قیام های پس از واقعه عاشورا

قیام های پس از واقعه عاشورا

اسلاید 1: بسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 2: موضوع قیام های پس از واقعه عاشورا تهیه کننده حسن ساده تبریان زیر نظر استاد محترم دکتر مجتبوی رشته دینی عربی 1388 بهار

اسلاید 3: قیام های پس از واقعه عاشورا

اسلاید 4: بي ترديد هر حرکت و جنبشي که با هدف ايجاد نظام جديد و اصلاحات معنوي برپا شود، به دنبال خود تأثير و پيامدهاي مستقيم و غيرمستقيمي خواهد داشت . قيام خونين سيدالشهدا قيامي است که درمحرم سال شصت ویک هجری به وقوع پيوست و طي آن خاندان امام حسين به اسارت گرفته شدند و حکام آن روز جشن پيروزي برپا کردند اما طولي نکشيد که شعاع وجودي اين نهضت خونين عالم را درنورديد و از فرداي عاشورا،صداي عاشوراييان در کوي و برزن ها پيچيد، علم پيروزي برافراشت ، کاخ بيدادگري را لرزاند مقدمه

اسلاید 5: آنچه بايد بعد از نهضت خونين عاشورا به آن اشاره کرد اين است که قيام حسين بن علي، مجالي براي بيداري وجدانهاي خفته مردمي بود که تا آن روز در خواب غفلت به سر مي بردند . به هر حال آنچه بايد به طرح آن پرداخت اين است که اگر حسين بن علي(ع) قيام نمي کرد آيا روحيه تنبلي و گريز از مسئوليت به روحيه ظلم ستيزي و مسؤوليت پذيري در جامعه آن روز تبديل مي شد؟ به طور قطع بايد گفت حسين آغازگر راهي بود که استمرار اين مسير مديون اهداف و ماهيت نهضت عظيم حسيني است بعد از نهضت مقدس عاشورا حرکت ها و قيام هاي فراواني به تأسي از آن واقعه عليه حاکمان ستم گر صورت گرفت که برخي از آنها عبارتند از: قيام مدينه، قيام توابين در کوفه ، قيام مختار ثقفي با انگيزه انتقام از قاتلان امام و شهيدان کربلا، انقلاب زيدبن علي

اسلاید 6: واقعه حرّه، رخدادى بس تلخ و سنگین است که به سال 63 هجرى قمرى در روزگار سلطنت یزید بن معاویه، میان لشکریان شام و مردم مدینه به وقوع پیوست، و گروه انصار، عبداالله بن حنظله و گروه قریش، عبداالله بن مطیه را به فرماندهى نیروهاى رزمى خود انتخاب کردند «حرّه» در لغت به سرزمین سنگلاخ و ناهموارى گفته مى‏شود که داراى سنگ هاى سیاه بوده و عبور از آن‏ها به دشوارى صورت مى‏گیرد و واقعه حرّه از آن رو چنین نام گرفته که هجوم لشکریان حکومتى شام به مردم مدینه از سمت شرقى آن، یعنى از ناحیه سرزمین‏هاى سنگلاخى آن شهر صورت گرفته استواقعه حرّه رابه حق باید یکى از فجایع تاریخ دانست و در شمار زشت‏ترین حوادث سلطنت بنى امیه به حساب آورد. ابن مُشکویه مى‏نویسد: «واقعه حرّه از سهمگین‏ترین و سخت‏ترین وقایع استرخداد حرّه

اسلاید 7: احساسات دینى -1مدینه به عنوان شهر پیامبر (ص) و سرزمین رشد و بالندگى پیام وحى از اهمیت ویژه‏اى برخوردار بود، و گسترش معرفت دینى و بیان و تعلیم و تبیین سنّت پیامبر (ص) و نیز فهم و تفسیر کلام وحى در عصر آن حضرت در آن شهر صورت گرفته و اصحاب پیامبر (ص) اعم از مهاجران و انصار در آن دیار زیسته‏اند. پس از رحلت رسول اکرم (ص) نیز بیشتر آنان به جهت وجود خاطرات حضرت، ماندن در آن دیار را بر سایر شهرها ترجیح دادندبدیهى است که اُنس مردم مدینه با روش پیامبر (ص) و اوصیا و اصحاب آن حضرت، سبب شده بود که روح اسلام خواهى آنان در مقایسه با شامیان قوى‏تر باشد و نادرستى شیوه حاکمان و والیان را آسان‏تر از دیگران دریابند، چرا که همین مردم بودند که نخستین اعتراض سیاسى خود را نسبت به عثمان بن عفّان ابراز داشتند. اکنون همان مردم شاهد فرمانروایى جوانى ناپخته شده‏اند که نه از کار سیاست چیزى مى‏داند و نه حریم‏هاى دینى را پاس مى‏دارد، لذا اعتراضات آنان بلند شد عوامل قیام مردم مدینه

اسلاید 8: عثمان بن محمد بن ابى سفیان - حاکم مدینه - گروهى از مهاجرین و انصار را از مدینه به دمشق فرستاد تا با خلیفه ملاقات کرده، اعتراضات خود را با یزید در میان بگذارند و و در مقابل هم یزید با بخشش‏هایش آنان را ساکت کندیزید در این ملاقات نه تنها نتوانست توجّه آنها را به خود جلب کند بلکه با اعمال جاهلانه‏اش بى کفایتى خود را به آنها ثابت کردآنان هنگامى که به شهر مدینه بازگشتند، آنچه را از یزید دیده بودند براى مردم تعریف کردند و در مسجد پیامبر (ص) فریاد مى‏زدند: ما از نزد کسى مى‏آییم که دین ندارد، شراب مى‏خورد، تنبور مى‏نوازد، شب را با مردان پست و کنیزان آوازه خوان به سر مى‏برد و نماز را ترک مى‏نمایدمردم از عبداالله بن حنظله پرسیدند: چه خبر آورده‏اى؟ گفت: از نزد مردى مى‏آیم که به خدا سوگند اگر کسى غیر از فرزندانم با من نباشد با او مى‏جنگم. مردم گفتند: ما شنیده‏ایم که یزید به تو پول و هدیه‏هایى داده است. عبداالله گفت: درست شنیده‏اید. ولى من آنها را نپذیرفتم مگر براى تدارک نیرو بر علیه خود او. به این ترتیب عبداالله به تحریک مردم علیه یزید پرداخت و مردم نیز اجابت کردند

اسلاید 9: وقتى که بشیربن جذلم خبر شهادت امام حسین (ع) و برگشتن اسیران را به اهل مدینه داد، گویا بانگ و خبر بشیر، نفخه صور بود که عرصه مدینه را صبح قیامت کرد. زنان مدینه بى پرده از خانه‏ها بیرون آمدند و به در دروازه مدینه رهسپار شدند، به گونه‏اى که هیچ مرد و زنى نماند جز این که با پاى برهنه بیرون مى‏دوید و فریاد مى‏زد «وامحمداه، واحسیناه»، مثل روزى که پیامبر خدا (ص) از دنیا رفته بود.امام سجاد (ع) خطبه‏اى خواند و سخنانش در مردم مدینه سخت اثر کرد.از سوى دیگر، زینب کبرى و دیگر مادران شهیدان کربلا، هر یک فضاى گسترده‏اى از محیط جامعه خود را تحت تأثیر رخدادهاى واقعه عاشورا و آن چه در راه کوفه و شام و مجلس یزید دیده بودند، قرار مى‏دادند.واقعه کربلا و شهادت امام حسین (ع-2

اسلاید 10: از دیگر عوامل مؤثر در قیام مردم مدینه در برابر دولت اموى، روش‏هاى ناشایست اخلاقى و تصمیم‏گیرى‏هاى ناشیانه سیاسى بود که مردم مدینه شاهد آن بودند. عبداالله بن زبیر در نامه‏اى به یزید در انتقاد از ولید بن عقبه مى‏نویسد: «تو مردى خشن و سختگیر را براى ما فرستاده‏اى که به هیچ وجه توجّهى به حق و حقیقت ندارد و به پند خیرخواهان و خردمندان اعتنا نمى‏کند، و حال آن که اگر مرد نرمخویى را گسیل مى‏داشتى، امید مى‏داشتم که کارهاى دشوار و پیچیده را آسان سازد»به دنبال این اعتراض بود که یزید، ولیدبن عقبه را عزل کرد، و عثمان بن محمد بن ابى سفیان را که او نیز جوانى مغرور و بى تجربه و بى دقت بود، به حکومت حجاز منصوب کرد، و در زمانى که او والى مدینه بود واقعه حرّه اتفاق افتاد.نابسامانى‏هاى سیاسى- 3

اسلاید 11: همه این عوامل عقده‏هایى متراکم و فرصتى مناسب براى انفجار بود و احتیاج به جرقّه‏اى داشت، و جرقه از این جا شروع شد: هنگامى که ابن مینا، نماینده یزید در جمع آورى مالیات، قصد داشت اموال گرد آمده را از حرّه خارج کند، معترضان مدینه، راه را بر او بسته و آن‏ها را توقیف کردند.ابن مینا موضوع توقیف اموال را به عثمان بن محمد بن ابى سفیان، والى مدینه گزارش داد ... او نیز موضوع را طىّ نامه‏اى به شام گزارش نمود و یزید را بر علیه مردم مدینه برانگیختیزید از شنیدن این خبر خشمگین شد و اظهار داشت: «به خدا سوگند! لشکر انبوهى به طرف آنها گسیل خواهم کرد و آنان را زیر سم اسبان لگدمال خواهم نمود»

اسلاید 12: عبداالله بن حنظله، مردم مدینه را براى مبارزه نهایى با یزید و بنى‏امیه فرا خواند. جایگاه اجتماعى او در میان مردم سبب شد تا با وى هماهنگ شوند و حتى خود او را به عنوان والى مدینه برگزینند و با او بیعت نمایند و یزید را از خلافت عزل کنند.مردم مدینه پس از بیعت با عبداالله بن حنظله در روز اول ماه محرم 63 هجرى قمرى، عثمان بن محمد بن ابى سفیان عامل یزید و والى مدینه را از شهر اخراج کردند. سپس بنى امیه و وابستگان آن‏ها و نیز قریشیانى را که با بنى امیه هم عقیده بودند و شمار آن ها به هزار تن مى‏رسید در خانه مروان حَکَم زندانى ساختند بدون آن که آسیبى به آن ها برسد.رویارویى آشکار

اسلاید 13: امیر مدینه پیراهن پاره پاره خود را براى یزید به شام فرستاد و در نامه‏اى به او نوشت: «به فریاد ما برسید! اهل مدینه قوم ما را از مدینه بیرون راندند».یزید شب هنگام به مسجد آمد و بر بالاى منبر رفت و بانگ برآورد که اى اهل شام! عثمان بن محمد - والى مدینه - به من نوشته است که اهل مدینه، بنى امیه را از شهر رانده‏اند. به خدا سوگند! اگر هیچ سرسبزى و آبادى‏اى وجود نداشته باشد برایم گواراتر از شنیدن این خبر است.

اسلاید 14: یزید ابتدا فردى به نام ضحاک بن قیس فِهرى و سپس عمروبن سعید اشدق و پس از او عبیداالله بن زیاد را براى انجام این مأموریت دعوت کرد، ولى هر کدام به شکلى از انجام این مأموریت سر باز زدند.سرانجام این مأموریت متوجه شخصى به نام مسلم بن عقبه مُرّى شد و یزید او را به فرماندهى لشکرى براى مقابله با اهل مدینه گماشت. با این که پیرمردى مریض و داراى نود و اندى بود این مسؤولیت را پذیرفت.منادیان حکومتى جار مى‏زدند: «اى مردم! براى جنگیدن با مردم حجاز بسیج شوید و پول خود را دریافت کنید». هر کسى که آماده مى‏شد در همان ساعت صد دینار به او مى‏دادند. مدّتى نگذشت که حدود دوازده هزار نفر گردآمدند. و بنابر نقلى دیگر بیست هزار نفر سواره و هفت هزار نفر پیاده آماده شدند اعزام نیرو به مدینه

اسلاید 15: یزید به هر کدام از سواره‏ها دویست دینار و براى هر کدام از پیاده‏هاى نظام صد دینار جایزه داد و به آنان امر کرد که به همراه مسلم بن عقبه حرکت کنند.یزید حدود نیم فرسخ با مسلم بن عقبه ولشکریان همراه‏بود و آنان را بدرقه‏مى‏کرد.در میان این لشکر مسیحیان شامى نیز دیده مى‏شدند که براى جنگ با مردم مدینه آماده شده بودند.یزید درباره مردم مدینه به مسلم بن عقبه چنین سفارش کرد: «مردم مدینه را سه بار دعوت کن، اگر اجابت کردند چه بهتر وگرنه در صورتى که بر آنان پیروز شدى سه روز آنان را قتل عام کن، هر چه در آن شهر باشد براى لشکر مباح خواهد بود. اهل شام را از آن چه مى‏خواهند با دشمن خود انجام دهند باز مدار. چون مدت سه روز بگذرد از ادامه قتل و غارت دست بردار و از مردم بیعت بگیر که برده و بنده یزید باشند! هر گاه از مدینه خارج شدى به سوى مکه حرکت کن».

اسلاید 16: مسلم بن عقبه همراه لشکریان خود از وادى القرى به سوى مدینه حرکت کرد و در محلى به نام «جُرف» که در سه میلى مدینه واقع شده اردو زدبا نزدیک شدن لشکر شام به مدینه، عبداالله بن حنظله در مسجد النبى مردم را به نزد منبر پیامبر (ص) فرا خواند و از آنان خواست هر کدام با او همراهند تا پاى جان با او بیعت کنند، مردم نیز تا پاى جان با او بیعت نمودندعبداالله بر منبر قرار گرفت و پس از حمد خداوند و بیان مطالبى گفت: «اى مردم مدینه! ما قیام نکردیم مگر به خاطر این که یزید مردى زناکار، خمّار و بى نماز است و تحمّل حکومت او مایه نزول عذاب الهى است

اسلاید 17: قواى مدینه از خندقى که از زمان پیامبر (ص) باقى مانده بود استفاده کردند. و بعید مى‏دانستند که لشکر شام از قسمت ناهموار و سنگلاخى شهر مدینه که در شرق واقع شده است حمله را آغاز کنند، و یا در صورت آغاز جنگ از آنجا کارى از پیش ببرند. ولى لشکر شام از همان منطقه به مردم مدینه حمله کردنبرد از صبح تا ظهر ادامه یافت. قواى مدینه سرسختانه مقاومت کردند. عبداالله بن حنظله به یکى از غلامانش گفت: مرا از پشت سر محافظت کن تا نماز گزارم. عبداالله نمازش را خواند و به نبرد با شامیان ادامه داد درگیرى لشکر شام و قواى مدینه

اسلاید 18: مسلم بن عقبه براى ورود به مدینه از مروان کمک خواست. او نیز به سمت مدینه حرکت کرد تا به قبیله بنى حارثه رسید، یکى از مردان آن قبیله را که قبلاً شناسایى کرده بود فراخواند و طىّ گفت وگوى محرمانه به وى وعده احسان و جایزه داد تا راهى براى نفوذ به مدینه نشان دهد. آن مرد فریب خورد و راهى را از جانب محله بنى‏الاشهل به مروان نشان داد و شامیان از همان راه به داخل مدینه نفوذ کردند. مبارزان و مدافعان خطّ مقدّم مدینه ناگهان صداى تکبیر و ضجّه را از داخل مدینه شنیدند و پس از زمان نه چندان طولانى متوجّه هجوم لشکر شام از پشت سر خود شدند. بسیارى از آنان جنگ را رها کرده و به خاطر دفاع از زن و فرزند خود به مدینه بازگشتند.شامیان به هر سو حمله مى‏بردند و اهل مدینه را مى‏کشتند. آنان با کشتن عبداالله بن حنظله مقاومت باقى مانده مردم مدینه را در هم شکسته و بر کلّ مدینه تسلط یافتند

اسلاید 19: ابن قتیبه مى‏نویسد: «ورود لشکر شام در بیست و هفتم ماه ذى الحجه 63 هجرى اتفاق افتاد و تا دمیدن هلال ماه محرّم، مدینه به مدت سه روز در چنگال سپاه شام غارت شد».مسلم بن عقبه چنان که یزید بن معاویه گفته بود به لشکر شام پس از تصرّف مدینه گفت: «دست شما باز است، هرچه مى‏خواهید انجام دهید! سه روز مدینه را غارت کنید». بدین ترتیب شهر مدینه بر لشکریان شام مباح شد و در معرض تاراج و بهره‏بردارى همه جانبه آنان قرار گرفت، و هیچ زن و مردى در مسیر آنان از گزند و آسیب ایمنى نیافت. مردم کشته مى‏شدند و اموالشان به غارت مى‏رفت.ناگوارتر از قتل و غارت شامیان نسبت به مردم مدینه و باقى مانده نسل صحابه رسول خدا (ص) و مهاجر و انصار، اقدام لشکر حریص و بى مبالات شام به هتک ناموس اهل مدینه بود قتل و غارت اهل مدینه

اسلاید 20: در هجوم شامیان به خانه‏هاى مدینه پیامبر (ص)، هزاران زن هتک حرمت شدند، هزاران کودک زاییده شدند که پدرانشان معلوم نبود. از این رو آنان را اولاد الحرّه مى‏نامیدند.کوچه‏هاى مدینه از اجساد کشته شدگان پر و خون‏ها تا مسجد پیامبر بر زمین ریخته شده بود. کودکان در آغوش مادران محکوم به مرگ شده و صحابه پیر پیامبر (ص) مورد آزار و بى حرمتى قرار مى‏گرفتند.شدت کشتار به حدّى بود که از آن پس مسلم بن عقبه را به خاطر زیاده‏روى در کشتن مردم «مُسرف بن عقبه» نامیدند. اهل مدینه از آن پس لباس سیاه پوشیدند و تا یک سال صداى گریه و ناله از خانه‏هاى آنان قطع نشد

اسلاید 21: برخى از نويسندگان بـراين بـاورند كه اسم قيام توابـين ازاين آيه الهام گرفته بود(فتوبـوا الى بـارئكم فاقتلوا انفسكم ذلكم خيرلكم عندبـارئكم فتاب عليكم انه هوالتواب الرحيمپس توبه كنيد(بـازگشت كنيد)بـه سوى پـروردگارتان. پـس بـكشيد خودتان را. اين كار, نزدخداوند بـراى شما بـهتـر است. پـس آنها توبه كردند و خداوند توبه آنان را پذيرفت. بـه درستى كه خداوند توبه پذير(قبول كننده توبه)و رحيم استاين آيه دربـاره ى قوم بـنى اسـرائيل نازل شده اسـت كه در غياب حضرت موسى(ع), آن هنگام كه آن حضرت بـراى عبـادت بـه كوه رفتـه بود, بـه گوساله پـرستـى روى آورده بـودند و از تـوحيد بـه شرك گراييدند. خداوند به آنان دستور داد كه يكديگر را بكشند تا بـا اين كار توبه نمايند قيام توابين

اسلاید 22: رهبران قيام توابين, همگى بـيش از 60 سال داشتند, يعنى دوران جوانى, خامى و احساساتى را پـشت سرگذاشته بـودند و ساليان دراز در مكتب ائمه اطهار(عليهم السلام )بـا تفسير قرآن, احكام شرعى و معارف اسلامى آشنا بودند, اگر بپذيريم كه نام قيام از آيات قرآن كه دلالت برتوبه مى كند, گرفته شده باشد, نمى توان گفت كه حتما از اين آيه اخذ شده باشد. مهمتر از همه, اين كه در كتـب تـاريخـى نامى بـراى اين قيام ذكر نشده اسـت, بـلكه نويسـندگان معـاصـر اين قيام را (قيام تـوابـين) ناميده اند. بنابراين اگر نام قيام از اين آيه اخذ شده بـود, در كتب تاريخى و احاديث اشاره اى به آن مى شد

اسلاید 23: یكى از راههاى شناخت انقلابها، آگاهى از شخصیت فكرى، فرهنگى و سیاسى رهبران آنهاست. نهضت‏ها از اندیشه‏هاى رهبران خویش متاثر است. تفسیر دین، مكتب و هر عقیده‏اى توسط رهبران جنبش‏ها به رویكرد عملى قیامها مى‏انجامد. تفكرهاى انقلابى هماره در بستر اندیشه‏هاى پیشوایان انقلاب، تغییر و تحول فراوان یافته‏اند و جامعه را متحول ساخته‏اند. كنكاش در زندگینامه رهبران انقلاب از بهترین شیوه‏هاى آشنایى با علل انقلابهاست. آشنایى با رهبران قیام

اسلاید 24: رهبران قیام، بویژه رهبر اصلى آن،از چنان جایگاهى برخوردار بودند كه بدون شناخت وموقعیت‏سیاسى آنها، شناخت قیام توابین میسر نخواهد بود. گرچه درباره قیام توابین تاكنون تحقیق مفصل و در خور تحقق نیافته است، اما اكثر نویسندگان و حتى مورخان قدیمى به دلیل آگاهى اندك از زندگانى رهبران این قیام، آن را انتحار خوانده‏اند. اكثریت قریب به اتفاق این نویسندگان در داورى به نام و نتیجه قیام توجه كرده‏اند. رهبران قیام توابین از بزرگان شیعیان كوفه بودند و جایگاه ممتازى در بین قبیله‏هاى خود داشتند. اینك به صورت بسیار فشرده به معرفى آنها مى‏پردازیم.

اسلاید 25: قبیله‏« خزاعه‏» از بزرگترین قبایل عراق است كه قرنها داراى جایگاهى ممتاز در بین قبایل عرب بود. سد مارب در پى سیل عرم در یمن( 115 ق. م.) شكست و مردم جنوب حجاز ناچار به سوى شمال رهسپار شدند. یمنى‏هاى مهاجر در دو شهر بزرگ آن عصر حجاز، یعنى مكه و مدینه اقامت گزیدند و اندك اندك جمعیت و شوكت آنان فزونى یافت تا جایى كه سالیان دراز تولیت كعبه را در دوران جاهلیت‏بر عهده داشتند. مردم قبیله خزاعه پیش از فتح مكه، مسلمان شدند و بسیارى از آنها، در جنگهاى پیامبر(ص) علیه كفار جنگیدند. برخى از دلاوران خزاعه از فرماندهان سپاه امام على (ع) نیز بودند. سلیمان بن صرد خزاعى

اسلاید 26: بدیل بن ورقاء خزاعى، در جنگ صفین فرمانده پیاده نظام سپاه امام على (ع) بود. دعبل شاعر اهل بیت و عمرو بن حمق،انقلابى بزرگ كه به دست معاویه به شهادت رسید، نیز از قبیله خزاعه‏اند. مردم قبیله خزاعه در جنگهاى حضرت على (ع) علیه ناكثین، مارقین و قاسطین شركت داشتندسلیمان بن صرد نیز از قبیله خزاعه بود. او در سال 28 ه.ق در مكه به دنیا آمد. نامش «یسار» بود و پس از مسلمان شدن، پیامبر (ص) نامش را به «سلیمان‏» تغییر داد. سلیمان در جوانى به اسلام گروید و هنگام هجرت مسلمانان از مكه به مدینه همراه مهاجران بود. كنیه سلیمان (ابو مطرف) بود

اسلاید 27: وى از پهلوانان عرب، رئیس قبیله و مردى پرهیزكار بود. در جنگ قادسیه(15 ه.) و تمام جنگهاى حضرت على (ع) علیه دشمنان آن حضرت براى اسلام شمشیر زد. مسیب بن نجبه از اصحاب امام على (ع)، امام حسن و امام حسین علیهما السلام بود. او را از بهترین و سرشناس‏ترین شیعیان شمرده‏اند. پدرش از حضرت على (ع) و خودش از امام حسن (ع) حدیث نقل كرده است. مسیب بن نجبه در جریان تجاوز لشكر معاویه به قلمرو سرزمین‏هاى تحت‏حكومت امام على (ع) (39 ه.) از سوى آن حضرت به فرماندهى سپاه انتخاب شد تا به «تیماء» رفته و سربازان اشغالگر معاویه را از آن منطقه اخراج كندمسیب بن نجبه قزارى

اسلاید 28: از اصحاب امام على (ع)، امام حسن و امام حسین علیهما السلام بود و در بین راه سفر حج، همراه مالك اشتر و گروهى دیگر از شیعیان در ربذه بدن مطهر صحابى بزرگ رسول خدا (ص)،ابوذر غفارى را كفن و دفن كرد و بر آن نماز گذارد. رفاعة بن شداد در جنگ صفین، فرمانده قبیله «بجلیه‏» بود و مردم قبیله‏اش را در نبرد با دشمنان امام على (ع) رهبرى كرد. رفاعة در قیام حجر بن عدى از انقلابیان جوان شمرده مى‏شد رفاعة بن شداد بجلى

اسلاید 29: از اصحاب امام على (ع) و امام حسین (ع) بود و از بزرگانشیعیان كوفه به شمار مى‏آمد. او را از پرهیزكاران، زاهدان و فقیهان شیعه شمرده‏اند عبد الله بن سعد( بن نفیل) ازدىاز اصحاب امام على (ع)بود و در زمره برترین شیعیان جاى داشت عبد الله بن وال تیمى(تمیمى

اسلاید 30: 1 ـ انتقام از قاتلان امام حسين(ع) و ياران او سپردن خلافت به اهل بيت پيامبر(ص - 2 اهداف قيام توابين

اسلاید 31: قيام توابين از سال 61 قمرى، پس از شهادت امام حسين(ع)، شكل گرفت و به تدريج فراگير شد و طرفداران بسيارى پيدا كرد و به مدت چهار سال شكل‏گيرى جنبش، نيرو و امكانات قابل توجهى فراهم گرديد. بدين منظور رهبران قيام، نخستين روز ربيع الثانى سال 65 قمرى را آغاز رسمى حركت خود از شهر بزگ كوفه تعيين كردند. در اين زمان، يزيد بن معاويه به هلاكت رسيده بود و مروان بن حكم در شام و غرب عالم اسلام و عبدالله بن زبير در مكه و شرق و جنوب عالم اسلام، حكمرانى مى‏كردند و شهر كوفه درسيطره عبدالله بن زبير و طرفدارانش قرارداشت در آغاز، عده‏اى درصدد درگير كردن توابين با عامل عبدالله بن زبير در كوفه را داشتند، ولى با زيركى عبدالله بن زبير انصارى، استاندار وقت كوفه و اعلام پشتيبانى وى از توّابين، هيچ گونه جنگى در كوفه به وقوع نپيوست

اسلاید 32: و توّابين كه تعدادشان چهار هزار رزمنده عاشق شهادت بود، از كوفه به پادگان نخيله و از نخيله به سوى كربلا حركت كردند و مدتى در آن جا به سوگوارى پرداختند و بسيار گريه و ناله كرده و از خداى سبحان، به خاطر گناه و جرم خويش، طلب غفران نمودند و آن گاه به سوى سرزمين جزيره (بين النهرين) رهسپار شدند و در منطقه عين الوردة با سپاهيان مروان بن حكم به فرماندهى عبيدالله بن زياد” مواجه شدند. در آغاز، گروهى از توّابين به فرماندهى مسيب بن نجبه فزارى با گروهى از سپاه عبيدالله بن زياد درگير شدند و با مجاهدت و دلاورى‏هاى توّابين، سپاه عبيدالله متحمل شكست سنگين شد و بسيارى از شاميان كشته و بسيارى زخمى گرديدند و تنها عده‏اى، موفق به فرار از صحنه نبرد شدند. عبيدالله بن زياد، كه تعداد سى هزار نفر از شاميان را فرماندهى مى‏كرد، براى بار دوم، سپاهى به استعداد دوازده هزار مرد جنگنده به فرماندهى حصين بن نمير به نبرد توّابين فرستاد و اين بار نيز پيروزى با خداجويان توّابين بود ولى تاريكى شب، مانع پيروزى نهايى آنان گرديد

اسلاید 33: امّا بار سوم، عبيدالله بن زياد در همان شامگاه با تمام نيرو و تجهيزات جنگى به نبرد توّابين شتافت و جنگ خونينى ميان طرفين شعله ورگرديدسليمان بن صرد كه با سپاهى سنگين از دشمن روبرو شده بود، از زين اسب به پايين آمد و شمشيرش را ازغلاف بيرون آورد وغلاف آن را شكست و به ياران خود گفت: عبادالله! من اراد البكور الى ربّه، و التّوبة من ذنبه، و الوفاء بعهده، فاليّ؛ اى بندگان خدا! هر كسى مى‏خواهد كه بامداد فردا در نزد پروردگارش باشد، از گناه و جرمش توبه كند و به پيمان خويش وفا كند، پس با من بيايد. در اين هنگام، تعداد زيادى از ياران او از اسب پياده شده و بى‏باكانه به صفوف عظيم دشمن زدند

اسلاید 34: تعداد اندك شهادت طلبان توّابين، صحنه ميدان را بر انبوه جنايتكاران شام، تيره و تنگ كردند و اگر پيروزى‏هاى آنان به همان صورت ادامه مى‏يافت، پيروزى نهايى نصيب آنان مى‏شد، ولى شاميان، به جاى نبرد تن به تن، توّابين را آماج تيرهاى بى‏امان خويش قرار دادند و در اين ميان فرمانده شجاع توّابين، يعنى سليمان بن صرد، مورد اصابت تير يزيد بن حصين بن نمير، قرار گرفت و دلاورانه به شهادت رسيد و پس از او، مسيّب بن نجبه فرماندهى توّابين را بر عهده گرفت ولى پس از مبارزاتى، او نيز به شهادت رسيد

اسلاید 35: از آن پنج فرمانده و امير توّابين، هر كدام پس از ديگرى، فرماندهى را بر عهده گرفته و با سربازان عبيدالله بن زياد به نبرد پرداختند، ولى در ميان ميدان به شهادت رسيدند و تنها رفاعة بن شداد بجلى، به همراه عده‏اى اندك از توابين، از تاريكى شب استفاده كرده و خود را از آن واقعه هولناك، نجات داده و به كوفه برگشتند و در قيام مختار بن ابى عبيده ثقفى، كه پس شهادت توابين، به وقوع پيوست، شركت نمودند

اسلاید 36: مختار كیست؟مختار بن ابى عبیدة بن مسعود بن عمرو بن عمیر بن عوف بن قسى بن هنبة بن بكر بن هوازن؛(1) از قبیله ثقیف؛ كـه قبیله مشهـور و گسترده‌اى از هـوازن، از اعراب منطقه طائف اسـت، می‌باشد.(2) كنیه‌اش ابواسحاق؛‌ و لقـبش كـیـسـان بود كه فـرقـه كـیـسـانیه منسوب به او است. كیسان به معناى زیرك و تیزهوش است.(3طبق روایتى، اصـبـغ بـن نـبـاتـه، از یـاران امـیـرالمـؤمـنین مى‌گوید: لقب كیس را امیرالمؤمنین به مختار دادنـد.(4پـدر مـخـتـار ابـوعـبـیـده ثـقـفـى است كه در اوایـل خـلافـت عـمـر از طـائف بـه مـدیـنـه آمـد و در آنجـا سـاكن شد وى یكى از سـرداران بـزرگ جـنـگ بـا ارتـش ‍ كـسـرى(ایـران) در زمـان عمر بود. (5) ماجراى رشـادت این دلیرمرد در واقعه یوم الجسر در جنگ با ارتش ایران در منطقه بصره معروف استقیام مختار

اسلاید 37: مـادر مـخـتـار دومـه است كه از زنـان بـا شخصیت بـود و او را صـاحـب عقل و راى و بلاغت و فصاحت دانسته‌اند.(6وى ادب و فضائل اخلاقى را از مكتب اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) آموخت و در آغاز جوانى، هـمراه با پدر و عموى خود براى شركت در جنگ با لشكر فُرس به عراق آمد و خاندان او همانند بسیارى از مسلمانان صدر اسلام، در عراق و كوفه ماندند. مختار در كنار امیرالمؤمنین(علیه السلام) بود و پـس از شهادت آن حضـرت، بـراى مدتى كوتاه به بصره آمد و در آنجـا سـاكـن شد.(7

اسلاید 38: بر اساس گواهی تـاریـخ و تـصـریـح شـیـخ مـفـیـد و طـبـرى، پـس از آن كـه مـسـلم بـن عـقیل وارد كوفه شد، مستقیما به خانه مختار وارد شد، مختار او را گرامى داشت و رسما از او اعلام حمایت و پشتیبانى كرد. 8بلاذرى مى‌نویسد: خانـه مختـار محل ورود مسلم بود) اما با ورود مزوّرانه و غـیـرمـنتظره ابن زیاد به كوفه، ناگهان اوضاع به هم ریخت و مسلم صلاح دید از خانه مختار بـه خـانـه هـانـى بـن عـروه، كـه مرد مقتدر و با نفوذ شیـعـه در كوفه بـود، نقل مكان كندمختار پس از ورود مسلم، آرام ننشست و پس از بیعت با مسلم، به منطقه خطرنیّه و اطراف كوفه براى جمع آورى افراد و گرفتن بیعت براى مسلم حركت كرد. اما با دگرگونى اوضاع كوفه و تسلیم مردم در مقابل ابن زیاد، دوباره به كوفه بازگشتیارى رسانی به مسلم بن عقیل

اسلاید 39: ابن زیـاد دسـتور داد كه دعوت كنندگان امام حسین(علیه السلام) و حامیان مختار با او بیعت كنند، وگرنه دستگیـر و اعدام مى‌شوند. ابن اثیر نوشته است: هنگام دستگیرى مسلم و هانى، مختار در كوفه نبود و او براى جذب نیرو به اطراف شهر رفته بود و وقتى خبر ناگوار دستگیرى مسلم را شـنـیـد، بـا جمعى از افراد و یارانش به كوفه آمد. هنگام ورود به شهر، با نیروهاى مسلح ابن زیاد بـرخـورد كـرد و در پـى یـك گـفت وگوى لفظى شدید، بین آنان و مختار و افرادش، درگیرى پـیـش آمـد و فـرمـانـده آن گـروه مـسـلح كـشته شد و افراد مختار متفرق شدند؛ زیرا مقاومت را به صـلاح نـدیـدنـد؛ مـخـتـار از آنـان خـواست محل را ترك گویند تا ببینند چه پیش خواهد آمد.(9ابن زیاد پس از مسلط شدن بر اوضاع و شهادت مسلم و هانى، به شدت در جست و جوى مختار بـود و براى دستگیرى او جایزه‌اى معیّن كرد

اسلاید 40: یكى از دوستان مختار بـه نـام هانى بن جبّه، نزد عمرو بن حریث، نماینده ابن زیاد رفت و ماجراى مخفى شدن مختار را به عمرو اطلاع داد. عمرو به آن شخص گفت: به مختار بگوید مواظب خود باشد كه تحت تعقیب است و در خطر مى‌باشدمختار به حمایت عمرو نزد ابن زیاد رفت وقـتـى چـشـم ابـن زیاد به مختار افتاد، فریاد زد: تو همانى كه به یارى پسر عقیل شتافتى؟ مختار قسم یاد كرد كه من در شهر نبودم و شب را هم نزد عمرو بن حریث به سر بردم.(10ابن زیاد كه عصبانى بود، عصاى خود را محكم به صورت مختار كوبید، به طورى كه از نـاحیه یك چشم صدمه دید. عمرو برخاست و از مختار دفاع كرد و شهادت داد كه او در ماجرا نبوده و بـه وى پناهنده شده است. ابن زیاد كمى آرام گرفت و گفت: اگر شهادت عمرو نبود، گردنت را مى‌زدم. و دستور داد مختار را به زندان افكندند. همچنان در زندان بود تا امام حسین(علیه السلام) به شهادت رسیددستگیرى مختار توسط ابن زیاد

اسلاید 41: مختار، زائدة بن قدامه را محرمانه نزد شوهر خواهرش، عبدالله فرزند عمر بن خطّاب، به مدینه فرستاد و به او گفت: كه ماجرا را به عبدالله بگوید و او از یزید برایش تقاضاى عفو كندعبدالله، شوهر صفیه - خواهر مختار - بود. یزیـد و دیگر اموى‌ها برایش احترام قائل بودند. او نامه‌اى براى یزید فرستاد و براى مختار، كه دامادش بود، تقاضاى بخشش كرد. یزید هم بلافاصله، نامه‌اى به ابن زیاد نوشت كه به محض رسیدن این نامه، مختار را از حبس آزاد كندمختار، كه در یك قدمى مرگ بود، با نامه یزید نجات یافت و ابن زیاد او را خواست و به او گـوشـزد كـرد: اگر نامه امیرالمؤمنین(یزید)!! نبودتو را مى‌كشتم. حالا برو و در كوفه نمان. مختار به ابن زیاد گفت: بسیار خوب، من براى انجام عمره به مكه مى‌روم و با این بهانه به نزد ابن زبیر آمد آزادى مختار از زندان

اسلاید 42: همزمان با دعوت مختار و تهیه مقدمات قیام، عبدالله بن زبیر، سیاستمدار كاركشته‌اى به نام عبدالله بن مطیع، را كه سابقه دوستى با مختار داشت، به استاندارى كوفه منصوب نمود. تـاریـخ ورود اسـتـانـدار جدید بـه كـوفـه، پنج شنبه بیست و پنجم رمضان سال 65 ه ‍.ق بودمختار پـس از بریدن از ابـن زبـیـر و تماس‌هایى كه با اهل بیت پیامبر(علیهم‌السلام) گرفت، مكه را به قصد عراق براى هدفى بزرگ ترك كرد؛ و به كوفه رفت.(11مختار با رهبران شیعیان و یاران امیرالمؤمنین علی(علیه السلام) و كسانى كه در حادثه عاشورا دخالت نداشتند - كه آنان را (حسینیّون) مى‌گفتند - ملاقات نمود و آنان را به بیعت و قیام دعوت كرد.(12بازگشت مختار به كوفه

اسلاید 43: مردم كوفه همگی به صورت نیمه مخفیانه با مختار بیعت كردند. اساس این بیعت و هدف از آن قیام، خونخواهى شهداى كربلا بودخبر ورود مختار به كوفه و گرایش عمومى مردم به او بـه گوش ابن مطیع رسید و قاتلان امام حسین(علیه السلام) همچون شمر بن ذى الجوشن و شبث بن ربعى و زید بن حارث، كه از معاونان استاندار ابن زبیر بودند، خطر مختار را به او گوشزد نمودند و پیشنهاد دستگیرى و حتى قتل مختار را به او دادندسرانجام عمال ابن زبیر، مختار را دستگیر كردند و به زندان انداختند.(13) مختار بـراى دومـیـن بـار بـه زندان افتاد. گوینـد زندانى شدن مختار همزمان با قیام توّابین بود.(14مجددا مختار از زندان براى شوهر خواهر خود، عبدالله بن عمر نامه‌اى نوشت و همانند گذشته، از زندان آزاد شد، اما با قید ضمانتمختار پس از چند ماه زندانى شدن توسط عمال ابن زبیر، خلاصى یافت، و با یك حركت حساب شـده مشغول برنامه‌ریزى براى قیام شد و جمعى از سران شیعه و بقایاى توابین از طرف او مامور شدند تا از مردم بیعت بگیرند

اسلاید 44: هـدف مـهـم و اصـلى مـخـتـار از قیامش غیر از خونخواهى امام حسین(علیه السلام) و شهداى كربلا و دفاع از اهل بیت پیامبر(علیهم السلام) نبود. براى اثبات این مطلب و درك فلسفه قیام مختار، به طور خلاصه، ادلّه ذیل بیان مى‌شود1-مختار در ملاقات با سران شیعه در كوفه، هدف دعوت و قیام خود را چنین بیان مى‌كردهمانا (محمد حنفیّه) فرزند على، وصى و جانشین پیامبر، مرا به عنوان امین و وزیر و فرمانده بـه سـوى شما فرستاده و به من دستـور داده است تا كـسـانى كه ریختـن خون حسین را حـلال دانـسـتـنـد بـه قتل برسانم و به خـونخـواهـى اهـل بیتش و دفاع از ضعفا قیام كنم. پس شما نخستین گروهى باشید كه به نداى من پاسخ مثبت مى‌دهید.(152-در مـوضـعـى دیـگـر چـنـیـن گـفـت: مـن بـراى اقـامـه شـعـار اهـل بـیـت و زنـده كـردن مـرام آنـان و گـرفـتـن انـتـقـام خـون شـهـیـدان بـه سـوى شـمـا آمـده‌ام.(16فلسفه قیام مختار

اسلاید 45: در ملاقات نمایندگان شیعیان عراق با محمد حنفیّه و امام سجاد(علیه السلام) در حجاز، آنان اظهار داشتند كه مختار ما را به خونخواهى شما دعوت كرده است. امام و محمد حنفیّه در پاسخ آنان، اظهار داشتند كه ما خواهان این كاریم و بر مردم واجب است او را یارى دهند.(173-در بـازگـشت سران شیعه از مدینه به كوفه، مختار در جمع آنان اعلام داشت: مرا در جنگ با قاتلان اهل بیت و خونخواهى حسین(علیه السلام) یارى دهید.(18)4-مـخـتار به ابن غرق گفت: به مردم بگو: هدف مختار و گروهى از مسلمانان، كه قیام كرده‌انـد، خـونخواهى شهید مظلوم و كشته شده كربلا، حسین سرور مسلمین و فرزند دختر پیامبر سیّد مرسلین مى‌باشد.(19

اسلاید 46: عـبدالرحمن بن شریح مى‌گوید: جمعى از سران شیعه در خانه سعد بن ابى سعر حنفى، كه از چهره‌هاى برجسته شیعه بود، جلسه‌اى تشكیل دادندعبدالرحمن، كه از بزرگان كوفه بود، در آن جلسه چنین گفت: مختار مى‌خواهد قیام كند. و ما را بـه همكارى و یارى خویش دعوت نموده و ما هم بیعت او را پذیرفته‌ایم، ولى نمى‌‌‌دانیم كه واقعا او از طرف ابن حنفیّه ماموریت دارد یا خودش این چنین تصمیم گرفته است. او پیشنهاد داد جـمـعـى از سـران شـیـعـه به حجاز بروند و با اهل بیت پیامبر و بازماندگان امام حسین(علیه السلام) به ویـژه مـحـمـد حـنـفـیـّه، دیـدار كـنند تا قضیّه روشن شود. آن جمع پیشنهاد را پذیرفتند و به حجاز رفتند و به ملاقات محمد حنفیّه رفتندتصمیم سران كوفه

اسلاید 47: مـخـتـار ثقفى به كوفه آمده و مدّعى است كه از طرف شما ماموریت دارد و ما را به كتاب خدا و سـنـّت پـیـامبر و خونخواهى اهل بیت پیامبر و دفاع از مظلومان دعوت كرده است. مى‌خواستیم نظر شما را بدانیم. اگر چنین باشد، با همه وجود، از او حمایت خواهیم كرد و اگر چنین نباشد، او را ترك خواهیم نمودمحمد، فرزند امیرالمؤمنین(علیه السلام) پس از حمد و ثناى الهى گفتگفتید كسى شما را براى خونخواهى ما دعوت كرده است. به خدا سوگند، دوست دارم خـدا بـه وسیله هر یك از بندگان خود كه بخواهد انتقام خون ما را از دشمنانمان بگیرد. این نظر من است. (20

اسلاید 48: عـلاّمـه مـجـلسى(ره) به نقل از فقیه بزرگوار علامه ابن نما مى‌نویسد: محمد حنفیّه به سران شـیـعـه گـفـت: درباره خونخواهى ما، برخیزید همه به نزد امام من و امام شما، على بن الحـسـین (علیهماالسلام) برویم. آنان همراه محمد حنفیّه خدمت امام سجاد(علیه السلام) شرفیاب شدند و محمد ماجرا را بیان كرد. امام در پاسخ آنان فرمودعـمـوجـان، اگـر كسی به حمایت ما اهل بیت برخیزد، بر مردم واجب است او را یارى دهند. من تو را در این امر(قیام به خونخواهى) نماینده خود قرار دادم؛ هر طور كه صلاح دیدى، اقدام كنپـاسـخ صـریـح و قـاطـع امـام، تـكـلیـف را روشن كرد و سران شیعه شاد شدند و با خود گفتند: امام و محمد حنفیّه به ما اجازه قیام دادند.(21) آنان به كوفه بازگشتند و به مـخـتـار بـشـارت دادنـد و او را از مـاجـرا آگـاه سـاخـتـند و مختار با شادى گفت: الله اكبر، مرا ابـواسـحـاق گـویـنـد. بـرخـیـزیـد و دسـت بـه كـار شـویـد و شـیـعـیـان را آمـاده قـیـام كنید.(22

اسلاید 49: شهر كوفه چهره یك شهر جنگى به خود گرفت و این بار در تب خونخواهى امام حسین(علیه السلام) مى‌سوخت و فریاد یا لثارات الحسین در شهر جوش و خروش افكند.بـیـشتـر سـاكـنان عراق را ایرانیان تشكیل مى‌دادند و جمعیّتى عظیم بودند كه به آنان جند الحمراء یا لشكر سرخ مى‌گفتند؛ زیرا نسبت به اعراب سیه چهره، گونه‌هایى سرخ و سـفـیـد داشـتـنـد و یـا لبـاس سـرخ مـى‌پـوشـیـدند. عمده لشكر مختار را نیز ایرانیان یا جند الحـمـراء“ تـشـكـیـل مـى‌دادنـد. ایـنـان بـه دلیـل عـدالت گـسترى حكومت حضرت على(علیه السلام) از طرفداران سرسخت خاندان پیامبر و فرزندان حضرت على(علیه السلام) به شمار مى‌آمدند 23

اسلاید 50: نـیـروهایى كه با مختار بیعت كرده بودند، فوج فوج وارد كوفه مى‌شدند ابوعثمان شهدى، از سـران قـبـایـل اطراف كوفه، با شعار یا لثارات الحسین وارد شهر شد، نیروهاى مثنّى بـن مـخـربه نیز پس از درگیرى با نیروهاى ابن زبیر در بصره و شكستن محاصره شهر، به كوفه آمدند

اسلاید 51: قصر ابن زیاد به تصرف مختار در آمد، آنها شب را آنجا ماندند و صبح روز بعد بزرگان و سران قـبایل و مردم در مسجد و مقابل قصر تجمع كردند. مختار خود را براى اداى نماز و سخنرانی در مـسجد و اعلام رسمى پیروزى انقلاب، مهیّا كرد.(24) ظاهرا آن روز، جمعه بوده است. مـخـتـار شـخـصـا نـمـاز را اقـامـه نـمـود و در یك خطبه پرمحتوا و انقلابى، اهداف اصلى قیام را تشریح كرد. فرازی از كلام مختار«اى مردم كوفه، من از جانب اهل بیت پیامبر ماموریت یافته‌ام تا به خونخواهى امام مظلوم، حـسـیـن بن على(علیهماالسلام) و شهداى كربلا قیام كنم و انتقام آن عزیزان را بگیرم و تا آخرین نفس، با شدت هر چه بیشتر، این هدف مقدس را تعقیب خواهم كرد.»(مـخـتـار سپس در خطبه دوم نماز، با تاكید و قسم یاد كردن، تصمیم خود را در ریشه‌كن نمودن عمّال ظلم و ستم و قاتلان امام حسین(علیه السلام) اعلام داشتدر نهایت مختار حكومت خود را تاسیس نمود و قاتلان شهدای كربلا را به سزای عمل خود رساند25)

اسلاید 52: نام مقدس او همانطورى كه مبسوطا خواهد آمد ((زيد)) است كه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله ) قبل از ميلاد او، اين نام را برايش انتخاب كردلقب هاى او عبارتند از1-شهيد كه در بعضى روايات او را با اين لقب ياد كرده اند. 2 - حليف القرآن )) يعنى هميپيمان قرآن . بخاطر ممارست و ارتباط فراوان او با كتاب خدا اين لقب براى او يادگار مانده است 3 - (( زيدالازياد)) كنايه از مقام والا و عظمت و شخصيت بى نظير او نسبت به همنام هاى او (مانند: زيد بن حارثه ، زيد بن ارقم ، زيد بن حسن ،...) مى باشد.(26كنيه او ((ابوالحسين )) است به خاطر اينكه يكى از فرزندان رشيد او به نام حسين بود، بنابراين او را به اين كنيه مى خوانند.(27روز ولادت ((زيد)) به هيچ وجه مشخص نيست و بين مورخين در سالولادتش نيز اختلاف است قيام زيد بن علي (ع

اسلاید 53: پدر عاليقدر زيد، امام على بن الحسين (عليهماالسلام ) امام چهارم شيعيان است ، او امامى معصوم و شخصيتى بى نظير بود. البته شرح حال اين پيشواى بزرگ اسلام در كتب مستقل و ارزنده نوشته شده است و ما در اينجا لازم نمى دانيم كه به نحو تفصيل متعرض حالات ايشان شويم ، فضائل اين امام عاليمقام بى كران و بى انتها است كتاب فضل تو را آب بحر كافى نيست كه تر كنم سرانگشت و صفحه بشمارمپدر زيد بن على (ع

اسلاید 54: در نام مادر وى اختلاف است ، بعضى او را به نام ((جيداء)) يا ((جيّد)) ياد كرده اند (28) و بعضى نام او را ((حيدان )) مى دانند (29) و در روايتى امام سجاد (عليه السلام ) او را به نام ((حوراء)) مى خواند(30او كنيز بود شايسته و با نجابت ، كه مختار بن ابى عبيده ثقفى او را به سى هزار درهم خريد، (31) اين در نظرش جلوه كرد و او را خوشايند شد، كه با خود گفت : نه ، من لياقت اين زن را ندارم ، او شايسته على بن الحسين (عليهماالسلام ) است و او را به عنوان هديه اى ارزنده به خدمت امام فرستاد، و اين بانو از امام چهارم داراى چهار فرزند شد، سه پسر و يك دختر، فرزند اول او، قهرمان كتاب ما زيد (عليه السلام ) ناميده شد. و سه فرزند ديگر عمر، على و خديجه نامگذارى شدند.(32اين بانو، زنى با نجابت و پرهيزگار و پاكدامن بود. روزى امام باقر (عليه السلام ) چشمش به زيد افتاد، فرمود: (( لقد انجبت ام ولدتك يا زيد )) يعنى اى زيد مادر نجيبى تو را زاده است .(33 مادر زيد (ع

اسلاید 55: مساءله نامگذارى در اسلام ، اهميت زيادى دارد، روايات فراوانى از پيشوايان ما در اين زمينه رسيده كه سفارش فرموده اند هميشه نامهاى خوب و شايسته را براى فرزندان خود انتخاب كنيد34لذا، امام چهارم (عليه السلام ) براى انتخاب نام نوزاد عزيزش از قرآن استمداد مى جويد، به همين منظور امام قرآن را به نحو تفاءل گشود و خيره خيره به صدر آن نگريست ، گويى امام دنبال گمشده اى مى گردد، باز قرآن را بست و دوباره آن را گشود و در آيه صدر صفحه به دقت نظر كردعجيب است ، اين آيات كه امام براى انتخاب نام كودكش مى بيند، همه ، آيات جنگ است و جهاد، آيه قتل است و شهادت آيه كشتن است و كشته شدن ، آيه نبرد است و انقلاب نامگذارى

اسلاید 56: خدايا چه سرى است ، دفعه اول بالاى صفحه قرآن اين آيه بود: (( فضل اللّه المجاهدين على القاعدين )) (35) يعنى خداوند، پيكار كنندگان را بر راحت طلبان و خانه نشينان برترى بخشيدو در دفعه دوم كه امام قرآن را گشود، آيه صريح تر و تكان دهنده تر از دفعه اول آمد، و آن اين آيه بود: (( ان اللّه اشترى من المؤ منين اءنفسهم و اموالهم بان لهم الجنة ، يقاتلون فى سبيل اللّه فيقتلون و يقتلون وعدا عليه حقا فى التورية و الانجيل و القرآن و من اوفى بعهده من اللّه ، فاستبشروا ببيعكم الذى بايعتم به و ذلك هو الفوز العظيم .)) (36) خداوند جان و مال مؤ منان را خريد، به اينكه براى آنان است بهشت جاويد، آنانكه در راه خدا پيكار مى كنند و مى كشند و كشته مى شوند، وعده اى است حق بر خدا در تورات و انجيل و قرآن ، و كيست وفا كننده تر به عهد از خدا، پس به اين معامله تان دلشاد باشيد، و اين همان رستگارى بزرگ استاين همان زيد است امام قرآن را بست ، و با چهره اى آرام و مطمئن ، سه مرتبه فرمود: (( هو واللّه زيد...)) به خدا قسم اين همان زيد استو از آن پس او را به نام ((زيد)) خواندند.(37

اسلاید 57: با توجه به اوضاع و احوال مسلمين در زمان خلفاى جور (كه قبلا اشاره شد) و ظلمهايى كه از طرف آنان نسبت به ملت اسلام عموما و خاندان پيامبر (صلى اللّه عليه و آله ) و مجاهدين علوى خصوصا و پايمال كردن حقوق مسلم آنان ، صورت مى گرفت ، علت قيام حضرت زيد (عليه السلام ) روشن مى گردد و مى توان ، علل و فلسفه نهضت مقدس زيد (عليه السلام ) را در چند جمله خلاصه كرد1-انتقام خون شهيدان 2 - امر به معروف و نهى از منكر، و اصلا وضع جامعه مسلمين 3 - تشكيل حكومت واقعى اسلامى در صورت پيروزى فلسفه قيام

اسلاید 58: ما براى روشن شدن موقعيت قيام زيد (عليه السلام ) و دانستن شرايط اوضاع حكومت و افرادى كه در آن زمان قدرت را بدست داشتند، و زيد (عليه السلام ) در مقابل آنان قيام كرد، ناچاريم تا اندازه اى راجع به حالات و جنايات خليفه معاصر زيد (عليه السلام ) هشام ابن عبدالملك اموى وارد سخن شويمعصر زید

اسلاید 59: هشام فرزند عبدالملك مروان دهمين خليفه از دودمان اميه است او در سال 105 ه‍ ق به خلافت رسيد و مدت خلافت وى قريب 20 سال به طول انجاميد و روز چهارشنبه 9 روز مانده به آخر ربيع الاول در سال 125 ه‍ ق از دنيا رفت (38) رصافه شام كه آب و هوايى خوش و عمارت هاى مجلل و آثار باستانى داشت و پايتخت ييلاقى هشام بود، مرگ وى در اين شهر پيش آمد و در همانجا دفن شد. هشام 53 سال عمر كرد.(39)درباره هشام گفته اند، او مردى هتاك و بيباك و خوشگذران و شهوتران بود، او بر مسند خلافت تكيه داده بود و ملت ستمديده و اسلام را زير يوغ خود حكام بنى اميه درآورده بود، او به قوانين اسلام بى اعتنا و نسبت به شرايع و احكام قرآن بى تفاوت بود گناه و فسق علنى او، مورد گواه هم عصران او بود او هر گناهى را كه مى خواست مرتكب مى شد و هميشه مشغول عيش و نوش و جام شراب هيچگاه از او جدا نمى شد. (40) بطورى كه روزى از هفته را مخصوص شراب خوردن قرار داده بودچهره هشام 

اسلاید 60: ممكن است بعضى خيال كنند، كه قيام زيد (عليهماالسلام ) خودسرانه و خواسته خود زيد (عليه السلام ) بوده است ، و بگويند، بلى ، زيد مرد با فضيلت و با ايمان و عالم بود، و امام (عليه السلام ) او را دوست مى داشت امّا قيام وى بدون رضايت و اذن امام بوده استجواب : اولا با ذكر سلسله رواياتى كه در اين كتاب متذكر شده ايم اين سخن غير معقول است ، كه شخصيت بارزى چون زيد بن على بدون مقدمه و حساب قيام كند و خود و جمعى را به كشتن دهد، زيرا زيد با آن مرتبه و مقام علمى و تقوايش ، صحيح نيست بگوييم ، وى در يك امر حياتى و قيامى خونين ، در زمان حضور امام ، بدون اجازه وى ، دست به چنين كارى زده است ، چون زيد (عليه السلام ) امام را حجت خدا و واجب الاطاعة مى دانست هرگز كسى با چنين اعتقادى نسبت به ولايت امام ، آن هم در اين امر مهم بدون مشورت معصوم ، كار نمى كندقيام زيد به اذن امام (ع ) بود

اسلاید 61: ثانيا، ادله قاطعى از روايت و نصوص و اقوال علماء و دانشمندان طراز اول شيعه از قدماء تا معاصرين در دست است كه به اين مطلب تصريح كرده اند، و مى گويند قيام زيد (عليه السلام ) به اذن امام صادق (عليه السلام ) بوده استامام على بن موسى الرضا (عليه السلام ) راجع به قيام زيد (عليه السلام در ضمن جوابى كه به ماءمون داد فرمود حدثنى ابى موسى بن جعفر، انه سمع انه سمع اباه جعفر بن محمّد بن على (عليهم السلام ) يقول .... لقد استشارنى فى خروجه ، فقلت : يا عم ان رضيت ان تكون المقتول (المصلوب ) بالكناسة ، فشاءنك ، فلما ولى ، قال جعفر بن محمّد (عليهماالسلام ): ويل لمن سمع واعيته و لم يجبه . )) 41

اسلاید 62: امام صادق فرموداو براى قيامش با من مشورت كرد. من به او گفتم : عموجان اگر دوست دارى و راضى هستى كه همان به دار آويخته كناسه باشى ، پس راه تو همين است ، و موقعى زيد، از نزد حضرتش بيرون رفت ، امام صادق (عليه السلام ) فرمودواى به حال كسى كه نداى او را بشنود و بياريش نشتابداين روايت و مضمون بعضى اخبارى كه گذشت خود شاهد ديگرى از مدعاى ماست كه قيام زيد به اذن امام (عليه السلام ) بوده است وانگهى چون مساءله خروج زيد مى بايست بسيار روى اصل تقيه و احتياط مى بوده و دخالت امام و يا دستور و اذن وى ممكن بوده است به گوش دشمن برسد، لذا نه امام (عليه السلام ) و نه خود زيد (عليه السلام ) و نه اصحاب نزديك آنان ، به هيچ وجه مايل نبودند كسى به آن اطلاع پيدا كند، مبادا از اين رهگذر خطرى براى امام (عليه السلام ) پيش آيد و اين مطلبى است بسيار واضح و روشن

اسلاید 63: زيد (عليه السلام ) بارها به مناسبت هاى مختلف به دستور هشام بن عبدالملك حكمران اموى به دربار جلب و احضار مى شد و با خليفه غاصب ملاقات هاى مختلفى داشت زيد (عليه السلام ) از اين فرصتها استفاده مى كرد، و خليفه مستبد اموى را نصيحت مى كرد و اوضاع نابسامان ملت اسلام و جناياتى كه نسبت به مردم بالا خص انقلابيون علوى روا داشته مى شد و هشام شخصا در راءس همه اين ظلمها بود، براى وى تشريح و گوشزد مى نموداز جمله شيخ مفيد در ارشاد مى گويد: روزى زيد (عليه السلام ) بر بارگاه هشام وارد شد، اطرافيان و بله قربان گويان اموى همه گرد خليفه مغرور نشسته بودند موقعى كه شخصيت بارز اسلام فرزند حسين (عليه السلام ) وارد بر آنان شد، برخورد شديد زيد با خليفه سفاك اموى

اسلاید 64: مى خواست نزديك هشام بنشيند هشام به قصد اهانت و جسارت نسبت به ساحت مقدس زيد (عليه السلام )، به اطرافيانش اشاره كرد كه جايى براى نشستن زيد (عليه السلام ) باز نكنند. و از اين رهگذر اهانتى نسبت به زيد (عليه السلام ) شده باشدزيد (عليه السلام ) مى فرمود: هشام ، از خدا بترس و پرهيزكار باشهشام گفت : همانند تو مرا به پرهيزكارى امر مى كند!؟زيد: در ميان بندگان خدا، هيچكس برتر نيست كه ديگران را به تقوا و پاكى وصيت كند، و كسى از وصيت شدن به تقوا پست نگردد، پس از خدا بترس ، آنگاه هشام تند شد و فرياد زدتو آرزوى خلافت را در دل مى پرورانى و اميد آن را به دل بسته اى امّا تو را با حكومت و خلافت چكار؟! بى مادر، تو فرزند كنيزى بيش نيستى

اسلاید 65: زيد با وقار و متانتى كه مخصوص خود او بود، جواب دندان شكنى به خليفه بدزبان داد، فرمود: هشام ، من كسانى را والامقام تر از پيامبران در نزد خدا نمى يابم ، و حال آنكه اسماعيل پيامبر خدا كنيززاده بود، اگر اين جهت حاكى از فرومايگى بود، وى به رسالت مبعوث نمى گرديد.(42اى هشام ، من از تو مى پرسم آيا منصب نبوت بالاتر است يا خلافت ؟پس اين نقص نمى شود، آنگاه تو چگونه به خود جراءت مى دهى به كسى اهانت كنى ، كه او نبيره رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) و فرزند اميرالمؤ منين استهشام ، از اين سخنان مستدل و كوبنده زيد (عليه السلام ) آن هم در مقابل ، اطرافيان چاپلوس سخت خشمگين شد و فرياد زد. دژخيم ، بيا، مبادا اين مرد در ميان لشكريان و اطرافيان من بماند، مواظب باش

اسلاید 66: هشام ، خليفه مرموز و نابكار اموى ، از اين برخوردها و ملاقات هاى خويش ‍ با زيد كاملا روحيه آزادمنشى و حريت او را درك كرده بود، و او خوب مى دانست كه اين مرد آرام نخواهد نشست ، او نبيره پيغمبر (صلى اللّه عليه و آله ) و فرزند اميرالمؤ منين (عليه السلام ) و نوه حسين (عليه السلام ) و زاده امام سجاد (عليه السلام ) است او تربيت شده مكتب قرآن و ولايت استهشام از سخنان و حركات زيد كاملا آگاه بود، و از آن طرف شخصيت واحترام او را در ميان مردم حجاز و عراق مى دانست ، و برازندگى و لياقت و دورانديشى زيد را هيچگاه از نظر دور نمى داشت ، لذا او را در شام تحت نظر گرفت ، و با گزارش هاى مختلف از ناحيه جاسوسان خود مى ترسيد زيد (عليه السلام ) در پايتخت نيز دست به فعاليت و روشنگرى و اقدام عليه او بزندزيد (عليه السلام ) در شام به زندان مى افتد

اسلاید 67: با اين مقدمات تصميم گرفت او را به زندان بياندازد، تا تماس او با مردم كاملا قطع گردد.(43آرى اين اهانتها و تهمت ها و بدگويى ها و بالاخره زندان و شكنجه هيچ كدام كوچكترين اثرى در تصميم راسخ و اراده قوى قهرمان علم و تقوا و شجاعت يعنى زيد بن على نداشت او پنج ماه به زندان افتاد، ولى عالم آل محمّد (صلى اللّه عليه و آله ) زندان را تبديل به مدرسه كرد و حتى در زندان دست از روشنگرى و تبليغ برنداشت وى در زندان تفسير قرآن مى گفت و حقايق و معارف اسلام را براى زندانيان روشن مى ساخت (44)او پس از 5 ماه از زندان آزاد شد، امّا كاملا تحت نظر بود و هشام نتوانست وجود زيد و آزادى او را در شام تحمل كند. با يك توطئه ساختگى او را از شام اخراج کرد

اسلاید 68: زيد متوجه شد كه دستگاه حكومت كاملا مراقب اوست و از هرگونه توطئه و اتهام عليه او خوددارى نمى كنند، تصميم قطعى خود را گرفت و خويش ‍ را براى جهادى بزرگ مهيا ساختيوسف بن عمر والى عراق ، مى دانست كه زيد سر پرشور و روح انقلابى دارد و شخصيت و وجهه او در ميان مردم حجاز و عراق بسيار محترم است و بيم آن را داشت كه مردم با زيد تماس بگيرند و او هم آنان را به جهاد و نبرد عليه حكومت شاه و دار و دسته اموى تحريك كند و از آن طرف عراق بالا خص مركز آن كوفه هميشه مهد انقلاب و نهضتها بوده است ، عراق سالها با حكومت اميرالمؤ منين بود و فرزندان معصوم حضرتش را مى شناسد و آگاهى آنان غير از ديگران است ، و از آن طرف روح جنگجويانه و سلحشورانه عراقى ها هميشه حكومت شام را متوحش ساخته بودو از همين عراق مخصوصا كوفه ضربات سختى بر پيكر بنى اميه و عمال حكومت شام وارد شده بوداين بود كه استاندار عراق مى خواست به هر نحوى شده زيد را از كوفه بيرون كند زيد در كوفه

اسلاید 69: زيد بن على تصميم گرفته بود چند روز را در كوفه به سر برد و زمينه قيام را مساعد كند ولى با مراقبت شديد و تحت نظر گرفتن وى از جانب عمال حكومت ، تماسهاى او با مردم بسيار سرى و محرمانه و به نحو تقيه بودزيد به بهانه اينكه من كارى به حكومت ندارم و مى خواهم زندگى عادى داشته باشم ، چند روزى را به معامله و داد و ستد كالا پرداخت و در ضمن اهداف عاليه خويش را تعقيب مى كردجاسوسان ، مرتب حالات زيد را به يوسف بن عمر، استاندار كوفه گزارش ‍ مى دادند، امّا استاندار از زيد و شخصيت و نفوذ وى در مردم سخت هراسان بوددستور داد، عذر وى را بخواهند و از كوفه بيرون رودزيد را از كوفه بيرون كردند

اسلاید 70: زيد (عليه السلام ) پيام داد، من فعلا چون كسالتى دارم نمى توانم از شهر خارج شوم و چند روز ديگر را در كوفه خواهم ماندامّا يوسف دست بردار نبود، به او پيام داد هر چه زودتر كوفه را ترك كند زيد اين بار به بهانه اينكه با مردى از طايفه طلحة بن عبيداللّه بر سر ملكى گفتگو دارد، از كوفه خارج نشد، يوسف بن عمر به او پيام داد، وكيلى معين كن و هر چه زودتر از اينجا برو، خلاصه ، اين نقشه ها نتوانست سوء ظن حاكم كوفه را برطرف كند، و بالاخره زيد به قصد مدينه از طريق ((قادسيه )) از شهر خارج شد45

اسلاید 71: موقعى كه استاندار عراق ، فهميد زيد از شهر خارج شده ، خيالش راحت شد و به عنوان تفريح عازم حيره شد و حكم بن صلت را جانشين موقت خويش ساخت تا او برگرددزيد (عليه السلام ) هم وارد قادسيه شده بود مردم موقعى شنيدند زيد (عليه السلام ) با اين وضع از كوفه خارج شده سخت پريشان و منقلب شدند و تصميم گرفتند او را به كوفه برگردانند تا هدف خويش را عملى سازد.(46ظلمهائى كه مردم عراق بالا خص كوفه و نواحى اطراف آن از ناحيه عمال حكومت شام ديده بودند و جنايات حكومت با علويان و خاندان پيامبر و شيعيان بسيار مردم را از بنى اميه متنفر كرده بودبازگشت به كوفه

اسلاید 72: و آنان شاهد بودند كه نسبت به خود زيد (عليه السلام ) چه اذيتها كردند، آنها منتظر فرصت مناسب بودند، و هم اكنون با بودن زيد بن على (عليهماالسلام ) بهترين فرصت براى قيام بودآنان زيد (عليه السلام ) را رهبرى لايق و شخصيتى كم نظير مى دانستند و نسبت به وى كمال احترام را قائل بودندبراى مردم بسيار ناگوار بود كه چنين رهبرى برازنده و لايقى را از دست بدهند و نمى توانستند خود را به اين امر يعنى خروج زيد از كوفه راضى نگهدارند، لذا تصميم گرفتند به هر نحوى است زيد را از بيرون رفتن از عراق منصرف كنند و او را به كوفه بازگردانند. و بالاخره موفق شدند در قادسيه زيد را ملاقات كنند او را به كوفه برگردانند.(47

اسلاید 73: زيد بن على (عليه السلام ) صلاح ديد به كوفه برگردد و آنجا را محل انقلاب و ميعادگاه مجاهدين قرار دهد و كوفه آمادگى چنين مطلبى را از چند جهت داشت1-كوفه مركز شيعيان و طرفداران على (عليه السلام ) و فرزندان او بود، و آنان بخاطر اين طرفدارى و حمايت بى دريغ خويش نسبت به اهل بيت پيامبر پيشاپيش حوادث و مبارزات خونين بودند، قيام سليمان بن صرد و مختار و بعضى جنبش هاى ديگر در كوفه بود. و آنان در اين راه كشته ها داده و خسارات فراوانى ديده بودند و روح انتقام هنوز در آنها زنده است2-آشنايى كامل زيد نسبت به كوفيان و آشنايى مردم نسبت به زيد (عليه السلام ) چون او همانند جدش اميرالمؤ منين كه از مدينه براى رهبرى و ارشاد مردم به كوفه آمد و آنجا را مركز فعاليت هاى خويش قرار داد، زيد هم چند سال در كوفه به رهبرى فكرى و علمى و بيدار كردن مردم مشغول بود، و افراد زيادى نسبت به او ارادت و عشق مى ورزيدند كوفه مهد انقلاب

اسلاید 74: 3-نامه هاى زيادى كه از طرف مردم كوفه در مدينه به دست زيد رسيده بود و او را دعوت به قيام و انقلاب و رهبرى خويش كرده بودند (48) حاكى از آمادگى مردم براى جهاد بود. زيد (عليه السلام ) خود را در قبال اين نامه ها و درخواست هاى پى در پى مردم كوفه مسؤول مى ديد، و او همانند جدش امام حسين (عليه السلام ) به استغاثه ملت ستمديده پاسخ گفت و از اين جهت كوفه را براى قيام از جاهاى ديگر ترجيح مى داد4-روح سلحشورى و غيرت در عراقى ها و آمادگى آنان براى پيكار با بنى اميه و دشمنان خاندان رسالت نيز علت ديگرى بود كه زيد (عليه السلام ) در آنجا نهضت زيد را شروع كند

اسلاید 75: در اين شرايط سران كوفه در قادسيه زيد را مجبور به بازگشت به كوفه كردند و با جملات مهيج و پر تحرك آمادگى خود را براى نبرد و جانفشانى در راه زيد (عليه السلام ) اسلام داشتندآنان به زيد گفتند: (( اين تخرج عنا و معك ماءة الف سيف )): )) تو چرا از ميان ما بيرون مى روى و حال آنكه يك صد هزار شمشير از تو پشتيبانى مى كند، و علاوه بر مردم كوفه شيعيان بصره و خراسان نيز با تو همراهند و در راه تو با بنى اميه مى جنگند، و دشمن در مقابل ما بسيار ضعيف است و معدودى از مردم شام بيشتر در اينجا نيستند كه بر ما حكومت مى كنند ما به حساب همه آنان خواهيم رسيد.(49اعلام آمادگى

اسلاید 76: امّا زيد در مقابل اين همه اصرار و پافشارى مردم تحت تاءثير قرار نگرفت و به سخنان آنان با ديده ترديد مى نگريست . ولى ناچار به اصرار آنان به كوفه برگشت تا زمينه را در شهر از نزديك ببيند و حدود آمادگى مردم را بدست آوردشيعيان و بزرگان كوفه ، فوج فوج و دسته دسته به ديدن زيد شتافتند و طورى خود را وانمود مى كردند، كه ديگر كارد به استخوان ما رسيده و تاب تحمل ظلمهاى حكام اموى در خود نمى بينيم ، و هم اكنون پناهگاهى جز تو نداريمزيد (عليه السلام ) كه مردم كوفه را خوب مى شناخت و مى دانست عده اى هم در ميان آنان هستند كه به وعده خويش وفا نكنند و او را در موقع خطر تنها بگذارند، او اين مطلب را با صراحت به آنان گفت : بعضى از شما دروغ مى گوييد، دست از من برداريد. شما مردم با اراده و محكمى نيستيد من مى ترسم همانطور كه به جدم على (عليه السلام ) و حسن (عليه السلام ) و حسين (عليه السلام ) خيانت كرديد، با من هم چنين كنيدامّا آنان با پافشارى و اصرار زياد، مى گفتند: نه ، به خدا سوگند ياد مى كنيم كه تا آخرين قطره خون خود در راه تو جهاد كنيم ، و حمايت خويش را از تو دريغ نداريم

اسلاید 77: زيد بن على (عليهماالسلام ) سالها در پى فرصت مناسب بود كه با قيامى عظيم و نهضتى مردانه ريشه ظلم را قطع كند و بوزينگان اموى را از مسند جدش رسول اللّه پائين بكشد، او احتياج به كمك و يارى مردم داشت ، او به مردانى از خود گذشته و فداكار محتاج بود تا به وسيله آنان يك نيروى عظيم بنيان كن و قوى به وجود آورد و چون سيلى خروشان شجره خبيثه دودمان بنى اميه و ستمكاران حاكم را از بن بر كند. و با آن ناملايماتى كه از دشمن ديده و اذيت هايى كه به او و خاندان پيغمبر و شيعيان پاك رسيده ، هم اكنون وقت مناسب است كه زيد (عليه السلام ) جهاد تاريخى خود را شروع كند و وعده رسول خدا و ائمه اطهار جامه عمل به خود پوشدهم اكنون كه شيعيان و بزرگان عراق پشتيبانى بى دريغ خويش را نسبت به او اعلام داشته اند، ديگر وظيفه زيد مشخص مى شود و آرزوى ديرينه او كه عبارت از پيروزى بر دشمنان حق و با شهادت در راه خدا، محقق گردد. ديگر با مرگ با عزت يا زندگى با شرافت اين تنها راه اوستآرى زيد بن على (عليهماالسلام ) تصميم نهائى و قطعى خود را گرفت و به پيروان خود صريحا فرمود، من آماده نبرد در راه خدا مى باشم تصميم نهائى

اسلاید 78: زيد بن على (عليه السلام ) علاوه بر كوفه كه در آن عصر مركز عراق بود به ديگر شهرها و بخش هاى مهم عراق و حتى مراكز دور دست ، دعات و فرستادگانى گسيل داشت تا براى او از مردم بيعت بگيرند، و هدف او را براى ملت روشن سازند و با اين نقشه قيام زيد از مراكز عراق به ساير بلاد مسلمين ، توسعه يافت و جمع زيادى از مردم مسلمان به عنوان پشتيبانى از خاندان پيامبر و اصلاح وضع حكومت و ريشه كن كردن دودمان كثيف بنى اميه و برگرداندن مسير خلافت و حكومت به مجراى اصلى خود به نهضت زيد (عليه السلام ) پيوستند.50زيد افراد با لياقت و برجسته اى را از ميان ياران خود انتخاب كرد و به شهرها و قصبات براى اخذ بيعت روانه كرد، از جمله فرستادگان زيد براى دعوت مردم به قيام

اسلاید 79: 1- يزيد بن ابى زياد، را به طرف (رقه ) (51) فرستاد و او در آنجا مردم را به بيعت زيد و نبرد با حكومت شام دعوت كردسراج جرمى ، يكى از پيروان زيد، مى گويد، من در رقه به دعوت يزيدبن ابى زياد به زيد پيوستم . و جمع زيادى از همشهريان من با فرستاده زيد بيعت كردند تا به يارى زيد (عليه السلام ) بروند.(522- سالم بن ابى الحديد، ((سالم بن ابى الحديد در بعضى از نسخ آمده ليكن وى سنه 100 فوت كرده است .)) مى گويد من از جمله فرستادگان زيد بودم و او مرا به سوى زبيد ايامى فرستاد تا او را به جهاد و همكارى وى دعوت كنم .(533- زيد (عليه السلام ) دو نفر را به سوى خراسان فرستاد به نام عبدة كثير جرمى و حسن بن سعد كه خود مردى دانشمند و عالم بود و به فقيه معروف بود كه مردم را به يارى و بيعت با او دعوت كنند.(544 - عثمان بن عمير ابويقظان فقيه نيز از جمله دعات زيد بود او از جمله روات حديث است

اسلاید 80: انقلابى كه در كوفه شكل مى گرفت شهر را به يك منطقه انفجارآميز تبديل كرده بود و آمد و رفت و فعاليت هاى مرموز هر انسان عادى را هم نيز مشكوك مى كرد، گرچه زيد بن على (عليه السلام ) برنامه خود را با طرزى صحيح و محتاطانه شروع كرده بود امّا كثرت استقبال مردم و آمد و رفت شبانه روزى آنان در كوچه ها و تجمع مختلف انقلابيون در خانه ها قابل تقيه و حفاظت نبود، ديگر كوفه به يك شهر انقلاب مبدل شده بود و مردم به خود نويد پيروزى مى دادند و خوشحال بودند كه مردى نمونه و فداكار و شجاع چون زيد بن على (عليه السلام ) رهبرى آنان را در اين نبرد مقدس به عهده گرفته استگزارش هاى مختلف و گوناگون به استاندار كوفه در حيره مى رسد و هر آن او را بيشتر متوحش مى سازد دشمن آگاه شد

اسلاید 81: جنب و جوش عظيمى كه شهر كوفه و نواحى آنرا فرا گرفته ، كوفه را به يك شهر انقلاب مبدل ساخته بود. و مردم همه منتظر واقعه مهمى بودند كه بالاخره پيش آمداز آن طرف جاسوسان بنى اميه نيز بى كار نبودند و اين جريانات را به شكل مبهم به مركز گزارش مى دادند و هر روز اوضاع عراق وخيم تر مى شد، و گزارش هايى از اوضاع كوفه به مركز مى رسيدهشام خليفه وقت كه بيش از همه كس از اوضاع كوفه متوحش شده بود و از وقتى كه زيد از شام به كوفه آمده بود فكر راحتى نداشت نامه هاى متعددى را براى استاندار كوفه به حيره فرستاد و او را از وخامت اوضاع مطلع كرده بودگرچه خود يوسف بن عمر والى عراق كه آن روزها را در حيره به سر مى برد و از گزارش ماءموران خود وضع كوفه را به دست آورده بود امّا نامه هاى شديد اللحن خليفه اموى او را مجبور كرد كه مجدانه به سركوبى نهضت زيد و يارانش بپردازد و انقلاب را در نطفه خفه سازد هشام از اوضاع كوفه مطلع می شود

اسلاید 82: نامه تند هشام به اين مضمون در حيره به دست استاندار رسيد(( ... امّا بعد، فان رجلا من بنى اميه كتب الى باجتماع اهل الكوفه على زيد و لقد تعجبت من غفلتك ، و جهلك ، و زيد غارز ذنبه بالكوفة يبايع له فاذا لم تستطيع من اخراجه منها فقاتله )): )) پس از احوالپرسى ، مردى از بنى اميه ، برايم نوشته كه مردم كوفه دور زيد را گرفته اند به او پيوسته اند. من از غفلت و بى خبرى تو تعجب مى كنم ، و زيد در آنجا دم خود را محكم كرده و برايش بيعت مى گيرند اگر نمى توانى او را از كوفه بيرون كنى با او بجنگنامه هشام به استاندار كوفه ، سبب شد كه وى با جديت تمام اوضاع كوفه را تعقيب كند و گزارش هاى صحيح از آنجا به دست آورديوسف نامه اى براى عامل خود حكم بن صلت در كوفه نوشت و در آن نامه تاءكيد كرد كه : كاملا مراقب اوضاع باشد، مخفيگاه زيد را كشف كند، و افراد وابسته به او را بشناسد و گزارش دهد. زيد در آن موقعيت حساس يك فرماندهى سرى به شكل سيار تشكيل داده بود و با مشاورين و رفقاى خود هر شبى را در جايى بسر مى بردندنامه هشام

اسلاید 83: موقعى نامه استاندار به حكم بن صلت رسيد، او تصميم گرفت مخفيگاه زيد را كشف كند و خانه امن كه زيد و يارانش در آن بسر مى بردند محاصره نمايد، دستيابى به محل اختفاء زيد بسيار مشكل بود و شيعيان با يك برنامه تاكتيكى و محتاطانه ردپايى به جاى نمى گذاشتند و سعى داشتند تا روز نبرد جايگاه زيد را از دشمن مخفى نگهدارندحاكم كوفه ناچار متوسل به يكى از جاسوسان زبردست شد، او برده اى از اهل خراسان بود و لكنت زبانى هم داشت ، از جانب حكم بن صلت با يك نقشه دقيق جاسوسى ماءمور گشت ، جايگاه مخفى زيد را كشف كند، انتخاب اين غلام خراسانى براى اين ماءموريت خطير بسيار مهم بود زيرا او كمتر مورد سوء ظن مردم قرار مى گرفت به جهت اينكه او مى گفت من از شيعيان خراسانى هستم و او با نقشه دقيقى خود را در سنگ طرفداران و شيعيان زيد قلمداد كرده بوددر جستجوى خانه امن

اسلاید 84: و به اين بهانه كه من ، جوانى از اهل خراسان و از ارادتمندان به خاندان پيامبر و از مريدان زيد مى باشم و براى يارى زيد و زيارت او به كوفه آمده ام ، در جرگه سربازان زيد (عليه السلام ) درآمد و مى گفت من پول زيادى را از شيعيان براى رهبر انقلاب زيد (عليه السلام ) آورده ام بعضى از شيعيان ساده لوح فريب اين جاسوس حرامزاده را خوردند و او را به مخفيگاه زيد راهنمائى كردنداو مبلغ پنجهزار درهم كه از عامل كوفه گرفته بود و براى رفع سوء ظن زيد نسبت به خودش به نزد زيد برد و پولها را به او تحويل داد.(55

اسلاید 85: بدين طريق اين جاسوس پست نهاد، موفق شد جايگاه زيد را كشف كند و مستقيما جريان را به حاكم كوفه يوسف بن عمر گزارش داداز آن طرف مردى به نام سليمان بن سراقه بارقى ، كه شايد ماءموريت جاسوسى داشت نزد يوسف رفت و گفت : دو مرد را از طرفداران زيد مى شناسم كه به مخفيگاه زيد آمد و رفت مى كنند، و آن و را به نام (عامر) و (طعمه )* معرفى نمود. و گفت شايد منزل اين دو مخفيگاه زيد باشدكشف مخفيگاه

اسلاید 86: همان طور كه قبلا اشاره شد، زيد بن على (عليه السلام ) تاريخ قيام را شب چهارشنبه اول صفر سال 121 ه‍ ق (و به قولى 122) قرار داده بودامّا شهادت دو تن از ياران زيد به دستور استاندار كوفه و احتمال حمله غافلگيرانه دشمن سبب شد كه زيد (عليه السلام ) و يارانش زودتر دست به كار شوند و قبل از هجوم دشمن مواضع خود را مستحكم كنند و رسما آماده نبرد گردند. (56) آنان هفت روز مانده به آخر محرم چهارشنبه ، شب هنگام از شهر خارج شدند و خود را براى جنگ مهيا ساختندالبته اين قول در تاريخ طبرى آمده و ابوالفرج اصفهانى در (( مقاتل الطالبيين )) از آنجانقل كرده است . كه آنان تقريبا يك هفته قبل از موعد قيام خروج نمودند، و اين فاصله با موقعيت قيام و حمله دشمن از تاريخ استشمام نمى شود، امّا آنچه به نظر صحيح مى رسد اين است كه زيد (عليه السلام ) و ياران در همان شب چهارشنبه اول صفر براى نبرد خارج شده باشند چون طبق شهادت خود طبرى و ابوالفرج جنگ به طور رسمى روز چهارشنبه آغاز شد و سه روز ادامه يافت تا روز جمعه 3 صفر رهبر انقلاب حضرت زيد بن على (عليه السلام ) به شهادت رسيد. و جنگ پايان گرفت .(57 تاريخ شروع قيام

اسلاید 87: حكم بن صلت عامل يوسف بن عمر در كوفه يك روز قبل از خروج زيد (عليه السلام ) و يارانش از جانب استاندار كوفه ماءموريت يافت . در كوفه اعلام حكومت نظامى كند و همه مردم را در مسجد اعظم كوفه جمع نمايد و شهر را كاملا در كنترل شرطه و ماءموران خود قرار دهدجارچى حكومت ، در بالاى ماءذنه يا پشت بام فرياد مى زد(( ايما رجل من العرب و الموالى ادركناه فى رحلة الليل فقد برئت ذمته ، ائتوا المسجد الاعظم )). )) هر كس از عرب و غير عرب را امشب در حركت و بيرون رفتن بيابيم ذمه او برى مى شود و خون و مال او هدر است ، به مسجد اعظم بيائيداين فرياد از حلقوم ماءموران حكومت دلهاى بزدلان را لرزاند، و مردم متحير نمى دانند چه كنند، اگر به مسجد نروند خون و جان و مالشان هدر است اگر بروند پس چه كسى زيد را يارى كنداينجا مرحله ايمان است اينجا جاى امتحان است اينجا آن شعار و سخن هايى كه به زيد گفتند معلوم شد، بالاخره ترسويان همه به مسجد رفتند و شهر كاملا در كنترل دشمن درآمد و رفت و آمد كاملا تحت نظر قرار گرفت و نظاميان و شرطه ها و جاسوسان در كوچه ها و ميدان ها و پشت بام ها موضع گرفته بودند و يك حالت حكومت نظامى در شهر به چشم مى خورد.(58 اعلام حكومت نظامى در كوفه

اسلاید 88: تاريخ تكرار مى شود، مردم كوفه همان كسانى بودند كه در اواخر حكومت اميرالمؤ منين قلب حضرتش را پر از خون نمودند، و هر چه آن امام معصوم آنان را به جهاد با دشمن دعوت مى نمود، آنان از مسؤ وليت شانه خالى مى كردند.(59گرچه اين مردم در اوائل حكومت حضرتش واقعا وى را كمك كردند و در چندين جبهه مردانه در راه خدا جنگيدند و كشته دادند و حماسه ها از شجاعت و دلاورى خويش به يادگار نهادند. و اميرالمؤ منين در جنگهاى بسيارى با كمك آنان پيروز شد، و گاهى امام رضايت خود را از جانبازى و فداكارى مردم كوفه اظهار مى داشت مخصوصا بعد از پيروزى در جنگ جمل امام با خرسندى و رضايت آنان را چنين ستايش كرد(( جزاكم اللّه عن اهل بيت نبيكم احسن ما يجزى العاملين بطاعته و الشاكرين لنعمته ، فقد سمعتم و اطعتم و دعيتم فاجبتم )). )) (خداوند از جانب خاندان پيامبران به شما مردم كوفه پاداش نيكوتر از آنچه به عمل كنندگان به طاعت و شكرگزاران به نعمتش عنايت كند، شما امر مرا شنيديد و اطاعت كرديد. و دعوت مرا پذيرفتيد) (60امّا پس از حكومت نظامى كوفه و ايجاد رعب و وحشت جمعيت زيادى از آنان روحيه خود را باختند و دست از يارى زيد كشيدند خيانت مردم در كوفه

اسلاید 89: جمعيت با ترس و وحشت فوج فوج به طرف مسجد اعظم كوفه مى روند و نمى دانند چه خواهد شد و زيد (عليه السلام ) كجاست ، و بعضى احتمال مى دادند ممكن است صحن مسجد و بازار ميدان جنگ گردد و بالاخره آنان بتوانند به يارى زيد بروندامّا يوسف بن عمر براى حكم بن صلت پيام داد كه مردم را در مسجد محاصره كند و درهاى مسجد و بازار را ببندد و از خانه هايشان براى آنان غذا ببرند تا اينكه كسى نتواند از چنگ ما فرار كند و به زيد بپيونددو دستور داد موقعى كه مردم در مسجد زندانى شدند مخفيگاه زيد را محاصره كن و او را دستگير نما و اگر در مقابل تو مقاومت كرد با او بجنگ و غائله را پايان ده .(61 محاصره مردم در مسجد

اسلاید 90: ماءموران خانه به خانه به جستجوى زيد (عليه السلام ) پرداختند امّا اثرى از وى نيافتند آنان خيال مى كردند زيد (عليه السلام ) در خانه معاوية بن اسحق فرزند زيد بن حارثه يكى از ياران وفادارش باشد امّا اين خانه را هم گشتند و زيد را نيافتندزيرا آن شب زيد (عليه السلام ) و يارانش از شهر خارج شده بودند و در بيابان به سر بردندآن شب شبى سرد و وحشتناكى بود، شبى كه اهريمنان حكومت شام ، شهر را محاصره كرده و مردم را در مسجد زندانى نموده ، و مى خواهند زيد و ياران فداكارش را دستگير نمايندبه نقل تاريخ طبرى و ديگر مورخين آن شب ، شب چهارشنبه اول صفر بود، شبى سرد و طافت فرسازيد و عده معدود رزمندگان با وفايش در بيابان آتش افروختند و در كنار آتش آن شب را تا به صبح بيدار ماندند. و اين آتش خود علامت آمادگى نبرد بود در جستجوى زيد (ع

اسلاید 91: ياران زيد شب چهارشنبه را تا به صبح بيدار ماندند و خود را آماده كردند كه شهر را محاصره كنند، آن شب سپرى شد و سپيده روز چهارشنبه اول صفر از افق كوفه دميد، گرگ صفتان حكومت شام دندان هاى خود را براى آشاميدن خون آن سلحشوران غيور تيز كرده اند، شهر را با عده اى نظامى و شرطه و ماءمور به محاصره خويش درآورده اند و جمعيت انبوهى از كوفيان در مسجد زندانى شده اندهوا كم كم داشت روشن مى شد، و سياهى دامن خود را بر روى زمين جمع مى كرد، در اولين لحظات صبح ، فرمانده انقلاب زيد (عليه السلام به قاسم بن كثير حضرمى و مردى ديگر به نام صدام دستور داد به طرف شهر بروند و فريادشان را به شعار (يا منصور امت ) بلند كنند و مردم را به جهاد دعوت كنند. اين دو، اسب خود را به حركت درآوردند و فريادشان به شعار انقلاب بلند بوددر آن حال كه آنان مردم را به نبرد عليه دستگاه حكومت دعوت مى كردند به گروهى از دشمن به سركردگى جعفر بن عباس برخورد كردند، محل برخورد آنان بيابان عبدالقيس بود.(62 صبح انقلاب

اسلاید 92: زد و خورد شديدى بين آنان درگرفت و در نتيجه آن مرد همراه قاسم (كه سعيد بن خيثم وى را صدام ياد كرده است ) كشته شد و قاسم دستگير شد و او را به نزد يوسف بن عمر بردند. قاسمدر مقابل سؤ الات يوسف ساكت بود يوسف ، دستور داد گردن او را زدنداولين برخورد مسلحانه

اسلاید 93: روز چهارشنبه اول صفر سنه 121 ه‍ ق نخستين روز نبرد خونين حق با باطل ، فضيلت با رذيلت ، پاكى با آلودگى ، آن روز، روز نبرد زيد بن على فرزند رسول خدا، با نيروى اهريمنى هشام بن عبدالملك اموى بودپس از رسيدن خبر تاءسف انگيز شهادت قاسم ، زيد (عليه السلام ) فرمانده انقلاب آل محمّد به ياران سلحشورش دستور داد، آماده نبرد شوند و پرچم هاى خود را به اهتزاز درآوردندفرياد (( اللّه اكبر )) در خارج از شهر كوفه به گوش مى رسيد و مردانى مصمم و با اراده در راه خدا به جنگ با دشمنان حق مى آيند، زيد بن على (عليه السلام ) پرچم خود را به اهتزاز درآورد و مردم را به كمك خويش ‍ دعوت مى كردمى فرمود: (( من يعيننى منكم على قتال انباط اهل الشام ، فوالذى بعث محمدا بالحق بشيرا و نذيرا، لا يعيننى على قتالهم احدا لا اخذت بيده يوم القيامة ، فادخلته الجنة باذن اللّه )): )) چه كسى از شما مرا در نبرد با انباط (63) اهل شام كمك مى كنند؟؟، به آن خدايى كه محمّد را براستى بشير و نذير مبعوث داشت سوگند ياد مى كنم ، كه كسى مرا در جنگ با آنها يارى نمى كند مگر آنكه من روز قيامت دست او را بگيرم و به اذن خدا داخل بهشت سازم .(64 آغاز جنگ

اسلاید 94: پس از آنكه يوسف بن عمر والى عراق ، كاملا از اوضاع كوفه با خبر گشت و دانست كه ياران زيد (عليه السلام ) هر لحظه ممكن است با يك حمله برق آسا كوفه را تسخير كنند و عمال اموى را در آنجا قتل عام نمايند تصميم گرفت صبح چهارشنبه كه انقلابيون در نزديك شهر سنگربندى كرده اند لشكريان خود را براى نبرد آماده سازد و به سوى كوفه حركت دهديوسف در نزديكى شهر كوفه در راه حيره تلى را محل فرماندهى خويش ‍ قرار داده بود. و عده اى از سربازان بنى اميه و قريش را دور خود جمع كرده بوداز آنجا دو هزار و سيصد نفر از طائفه ((قيقانيه )) و ديگر طوائف را به سركردگى (ريان بن سلمه ) به سوى شهر گسيل داشتو (عمرو بن عبدالرحمن ) رئيس پليس و ماءموران شهر را نيز در كوفه با لشكرى مجهز مهياى نبرد ساختاز آنطرف زيد بن على فرمانده انقلاب ، ياران خود را براى نبرد آماده كرده بود و افرادى را براى تحريك و تحريض مردم به جنگ بر ضد دشمن به شهر و اطراف فرستاد لشكركشى دشمن

اسلاید 95: رزمندگان اسلام در نزديكى شهر به جمعى از سپاه دشمن به سركردگى رئيس پليس شهر به نام عمرو بن عبدالرحمن برخورد كردندفرياد نصر بن شعار (( (يا منصور امت ) )) بلند شد، و عمرو در مقابل او وحشت زده ساكت بود. نصر براى يارانش فرمان حمله دادزد و خورد شديدى بين آنان درگرفت ، نصر اين افسر شجاع با يارانش با يك حمله برق آسا، فرمانده گرو دشمن عمرو بن عبدالرحمن را از پاى درآورد.(65)با وجودى كه تعداد سربازان و افراد دشمن بيشتر بود با مرگ فرمانده لشكر آنان متلاشى شد، و عده زيادى از آنان كشته شدند و عده اى فرار را بر قرار ترجيح دادند.(66)اولين پيروزى در ميدان نبرد

اسلاید 96: زيد بن على مى خواست دشمن را در تمام جبهه از پاى درآورد و آنها را مجبور به عقب نشينى سازد، و از آنجايى كه شهر كوفه در آن زمان مركز عراق بود و شهرى بسيار بزرگ بوده است و تمام محله هاى مهم و سوق الجيشى آن را لشكر دشمن احاطه كرده بود فرمانده سلحشور علوى با يك تاكتيك نظامى صحيح افراد خود را گروه بندى نمود و هر دسته را به سوى محله اى و پايگاهى از دشمن فرستاد، و در روز چهارشنبه نخستين روز جنگ اين افراد با وجودى كه تعداد آنها نسبت به دشمن بسيار كم بود به پيروزى و پيشروى شايانى دست يافتند بطورى كه ارتش دشمن متلاشى شد و مردم شام مى گفتند ما تاب مقاومت در مقابل اين دليران از خود گذشته را نداريم و جمع زيادى از لشكريان دشمن در روز چهارشنبه ميدان را ترك گفتند و شبانه از كوفه فرار كردند.(67)زيد و يارانش به سوى كناسه كوفه (محلى كه بعدا بدن وى را در آنجا دار زدند) حركت كردند و در آنجا با گروهى از ارتش دشمن درگير شدند و بدون دادن تلفاتى آنان را به عقب راندند و جمع زيادى از دشمن به هلاكت رسيدند تاكتيك نظامى

اسلاید 97: رزمندگان پيروز با فرماندهى زيد بن على (عليه السلام ) محلات كوفه را يكى پس از ديگرى به تصرف درآوردند و قسمت اعظم شهر به دست آزاديخواهان و انقلابيون افتاده بود. آنان از كناسه به طرف محله هاىحساس ديگر شهر به نام (جبانه صائدين ) حركت كردند و در آنجا سنگرها بستند و جنگ شديدى بين آنان در گرفت كه در اين جبهه نيز ياران زيد به پيروزى چشمگيرى نائل شدندوضع دشمن در روز نخستين جنگ بسيار وخيم و مقرون به شكست بود امّا يوسف بن عمر مرتب از اطراف و اكناف كوفه قبائل را به جنگ زيد گسيل مى داشت و هر چه از جنگ مى گذشت سربازان تازه نفسى از طرف دشمن وارد معركه مى شدند

اسلاید 98: نقشه جنگى زيد (عليه السلام ) بر اين بود كه در تمام جبهه ها، دشمن را شكست دهد و از آنطرف جمعيت زيادى از مردم كوفه كه با او دست بيعت داده بودند در مسجد زندانى شده بودند رئيس پليس شهر (حكم بن صلت ) با جمعيت زيادى از سربازان شام پشت بام و اطراف مسجد و بازار را كه در جلو مسجد قرار داشت محاصره كرده بودند كه مبادا احدى بتواند خود را از مسجد خارج سازد و به لشكر زيد بپيونددزيد بن على با كمك نصر بن خزيمه و معاوية بن اسحق اين دو افسر نمونه و فداكار تصميم گرفتند با عده اى از رزمندگان به هر قيمتى كه شده خود را به مسجد برسانند و در آن را به روى مردم بگشايند و جمعيت انبوهى از ياران خويش را وارد ميدان نبرد كنند و اين فكر بسيار عالى و حساب شده اى بود و قطعا اگر به اين كار موفق مى شدند شكست دشمن حتمى بود و پيروزى زيد بن على قطعى به نظر مى رسيدزندانى شدن مردم و ياران زيد در مسجد اين خود مقدمه شكست نهضت بود و اولين ضربه اى بود كه بر پيكر انقلاب وارد شد محصور شدگان مسجد

اسلاید 99: زيد بن على فرمانده سلحشور هاشمى به عده اى از ياران خود فرمان حمله به مسجد را صادر كرد، تا بلكه خود را از اين زندان نجات بخشد و سد محاصره دشمن را بشكنددر اين موقع (عبيداللّه بن عباس كندى ) رئيس لشكر دشمن با عده زيادى از سربازان خود ماءموريت حفظ مسجد و محاصره مردم را به عهده داشتند و دشمن خوب به اين موضع مهم توجه داشت كه اگر كوچكترين كوتاهى مى كردند ياران زيد با يك حمله برقآسا طرفداران خود را از مسجد خارج مى ساختند و وارد معركه مى نمودنددشمن به اين نكته توجه كامل داشت به همين منظور قسمت اعظم نيروى خود را در اطراف مسجد و بازار كوفه متمركز كرده بود تا زيد (عليه السلام ) و يارانش نتوانند آن را از محاصره نجات دهند در عين حال با وجودى كه ارتش دشمن مسجد را محاصره كرده بود، زيد بن على و افسر لائق و فداكارش نصر بن خزيمه با عده اى از رزمندگان دلير توانستند صفوف لشكر دشمن را درهم خرد كنند و آنان را متلاشى سازند، بطورى كه عبيداللّه فرمانده ارتش دشمن به عقب نشينى مجبور شد و مجاهدين توانستند خود را به در مسجد برسانند.(68 حمله به طرف مسجد

اسلاید 100: اين يكى از حساسترين لحظات نبرد بود اگر در اين موقعيت گرانبها مردم نجات مى يافتند پيروزى مجاهدين اسلام قطعى بود. الا ن مجال آن رسيده بود كه زيد بن على و يارانش در مسجد را بگشايند و مردم را از محاصره آزاد كننددر اين لحظات حساس زيد (عليه السلام ) به يارانش دستور داد پرچم و علم هاى خود را به اهتزاز درآورند و آن را از ديوار مسجد بالا ببرند بلكه مردم پرچم ما را ببينند و بدانند كه آنان تا در مسجد پيروزمندانه جلو آمده اند. (69) و زيد و يارانش در كنار (( (باب الفيل ) )) مسجد سنگر گرفتند

اسلاید 101: در اين لحظات حساس بود كه لشكر تازه نفس از طرف يوسف به سوى مسجد جلو آمد و آنان با جمعيت ديگرى از سربازان شام كه اطراف مسجد را قرق كرده بود با هم به جنگ با زيد پرداختند، يوسف بن عمر موقعى كه با خبر شد كه زيد و يارانش تا نزديكى مسجد پيشروى كرده اند و هر آن ممكن است محاصره شدگان را آزاد سازند و با لشكر عظيم شهر را تسخير كنند، فورا دستور داد چند ستون ارتش تازه نفس به طرف مسجد حركت كنند و مسجد را در محاصره خود نگهدارند، در همين حال بود كه ياران زيد مى خواستند به هر وسيله شده در مسجد را بگشايند كه ناگاه با ارتشى تازه نفس و قوى از دشمن روبرو شدند. و ناچار به دفاع از خود برخاستند و جنگ شديدى در اطرافمسجد و بازار، كه جلو مسجد قرار داشت بين آنان در گرفت و اهل مسجد آن دسته اى هم كه مى خواستند خود را نجات دهند و به ارتش آزاديبخش زيد (عليه السلام ) برسانند با عكس العمل شديد محافظين مسلح برخورد كردند بدين وضع اين موقعيت حساس از دست ياران زيد خارج شد.(70جنگ اطراف مسجد و بازار

اسلاید 102: سپيده روز پنجشنبه دوم صفر 121 ه‍ ق داشت سر از افق بيرون مى آورد تا ميدان ها و كوچه هاى شهر كوفه را براى نبردى سهمگين و وحشتناك مهيا سازدزيد (عليه السلام ) فرزند برومند امام سجاد (عليه السلام ) با ياران سلحشور و فداكارش خود را مهياى نبرد مى كنند از آن طرف دشمن زخم خورده و انتقامجو در صبح روز پنج شنبه ارتشى منظم را به فرماندهى عباس بن سعيد مزنى رئيس پليس شهر به طرف دارالرزق مقر فرماندهى زيد (عليه السلام ) گسيل داشت .(71دومين روز جنگ

اسلاید 103: عصر روز پنج شنبه دومين روز جنگ خورشيد شاهد دلاورى و رشادت و جهاد زيد (عليه السلام ) و ياران فداكارش بود. و لحظه لحظه جنگ به اوج شدت خود مى رسيد، عده اى از ياران زيد و افراد انقلاب به شهادت رسيده اند و نهضت سخت براى درهم كوبيدن دشمن تلاش مى كنددر آن ساعت عصر بود كه ناگهان مردم ديدند زيد و يارانش به طرزعجيب و حيرت آورى خود را به قلب سپاه دشمن زدند و چنان صفوف آنان را درهم خرد مى كنند و از كشته پشته مى سازند كه ناظرين انگشت حيرت و تعجب به دندان گرفته اند رزمندگان با حملات پى در پى خود لشكر انبوه دشمن را عقب مى رانند و آنان را تا محله (بنى سليم ) تعقيب كردندفاجعه جانگداز شهادت زيد بن على (ع

اسلاید 104: عباس بن سعد مزنى ) فرمانده لشكر دشمن از يوسف استمداد كرد و او عده اى از تيراندازان ماهر را به حمايت آنان فرستادزيد (عليه السلام ) چون تند باد شديد در صف مقدم جبهه جلوتر از ياران پيش مى رفت و تيرهاى دشمن چون باران به سوى او مى باريد. درست هنگام غروب آفتاب بود كه ناگهان تيرى به طرف چپ پيشانى مقدس زيد اصابت كرد و شدت آن بحدى بود كه تا انتها در جبهه نورانى او فرو رفت (72) اين تير را يكى از غلامان نابكار يوسف بن عمر به نام (راشد) انداخته بود يا از ناحيه مرد ديگرى به نام (سليمان بن كيسان كلبى ) رها شده بود

اسلاید 105: ياران زيد (عليه السلام ) بدن تير خورده فرمانده عظيم الشاءنشان را از ميدان خارج كردند و او را براى معالجه و استراحت به خانه يكى از اصحابش به نام ((حران بن ابى كريمة )) در قسمت بازار نزديك ((سكة البريد)) بردند73)و بعضى گويند، او را به خانه اى به نام (دارالحوارين ) در نزديكى سبخه حمل كردند.(74 مرگ قهرمان

اسلاید 106: شهادت زيد روز جمعه سال 121 ق و در آن وقت 42 سال از عمر مبارك حضرتش مى گذشت75)سلام و درود بى پايان ما به روح مقدس و روان تابناك او و ياران فداكار وى باد تاريخ شهادت

اسلاید 107: صحبتی شد که خدا باب نجاتی بفرست تلخی ذائقه را شاخه نباتی بفرستمی رسد با علم سبز امامت بر دوش از چه ساکت نشسته ای صلواتی بفرست صحبتی شد که خدا باب نجاتی بفرست تلخی ذائقه را شاخه نباتی بفرستمی رسد با علم سبز امامت بر دوش از چه ساکت نشسته ای صلواتی بفرست

اسلاید 108: 1-تـاریخ طبرى، محمد بن جریر طبرى، ج 62-مـعجم قبائل العرب، عمر رضا كحاله، ج 1، ص 148- 149 3-بـحـارالانـوار، ج 45، ص 345؛ 4-بحارالانوار، ج 45، ص 344؛ رجال كشى، ص 127 5-الغـارات، ابـراهـیـم بـن مـحـمـد ثـقـفـى، ج 2، ص 517؛ كامل ابن اثیر، ج 2، ص 43356-انساب الاشراف، ج 6، ص 375؛ بحارالانوار، ج 45، ص 3507-الاعلام، خیرالدین الزركلى، ج 8، ص 708-الارشاد، ص 205؛ تاریخ طبرى، ج 5، ص 3559-كامل ابن اثیر، ج 4، ص 16910- مقتل الحسین(ع) ، ابى مخنف، ص 268-27011- بحارالانوار، ج 45، ص 35612- مـروج الذهـب، ج 3، ص 74؛ 13- تـاریـخ طـبـرى، ج 5، ص 58114- كامل ابن اثیر، ج 4، ص 17315- تاریخ طبرى، ج 5، ص 58016- البدایة و النهایة، ابن كثیر، ج 8، ص 27017- بحارالانوار، ج 45، ص 36518- تاریخ طبرى، ج 6، ص 1519- همان، ج 4، ص 17020- تاریخ طبرى، ج 6، ص 1321- تنقیح المقال، مامقانى، ج 3، ص 206؛ بحارالانوار، ج 45، ص 36522- تاریخ طبرى، ج 6، ص 14؛ كامل ابن اثیر، ج 4، ص 214 23- الاخبار الطّوال، احمد بن داود دینورى، ص 29324- تاریخ طبرى، ج 6، ص 3225- تاریخ طبرى، ج 6، ص 32، مصرمنابع

اسلاید 109: ((نورالابصار، )) شبلنجى ص 178-26 - تاريخ طبرى ج 8 ص 275 و تاريخ ابن عساكر ج 6 ص 20 2728- سر السلسله العلويه ، )) بخارى ص 56 و 32. (( و الحدائق الورديه ، )) ج 1 ص 45 غاية الاختصار 29- (( بحارالانوار )) 46 ص 215 و ثورة زيد بن على ص 26 تاءليف ناجى حسن ص 51 )) چاپ30-كامل مرد ج 3 ص 189 طبع سنه 1347 - زيد الشهيد ص 9. و (( اعيان الشيعه ، )) ج 7 ص 107 چاپ جديد31-در (( بحارالانوار )) ج 46 ص 184 و (( اعيان الشيعه ، )) ج 7 ص 107 چاپ جديد32-مقاتل الطالبيين )) ص 127 و (( بحارالانوار )) ج 46 طبع جديد ص 20833-بحارالانوار، )) ج 46 ص 170، امالى صدوق ص 335. (( الغدير، )) ج 3 ص ‍ 70 ص 127، 34-كان رسول اللّه (صلى اللّه عليه و آله ) يغير الاسماء القبيحة فى الرجال و البلدان )) يعنى پيامبر نامهاى بد اشخاص و اماكن را به نام خوب تغيير مى دادعن النبى (صلى اللّه عليه و آله ): من ولد و له اربعة ولد و لم يسم احدهم باسمى فقد جفانى )) يعنى پيامبر فرمود: هر كس چهار فرزند داشته باشد و يكى را به نام من نخواند، به من جفا كرده استو عن علتى (عليه السلام ) حق الولد على الوالد ان يحسن اسمه ...)) يعنى امام على (عليه السلام ) فرمود... حق فرزند بر پدر اين است كه نام نيكى براى او انتخاب كند10- قرآن مجيد سوره نساء آيه 95.35-11- قرآن مجيد سوره توبه آيه 111.36-بحارالانوار )) ج 46 ص 192)) 37-13- تاريخ يعقوبى ج 2 چاپ بيروت . ص 316.38-14- تاريخ يعقوبى ، ج 2 ص 328.39- (( 40-و ان هشاما كان صاحب شراب . )) اغانى ج 6 ص 100 و (( عقدالفريد )) ج 6 ص 450

اسلاید 110: (( رياض السالكين )) در شرح صحيفه سجاديه سيد على خان شيرازى اوائل كتاب 41-42-در بعضى از نقل ها، اين جمله نيز به چشم مى خورد: كه زيد فرمود: هشام (( (ان الامهات لايقعدن بالرجال عن الغايات ) )) مادرانالحدائق الوردية فى مناقب ائمة الزيدية ، )) ج 1 ص 147.43-(( الحدائق الوردية ج 1 ص 147.44-45-قادسيه منزلگاه بين راه عراق و حجاز بود كه مسافران از كوفه به قصد حجاز و از آنجا به كوفه از قادسيه مى گذشتند. (( المسالك و الممالك )) ص 12546-تاريخ طبرى ج 5 ص 487، و (( مقاتل الطالبيين )) ص 135 - (( وقايع الايام )) خيابانى ص 9647-تاريخ طبرى ، ج 8، ص 488. تاريخ ابن اثير ج 5 ص 93. (( مقاتل الطالبيين )) ص ‍ 135اصول كافى ج 1 كتاب حجت حديث 16.48-تاريخ ابن اثير ج 5 ص 93 و تاريخ طبرى ج 5 ص 489 چاپ قديم 49-(( مقاتل الطالبيين )) ص 135.50-رقه يكى از شهرهاى آباد در سواحل فرات بوده 51-(( مقاتل الطالبيين )) ص 145.52-مدرك فوق 53-(( مقاتل الطالبيين )) ص 147.54-تاريخ طبرى ، ج 8 ص 265.55-56-تاريخ طبرى ج 5 ص 495 و كامل ابن اثير ج 5 ص 9655تاريخ طبرى ج 5 ص 295. (( مقاتل الطالبيين )) ص 144.57-مقاتل الطالبيين ص 136 و تاريخ طبرى ج 5 ص 494 و تاريخ ابن اثير ج 5 ص 96.58-

اسلاید 111: 59- مى توان به عنوان خطبه 27 (جهاد) ص 75 نهج البلاغه (ترجمه و شرح فيض الاسلام ) و خطبه 29 ص 94 و خطبه 68 ص 154 و خطبه 70 ص 157 و خطبه 118 ص 359 و خطبه 120 ص ‍ 363 و خطبات بسيارى از نهج البلاغه را شاهد آوردنهج البلاغه نامه دوم 60-تاريخ طبرى ج 5 ص 485 و تاريخ ابن اثير ج 5 ص 96.61-(( مقاتل الطالبيين )) چاپ نجف ص 99.62-63-انباط، كوهى است در عراق ، و ساكنين آن عجم هاى مستعرب اند، و اهل شام را بدان جهت انباط مى گويند، چون شباهت زيادى از نظر زبان و لهجه به اين قوم دارند و از فصاحت عربى محرومند و سخن غير فصيح عربى را نبطى مى گويند. (نهايه ابن اثير ج 4 ص 12164-امالى صدوق ص 349 و (( بحارالانوار )) ج 46 ص 171، (( تنقيح المقال )) حرف (ز) ص 468 چاپ قديم .. (( مقاتل الطالبيين )) ص 138.65-تاريخ طبرى ج 5 چاپ قديم .66-طبرى ص 273.67-(( مقاتل الطالبيين )) ص 138.68-(( مقاتل الطالبيين )) ص 138.69-70-طبرى ج 8 ص 273(( انساب الاشراف )) ج 3 ص 202.71-(( 72-انساب الاشراف )) ج 3 ص 203، (( مقاتل الطالبيين )) ص 141 - 142، شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد ج 3 ص 287 چاپ جديد(( مقاتل الطالبيين )) ص 141.73-(( انساب الاشراف )) ج 3 ص 203..74-طبقات ابن سعد ج 5 ص 240، (( مقاتل الطالبيين )) ص 130.75-

اسلاید 112: www.tebyan.netwww.hawzah.netwww.porsojoo.com