نظر مي گيرند.

اسلاید 72: دريك كتابخانه دانشگاهي مطلوب بايد سيما و تركيب مواد و تجهيزات زير در آن طوري درمعرض ديد و دسترس مراجعه كننده باشد كه به محض ورود به كتابخانه ديده شوند . 1.فهرست برگه اي؛ 2.ميز امانت ؛ 3. بخش كتابهاي ذخيره؛ 4.نشريات روز؛ 5. مجموعه مرجع؛ 6. پله ها و آسانسور

اسلاید 73: كتابخانه هاي ِآيندهمهندسان و طراحان نقشه كتابخانه ها بايد درباره كار برد امكانات ماشيني و كامپيوتري و پيشرفت هاي جديد تكنولوژي بينديشند و طرح ونقشه كتابخانه هاي آينده را بر اساس بكارگيري ماشين و كامپيوتر برنامه ريزي كنند .

اسلاید 74: فصل چهارم طراحي و كشيدن نقشه ساختمان كتابخانه همكاري كتابدار و مهندس معماركتابدار و مهندس معمار هر كدام مهارت ها و تجربه هاي حرفه اي خود را بكار مي برند و از تجربيات كارمندان و همكاران خود بهره مي گيرند .

اسلاید 75: كتابدار كتابدار مسئول كتابخانه ، در واقع ركن اصلي است كه بايد آموزش ديده و تحصيل كرده كتابداري باشد ، و تجربيات زيادي ازطريق بازديد كتابخانه هاي جديد و مطالعه روش هاي تازه كتابداري و پيشرفت هاي آينده كتابخانه ها كسب كرده باشد . تنها كتابدار است كه مي تواند در همه زمينه ها با مهندس معمار همكاري نزديك داشته باشد .

اسلاید 76: مهندس معماركسي است كه از دانشكده معماري فارغ التحصيل شده است. مهندس معمار شخصا سازنده نيست .

اسلاید 77: در پروژه هاي بزرگ ساختمان كتابخانه ، گروه مهندسان مشاور با تخصص هاي مختلف دعوت به همكاري مي شوند و حتي بعضي از ايشان تا پايان اجراي پروژه در تيم باقي مي مانند . مراحل كار به صورت زير خواهد بود : آغاز پروژه : تشكيل گروه طراح پروژه خلاصه مقدماتي و اصلي طرحشرح و بيان اهداف

اسلاید 78: محدوديت هاي هزينه و كنترل آنموافقت ها جدول زمان بندي اجراي پروژه مطالعات عملي : بررسي هاي محلي و زمين شناسي هزينه هاي واقعي و نرخ تورمگزارشات

اسلاید 79: خلاصه ثانوي طرح : نمونه عملياترسيدگي و تحقيق و شرح و تفصيل اطلاعات خط مشي و سياست گذاري نوع قراردادهاحفظ و نگهداري خط مشي پروژه

اسلاید 80: خلاصه نهايي طرح: تعريف دوباره اصول طرحتقسيم طرح به حوزه هاي اصلي ( بخش امانت و…

اسلاید 81: طرح نقشه : طرح و برنامه ريزي نقشه ساختمان تغيير پذيريشبكه ساختماني : ستونهاقدرت بارگيري و مقاومت كف ها تجهيزات خدماتي : پله ها ...محوطه داخلاندازه ستون هاخدمات

اسلاید 82: طرح تفصيلي : اشكال و اندازه ها محل جاي دادن كتاب ها ( مخزن ) محل خدمات و خوانندگانمحل كارمندانمحل ها و محوطه هاي واسطه و ارتباطيمبلمان و اثاثيهكف هاي ساختمانيامانت و توزيعنورنقاشي و رنگنقشه ها ، جداول و مشخصات آنها به تفكيك .

اسلاید 83: استانداردها رعايت استانداردها غالبا به مسئله بودجه و امكانات بستگي پيدا مي كند. مثلا در يك كتابخانه ممكن است براي هر 3 نفر دانشجو يك صندلي مطالعه فراهم گردد در حالي كه دانشگاه ديگر براي هر 10 نفر يك صندلي اختصاص يابد .

اسلاید 84: استانداردي كلي تحت نظارت انجمن بين المللي كتابداران ( ايفلا ) به نام استانداردها براي خدمات كتابخانه تهيه شده كه شامل استانداردهاي كتابخانه هاي عمومي ، مدارس ، دانشگاه ها ، دانشكده ها و كتابخانه هاي اختصاصي و ملي است .

اسلاید 85: الف . استاندارد هاي كتابخانه عمومي.واحد خدمات كتابخانه ايدر نواحي روستايي هيچكس ؛ نبايستي بيشتر از يك كيلومتر براي رسيدن به كتابخانه راه برود ، حتي فاصله بايد از اين ميزان هم كمتر باشد ( با جمعيت 1500 نفر ) . در چنين جوامعي تخمين زده مي شود كه 25 تا 30 درصد مردم براي خواندن به كتابخانه مراجعه نمايند .

اسلاید 86: .ميزان مجموعهكتابخانه اي كه به جمعيتي بين چهل تا صد هزار نفر خدمت ارائه مي دهد ، به طور عادي بايد سالي دو هزار جلد به مجموعه خود اضافه كند. ولي استاندارد ايفلا مي گويد ، يك تا سه جلد كتاب براي هر نفر اضافه شود ، يعني براي هر نفر كه به كتابخانه مراجعه مي كند و نه به تعداد جمعيت ساكن .

اسلاید 87: .فضاي مقرردرباره فضاي لازم براي كتابخانه نظريات مختلفي وجود دارد . نظر ايفلا و انجمن كتابداران انگلستان چنين است . براي جمعيت 000/10 تا 000/20 نفر هر 1000 نفر 42 متر مربع فضا لازم است. براي 000/60 تا 000/100 نفر هر 1000 نفر 30 متر مربع و بالاي 000/100 نفر هر 1000 نفر 28 متر مربع . اين مقدار فضا براي خوانندگان و كارمندان و مجموعه و انبار مواد اضافي و مجموعه مرجع و مجموعه تاريخ محلي و بخش هاي خاص فني ، اقتصادي و ديگر بخش ها و خدمات ديگر كافي است .

اسلاید 88: ب.استاندارد كتابخانه هاي دانشگاهي طبق استانداردهاي انجمن كتابداران آمريكا جاي نشستن در كتابخانه هاي دانشكده بايد حداقل به تعداد دانشجويان دانشكده باشد .

اسلاید 89: استاندارد فضا در كتابخانه محل نشسن خواننده / هر خواننده 34/2 مترمربع. جا براي نگهداري كتاب / هر 1000 كتاب 65/4 متر مربع . جا براي مجلات جلد شده / هر 1000 جلد 35/9 متر مربع . در مورد نشريات فرض بر اين است كه نشريات نمايشي است و بقيه در مخزن نگهداري مي شود .

اسلاید 90: .دبستانها در كتابخانه هاي مدارس ابتدايي براي هر كودك دبستاني 8 كتاب و يا به طور كلي تدارك 2000 تا 4000 جلد كتاب فرمول مناسبي است .

اسلاید 91: . دبيرستانها در كتابخانه دبيرستان ، هر دانش اموز نبايد كمتر از 10 كتاب داشته باشد . فضاي اصلي كتابخانه 240 متر مربعاتاق كار كتابداران 16 متر مربعاتاق وسايل ديداري و شنيداري 28 مترمربعمحل استفاده از وسايل ديداري و شنيداري 46 متر مربع . امكانات ديگر 70 متر مربعمجموعا 400 متر مربع

اسلاید 92: عرض قفسه : در حال حاضر بعضي از سازندگان وسايل كتابخانه عرض قفسه ها را بين 750 تا 1500 ميلي متر مي گيرند.بلندي قفسه ها : ارتفاع قفسه هاي كتابخانه كودكان بين 1470 تا 1600 ميلي متر است.بلندي قفسه هاي بزرگسالان 2100 ميلي متر است .

اسلاید 93: محل خواندن و مطالعه : بيشترين فضاي هر كتاببخانه را شامل مي شود . استاندارد فواصل ميزها و صندلي ها و اندازه هاي آنهابلندي ميزهاي مطالعه : بين 700 تا 760 ميلي متر مي باشد .بلندي صندلي : بين 430 تا 460 ميلي متر است . ميز مرجع : با توجه به نوع مراجعه كننده تعيين مي شود . برگه دان : محل قرار گرفتن آن دركتابخانه بسيارمهم است .

اسلاید 94: فعاليت ها و امكانات آموزشي و رفاهي در كتابخانه ها 1.نمايش كتاب 2.اتاق هاي گردهمايي و سخنراني 3.امكانات تفريحي و سرگرمي براي خوانندگان

اسلاید 95: 4.محل كار كارمندان1-4.محل هاي قرار دادن مواد كتابخانه 2-4.فضاهاي مورد نياز و رابطه بين آنها 3-4.بخش فهرست نويسي و رده بندي 4-4.بخش اماده سازي5-4.بخش تكثير6-4.محل استراحت كارمندان5.دستشويي ها

اسلاید 96: فصل پنجمگسترش ساختمان كتابخانهطرح توسعه و گسترش ساختمان كتابخانهدر تهيه طرح و نقشه كتابخانه بهتر است به توصيه هاي زير توجه شود : كتابخانه بايد تغيير پذير باشد ، يعني نقشه و تركيب و وضعيت و كيفيت خدمات كتابخانه را بتوان به سادگي جرح و تعديل كرد و تغيير داد .

اسلاید 97: ساختار و بافت كتابخانه بايد فشرده و جمع و جور باشد ، تا جابجايي كتاب ها و مواد كتابخانه و تحرك كارمندان و خوانندگان به سهولت انجام پذيرد . كتابخانه بايد در دسترس باشد ، يعني محوطه بيروني و ورودي و درون كتابخانه و بخش ها و قسمت هاي آن داراي نقشه اي جامع و ساده و روان باشد به طوريكه نياز كمتري به نصب راهنما احساس شود .

اسلاید 98: كتابخانه بايد قابل گسترش باشد ، يعني بزرگ كردن و گسترش دادنش در آينده با كمترين جدا سازي و خرابي همراه باشد . كتابخانه بايد گرايش به تنوع و تحول داشته باشد ، يعني جاي دادن مجموعه كتاب ها و جابجايي آنها و ارائه خدمات به خوانندگان از آزادي عمل و انتخاب برخوردار باشد .

اسلاید 99: مشخصه اصلي كتابخانه فراهم آوري ، سازماندهي و آماده سازي مواد براي استفاده است .كتابخانه بايد راحت باشد تا بازده و كار آرايي استفاده از آن بالا رود .

اسلاید 100: كتابخانه بايد در محلي ثابت و دائمي باشد تا مواد كتابخانه از ايمني بيشتري بهره مند گردد . كتابخانه بايد حفاظ و حصار داشته باشد تا بتوان آمد و رفت مراجعه كنندگان را كنترل و از گم شدن كتاب جلوگيري كرد . كتابخانه بايد اقتصادي باشد يعني با حداقل منابع مالي و پرسنل ساخته و اداره و نگهداري شود .

اسلاید 101: فوايد كتابخانه بازبطور كلي ، فوايد كتابخانه باز كه در بالا بطور پراكنده بدان اشاره شد به شرح زير است : در كتابخانه هاي باز كتابداران در محل هاي بدون در و ديوار و حفاظ به وظايف اداري و فني و خدماتي خود بهتر مي رسند و آن را با كيفيت بيشتر به انجام مي رسانند .

اسلاید 102: اعضاي كتابخانه و مراجعه كنندگان فرصت مي يابند ، علاوه بر ارتباط با بخش امانت ، از بقيه كاركنان كتابخانه ، به هنگام ضرورت طلب كمك و راهنمايي كنند مخصوصا در ساعت هايي كه كتابخانه مراجعه كننده زياد دارد و مسئولان بخش امانت توان پاسخگويي به همه سوال ها را ندارند .

اسلاید 103: در فضا و محل بخش هاي كتابخانه ، مصرف برق ، تلفن ، تهويه و تشريفات رفت و امد صرفه جويي به عمل مي ايد . در تعداد كاركنان كتابخانه مخصوصادر كتابخانه هايي كه بودجه كافي براي تكميل پرسنل ندارند ، صرفه جويي مي شود .

اسلاید 104: دركتابخانه باز ميز امانت به خوبي كنترل مجموعه را در دست دارد ، يعني چشم هاي كتابداران بهترين ناظر براي حفظ مجموعه كتابخانه است و جابه جايي و گم شدن كتاب ها كمتر اتفاق مي افتد .

اسلاید 105: حفاظت و ايمني كتابخانههيچ يك از كمك ها و خدمات ياد شده چون خدمات پليس ، آتش نشاني ، شركت بيمه ، مشاور متخصص و عرضه كنندگان خدمات ، مدير كتابخانه را از مسئوليتي كه براي بررسي ايمني ساختمان كتابخانه دارد مبرا و از وي رفع تكليف نمي كند .

اسلاید 106: در هاي كتابخانه به مدير كتابخانه توصيه مي كنيد درهاي كتابخانه را محكم ، يكپارچه ، مقاوم و با چفت و بست بي نقص انتخاب كند ، قفل ها از داخل بسته شوند روي قفل پوشش داشته باشد و جا كليدي آن معلوم نباشد .

اسلاید 107: پنجره هاي كتابخانهمعمولا پنجره هاي كتابخانه بهتر است در ارتفاع بالا نصب شود

اسلاید 108: آتش سوزي و وسايل اطفاء حريقاگر خداي ناكرده آتش سوزي اتفاق افتاد ، قبل از هر چيز بايد روي آتش گاز هالون پاشيد. علاوه بر اين تدبير و تصميمات زير در اين گونه موارد پيشنهاد مي شود . سيستم گاز افشاني را بايد فورا در نواحي مركزي حريق بكار انداخت .

اسلاید 109: بايد محل ها و جاهاي گرم و پر حرارت را با موج ياب پيدا كرد . بايد با دستگاه دود ياب از جريان دود در داخل ساختمان جلوگيري نمود . بايد از اطفاء كننده هاي قابل حمل استفاده كرد . اين كپسول ها بايد در ساختمان كتابخانه به فاصله 15 متري كمتر از يكديگر به ديوار وصل شده باشند .

اسلاید 110: بايد از ورود مراجعه كنندگان جلوگيري كرد . بايد وسايل ماشيني سالم را از محل آتش سوزي خارج كرد .

اسلاید 111: تدابيري كه براي كشف حوادث نا خواسته و پيش بيني نشده بكار مي رود عبارتند از : نصب زنگ خطر كه فورا سرايدار ، خدمتگزار و همسايگان را خبر مي كند . نصب سيستم فتوالكترونيك در محل هاي حساس كتابخانه . تلويزيون مدار بسته خوب است براي آگاهي از حريق احتمالي ، ولي تجهيز كتابخانه به آن گران تمام مي شود . استفاده از هشدار دهنده هاي بي صدا و كوچك كه به محض ورود غير مجاز به كتابخانه از خود عكس العمل نشان مي دهند . تبصره : براي اينكه دستگاههاي مزبور به سرعت و به موقع عمل كند بايد مرتبا سرويس شوند و كارآيي آنها مورد آزمايش قرار گيرد .

اسلاید 112: حفاظت ايمني محل و ساختمان كتابخانهساختمان كتابخانه بايد از دور ديده شود يعني در ميان ساختمان هاي بلند قرار نگرفته و حتي الامكان از ساختمان هاي مجاور فاصله داشته باشد .

اسلاید 113: علايم راهنمايي براي رسيدن به كتابخانه بايد در چهار راه ها و حوالي كتابخانه نصب شده باشد ، مثل به طرف كتابخانه يا اينجا كتابخانه است . كوچه پس كوچه و خيايان هاي اطراف كتابخانه بايد روشن باشد .

اسلاید 114: پياده روها بايد بدون پستي و بلندي و جدول ها بدون بريدگي باشد تا معلولان و دوچرخه سواران بتوانند بدون دردسر به كتابخانه بيايند . ايستگاه اتوبوس بايد نزديك به محل كتابخانه باشد

اسلاید 115: دستگاه هاي خودكار آژير داخل كتابخانه و آژير آتش نشاني بايد هميشه آماده باشد . اين تدابير با همكاري سازمان هاي مسئول اجرا انجام مي گيرد و در هر صورت مدير كتابخانه مسئول تدارك و تامين اين نيازمند يها است .

اسلاید 116: نور به اندازه كافي و لازم مدخل و اطراف ساختمان كتابخانه را روشن كند . تير تلفن و درخت هاي بزرگ ، مجاور و نزديك كتابخانه نباشد . كتابخانه نبايد در ميان پوششي از درخت ها و بوته ها پنهان شود . گريزگاه هايي براي فرار از آتش داشته باشد اما به نحوي كه ورود به كتابخانه از اين گريزگاه ها و درهاي اضطراري مشكل باشد .

اسلاید 117: ايمني وسايل و لوازم و تجهيزات كتابخانه طرح ايمني كتابخانه شامل ايمني انواع وسايل و تجهيزات كتابخانه نيز مي گردد . سياهه برداري از تمام وسايل و تجهيزات كتابخانه شرط لازم و ضروري كنترل و ايمني آنهاست . موارد زير بايد رعايت شود : وسايل و تجهيزات قابل حمل و نقل بايستي در كشو و جاي مخصوص قرار گيرند و قفل شوند .

اسلاید 118: براي وسايل كتابخانه بايد شناسنامه تنظيم كرد و آنها را با شماره و برچسب مشخص و علامت گذاري نمود . كليد بخش هاي كتابخانه در اختيار مسئول هر بخش است و مسئوليت كسري يا فقدان وسايل به عهده مسئول مربوطه است . تعيين محافظ و نگهبان براي ايمني وسايل و تجهيزات كتابخانه ضروري است .

اسلاید 119: فصل ششممبلمان و ملزومات انتخاب اسباب و اثاثيه كتابخانه با برنامه ريزي و تعيين اولويت نيازمندي ها شروع مي شود . همزمان با پيشرفت ساختمان كتابخانه بايد در صدد تهيه و تدارك وسايل و تجهيزات آن بود . كميته ساختمان كه مسئول تهيه نقشه كتابخانه است بايد محل و جاي وسايل و تجهيزات كتابخانه را به طور روشن به تصوير بكشد يعني محل قفسه هاي كتاب ، ميزها و صندلي هاي مطالعه و ميزهاي مطالعه انفرادي ، صندلي هاي راحتي ، ميز امانت ، ميزهاي كار و ديگر تجهيزات بايد در نقشه منعكس شود .

اسلاید 120: وسايل و تجهيزات كتابخانه را به دو طريق مي توان تهيه و خريدار كرد : از طريق مناقصه يا تهيه وسايل پيش ساخته شده كه اقتصادي نيز هست . وسايل و تجهيزات كتابخانه به موازات و هماهنگ با طرح و نقشه كتابخانه سفارش داده شود ، و البته طبق استاندارد وسايل كتابخانه . اينگونه تهيه و تدارك وسايل گرانتر تمام مي شود.

اسلاید 121: نوع جنس اثاثيه كتابخانه : بهتر است نوع وسايل كتابخانه با هم تجانس و هماهنگي داشته باشد . اگر چوبي است ، چوب آن خشك باشد و معلوم باشد كه در هواي آزاد خشك شده است يا در كارخانه چوب خشك كني.

اسلاید 122: نكات قابل ملاحظه : چسبندگي و پيوستگي اتصالات : يعني اجزاء و قسمت هاي مختلف ميز و يا صندلي بهم پيوسته و متصل و محكم شده باشند . فرسايش ، ساييدگي و استهلاك .دوام و ثبات رنگ پيشنهاد مي شود كه از روكش هاي پلاستيكي هماهنگ و همرنگ با ديگر وسايل ، استفاده شود ، زيرا اين نوع روكش ها سفت و سخت است و به آساني خراش بر نمي دارد ، بعلاوه قابل تميز كردن و شستشو بوده ، رنگ آن نيز ثابت و آسيب پذيري ان در برابر صدمات بالا كمتر است . ميخ كوبي و اتصالات چسبي . بودجه .

اسلاید 123: الف . انتخاب وسايل و تجهيزات : سه اصل مهم در انتخاب وسايل بايد مورد توجه قرار گيرد1.كارآيي و مطلوبيت 2. دوام و استحكام 3.زيبايي

اسلاید 124: كارآيي و مطلوبيت : اين مورد شامل راحتي ، اطمينان بخش بودن ، سودمندي ، سادگي در ساخت ، امكان نگهداري با هزينه كم ، و كاربرد مطلوب مي شود . دوام و استحكام : بديهي است وسايل و تجهيزات كتابخانه چيزي نيستند كه تعويض و جايگزيني آنها روز به روز امكان پذير باشد ، بنابراين در تهيه و تدارك آنها بايد دقت و توجه زياد مبذول داشت .

اسلاید 125: زيبايي : استانداردهاي زيبايي غالبا تحت الشعاع استانداردهاي كاربرد و كارآيي و استحكام قرار مي گيرد. بعضي اوقات بهاي گزاف جنس اعلا و مدرن به چشم پوشي از آن منجر مي شود . عده اي معتقدند كه بين كارآيي و استحكام يا زيبايي بايد يكي را انتخاب كرد و دستيابي به اين سه يكجا امكان پذير نيست .

اسلاید 126: نكات اصلي : بايد بدانيم چه مي خواهيم بخريم و چرا ؟ وسايلي كه مورد نيازند و در اولويت قرار دارند كدامند ؟ بايد بدانيم از كدام نوع جنس مي توان تهيه كرد ؟ و از چه منابعي مشخصات دقيق آن را فراهم آورد ؟ از كاتولوگ ها ؟ از سازندگان و فروشندگان ؟ از بازديد نمونه هاي ساخته شده ؟ از تبادل نظر با همكاران كتابخانه ؟ از طريق مشورت با متخصصان حرفه اي ؟

اسلاید 127: آيا اول بايد نيازهاي خود را با مشخصات جنس هاي ساخته شده و موجود تطبيق داد ، يا پيشقدم شد و آنها را سفارش داد ؟ براي سفارش بايد اول بدانيم بهترين جنس كدام است . حداقل ، اطلاعات لازم يك كتابدار حرفه اي را داشته باشيم تا حرفمان و شرايطمان مورد قبول واقع شود . سپس نيازمندي هاي خود را روي كاغذ بنويسيم . بودجه تخميني براي خريد وسايل را قبلا تامين كنيم . روشن كنيم كه آيا براي خريد اجناس به دنبال قيمت هاي مناسب هستيم ، يا بهترين جنس را مي خواهيم .

اسلاید 128: وسايل و تجهيزات كتابخانه الف . وسايل ب. لوازم التحرير و ملزومات ج. تجهيزات

اسلاید 129: وسايل صندلي مطالعه علاوه بر تنوع جنس داراي تنوع ساخت نيز هست يعني نشيمن صندلي ممكن است از چرم ، پلاستيك و يا پارچه باشد . نشيمن و تكيه گاه صندلي بايد طوري باشد كه بتوان راحت وراست در آن نشست . پايه هاي صندلي بايد راست و موازي وهم تراز با لبه هاي رويه صندلي باشند .

اسلاید 130: ميزهاي مطالعه در كتابخانه ها انواع مختلف دارند و از جنس هاي مختلف چوبي ، فلزي، پلاستيكي ، كائوچوبي و فايبرگلاس ساخته مي شوند . انتخاب نوع و جنس ميز و صندلي نياز به برنامه ريزي و بودجه بندي و ذوق و سليقه و رعايت هماهنگي دارد .

اسلاید 131: ميز مطالعه تك نفره ارتفاع يا بلندي 72 تا 74 سانتي متر ( 29 اينج ) . طول 90 تا 92 سانتي متر ( 36 اينج ) . عرض 50 تا 52 سانتي متر ( 24 اينج ) . ميز مطالعه چهار نفرهارتفاع يا بلندي از زمين 72 تا 74 سانتي متر ( 29 اينج ) .طول 180 تا 182 سانتي متر ( 72 اينج ) . عرض 107 تا 110 سانتي متر ( 42 اينج ) .

اسلاید 132: بدين ترتيب بهترين ابعاد براي قفسه هاي چوبي كتابخانه به قرار زير توصيه مي شود . نوع قفسه ، ارتفاع به سانتي متر × عمق به سانتي متر × پهنا به سانتي متر يكطرفه بلند 210 × 25 × 90 يكطرفه كوتاه 110 × 25 × 90 دو طرفه بلند 210 × 45 – 50 × 90دو طرفه كوتاه 110 × 45 – 50 × 90

اسلاید 133: قفسه مجلات : قفسه مجلات معمولا طوري ساخته مي شود كه شماره مجلات روز درمعرض ديد و در دسترس مراجعه كنندگان قرار گيرد و شماره هاي گذشته در كشو يا محفظه شماره هاي روز قرار گيرد و بايگاني گردد . رف هاي اين قفسه ها معمولا در حالت شيب دار قرار مي گيرند تا مجله هاي تازه بخوبي ديده شوند . قفسه هاي مجلات متنوع و در اندازه هاي مختلف فلزي يا چوبي ساخته مي شوند يك نوع رايج ان به اندازه قفسه كتابخانه است . بلندي 210 سانتي متر و عمق 40 سانتي متر و عرض 90 سانتي متر و فاصله هر طبقه 38 سانتي متر و نوع ديگر با بلندي 150 و عمق 40 و عرض 120 سانتي متر است .

اسلاید 134: ميز امانت اندازه آن به بزرگي و كوچكي مجموعه كتابخانه و تعداد مراجعه كنندگان و كارمندان ميز امانت و عوامل ديگر بستگي دارد . در طراحي ميز امانت كتابدار بايد احتياجات خاص خود را در نظر بگيرد . اندازه قطعات ميز امانت به قرار زير توصيه مي گردد . ارتفاع : 100 سانتي متر طول قطعات : 90 سانتي متر عرض : 70 تا 90 سانتي متر

اسلاید 135: برگه دان : برگه دان ، يك جعبه چوبي يا فلزي است كه خانه ها و كشوهاي متعدي در آن تعبيه شده است. فهرست برگه ها با روش و نظم خاص در كشوها جاي مي گيرند . از قسمت جلوي كشو ميله متحركي كه نوك آن دكمه مانند است به داخل كشو هدايت مي شود . اين ميله از سوراخ تمام كارت هاي كشو عبور مي كند و آنها را ثابت نگاه مي دارد . تعداد كشوهاي برگه دان 15 ، 30 و 60 خانه يا بيشتر است . ابعاد مناسب براي برگه دان 30 خانه از اين قرار است : بلندي پايه : 40 تا 70 سانتيمتر بلندي برگه دان : 145 سانتي متر پهناي برگه دان : 85 – 90 سانتي متر عرض ( عمق ) برگه دان : 46 سانتي متر

اسلاید 136: ابعاد مناسب براي برگه دان 30 خانه از اين قرار است : بلندي پايه : 40 تا 70 سانتيمتر بلندي برگه دان : 145 سانتي متر پهناي برگه دان : 85 – 90 سانتي متر عرض ( عمق ) برگه دان : 46 سانتي متر

اسلاید 137: جا روزنامه اي : روزنامه ها معمولا براي استفاده بيشتر در محل نشريات مجلات نگهداري مي شوند . هر شماره روزنامه به ميله روزنامه كشيده مي شود . ميله روزنامه چوب استوانه اي شكل بلندي است به قطر حدود 3 سانتي متر و طول كمتر از يك متر .

اسلاید 138: جاي فرهنگ و اطلس : قفسه اي است زيبا و خوش فرم و بلند و جادار ، با رويه شيب دار . فرهنگ لغت و يا اطلس راروي سطح شيب دار ميز بصورت باز وقابل استفاده مي گذارند . سطح شيب دار به ابعاد 40 × 650 سانتي متر است كه روي قفسه اي به بلندي تقريبي 110 سانتي متر تعبيه گرديده است .

اسلاید 139: جاي نقشه ( نقشه دان ) : كتابخانه ها معمولا تعدادي نقشه ، عكس ، نقاشي و تصاوير هنري جمع آوري و نگهداري مي كنند . چون اندازه هاي اين مواد مختلف و غالبا بزرگ است از قفسه ويژه نقشه استفاده مي گردد . اندازه هاي متداول نقشه دان به قرار زير است : ارتفاع داخل هر كشو 5 تا 5/6 سانتي متر طول 105 تا 110 سانتي متر عرض 66 تا 82 سانتي متر

اسلاید 140: قفسه نمايش كتاب ميز يا قفسه مخصوص نمايش كتاب هاي تازه ، انواع مختلف دارد . ميز نمايش كتاب نزديك در ورودي كتابخانه و در سترس و ديد مراجعه كنندگان قرار مي گيرد . ابعاد ميز نمايش كتاب بر حسب نوع آن مختلف است . طول : 90 سانتي متر عرض : 60 سانتي متر بلندي : 120 سانتي متر قفسه نمايش كتاب داراي اين ابعاد است : بلندي : 135 سانتي متر عرض : 90 سانتي متر عمق : 60 سانتي متر

اسلاید 141: قفسه نمايش كتاب داراي اين ابعاد است : بلندي : 135 سانتي متر عرض : 90 سانتي متر عمق : 60 سانتي متر

اسلاید 142: كادركس قفسه اي فولادي است با تعدادي كشو ، و در هر كشو تعدادي معين برگه يا كارت فهرست نشريات به اندازه هاي 12 × 12 سانتي متر بصورت خوابيده جا داده مي شود .

اسلاید 143: كارت نشريات سه نوع اند : 1.كارت نشريات روزانه 2.كارت نشريات هفتگي يا دو هفته يكبار : 3.كارت نشريات ماهيانه ويا با فواصل انتشار متناوب .

اسلاید 144: كاردكس ها در طرح ها و اندازه هاي مختلف ساخته مي شوند . انوع آنها عبارتند از : كاردكس ثابت كاردكس گردان كاردكس مقوايي يا دفترچه اي

اسلاید 145: چرخ كتاب ( كتاب بر ) وسيله نقليه چرخدار كوچكي است كه داراي د ويا سه رف مي باشد و براي حمل كتاب در داخل كتابخانه بكار مي رود. متداول ترين ابعاد چرخ كتاب بقرار زير است : پهنا : 35 – 45 سانتي متر بلندي از زمين : 100 سانتي متر فاصله طبقات : 30 سانتي متر طول : 75 – 100 سانتي متر

اسلاید 146: چهار پايه يا پلكان كتابخانه اندازه هاي معمول پلكان كتابخانه به قرار زير است : ارتفاع : 36 سانتي متر عرض : 35 سانتي متر عمق : 42 سانتي متر

اسلاید 147: فرازه ( كتاب گير ) وسيله اي چوبي يا فلزي است كه براي نگهداري رديف كتاب ها بكار مي رود .

اسلاید 148: جزوه دان جعبه اي باز يا بسته براي نگهداري تعداد جزوه يا ساير مواد صحافي نشده و يا شماره هاي مجلات قبل از صحافي است .

اسلاید 149: مهرهاي كتابخانه مهر مالكيت ، مهر بر چسب و نظاير آن كه به كتاب و ساير مواد و وسايل زده مي شود تا مالكيت كتابخانه ر انسبت به آن مواد و اشياء نشان دهد .

اسلاید 150: كره جغرافياييگويي است توخالي از فلز يا جنس ديگر كه نقشه جغرافيا روي آن ترسيم شده است و حول محوري كه بمنزله كره زمين است مي چرخد . وجود كره جغرافيايي در كتابخانه ها ضروري است .

اسلاید 151: رج بند رج بند وسيله ايست براي مرتب كردن برگه هاي فهرست به تريتب حروف الفبا يا به ترتيب شماره رده بندي . جنس آن از چرم يا مقوا يا فيبر است . رج بند مخصوص كارت هاي لاتين 24 خانه و رج بند حروف فارسي 30 تا 32 خانه دارد .

اسلاید 152: روي جابرگه اي هاي رج بند حروف الفبا لاتين و فارسي و ارقام ( 0 تا 9 ) و جدول رده بندي ديويي ( 000 – 999 ) چاپ شده است . هر خانه نزديك به صد كارت گنجايش دارد .اندازه رج بند به قرار زير است : طول رج بند : 5/57 – 70 سانتي متر عرض هر خانه : 7/8 سانتي متر طول هر خانه : 10 سانتي متر فاصله بين دو خانه يا دو رج : 2 سانتي متر

اسلاید 153: راهنما كشوي ميز امانت و برگه دان اندازه كارت هاي راهنما 5/7 × 5/12 سانتي متر است ، ولي قسمتي از لبه بالايي اين كارت ها داراي بر جستگي و بالا آمدگي 10 ميليمتري است و گوشه هاي بالايي كارت هاي راهنما بصورت منحني بريده شده است ، تا از تا شدن و خرد شدن آنها جلوگيري شود . لواز م التحريرو ملزومات

اسلاید 154: لواز م التحريرو ملزوماتفهرست برگه برگه مقوايي مستطيل شكل به اندازه استاندارد بين المللي 5/7 × 5/12 سانتي متر است كه روي آن مشخصات توصيفي و تحليلي كتاب ماشين و برگه آرايي و در برگه دان قرار داده مي شود .

اسلاید 155: برگه امانت برگه ايست كه خواننده و يا امانت گيرنده مشخصات كتاب امانتي را روي آن مي نويسد .

اسلاید 156: برگه در خواست عضويت برگه چاپي است كه افراد براي عضو شدن در كتابخانه پر مي كنند .كارت عضويتكارتي است به ابعاد متفاوت و هر كتابخانه آن را به شكل خاصي چاپ مي كند كه مشخصات عضو در آن نوشته مي شود .

اسلاید 157: كارت كتاببرگه مقوايي به اندازه 9 × 13 سانتي متر كه مشخصات كتاب بالاي آن نوشته مي شود .جيب كتابپاكتي است بزرگتر از كارت كتاب كه معمولا آن را به قسمت داخلي جلد آخر كتاب مي چسانند و كارت كتاب را در آن قرار مي دهند .

اسلاید 158: برگه ذخيره برگه اي است كه مراجعه كننده كتابخانه پر كرده و طي آن درخواست ذخيره ( رزرو ) كتابي را مي كند كه قبلا به امانت رفته است .

اسلاید 159: برگه هاي امانت بين كتابخانه ها الف.فرم سه برگه اي : مراجعه كننده يا كتابخانه امانت گيرنده فرم امانت را پر مي كند . يك نسخه آن را بايگاني و نسخه اصلي را همراه با نسخه كپي به كتابخانه امانت دهنده مي فرستد . كتابخانه امانت دهنده پس از دريافت تقاضا ، نسخه اصلي فر م تقاضا را به كارت كتاب يا برگه امانت ضميمه و آن را بايگاي مي كند و نسخه بعدي را در جيب كتاب گذاشته و به كتابخانه امانت گيرنده مي فرستد .

اسلاید 160: فصل هفتم راهنماها و نشانه ها همانطوري كه در فروشگاه ها راهنما ها و علامت ها و بر چسب ها مشتري را دريافتن كالاي مورد نياز كمك مي كند ، در كتابخانه هم نماد ها و نشانه ها مراجعه كننده را در اسرع وقت و به آساني به طرف كتاب ، نشريه ، يا سند و ميكروفيش ، و يا فهرست ها و كتابشناسي ها هدايت مي كند.

اسلاید 161: اصول ايجاد و كاربرد موثر و مفيد راهنماهر راهنمايي تصويري ، ترسيمي و نوشتاري بايد مستقيم بوده و درك آن مشكل نباشد ، ساده و كافي باشد ، از سبك و روش خاص پيروي كند و بيش از حد فشرده و خلاصه نباشد . خوب ديده شود ، واضح و روشن باشد ، وقت بيننده را تلف نكند ، نياز به تغيير نداشته باشد ، يادگيري و به خاطر سپردن آن ساده باشد ، بحث انگيز نباشد ، معني درست و واحدي از آن مستفاد گردد .

اسلاید 162: راهنماها و نشانه ها بايد از يك نظام واحد پيروي كنندبا يكديگر هماهگي و مطابقت داشته باشند ، يعني سبك ، رنگ ،؛ اندازه ، شكل و زمينه آنها ثابت باقي بماند .

اسلاید 163: تعداد راهنماها حتي الامكان بايد محدود باشد . هر راهنما فقط يك پيغام را القا كند نه بيشتر . راهنماها در مجاورت با كلمات نوشتاري بايد جاي ثابت داشته باشند . بهتر است راهنماها و نشانه ها در سمت چپ كلمات نوشتاري قرا گيرند

اسلاید 164: رنگ راهنماها بدون شك آگاهي از روانشناسي رنگ مستقيما روي انتخاب راهنماها اثر مي گذارد . رنگ ها با احساس و ادراك ، اشتراك و ارتباط دارند . رنگ آبي نشان غم و تاثر است . رنگ زرد نشان جبن و ترس است ، رنگ قرمز غالبا براي آگاهي و هشدار بكار مي رود . مردم ياد گرفته اند كه رنگ قرمز را به فوريت و اهميت داشتن چيزي ارتباط دهند .

اسلاید 165: معاني رنگ ها رنگ قرمز : نشانه گستاخي و تهور و سرعت كارآيي است . رنگ زرد : فضاي صيقلي و صاف ايجاد مي كند و ثبت و قطعيت را مي رساند . رنگ سبز : با چيز هاي زنده ارتباط پيدا مي كند و ذهن را به سوي زندگي و تازگي و پاكي سوق مي دهد . رنگ آبي : اشاره اي ضمني بر صفا و آرامش و سكون دارد . سفيد : رنگ سنتي پاكي و صلح و معصوميت است و درنشانه ها و راهنماها تميزي و پاكي را القاء مي كند . سياه : فروتني و خشكي و وقار و متانت را مي رساند .