طوفان فکری، ساختاردهی و ارزیابی ایده ها، انتخاب

طوفان فکری، ساختاردهی و ارزیابی ایده ها، انتخاب

اسلاید 1: طوفان فکری، ساختاردهي و ارزيابي ايده ها، انتخاب Brainstorming, Structuring, Evaluation & Choice1

اسلاید 2: فهرست مطالبضرورت استفاده از طوفان فکری و قواعد پياده سازي آنشيوه هاي ارزيابي ايده ها و كيفيت اطلاعات حاصل از هر روشراي گيريدرجه بنديترجيح نسبي ساختاردهي ايده ها با توجه به اهداف تصميم گيري و ويژگي ايده هاروش بالا به پائينروش پائين به بالانقش روش فرايند تحليل سلسله مراتبي تحليل (AHP)2

اسلاید 3: یک ایده یا ایده های متعدد؟مواجهه با مشكل اغلب براي انسان ناخوشايند است و براي رهايي از آن بدنبال اولين راه حل ممكن مي گردد. امّاداشتن فقط يك ایده یا راهكار مخاطره آميز محسوب می‌شود چراكه انعطاف پذیری، شرط بقا در دنياي امروز، را کاهش می دهد.با داشتن فقط یک ايده، امکان مقایسه میزان کارایی ایده، وجود ندارد.بهترین راه برای به دست آوردن یک ایده خوب داشتن ایده‌های مختلف است.فیلسوف فرانسوی، Emile Chartier می گوید: « هیچ امری خطرناک تر از آن نیست که فرد فقط یک ایده داشته باشد.»روش طوفان فکری، یک تکنیک رایج برای تولید ایده است. براي شناسايي راهكارهاي مختلف يك مسئله / مشكل قابل استفاده است.3

اسلاید 4: ايده اصلي:در یک جلسه طوفان فکری، افراد مختلف صاحب نظر درباره یک موضوع خاص دور هم جمع شده و نظراتی را که به ذهنشان می‌رسد، بدون هیچ گونه محدودیتی بیان می‌کنند.4

اسلاید 5: چگونه انجام می شود؟تمامی افرادی که در این مرحله سهیم هستند، در یک اتاق گردهم می آیند.ابتدا خلاصه‌ای از مشکل مطرح مي شود.قواعد برگزاري جلسه و هدف جلسه، به همه افراد گفته می شود.کاغذ و قلم در اختیار افراد گذاشته مي شود.افراد ایده‌های خود را به صورت شفاهی و کتبی بیان مي کنند.5

اسلاید 6: شيوه انجام: بهترین چیدمان برای اتاق،U شكل است. این بدان معنی است كه صندلی‌ها به صورت نیم دایره در اتاق چیده شوند و در وسط کاغذ یادداشت ایده های مختلف، به گونه‌ای قرار گيرد كه كلیه‌ی حاضران به راحتی بتوانند آن‌ را ببینند. 6

اسلاید 7: زمان جلسه: مدت زمان پيشنهاد شده براي خلق ايده در جلسه 30 تا 40 دقیقه است.نشست طوفان فکری عملاً در هر ساعتی از روز به جز بعد از صرف ناهار امكان پذیر است. زیرا بعد از ناهار فعالیت مغز كاهش می‌یابد. بهتر است كه نشست‌ها در ساعت 10 الی 11 صبح برگزار گردند، چرا كه در این زمان سطح فعالیت مغز بالاست و جلسات عصر نيز بازدهي بالا دارند.اتاق باید آرام باشد؛ تهویه مناسب داشته باشد؛ و از روشنایی كافی برخوردار باشد. وجود رنگ‌هاي مختلف به فعالیت مغز كمك می‌كند.7

اسلاید 8: مراحل طوفان فکریخلق ايده: هدف از اين مرحله، توليد يك گروه بزرگ و انبوه از ايده هاست. در طي اين مرحله، مهمترين چيز، پرهيز از انتقاد از ايده هاست. ارزيابي ايده ها بايد تا زماني كه اعضاي تيم قبول كنند كه ايده ديگري به نظر آنها نمي رسد به تعويق بيفتد. كوتاه نمودن ليست ايده ها: عواملي مانند امكان ناپذيري، ناموجه بودن و هزينه براي حذف ايده هاي نامناسب استفاده مي شوند.دسته بندي و تركيب ايده هاي باقيمانده: هدف از اين مرحله، انتخاب تعدادي از ايده ها براي ارزيابي است.8

اسلاید 9: خلاقیت (creativity)- قواعد و تكنيكها همه می توانند (باید) در آن شرکت کنند.اجازه خیال پردازی در تولید ایده وجود دارد. در اين گام، کمیت و نه کیفیت ایده ها مورد توجه است.چيزي بنام ایده بد وجود ندارد. پس هیچ گونه قضاوتی درباره پیشنهاد و یا نظر افراد، انجام ندهيد.به شرایط ایده آل فکر کنید. مسائل حدی را در نظر بگیرید. شرایط غیرمحتمل را مانند شرایط محتمل در نظر بگیرید. از ترکیب ایده ها برای تولید ایده جدید کمک بگیرید.9

اسلاید 10: خلاقیت (creativity)- محرك هافراهم آوردن محرک ها، عامل کلیدی در افزایش خلاقیت است.در اغلب طوفان فکری ها، تولید ایده ابتدا از سطح بیرونی مغز شروع می شود و سپس با عمیق تر شدن در لایه های مغز ادامه می یابد.اگر محرک ها به اندازه کافی باشد، افراد از مغزشان فقط برای بیرون کشیدن ایده ها استفاده نمی کنند بلكه از آن برای تولید ایده با ترکیب ایده های دیگر نیز استفاده مي کنند.10

اسلاید 11: خلاقیت (creativity)- محرك هامحرک می تواند هر چیزی باشد که افراد را از قالب معمول فکر کردن به منظور ساختن پیوندهای جدید خارج کند.محرك مي تواند هر چيزي باشد كه شما مي شنويد، مزه، لمس، يا بومي كنيد يا مي بينيد.در يك تحقيق در دانشگاه اكلاهما با شركت گروه هاي 4 نفره دانشجويي مشاهده شد كه متوسط تعداد ايده ها در مورد غذاي سبك (snack food) با استفاده از نمونه محصولات، تصوير مجلات، و تغيير يكباره شرايط محيطي مثلا با موسيقي بلند و غذاي خوب، از 29/7 به 310/8 افزايش يافت. 11

اسلاید 12: محدود کردن تعداد ايده ها (narrowing down)با در نظر گرفتن عملی بودن، موجه بودن، هزینه و ... تعداد كم يا زیادی از ایده ها حذف می شوند.گرچه در مرحله اول، انتقاد از ایده های دیگران ممنوع است، اما پس از آن، ایده هاي نامناسب حذف مي شوند.ایده های باقی مانده با فرایند هایی كه در يك طيف از ساده تا تخصصي مثلا از رأی گیری تا فرايند سلسله مراتبي تحليل (AHP) ارزیابی می شوند.چنانچه تعداد زيادي از ايده ها حذف شوندو فقط ايده هايي كه بسيار مناسب تر بنظر مي رسند باقي بمانند مرحله ارزيابي آسان تر خواهد بود. امّا امكان حذف ايده هايي كه در بررسي تفصيلي مناسب تر باشند نيز افزايش مي يابد. 12

اسلاید 13: قبل از رد كردن يك ايده، امكان يكي شدن آن با بقيه نظريات بايد بررسي و رسيدگي شود. نظر نهايي را تا زماني كه ایده اي ارزيابي نشده است، ارائه ندهید.هميشه اين نكته را به ياد داشته باشيد كه احتمال ارزيابي در جزئيات در مرحله ي بعد فرايند وجود خواهد داشت .محدود کردن تعداد ايده ها (narrowing down)13

اسلاید 14: دسته بندی (categorizing) و ترکیب (combining)بعد از حذف ایده های غیر عملی، دسته بندی و ترکیب کردن ایده های باقی مانده، برای یافتن بهترین ایده مفید است.برخي ايده ها فقط به جنبه ای خاص از مشکل پرداخته و از ترکیب آن با ایده هاي ديگر مي توان راه حلي كل نگر و جامع ایجاد کرد.برخي ايده ها براي حل مشكلاتي غير از مسئله تحت بررسي مناسب هستند. آنها را براي استفاده در آينده نگهداري نماييد.(بانك ايده)14

اسلاید 15: دسته بندی (categorizing) و ترکیب (combining)بطور مثال، یک راه حل فقط به محصول و ديگري به بازار مي پردازد. از تركيب آنها يك گزينه جديد می تواند ترکیبی از ایده های محصول، بخش بندی بازار و فروش باشد.ميزان وسواس خود در مورد كيفيت راهكارها / گزينه ها را با سطح اهميت مسئله متناسب سازيد.پس از اين مرحله، نوبت به ارزيابي گزينه ها ميرسد.15

اسلاید 16: رأی گیری (Voting)رأی گیری روشي پرطرفدار و ساده برای ارزیابی ایده ها است.رأی گیری به سه شکل انجام می شود.بله / خیرچندگزينه ايدرجه بندی16

اسلاید 17: فرض كنيد با هدف جايگزيني ساعت كار معمول شركتي كه در آن كار مي كنيد (9 صبح تا 5 بعدازظهر) جلسه تشكيل شده و در انتها با روش چند گزينه اي از شركت كنندگان در جلسه نسبت به گزينه برتر آنها نظرخواهي مي شود (مثلا با كمك بسته نرم افزاري Team Expert Choice ).حاصل ارزيابي ؟17

اسلاید 18: راي گيري چندگزينه اي- مثال تغيير ساعت كار18

اسلاید 19: بله / خیر و چند گزينه اي (multiple choice)در اين دو شيوه، كارشناسان شرکت‌کننده فقط اجازه دارند به یکی از گزینه‌ها رأی دهند.کیفیت اطلاعات حاصل از انتخاب گزينه ها توسط كارشناسان با اين روش حداقل و پائين است.افراد قادر نیستند توضيح دهند كه نسبت به شدت برتري گزينه اي كه انتخاب كرده اند در مقايسه با سايرين چه احساسي دارند.19

اسلاید 20: درجه بندی (rating)برای افزایش کیفیت اطلاعات حاصل از پاسخ دهي كارشناسان، هرفرد اجازه مي يابد هر يك از ایده ها را در محدوده مشخص شده مثلا بین 1 تا 10 امتيازدهي کند.سپس از درجه های اختصاص يافته به هر ایده میانگین گرفته می شود.براي معنادار شدن اين متوسط، درجه بندي به صورت فاصله اي صورت پذيرد (مثلا بين 9 و 9/5) مشروط بر آنكه به كارشناسان تذكر داده شود كه فاصله هاي يكسان به يك اندازه بزرگ هستند. مثلاً فاصله 1 تا 2 با فاصله 3 تا 4 و فاصله 8 تا 9 به يك اندازه اند. مقایسه ایده ها در روش درجه بندي واقعی تر و ملموس تر است.20

اسلاید 21: ratio judgment: چنانچه براي ما مهم باشد كه بطور متوسط يك گزينه نسبت به ديگري چند برابر ترجيح داده شده است بايد به كارشناسان بگوييم كه در مرحله امتيازدهي دقت كنند كه تخصيص 8 به يك گزينه و 4 به گزينه ديگر بدين معناست كه گزينه اول در نگاه او 2 برابر گزينه دوم ترجيح دارد.21درجه بندی - ادامه

اسلاید 22: درجه بندی (rating)- مثال تغيير ساعت كاربه نموداري كه ارزيابي گزينه ها براساس درجه بندي (اسلايد بعد) را نشان ميدهد توجه كنيد. در روش راي گيري (نمودار قبل) flextime با حدود يك دوم راي گزينه هاي اول و دوم رتبه چهارم را به خود اختصاص داد. حال آنكه با دادن اجازه درجه بندي گزينه ها به كارشناسان توانست بطور متوسط بيشترين امتياز را بدست آورد.اما تفاوت كوچكي بين اين گزينه و تعداد ديگري از گزينه ها وجود دارد و نمي توان ادعا كرد كه اين گزينه به روشني نسبت به سايرين ترجيح دارد. برای پرداختن به مسائل مهم و حیاتی رأی‌گیری و درجه‌بندی کافی نیستند. چرا ؟22

اسلاید 23: 23

اسلاید 24: ارتباط ايده ها با اهداف ؟در اين مثال با تغيير روش از راي گيري به درجه بندي ميزان اطلاعات بدست آمده از ارزيابي افزايش يافت اما ارتباط هر ايده (گزينه) با اهداف و جنبه هاي مثبت و منفي آنها را در ارزيابي در نظر نگرفته ايم. !!باید به سوالاتی از این قبیل پاسخ داده شود :‌چرا یک از گزينه ها بر ديگري ترجیح دارد؟چه اهدافی با حل این مسئله تصمیم‌گیری تعقيب مي شوند؟هر يك از اهداف چه قدر اهمیت دارد؟هر يك از گزينه ها چقدر به هر هدف می تواند کمک کند؟با استفاده از روش AHP می توان اهميت نسبي اهداف و ترجيحات نسبي گزينه ها براي هر هدف را معين نمود.24

اسلاید 25: ساختاردهي به ايده ها (structuring)ايجاد يك ساختار نردباني و درخت تصميم براي مسئله تحت بررسي مدنظر قرار دارد كه به دو روش بالا-به- پائين و پائين-به-بالا قابل انجام است.روش بالا-به- پائين (top-down) يا راهبردي (strategic)تاكيد بر اينست كه ابتدا به شناسايي اهداف پرداخته شود.روش پائين-به-بالا (bottom-up) يا تاكتيكي (tactical)تاكيد بر اينست كه ابتدا به شناسايي نقاط مثبت و منفي ايده ها (گزينه ها) پرداخته شوددر عمل، روش تركيبي استفاده مي شود و بين دو روش به دفعات رفت و برگشت صورت مي گيرد.25

اسلاید 26: ساختاردهي بالا-به-پائينفرض: تصميم گيرنده اطلاعات و فهم بيشتري نسبت به اهداف دارد. پس ابتدا به شناسايي اهداف اصلي و جزئي مرتبط با هر هدف اصلي و خوشه بندي آنها مي پردازد تا در ادامه با كمك آنها نقاط مثبت و منفي ايده ها نسبت به هريك از اهداف را استخراج نمايد. در مثال ”تغييرساعت كار‍“ پس از حذف ايده هاي با درجه پائين، 6 ايده برتر را در كنار ايده ”حفظ وضع موجود“ به مرحله ساختاردهي مي رسانيم. سپس، اهداف را شناسايي مي نماييم: پس از شناسايي اهداف به روش پائين-به-بالا سوئيچ مي كنيم26

اسلاید 27: ساختاردهي پائين-به-بالابا شناسايي نقاط قوت و ضعف هر يك از گزينه ها آغاز مي كند. لازم نيست فهرست كاملي تهيه شود چون هدف نهايي شناسايي اهداف است. البته مستند نمودن فهرست كامل به دفاع در مقابل نقدها كمك مي نمايد.در مثال ”تغييرساعت كار“ براي هريك از ايده ها با استفاده از بسته نرم افزاري Team Expert Choice براي هر ايده اقدام شد. مثلا:27

اسلاید 28: از ويژگي گزينه ها تا اهدافبا استفاده از فهرست كامل نقاط مثبت و منفي استخراج شده و فهرست اهداف در يك چارچوب ممكن است بتوان با تفسير برخي نكات اهداف جديدي استخراج نمود. 28

اسلاید 29: ارزيابي گزينه ها و انتخابنمایش خوشه ای و درختی اهداف29

اسلاید 30: 30ارزيابي و انتخاب- AHP

اسلاید 31: جمع بندیاهمیت خلق ایده های جدیدنکات کاربردی مهم در طراحی فضای فیزیکی و روانی جلسه مجاز نبودن انتقاد در گام اول عجله نکردن در حذف ایده ها در گام دوماشکالات استفاده از روشهای رای گیری و امتیازدهی برای انتخاب روشهای بالا-به –پایین و پایین-به-بالا برای شفاف سازی ارتباط اهداف با گزینه هاشناسایی اهداف جزئی و تکمیل فهرست اهداف 31

اسلاید 32: با سپاس از توجه شما32