مبانی تفکر سیستماتیک

مبانی تفکر سیستماتیک

اسلاید 1: 1بسمه تعالی مبانی تفکر سیستماتیک روش های کمی در تصمیم گیری عادل فیضفاطمه مشتریدی 86

اسلاید 2: 2دیدگاه سیستماتیکدنیای اطراف ما از کل هایی به نام سیستم تشکیل شده است.سیستمها خواصی دارند که صرفا ازجمع خواص اجزا تشکیل نمی شوند.هدف سیستم تعیین کننده اجزاء مناسب و روابط مفید است.مرز سیستم مجموعه اجزاء داخل سیستم را از اجزاء خارج سیستم جدا می کند.مرز سیستم مفهومی مجرد است و با مرزهای اداری، حقوقی و یا جغرافیایی متفاوت است.برای درک پدیده های اطراف باید سیستم ها و روابط مناسب اجزاء و علل پدیده ها را در داخل مرزها جستجو کرد.

اسلاید 3: 3قوانین ناشی از تفکر سیستماتیک

اسلاید 4: 4قوانین ناشی از تفکر سیستماتیکبسیاری از مسائل امروز ناشی از راه حل های دیروز است(راه حل های سهل و نسنجیده)مشکل پرداخت سوبسید ناشی از راه حل دیروزی ارتقاءرفاه عمومی با پرداخت سوبسیدفرسودگی صنایع ایران ناشی از راه حل تحمیل نیروی کار اضافی به صنایع برای حل مشکل بیکاری

اسلاید 5: 5قوانین ناشی از تفکر سیستماتیکعمل چشم بسته هر اندازه سخت تر باشد، واکنشی سخت تر و بدتر از طرف سیستم را سبب می شود.کمبود زمین در تهران، اعلام واگذاری زمین مجانی، تشدید مسئله مسکن با تشویق مهاجرتکسری و کمبود بودجه،عدم افزایش حقوق متخصصین دولت، جدایی نیروی متخصص از دولت، کاهش توان فکری دولت، تشدید مسئله کمبود بودجه

اسلاید 6: 6قوانین ناشی از تفکر سیستماتیکراه حل های ساده انگارانه راه به جایی نمی برد(گرایش به فرهنگ غرب،جلوگیری با سرکوب، بی نتیجه بودن راه حل).نتایج خوب کوتاه مدت با خود نتایج بدی به بار می آورند و برای کسب نتایج خوب بلند مدت باید سختی های کوتاه مدت را تحمل کرد(مصرف زیاد - سرمایه گذاری در بهبود کیفیت).سعی در رشد سریع تر می تواند نتایج معکوس به بار آورد.

اسلاید 7: 7قوانین ناشی از تفکر سیستماتیکنشانه های مشکل و علل آن از لحظ زمانی و مکانی نزدیک هم نیستند.هرگز نباید عوامل محیطی را سرزنش کرد.نرخ تغییرات کوچک می تواند نتایج بزرگ به بار آورد( قانون اهرمها).نتایج مطلوب مختلف می تواند با هم حاصل شود ولی با طی زمان و با گذر از فرآیندهای مناسب.

اسلاید 8: 8اصول مدلسازی مسائل در دیدگاه سیستماتیک

اسلاید 9: 9پس خوران عنصری اصلی در دیدگاه سیستماتیکدر دیدگاه معمولی: رابطه علت و معلولی یک طرفه دیده میشود در دیدگاه سیستمی: رابطه علت و معلولی متقابل است.همه تصمیمات در حلقه های علت و معلولی بسته اتخاذ می شود.

اسلاید 10: 10مدلسازینمودار علت و معلولی (Causal diagram)نمودار حالت و نرخ (Stock & flow diagram)پدیدهاصلاحاصلاحاصلاح

اسلاید 11: 111) نمودار علی و معلولی

اسلاید 12: 12نمودار علت و معلولیمدل سازی سریع فرضیات ما درباره یک پدیده پویانمایش مدل ذهنی یک فرد یا تیم راجع به یک پدیدهA سبب وجود و یا تغییر Bصرف نظر از پدیده های مختلف بین علت و معلولرابطه مثبت یا منفیABسپرده پس اندازسودزاد و ولدجمعیتتقاضاقیمتقیمتتقاضا+++-

اسلاید 13: 13دایره علت و معلولی یا پس خوراندایره علت و معلولی یک حلقه بسته از روابط علت و معلولی است.

اسلاید 14: 14دایره علت و معلولی مثبتدایره ای است که اگر یک عامل در آن در یک جهت تغییر داده شود، دایره تغییرات در آن جهت را تقویت می کند.دایره علت و معلولی مثبت رشد نمایی بوجود می آورد.

اسلاید 15: 15دایره علت و معلولی منفی دایره ای است که اگر یک عامل در آن در یک جهت تغییر داده شود، دایره با تغییرات آن عامل در آن جهت مخالفت می کند.تعداد روابط علت و معلولی در این دوایر فرد است.دایره های علت ومعلولی منفی رفتار هدف جو بوجود می آورند.

اسلاید 16: 16مثال : جمعیت آهو ها

اسلاید 17: 17مدل توسعه یافته

اسلاید 18: 182) نمودار حالت - نرخ

اسلاید 19: 19نمودار حالت و نرخابزاری جهت مدلسازی فرضیات ساخته شده در نمودار علی و معلولیبررسی رفتار یک متغیر در یک حالت پویاپیش بینی روند ها و تعاملاتمتغییر نرخ:نمایانگر نرخ انتقال از یک منبع به منبع دیگرمدلسازی آهنگ جریانمتغییر حالت:متغییر انباشتنمایش وضعیت یک متغییر که به صورت تجمعی مقدار می گیرد . جریانمنبعتنظیم کننده جریانمقصد

اسلاید 20: 20مثال : جمعیت آهوها - ادامه+-

اسلاید 21: 21مدل توسعه یافتهFood per capitaNormalFood per capitaضریب تاثیرتابع تبدیل(تبدیل ورودیها به خروجیها)

اسلاید 22: 22روابط متغییر ها

اسلاید 23: 23الگوهای رایج در تحلیل مسائل دینامیکی

اسلاید 24: 24الگوی محدودیت رشدهر فرآیند رشدی با محدودیت های آشکار و نهان مواجه است. رشدهای نمایی با پس خورانهای مثبت ایجاد می شود.پس خوران کلی که موجب رشد می شود به صورت ذیل است:مثال: رشد ظرفیت تولیدی و سرمایه گذاری

اسلاید 25: 25الگوی محدودیت رشدهیچ فرآیندی نیست که تا بی نهایت به رشد خود ادمه دهد بدون آنکه با عوامل محدود کننده ای مواجه نباشد. مکانیزم محدودکننده یک پس خوران منفی محدودیت موجب توقف رشد می شود.اگر این محدودیت بدون تاخیر اثر بگذارد، درآن صورت رشد به صورت منحنی لجستیک متوقف خواهد شد.

اسلاید 26: 26الگوی محدودیت رشداگر این محدودیت با تاخیر اثر بگذارد، وضعیت سیستم از حد نهایی خود بیشتر رشد کرده و سپس با نوعی نوسان به حد نهایی برمی گردد.مثال: رشد فروش با ظرفیت محدود

اسلاید 27: 27راه حل های موقت که مشکل را افزایش می دهندهر مشکلی که سر و صدای بیشتری داشته باشد، توجه بیشتری به خود جلب می کند و راه حل سریع تری را می طلبد.راه حل های سریع و موقت عمدتا به خاموش کردن سر و صدا یا علامت مشکل می پردازند. هر مشکل یک یا چند علت یا ریشه اساسی واصلی دارد.راه حل های سریع و موقت عمدتا به تقویت ریشه های مشکل و تشدید آن می انجامد.راه حل های موقت برای حل مشکلات انتخاب می شوند.هر چه علامت مشکل شدیدتر باشد، راه حل موقت قوی تر اعمال می شود.

اسلاید 28: 28راه حل های موقت که مشکل را افزایش می دهندراه حل های سریع و موقت عمدتا به تقویت ریشه های مشکل و تشدید آن می انجامد.مثال:ریشه آشوب می تواند نارضایتی باشد. آشوب که علامت نارضایتی است با سرکوب به عنوان راه حل موقت خاموش می شود. سرکوب موجب افزایش نارضایتی می شود و ریشه آشوب تقویت می شودآشوب+سركوب+-+نارضايتيآشوبنارضايتي+سركوب+-

اسلاید 29: 29توصیهکمبود منابع که با استقراض به صورت کوتاه مدت حل می شود.توجه و آگاهی از عواقب نامطلوب راه حل موقتیکاهش دفعات استفاده از راه حل موقت با عواقب نا مطلوبانتخاب راه حل موقت با کمترین عواقب نا مطلوببه جای راه حل موقتی و یا حداقل همزمان با آن، راه حل های اساسی دنبال شود

اسلاید 30: 30انتقال فشار از راه حل اساسی به راه حل موقتراه حل های موقت فشار را از روی راه حل های اساسی برمی دارد.راه حل موقت معمولا یک پس خوران منفی برای کاهش علائم مشکل بوجود می آورد بدون آنکه به ریشه بپردازد. راه حل های موقت معمولا عوارض جانبی دارند.عوارض جانبی موجب گسترش ریشه مسئله و کاهش توان انجام اقدامات اساسی می شود.

اسلاید 31: 31علامت مشكلراه حل موقتراه حل اساسيريشه مشكل+-+-+عوارض جانبي راه حل موقتتوان انجام اقدامات اساسيگسترش ريشه مسئله+-+++گسترش ريشه مسئله و كاهش توان انجام اقدامات اساسي موجب تشديد ريشه مسئله ميشود. تأخيرانتقال فشار از راه حل اساسی به راه حل موقت

اسلاید 32: 32روشهای برخورد با موقعیت های انتقال فشارتمرکز بر راه حل های اساسی که ریشه مشکل را هدف قرارمی دهنددر صورت ضرورت و الزام،استفاده از راه حل های موقت برای بدست آوردن وقت جهت پی گیری راه حل های اساسی

اسلاید 33: 33تنزل اهداف، بالا گیری مناقشات و تراژدی منابع مشترکمعمولا هدف ها با وضع موجود یا عملکرد فاصله دارند.یک راه حذف فاصله، تلاش برای اصلاح عملکرد و راه دیگر تنزل هدف هاست.وجود فاصله بین هدفها و وضع موجود، فشارهای روانی و سازمانی را برای تعدیل و تنزل هدف ها زیاد می کند.تنزل هدف ها نیز پس خور منفی دیگری را برای فاصله تشکیل می دهد.

اسلاید 34: 34مثال هائي از تنزل هدفهاكاهش هدف افراد در هنگام انجام رساله هاي كارشناسي ارشد و دكتري.تنزل هدفهاي زندگي هاي مشترك.تنزل هدفهاي سياسي و اجتماعي انقلابها.تنزل هدفهاي سازمانها و شركت ها بعد از شروع كار آنها در زمينه هاي مختلف نظير كيفيت، نوآوري، خوش قولي و صداقت و درستي.تنزل هدفهاي مصلحان اجتماعي.

اسلاید 35: 35الگوی افزایش دعوا و مسابقه(Esclation)هرگاه یکی از عامل وضعیت خود را نسبت به عامل دیگر ضعیف تر ببیند، احساس عقب افتادگی و ضعف کرده و به تلاش و تکاپوی خود می افزاید.”الف“ و“ ب ”وضعیت خود را نسبت به هم می سنجند.بهبود وضعیت موجود“الف“ سبب افزایش وضعیت ”ب“ می شود.بهبود وضعیت “ب“ سبب کاهش وضعیت ”الف“ نسبت به ”ب“می شود.مثال:مسابقه تسحیلاتی کشورهاجنگ قیمت برای سازمانها برا ی کسب سهم بازارچشم و هم چشمی بین خانواده هامسابقه درس خواندن بین شاگردان ممتاز یک کلاس

اسلاید 36: 36الگوی افزایش دعوا و مسابقهرفتار مدل مسابقه تسحیلاتی

اسلاید 37: 37الگوی موفقیت برای موفق(Success to Successful )دو فعالیت برای منابع مشترک و محدود رقابت می کنند.دو گروه ”الف“ و ”ب“ از منبع مشترکی استفاده می کنند.سهم هر یک از منبع مشترک به موفقیت آن نسبت به دیگری بستگی دارد.سهم بیشتر“الف“ از منابع موجب عملکرد بهتر آن و اخذ منابع بیشتر برای عملکرد باز هم بهتر می شود. بهبود وضعیت ”الف ”در یک چرخه مثبت رو به افزایش می نهد و عملکرد“ ب“ در یک پس خوران مثبت دیگری به نحو فزاینده ای رو به افول می گذارد.

اسلاید 38: 38الگوی موفقیت برای موفقمثال:توازن بین وقت صرف شده در کار و زندگیرقابت بین دو بخش سازمانی مابین دو محصولرقابت بین دو فرزند در خانواده برای جلب توجه والدینراهکار مدیریتی:به هدف ایجاد موفقیت در دو گروه فکر کنید. در برخی موارد که رقابت ناسالم در جریان است،اتصال بین دو فعالیت را دررقابت برای منبع مشترک قطع یا تضعیف کنید. تشویق فعالیت موفق را بدون محدود کردن منابع برای فعالیت نا موفق انجام دهید.به حل مسائل و پیشرفت فعالیت نا موفق کمک کنید.

اسلاید 39: 39الگوی تراژدی منبع مشترک(Tragedy of the commons )فعالیت های ”الف“ و ”ب“ در دو پس خوران مثبت رشد می کنند و کل ظرفیت فعالیت ها را افزایش می دهد. کل ظرفیت ها میزان منابع موجود بر ظرفیت را کاهش می دهد.کاهش منابع برظرفیت نهایتا“ بر بهره وری ظرفیتها اثر می گذارد و حاصل فعالیت ها را کاهش می دهد.

اسلاید 40: 40رفتارهای رایج در مدلهای دینامیکی

اسلاید 41: 41رفتار مدل های رایج در سیستم داینامیک

اسلاید 42: 42رشد نماییرشد نمایی از بازخور مثبت ناشی می شود.

اسلاید 43: 43رفتار هدف جوحلقه های منفی هر گونه مانعی برای رسیدن به هدف را از میان می برد و سعی می کند سیستم را به حالت مطلوب برساند.

اسلاید 44: 44رفتار نوسانینوسان ها توسط بازخور منفی و تاخیر در موارد زیر ایجاد می شوند: بازخور اطلاعات فرآیند تصمیم گیری فرآیند اجرا فرآیندهای سازمانی و فیزیکی برای کسب اهداف

اسلاید 45: 45رشد S-shapeهیچ کمیت واقعی تا ابد رشد نخواهد کرد، یک یا چند محدودیت مانع رشد خواهد شد.معمول ترین رفتار در سیستم های داینامیک S-shape است که ترکیبی از الگوهای رفتاری رشد نمایی و هدف جو است.

اسلاید 46: 46رشد S-shape همراه با جهشتاخیرهای زمانی در بازخوران های منفی مانع پیشرفت شده و باعث جهش و نوسان حول تعادل سیستم می شوند.

اسلاید 47: 47جهش و فروپاشی (Overshoot and Collapse) هنگامی که توانایی محیط برای حمایت از رشد جمعیت یا حالت سیستم نابود شده باشد یا توسط خود جمعیت مورد استفاده قرار گرفته باشد، با جهش و فروپاشی مواجه می شویم.

اسلاید 48: 48نوسان میرا(Damped Oscillations) هنگامی که در یک سیستم نوسانی، با یک آشوب مواجه شده ولی اختلالی در سیستم به وجود نیاید و آشوب از میان برود این حالت نوسان میرا نامیده می شود.

اسلاید 49: 49نوسان Chaoticنوسان Chaotic نتیجه ساختار میرا با چرخه محدود و پارامتراهای مختلف می باشد.این نوسان یک مدار مشخص را دنبال نمی کند.