مبانی آتش

مبانی آتش

اسلاید 1: بسمه تعالیمبانی آتش

اسلاید 2: تعریف سوختن: هر ماده ای که با اکسیژن ترکیب شود ، ترکیب حاصل را سوختن گویند.انواع سوختن :سوختن کند(بطئی) مثل زنگ زدن آهنسوختن(تند) مثل آتش گرفتن مواد

اسلاید 3: احتراق :به واکنش شیمیایی بین دو ماده که یکی از مواد اکسید کننده و دیگری اکسید شونده باشد.اکسید کننده اکسیژناکسید شونده روغنتمام مواد باید به بخار تبدیل شوند تا آتش بگیرند

اسلاید 4: تعریف آتش : هر ماده ای که با اکسیژن ترکیب شود و تولید شعله نماید آتش نامیده میشود.تعریف شعله: هر ماده ای که با اکسیژن ترکیب شود و تولید نور و حرارت نماید ، شعله نامیده میشود.

اسلاید 5: انواع آتش : آتش های مفید مثل آتش اجاق گاز آتش های مضر مثل آتش سوزیآتش های مفید : آتش های خواسته ، آتش های کنترل شده آتش های مضر : آتش های ناخواسته ،آتش های کنترل نشده ،آتش سوزی

اسلاید 6: چگونه یک آتش درست می شود ؟حرارتهوا(اکسیژن)ماده سوختی

اسلاید 7: روشهای اطفاء :حرارتهوا(اکسیژن)سرد کردن

اسلاید 8: ماده سوختیروشهای اطفاء :حرارتهوا(اکسیژن)جدا سازی

اسلاید 9: مثلث اطفاء :جدا سازیخفه کردنسرد کردن

اسلاید 10: مثلث اطفاء و مثلث حریق :جدا سازیخفه کردنسرد کردنحرارتهوا(اکسیژن)ماده سوختی

اسلاید 11: طرق اطفاء يا خاموش كردن آتش : هرگاه يكي از سه عاملي را كه تشكيل دهنده مثلث آتش بوده و ضروري براي انجام عمل احتراق مي باشد را از ميان برداريم مثلث آتش ناقص شده و فرو مي ريزد وعمل احتراق متوقف خواهد شد. اين عمل را مي توانيم با برداشتن ( قطع) مواد قابل اشتعال ( ماده سوختني) يعني جلوگيري از تغذيه حريق و يا جلوگيري از رسيدن اكسيژن كافي به آتش با استفاده از گازهاي خنثي و يا تقليل درجه حرارت با استفاده ازعوامل خنك كننده (آب) انجام دهيم كه در هر سه صورت آتش سوزي كنترل و متوقف خواهد شد.

اسلاید 12: روشهای اطفای حریقپس با توجه به مطالب فوق نتيجه مي گيريم كه به چهار روش مي توان آتش سوزي را خاموش نمود.:1-تقليل درجه حرارت به وسيله سرد كردن.2-كاهش درصد اكسيژن به وسيله گازهاي خنثي.3- قطع يا دور ساختن مواد سوختني به وسيله جداسازي.4- قطع واكنشهاي زنجيره اي سوختن.

اسلاید 13: 1- تقليل درجه حرارت بوسيله سرد كردن : حرارت يكي از صورتهاي مختلف انرژي در طبيعت است و به كمك آب يا خاموش كننده هاي سرمازا، مي توان سوخت را سرد نمود و از بوجود آمدن گازهاي قابل اشتعال جلوگيري كرد و آنچه كه از حرارت بايد بدانيم بشرح زير مي باشد.الف) درجه حرارت : كميتي است كه براي اندازه گيري اثر حرارت بكار برده مي شود و با واحدهاي مختلف -1سانتيگراد2 -فارنهايت اندازه گيري مي شود. در مقياس سانتيگراد، آب درصفر درجه يخ مي زند و در صد درجه بجوش مي آيد. در مقياس فارنهايت آب در 32+ درجه يخ مي زند و در 212 درجه بجوش مي آيد.

اسلاید 14: ب) واحدهاي حرارت : كالري CAL : مقدار حرارتي است كه بتواند درجه حرارت يك گرم آب را يك درجه سانتيگراد افزايش دهد. بي تويو Btu : مقدار حرارتي است كه درجه حرارت يك پوند ( g 453 ) آب را يك درجه فارنهايت بالا ببرد. Cal 252 = BtuKcal 252/0 =Btu

اسلاید 15: ج : درجه حرات خودبخود سوزي هرگاه جسمي را حرارت دهيم ( بطور مستقيم يا غير مستقيم ) درجه حرارت جسم مرتباً بالا مي رود تا جايي كه حرارت به اندازه اي خواهد رسيد كه جسم خودبخود آتش مي گيرد.اگر در اين حال حرارت جسم اندازه گرفته شود مقدار و اندازه حرارت مشخصي براي آن جسم بدست مي آيد. بطور مثال درجه خودبخود سوزي اتر 356 و روغن موتور 700 درجه فارنهايت مي باشد.

اسلاید 16: خواص آب بصورت اسپري :الف - حرارت را از مواد مشتعل مي گيرد ( قدرت بالاي جذب حرارت دارد وحرارت جسم را زير نقطه اشتعال مي آورد) . ب - از برخاستن بخارات قابل اشتعال جلوگيري مي نمايد.ج - بخارهاي آب از انتقال تشعشعي حرارت جلوگيري مي كند.د - آب پس از تبخير 1700 برابر شده و غلظت را كاهش مي دهد.

اسلاید 17: معايب آب :الف - آب سنگين است وحمل و نقل آن هزينه بر مي باشد . ب - آب هادي برق است و در آتش سوزي گروه E وD كارايي ندارد.ج - با بعضي مواد واكنش حرارت زا و انفجاري دارد، مثل كاربيد كه توليد ميكند.د - بعلت سنگيني در مايعات قابل اشتعال فرو مي رود.هـ - آب پرفشار به اماكن و تجهيزات خسارت وارد مي كند.و - در بعضي مايعات قابل اشتعال مثل الكل حل مي شود.

اسلاید 18: كاهش درصد هوا ( اكسيژن ) هوا تركيبي از اكسيژن، نيتروژن و مقداري گازهاي ديگر نظير دي اكسيد كربن، منواكسيدكربن، آرگون، بخار آب و ذرات معلق در هوا و ... مي باشد . مقدار اكسيژن موجود در هوا 21 % و نيتروژن 78 % و گازهاي ديگر 1 % مي باشد . نقش نيتروژن در هوا رقيق نمودن اكسيژن است، با يك آزمايش اين نقش به خوبي مشهود مي شود . اگر شيشه اي پر از اكسيژن داشته باشيم و كبريتي را كه شعله آتش آن خاموش شده باشد در آن داخل كنيم فوراً آتش مي گيرد، در صورتي كه همين كبريت در هواي معمولي خاموش مي شود. بدين طريق مشخص مي شود كه نقش نيتروژن همان كاهش درصد اكسيژن مي باشد. از اين خاصيت براي پيشگيري از برخي آتش سوزي ها استفاده مي شود

اسلاید 19: الف) جايگزين كردن گازهاي سنگين تر از هوا در اين طريقه از گازهاي سنگين مختلف كه درسيلندرهاي مخصوصي حاضر بكارند و يا بوسيله مايعاتي كه در اثر برخورد با آتش يا حرارت محيط به گاز تبديل مي شوند ( مواد هالوژنه) استفاده مي نمايند.گازهاي مصرفي بين 5/1 تا حدود 5 برابر از هوا سنگين تر بوده و پس از ريخته شدن بر روي آتش، چون از هوا سنگين تر مي باشند جانشين هوا شده و از تماس هوا با آتش جلوگيري مي نمايند. مهمترين اين گازها عبارتند از:Co2 كه درحدود 5/1 برابر هوا وزن دارد و در سيلندرهايي با وزنهاي مختلف حاضر بكار مي باشند. گاز تتراكلريد كربن CCL4 و دي برمومتان و ديگر مواد هالوژنه از اين دسته گازها مي باشند.

اسلاید 20: ب) ايجاد يك لايه عايق بين هوا و آتشدر اين روش از كف مخصوصي كه بتواند درمقابل آتش سوزي مقاومت نمايد استفاده مي شود. در اين طريق كف مصرفي ايجاد لايهُ عايق بين هوا و آتش نموده و از رسيدن اكسيژن موجود در هوا به بخارات قابل اشتعال ( متصاعد شده ) جلوگيري مي كند . درضمن عمل خنك كردن را نيز انجام مي دهد

اسلاید 21: 3- قطع يا دور ساختن مواد سوختني :اگر در محلي با آتش سوزي مواجه شديم و هيچ وسيله اطفايي نداشتيم حداقل اين كار را مي توانيم انجام دهيم كه وسايلي را كه آتش نگرفته است را از محل دور كنيم.براساس استانداردهاي بين المللي جهت جداسازي يا قطع سوخت مي توان از يكي از سه روش زير استفاده كرد:الف : دور كردن چنانچه ماده قابل اشتعال در مجاورت هوا و حرارت نباشد آتش سوزي اتفاق نخواهد افتاد، چون شرط اول يعني مجاور نبودن با هوا تقريباً غير ممكن است لذا معمولاً سعي مي شود ماده قابل اشتعال را از مجاورت با آتش دور نمايند. در بعضي از آتش سوزيها مانند حريق گازها و مايعات قابل اشتعال، بهترين روش قطع يا دور نمودن مواد سوختني است، مثلاً اگر يك كپسول گاز آتش بگيرد در مرحله اول بهتر است كه شير آن را ببنديم و جريان گاز را قطع كنيم و سپس جهت ايمني اقدام به خنك نمودن آن كنيم. ( جدا كردن ) ماده سوختني از شعله

اسلاید 22: ب : دور كردن ( جدا كردن ) شعله از ماده سوختني ج : ايجاد فاصله يا عايق بين ماده سوختني و شعله ( حرارت )

اسلاید 23: 4- قطع واكنشهاي زنجيره اي سوختن :اطفاء نمودن بوسيله خنك نمودن ( سرد كردن )، رقيق كردن اكسيژن و جابجايي و انتقال ماده قابل سوخت روشي است كه جهت اطفاء انواع حريقها مدل شعله اي يا بدون شعله قابل اجراء است. اطفاء بوسيله مواد شيميايي بازدارنده فقط جهت مدل شعله اي كاربرد دارد، اين روش هنوز بطور كامل تشريح نشده است و موضوعي است كه هنوز تحقيق درمورد مكانيزم عمل آن ادامه دارد. ارزش بارز اين روش سرعت فوق العاده و تأثير زياد آن در اطفاء حريق است.البته جالب است بدانيد كه با استفاده از اين روش مي توان از عمل انفجار مخلوط گاز و هوا و يا گاز و اكسيژن جلوگيري نمود.

اسلاید 24: چگونگي واكنشهاي زنجيره اي سوختن سيستم قابل احتراق هيدروژن، اكسيژن را مورد بررسي قرار مي دهيم :ـ آغازگر واكنش تبديل هر مولكول هيدروژن به دو اتم هيدروژن مي باشد ( H * فعال) و اتم هيدروژن فعال با مولكول اكسيژن وارد عمل شده تا توليد OH* فعال و O* فعال نمايد. توجه داشته باشيد كه بعضي از اتمهاي فعال محصول واكنش و يك سري در واكنشهاي ديگر شركت نموده و مصرف مي شوند و بعضي ديگر نيز تواماً هر دو نقش را دارند. بنابراين مواد مذكور را مي توان حاملين زنجيره ناميد.

اسلاید 25: طبق بررسي هاي اخير نتيجه گيري شده است ك سرعت يا تندي شعله بستگي به غلظت OH* فعال و همچنين فشار محيط واكنش دارد. براي مثال براي شعله هيدروژن ـ اكسيژن سرعت شعله 16 اينچ در ثانيه در فشار اتمسفر بوده، كه بالاترين مقدار در سوختن ها مي باشد. براي سوخت هاي هيدروكربني كه حاوي كربن زياد هستند، غلظت هيدروكسيد ( OH ) كاهش يافته و در نتيجه سرعت شعله نيز تقليل مي يابد.

اسلاید 26: نقش oفعال در حریقهادر سوختهايي كه شامل هيدروژن نمي باشند، اكسيژن فعال (O) تعيين كننده سرعت مي باشد. اطفاء نمودن شعله بوسيله بازدارنده ها هنگامي امكان پذير است كه به عناصر فعالاجازه شركت درتكميل نمودن واكنش زنجيره اي داده نشود . اينگونه اطفاءكننده ها بدون رقيق نمودن اكسيژن، جداكردن سوخت، پوشاندن ياخنك نمودن عمل اطفاء را انجام مي دهند.

اسلاید 27: طبقه بندي آتش سوزيها از نظر فازهاي مختلف ماده فاز جامد اكثر آتش سوزي ها جامدات قابل اشتعال مي باشند و خطرات آنها بيشتر هنگامي است كه به صورت گرد، پودر و يا حالتي باشند كه سطح تماس زيادي با هوا داشته باشند. در اين حالت خطرات اينگونه مواد كمتر ازخطرات مايعات قابل اشتعال نيست . مواد معدني بكار برده شده در ساختمان در برابر آتش وحرارت واكنش نشان داده و تغييرحالتي در آنها پديد مي آيد. به عنوان مثال كم شدن مقاومت فولاد در برابر حرارت، شكستن وخرد شدن بتونها يا ذوب شدن شيشه ها در برابر حرارتهاي زياد مي باشد، گرچه در شرايط عادي ( غير از موقعيت حريق ) مواد ذكر شده در قسمتهاي مختلف ساختمان نقش عمده اي را دارند.از يك نظر مواد جامد به دو قسمت عمده تقسيم بندي مي گردند :1- مواد قابل انعطاف از قبيل منسوجات، مبلمان، پرده و … .2- مواد ساختماني در برگيرنده آهن، بتون و پلاستيكهاي ترموست.از آنجايي كه اشتعال نياز به تبخير مقداري از سوخت جامد دارد گرماي داده شده به جامد در وضعيت اشتعال موثر است و بدين جهت در آزمايشهاي مختلف سنجش و چگونگي شروع اشتعال مواد نتايج مختلفي در رابطه با استفاده از منابع حرارتي گوناگون دارد.

اسلاید 28: 2- فاز مايع از آنجايي كه عملاً آتش سوزي در فاز بخار رخ مي دهد بنابراين بيشترين خطرات مايعات قابل اشتعال شامل مايعاتي است كه داراي فشار بخار زياد و تبخير سريع مي باشند. اندازه گيري نقطه شعله زني و نقطه اشتعال نشان دهنده ميزان خطرات آتش سوزي ماده بوده و هرچه اين نقاط پايين تر باشد خطرات آن نيز بيشتر مي باشد. درمايعات اكثر خطرات مربوط به هنگام جابجايي و انتقال مايع مي باشد و بدين لحاظ بايد به تبخير سريع مايع و اجتناب از منابع آتش زني توجه شود

اسلاید 29: فاز مایعدر حريقهاي مايعات قابل اشتعال بايد سعي دركاهش سطح گسترش مايع گردد، به طور مثال استفاده از جداكننده ها بدين منظور مي باشد. همچنين ملاك نگهداري و جداسازي در مايعات آلي قابل اشتعال در انبارها نيز به منظور شركت حجم كمتري ازمايع درصورت وجود آتش سوزي مي باشد. گرچه شدت آتش سوزي بستگي به فراريت و ميزان حرارت توليد شده از سوخت دارد ولي درموادي كه ميزان تبخير كم دارند مانند: روغنهاي سنگين و يا قير، هر چند به سختي مشتعل مي شوند ولي بعد از اشتعال به خوبي مي سوزند چون هميشه يك قسمت از حرارت توليد شده به صورت تشعشع به سطح سوخت برگشته وموجب تبخير بيشترمي گردد. در مايعات آلي حرارت لازم برگشتي به صورت تشعشع كه جهت تبخير لازم است درصد كمي ازحرارت توليد شده در اثر سوختن مي باشد. برخي از تكنيكهاي اطفاء حريق عبارت است از مداخله درقسمتي كه فاز مايع به فاز بخار تبديل مي شود و اين امر موجب اطفاء حريق مي گردد. اين عمل را ميتوان به طريق سرد كردن مايع جهت كاهش دادن بخارات حاصل و استفاده ازكف جهت پوشاندن سطح مايع انجام داد.

اسلاید 30: هرگازي مي تواند خطرناك باشد حتي هواي فشرده داخل سيلندرها، زيرا اگر حرارت به سيلندر برسد فشار داخل آن بالارفته و ممكن است آنرا منفجر نمايد .گازها براساس خواص شيميايي به دو دسته تقسيم مي شوند :1-گازهاي قابل اشتعال ( متان، اتان، بوتان، پروپان، استيلن، هيدروژن ).2-گازهاي غير قابل اشتعال ( نيتروژن، آرگون، هليم، دي اكسيد كربن) .گازهاي قابل اشتعال از نظر وزن مخصوص به دو دسته تقسيم مي شوند :1- گازهاي سبكتر ازهوا (ئيدروژن، گاز متان و اتان تركيبي ).2 - گازهاي سنگين تر از هوا ( گاز بوتان و پروپان تركيبي ). 3- فاز گازها

اسلاید 31: گازهاي قابل اشتعال عبارتند از : ئيدروكربنهاي سير شده يا سير نشده كه از نفت مشتق مي شوند ئيدروكربنهاي سير شده مانند CNH2N+2ئيدروكربنهاي سير نشده CN H2N مانند : اتيلن C2 H4، پروپيلن C2 H6

اسلاید 32: گازهايي كه براي سوخت منازل به كار مي رود بوسيله سيلندر يا نامهاي مختلف از قبيل بوتان، ايران گاز، پرسي گاز و غيره حمل و نقل مي شود ؛ چنانچه توأم با احتياط هاي لازم مصرف و حمل و نقل نشود خطرناك بوده و در صورت تنفس باعث بيهوشي مي گردد . در صورت اختلاط با هوا با نسبتهاي معين با شعله كبريت، جرقه كليد برق، جرقه حاصل از كنتاكت يخچال برقي يا جرقه هر وسيله برقي ديگر مشتعل و منفجر و باعث وارد آمدن زيانهاي جاني و مالي مي گردد . اين گاز مخلوطي از پروپان و بوتان است كه درصد اختلاط آنها در فصلهاي مختلف متفاوت مي باشد . شركت ملي نفت ايران براي مصارف خانگي و صنعتي گازهاي پروپان و بوتان را مخلوط و درفصول مختلف به تناسب زير در مي‌آورد تا جريان گاز در لوله ها به سهولت انجام گيرد.

اسلاید 33: انواع آتش سوزی : 1. آتش سوزی مواد خشک (گروه A :جامدات) پلاستیک حبوبات پارچه چوبآثار به جا مانده خاکستر بهترین روش اطفاء روش سرد کردن بهترین ماده اطفایی آب

اسلاید 34: 2. آتش سوزی مایعات(گروهB) آستون اتر الکل بنزینآثار به جا مانده روش اطفاء دوده خفه کردن

اسلاید 35: شیوه های اطفاء : 1. اگر روغن تا به آتش گرفت درب آنرا بگذارید . 2. اگر یک بشکه نفت با درب کوچک آتش گرفت یک کهنه خیس کنید و روی آن قرار دهید . 3 . اگر بشکه نفت با درب بزرگ آتش گرفت الف : درب بشکه را بگذارید . یا ب : سینی ای بزرگ روی در بشکه بگذارید . ج : یک پتوی خیس روی درب بشکه بیاندازید .

اسلاید 36: 4 . اگر بشکه واژگون شد و نفت آتش گرفته ، جاری شود . این آتش را باید با یک خاموش کننده پودر و هوا یا پودر و گاز خاموش نمود . اگر وسعت آتش زیاد باشد باید سریع به آتش نشانی اطلاع دهیم . آتش نشانان ، آتش سوزی مایعات با وسعت زیاد را با ماده ای به نام کف خاموش می کنند .

اسلاید 37: اساسی ترین موضوع در مایعات قابل اشتعال ، سطح مایع است که با اکسیژن در تماس است . 1. درب تابه . 2. پتو 3. سینی 4. درب بشکه 5 . خاموش کننده پودری 6 . کف آتش نشانی 7 . خاک و ماسهمواد اطفایی :

اسلاید 38: چند توصیه در مورد مایعات قابل اشتعال : 1. این مواد را در ظروف در بسته فلزی نگهداری کنید . 2. مایعات قابل اشتعال ذخیره شده در خانه را روی پایه های فلزی قرار دهید . 3. ظرف ذخیره مایع را به مکانی مطمئن محکم کنید . 4. از قرار دادن منابع ذخیره روی پایه چوبی خودداری کنید . 5. به هر شکل از واژگون شدن منابع جلوگیری بعمل آید . 6. در کنار منابع یک خاموش کننده مناسب قرار دهید .

اسلاید 39: روش اطفاء : بهترین راه بستن شیر گاز است و یا به عبارت دیگر جلوگیری از خروج گاز آثار به جا مانده هیچ اثری نمی گذارند ماده اطفایی ندارد 3 . گازهای قابل اشتعال:گروهC متان اتان پروپان بوتان

اسلاید 40: برای روشن شدن موضوع سه گاز را مورد بررسی قرار می دهیم .گاز مایع : در کپسولهای یک ، دو ، سه ، یازده ، بیست و پنج و سی کیلویی و مخازن بزرگ گاز مایع از مخلوط دو گاز تهیه می گردد الف: گاز بوتان ب : گاز پروپان مخلوط این دو گاز گاز مایع را تشکیل می دهد. « گاز مایع از هوا سنگین تر است »

اسلاید 41: گاز مایع که در سیلندر نگه داری می شود دارای دو خطر می باشد:1-هنگامی که گاز آتش گرفته ( مرحله کم خطر ) شما هر روز کپسول گاز را اتش می زنید وقتی اجاق گاز را روشن می کنید در واقع کپسول گاز را آتش می زنید اگر شعله پخش کن و رگلاتور را حذف کنیم ، در واقع مثل این است که کپسول را اتش زده ایم.برای خاموش کردن گاز نیز کافی است شیر کپسول یا اجاق را ببندید . در واقع هر کس یک بار با اجاق گاز کار کرده باشدیک کپسول را آتش زده و آن را خاموش کرده است .پس وقتی کپسول آتش گرفته مرحله کم خطر است .و به نظر ما آتش نشانان مرحله بی خطر است .

اسلاید 42: 2-هنگامی که گاز پخش شده ولی آتش نگرفته است (مرحله پر خطر)انفجار گاز مایع بین 1% الی 10%می باشد .گاز طبیعی درست همین شرایط را دارد .اجاق گاز در منزل ما ، مخزن آن در شهر دیگر ،پس فقط ممکن است گاز آتش بگیرد-روش اطفا بستن شیراصلیدر صورت پخش 2/14% - 2/4% انفجار ات 15% -5%3-گاز استیلنشرایط مشابه فقط پهنه انفجار بسیار وسیع 98% الی 2%

اسلاید 43: چند توصیه برای جلوگیری از نشت گازبخاری استاندارد شیلنگ استاندارد(از نخ در بین لایه ها استفاده شده باشد)استفاده از بست طول شیلنگ بیش از یک ونیم متر نباشددر زمان استفاده از بخاری شیر گازی روی لوله باشدزمانی که استفاده نمی کنیم شیررا برداشته واستفاده از در پوش

اسلاید 44: منواکسید کربن: CO گازی است بی بو ،بی رنگ،بی مزه،بسیار سمی که از سوختن ناقص کربن تولید میشود وحد آستانه مجاز آن 50p.p.mاستنکات ایمنی: بخاری استاندارد-لوله ها استانداردبازدید مسیر دودکش –اتصالات محکماستفاده از کلاهک H-لوله 30تا70سانتیمتر بالاتراستفاده از بخاری بدون دودکش ممنوعاستفاده از یک دود کش برای دو بخاری ممنوعگذاشتن لوله دود کش داخل آب ممنوع

اسلاید 45: گروه D:فلزات قابل اشتعال سدیمNa پتاسیمk منیزیم mg آلومینیوم Alاین مواد با آب واکنش نشان می دهندراه اطفاء:استفاده از پودر خشک یا ماسه 100%خشک

اسلاید 46: گروه E:برق (الکتریسیته) برق خادمی است که می تواند قاتل باشد برق خطای انسان را برای اولین بار نمی بخشدخطرات :برق گرفتگی –آتش سوزی –خطرات جانبی برقهای فشار قویروش اطفاء:قطع برق واستفاده از خاموش کننده مناسب

اسلاید 47: درجه حرارت اشتعال :الف) نقطه شعله زني : عبارت از درجه حرارتي است كه آن جسم بخارات كافي جهت تشكيل يـك مخلوط قابل اشتعال با هوا در سطح خود توليد كند و در صورت وجود منبع آتش زنه براي يك لحظه شعله موقت ايجاد شده، ولي ادامه و گسترش نخواهد داشت.توجه: نقطه شعله زني مختص مايعات و برخي جامدات كه حالت تصعيد دارند مثل نفتالين مي باشد.

اسلاید 48: درجه حرارت اشتعال ب) نقطه آتش : پايين ترين درجه حرارتي كه يك سوخت توليد بخارات كافي جهت اشتعال و ادامه اشتعال بنمايد را نقطه ‌آتش گويند. نقطه آتش معمولاً چند درجه حرارت بالاتر از نقطه شعله زني است. در تعريفي ديگر، نقطه آتش عبارت است از پايين ترين درجه حرارت، به گونه اي كه حرارت ايجاد شده از احتراق بخار مشتعل، توان توليد بخار كافي جهت ادامه احتراق داشته باشد.

اسلاید 49: درجه حرارت خود سوزي :ج ) درجه حرارت خود سوزي :پايين ترين درجه حرارتي است كه در آن ماده به خودي خود مشتعل مي شود. يعني ماده بدون نزديك شدن به شعله يا منبع ديگر جرقه زني، خود به خود خواهد سوخت و اين بدان معنا است كه در شرايطي خاص بعضي از مواد به خودي خود ايجاد حريق مي نمايندفسفر سفید در 30 درجه مشتعل میشود

اسلاید 50: احتراق خودبخود «خودسوزي»د ) احتراق خودبخود «خودسوزي» :برخي از مواد خصوصاً مواد آلي كه ريشه كربني دارند ممكن است در درجه حرارت محيط با اكسيژن واكنش نشان دهند، تركيباتي مانند روغن بزرك كه داراي پيوندهاي مضاعف كربن ـ كربن هستند براي اين نوع واكنش بسيار مستعد هستند. اگر ماده سوختني عايق خوبي براي حرارت باشد، حرارت ايجاد شده در چنين واكنشي نمي تواند از آن خارج شده و جذب محيط اطراف مي شود و در نتيجه درجه حرارت ماده بالا مي رود و واكنش بيشتر مي شود

اسلاید 51: احتراق خودبخود «خودسوزي»و اين عمل ادامه مي يابد تا زماني كه درجه حرارت آن به درجه حرارت افروزش و اشتعال برسد و در نتيجه احتراق واقعي صورت پذيرد. تاُثير باكتري روي بعضي مواد آلي سبب افزايش درجه حرارت آنها مي شود و برخي مواقع احتراق صورت مي گيرد. احتراق در روغن هايي كه در صنعت نساجي به كار مي روند يا در انبارهاي علوفه و زغال كه بديهي است عايق حرارتي عامل مهمي در اين نوع احتراق مي باشد. حلقه اتصال عرضي اتمها Linking Cross خصوصاً در پلاستيك درمولكولهاي جسم مركب كه در برخي پلاستيكها موجود است مي تواند منجر به شعله وري خودبخود گردد

اسلاید 52: درجه حرارت اشتعالدرجه حرارت اشتعال به عوامل زير بستگي دارد :الف – الف:درصد بخارات توليد شده از ماده قابل اشتعال در محيط ( فشار بخار) . ب - مقدار درصد اكسيژن موجود در محيط. ج - نوع منبع آتش زنه و مدت زماني كه جسم قابل اشتعال در مجاورت آن منبع قرار داشته است .د - شكل و حجم محلي كه بخارات در آن قرار دارد( فشار محيط ) . هـ – وجود كاتاليزور واكنش در محيط ( تسربع كننده و كند كننده) .

اسلاید 53: - حدود اشتعال يا انفجارگاز يا بخار قابل اشتعال در هوا در صورتي كه تركيب آنها در حد معيني قرار بگيرد خواهد سوخت، يعني زماني كه يك گاز يا بخار مشتعل مي گردد كه با هواي كافي مخلوط شده و نسبت قابل اشتعال يا انفجار را بوجود آورده باشد. اين قابليت بستگي به درصد اختلاط آن با هوا دارد. اگر سوخت خيلي زياد يا خيلي كم باشد افروزش يا انفجار انجام نخواهد شد و در اين صورت گفته مي شود كه مخلوط پايين تر يا بالاتر از حدود اشتعال يا انفجار خود است و اين حدود را بالاترين و پايين ترين حد قابليت اشتعال مي نامند.

اسلاید 54: حد بالا وپایین اشتعالپايين ترين حد اشتعال يا انفجار عبارت است از كمترين حد تراكم كه باعث شعله يا انفجار گردد بالاترين حد اشتعال عبارت است از بيشترين حد تراكم ( بالاترين حد تراكم گاز يا بخار ) كه باعث ايجاد شعله يا انفجار گردد. مثال:

اسلاید 55: مراحل احتراق :مراحل احتراق يا چگونگي سوختن يك ماده هميشه يكسان ويك شكل نيست.سوختهاي مختلف نيز هر يك با مشخصاتي خاص بر توسعه حريق اثر مي كنند اما وضـع درجه حرارت نسبت به زمان همواره به اين شكل است كه از نقطه اشتعال آغاز مي شود، به تدريج تحت شرايطي بالا مي رود، با رسيدن به حد نهايي غالباً تا حدودي ثابت مي ماند و پس از كم شدن مقدار سوخت، سير نزولي را طي مي كند.مهم اينجاست كه بالارفتن درجه حرارت به مقدار سوخت بستگي ندارد و تابع شرايط فيزيكي و شيميايي آن است.

اسلاید 56: مراحل احتراقمرحله 1ـ اشتعال اوليه : در اين لحظه آتش بروز كرده است.مرحله 2ـ رشد آتش : اين مرحله از چند دقيقه تا چند ساعت ممكن است متفاوت باشد در اوايل اين مرحله معمولاً سوخت كند مي سوزد وتوليد دود وگاز مي كند.مرحله 3ـ پيشروي شعله : در اين مرحله آتش به اغلب مواد سوختني سرايت كرده و درجه حرارت سريعاً افزايش مي يابد.

اسلاید 57: مرحله4 ـ اوج احتراق : آتش به حداكثر شدت خود رسيده و مواد سوختني براحتي در حال احتراق هستند.مرحله 5 ـ پس نشيني : سوخت كاهش يافته و درحال از بين رفتن مي باشد، حجم آتش كم كم كاهش مي يابد.مرحله 6ـ نيمه سوختن و دود كردن: زنجيره واكنشهاي خودكار احتراق در حال از هم گسيختن است. مرحله 7 ـ خاموشي: در اين لحظه آتش خاموش شده است.

اسلاید 58:

اسلاید 59: مراحل احتراقمرحله اول یا کند سوزی اولیه:اکسیژن کافی 21%-حرارت کممرحله دوم یا شعله وری:اکسیژن کافی 21%-حرارت زیادمرحله سوم یا کند سوزی ثانویه:اکسیژن کم- حرارت زیاد –تولید بخارات قابل اشتعال

اسلاید 60: بك درفت Back draught در يك محيط بسته كه آتش وجود دارد بعد از مدت زماني به علت بسته بودن دربها و پنجره ها اكسيژن مورد نياز براي سوختن كاهش مي يابد و در نتيجه ناقص سوزي سوخت آغاز مي شود. حتي ممكن است در اثر كمبود اكسيژن شعله آتش خاموش شده و كند سوزي ادامه پيدا نمايد و مواد نيم سوز مي تواند محيط را به طور خطرناكي با بخارات و گازهاي قابل اشتعال پركند و با رسيدن هواي كافي ( مثلاً به واسطه باز شدن يك درب )،

اسلاید 61: Back draughtبخارات و گازهاي قابل اشتعال داغ دچار آتش سوزي ناگهاني و يا حتي انفجار مي شوند. گاهي اوقات يك گوي آتشين از محل ورود هوا به اتاق به بيرون مي آيد و اين به ويژه براي مأموران آتش نشاني كه اتاقها را براي نجات بازماندگان مورد بازرسي قرار مي دهند بسيار خطرناك است. از اين رو بايد قبل از ورود به اتاق هاي بسته، آنها را به شكل كنترل شده اي تهويه نمود.

اسلاید 62: فلاش آور Flash Over شعله ورشدن يا گر گرفتن به مرحله اي گفته مي شود كه آتش با يك حركت سريع و همه جانبه تمامي مواد سوختني و فضا را يكپارچه مشتعل مي كند. ابتدا بخارات حاصل از سوخت در نزديكي سطحي كه متصاعد شده اند مي سوزند و در اين فاصله به طور عادي مقدار هواي دسترس بيش از مقدار مورد نياز است. در اين زمان عامل كنترل كننده سرعت احتراق، مساحت سطح ماده سوختي است. تداوم دوره رشد به عوامل متعددي بستگي دارد، اما لحظه بحراني وقتي فرا مي رسد كه شعله هاي آتش به سقف

اسلاید 63: Flash Overبرسند. با گسترش آتش به سطح زير سقف، مساحتي كه دچار آتش سوزي شده است به مقدار زيادي افزايش مي يابد. در نتيجه تابش حرارت به طرف سطح مواد قابل احتراق به طور محسوسي افزايش مي يابد در يك اتاق معمولي، با مبلمان و دكوراسيون معمولي اين اتفاق در دماهاي حدود 550 درجه سانتيگراد رخ مي دهد. در اينجا باقيمانده مواد سوختي به سرعت به دماي آتش خود رسيده و ظرف 3-4 ثانيه مشتعل مي شوند.

اسلاید 64: بلوي : BLEVEانفجار ناشي از افزايش فشار بخار حاصل از جوشيدن مايعيكي از عمده ترين انفجارات كه در اين گروه قرار دارد انفجار در اثر ازدياد فشار ناشي از افزايش فشار بخار حاصل از جوشيدن مايع مي باشد و اين انفجارات بنام BLEVE = Boiling liquid Expanding Vapor Explosionمی باشداين نوع انفجار ازعمده ترين انفجارات مخازن بوده كه سببدو يا چند تكه شدن مخزن مايع در يك لحظه می شود

اسلاید 65: بلوي : BLEVE. انفجار اين مخازن زماني صورت مي گيرد كه درجه حرارت مايع داخل مخزن به بالاتر از نقطه جوش خود ( در فشار اتمسفر) برسد. بيشتر انفجارات BLEVE متوجه مخـازن گازمايع(LP-Gas ) مي باشد كه اكثر اين مخازن در اثر حريقها به علت جذب حرارت و وقوع عمل فوق منفجر مي شوند. . همزمان با ازدياد فشار، در اثر حرارت، بدنه مخازن نيز ضعيف تر شده و عمل انفجار صورت مي گيرد.

اسلاید 66: بلوي : BLEVEالبته اين انفجارات فقط مختص به مخازن محتوي مايع يا گاز قابل اشتعال نبوده بلكه ديگهاي بخار در اثر كارنكردن سوپاپ اطمينان يا تحت فشار بيش از حد قرار گرفتن و يا حرارت بيش از اندازه ديدن و همچنين انتخاب نامناسب ديگ از نظر گنجايش سبب چنين حالتي از انفجار مي شود. چون در اين سيستمها عمل تخليه ماده محتوي مخزن به هنگام ازدياد فشار داخلي، فيزيكي مي باشد بنابراين اگر محتويات درون مخزن قابل اشتعال باشد عمل احتراق و توليد حرارت نيز در اثر آزاد شدن اين مواد وجود خواهد داشت و اين عمل اشتعال پديده دوم از BLEVE مي باشد

اسلاید 67: بلوي : BLEVEاگرچه اكثر BLEVE شامل ضعيف شدن مخازن در نتيجه قرار گرفتن در معرض شعله است ولي تعداد كمي از اين انفجارات در نتيجه عوامل ديگر از قبيل خوردگي يا نيروهاي حاصل از ضربه است. ضعيف شدن دراثر برخورد به خصوص در رابطه با تصادفات به هنگام حمل و نقل، از قبيل حمل بوسيله تانكرهاي راه آهن و وسايل نقليه درجاده ها مي باشد، در اين حالتها بلوي توأم با ضربه است.

اسلاید 68: بزرگی بلویبزرگي بلوي اساساً بستگي به مقدار تبخير مايع رها شده از مخزن و وزن قطعات مخزن دارد، اين عمل پرتاب قطعات در بسياري موارد همانند عملكرد موشكها به هنگام پرتاب به جلو مي باشد. اكثر انفجارات بلوي گاز مايع هنگامي به وجودمي آيد كه ازحداقل مقداري كمتر از نصف تا حدود 75 درصد از مقدار حداكثر مجاز بارگيري مخزن، مايع در داخل مخزن وجود داشته باشد. زمان بين شروع تماس شعله و وقوع بلوي متغير مي باشد زيرا اين زمان بستگي به فاكتورهاي مختلف از قبيل اندازه، ماهيت شعله و خود مخزن دارد.

اسلاید 69: اختلاف گاز و بخار قابل اشتعال : بخار، ذرات جدا شده از سطح جامد يا مايع مي باشد و براي مايع كردن آن فقط افزايش فشار كافي است. اما براي مايع كردن گاز همراه افزايش فشار، كاهش دما نيز لازم مي باشد.گرماي احتراق : گرمايي است كه در اثر سوختن يك گرم از جسم توليد مي گردد. فشار بخار : فشار اعمال شده به وسيله بخارات مولكولهاي جدا شده از سطح مايع يا جامد در نقطه تعادل، فشار بخار ناميده مي شود.

اسلاید 70: دمای بحرانی -فشار بحرانی-نقطه جوشدماي بحراني : براي هر گاز يا بخار دمايي وجود دارد كه بالاتر از آن يك گاز يا بخار را نمي توان تنها با فشار به مايع تبديل نمود. بالاتر از دماي بحراني حركت مولكولها به قدري شديد است كه نيروهاي بين مولكولي نمي تواند مولكول را مايع نگهدارد. فشار بحراني : فشار لازم جهت مايع نمودن گاز يا بخار در درجه حرارت بحراني را گويند . نقطه جوش : دمايي است كه فشار بخار برابر فشار جو گردد.