مبانی نبض شناسی طب سنتی ایران

مبانی نبض شناسی طب سنتی ایران

اسلاید 1: 1www.tabaye.ir

اسلاید 2: 2مبانی نبض شناسی طب سنتی ایرانمهدی علیزادهپزشک و دستیار طب سنتی ایرانبسم الله الرحمن الرحیم

اسلاید 3: 3تعریف نبضشيخ‏الرئيس: «هي حركةٌ من اوعية الروح مؤلفة من انبساط و انقباض لتدبير الروح بالنسيم»؛ يعني نبض حركتي است از مكان روح مركب از انبساط و انقباض براي تدبير روح به هواي تازه. و نزد اطبّا نبض حركت شرايين است،

اسلاید 4: 4

اسلاید 5: 5abcda’b’c’d’َa: حرکت انبساطیc: حرکت انقباضیb: سکون خارجی/ محیطی/ ظاهریd: سکون داخلی/ مرکزی/ باطنیچهار جزء حرکت یک نبضه منفرد

اسلاید 6: 6abcdاجزاء قابل حس نبض

اسلاید 7: 7چرا نبض رگ ساعد را می گیریم؟پزشک در درخواست راحت تر است- آن‏كه دست را به سهولت بيرون مي‏توان آوردبیمار هم راحتتر است، زير لباس و لحم یا حجاب پنهان نیست(گیجگاه و گردن) اسائت ادب هم نيست(شریان پا).محاذي قلب است و قریب به معدن روح نابض است لذا در ارتباط با قلب و روح حیوانی، استدلال به آن قوي‏تر از عروق دیگر است.احساس راحت چهار انگشتی رگ .شريان مذكور خالي از ابخره و ادخنه است(شريان صدغين و عنق اكثر ممتلي از ابخره و ادخنه اند.)اوسع شرايين است و روح كثير در آن مي‏باشد و احوال قلب از آن خوب معلوم مي‏شود.

اسلاید 8: 8پانزده شرط برای استدلال صحیح از نبض

اسلاید 9: 9شرط اولدست نبض بر پهلوي خود باشد(يعني معتمد بر انگشت خنصر)، وضع طبعي او همين است. چون مقادير اقطار نبض به حسب وضع دست متغير مي‏شوند. پس اگر دست بر وضع طبعي خود باشد، نبض او در اقطار ثلاثه بر وجهي بود كه او را سزاوار است به خلاف ديگر اوضاع او؛ مثل تنكيب و استلقا

اسلاید 10: 10منکب: عرض و شهوق بیشترطول کمتراستلقاء: طول بیشترعرض کمتر بینابین و روی تیغه

اسلاید 11: 11شرط دومصاحب او خالي ازاعراض نفسانيه مانند: غضب و غم و همّ و سرور و خوف و فكر و توجه به جانب امري ديگر، و امور طبيعيه و بدنيه، مثل: تعب و رياضت و خواب مفرط و شكم سيريِ مُثقِل و جوع مفرط و استحمام حال ترك عادات و استحداث عادات.

اسلاید 12: 12شرط سوممقایسه با معتدل کنند تا خروج و میزان خروج از اعتدال مشخص شود

اسلاید 13: 13شرط چهارمنبض دست راست با دست راست و دست چپ با دست چپ، نبض مخفی تر با ذکی الحس تر و نبض ظاهر تر با ضعیف الحس تر

اسلاید 14: 14شرط پنجمنبض دست راست چون با دست راست گرفته می شود، ادراکش قویتر است گرچه نبض دست چپ به قلب نزدیکتر است ولی در کل ادراک قویتر دست راست تاثیرش بیشتر از اختلاف راست و چپ است

اسلاید 15: 15شرط ششمدست دوم زیر دست مریض تا اذیت نشود و نبض تغییر نکند بخصوص در مریضان ضعیف

اسلاید 16: 16شرط هفتمچهار انگشت (يعني خنصر و بنصر و وسطي و سبابه) گذاشته، به اصناف نبض فكر كند، حالت هر جنس ودلالت آنرا در ذهن بیاورد.

اسلاید 17: 17شرط هشتمطبيب فارغ باشد از همه چيزهايي كه فكر او را از ادراك نبض بازداردمثل: امور نفساني كه غضب و فزع و غيرهاست و عوارض بدني كه جوع و سيري مفرط و اسقام و آلام و ...

اسلاید 18: 18شرط نهمانگشتان نباض نرم باشند تا كه ذكي‏الحس باشند و خوب احساس كنند. کارهای خشن نکرده باشد.

اسلاید 19: 19شرط دهمنباض اموراتی كه نبض را تغییر می دهند در ذهن بیاورد مثل: اسنان و امزجه و فصول و بلدان و اهويه و غيرها تا كه مقدار تغير حاصل را معلوم نمايد.

اسلاید 20: 20شرط یازدهمملاحظة نبض قوي به غمز قوي كنند تا كه در اصابع به قوت داخل شود و حركت او به خوبي مدرك گردد و ملاحظة نبض ضعيف به رفق نمايند بهر آن‏كه حركت شريان به قوت غمز باطل نشود.کالیبراسیون در استاتیک و دینامیک و فشار یکنواخت تا حداکثر ادراک!

اسلاید 21: 21شرط دوازدهمدست مریض موقع نبض گیری:ساکن و بی حرکت باشد،چیزی سنگین روی آن نیندازد، تکیه به آن نکند،چيزي در دست نگيرد.دست و بازو به هم متصل یا بسته نباشد. کمر نيز محكم بسته نباشد و دست ديگر را نيز بر زمين تكيه ننمايد.

اسلاید 22: 22شرط سیزدهمطبيب، نبض را به مجرد ملاقات مريض ملاحظه نكند، بلكه بعد مؤانست به تكلم و اطالت سؤال از احوال به بشاشت و ملاطفت تا كه مريض را با طبيب محبت و انس به هم رسد، آن وقت ملاحظة نبض او نمايد؛ زیرا وقت رسیدن طبیب به بیمار و برعکس: گاهي به طبيب تعب و قلق عارض مي‏شود و خصوصاً وقتي كه سريع‏التغير از عوارض باشد. گاهي مريض را فرحت و انبساط مفرط حاصل مي‏گردد و گاهي شرم و خوف؛ خصوصاً اگر مُهَيِّب باشد، پس اگر در همان حال بي‏توقف و بدون ابتدا به تكلم و احوالپرسي و اظهار مهرباني و شفقت، مشغول به ملاحظة نبض گردد به سبب تغيّر حال حالات باطني وي ـ كما حقه ـ دريافت نشوند.

اسلاید 23: 23شرط چهاردهمطول مدت ملاحظة نبض متناسب نیاز: اگر در مرض مریض توقع نبضات مختلف باشد، طول دهد تا كه حال اختلاف روشن گردد و الا ملاحظة نبض به سرعت نمايد تا مريض تنگدل و غمگين نشود. برخی اقوال: دست برندارد تا 12 نبضه و برخی گفته اند تا 35 نبض را درک کند.

اسلاید 24: 24شرط پانزدهمبيننده و نمايندة نبض هر دو نشستهجلوس نمايندة نبض مربع باشد(چهار زانو)، قامت درست كرده و تكيه نازده و مستوي روبه‏روي به هم نشسته. هر دو ساكت باشند و متوجه به جانب ديگر نشوند و نظر به يكديگر هم ننمايند، بلكه به زير چشم گاه‏گاهي ملاحظه صورت و چشم يكديگر نمايند و به فراست، حال همديگر دريافت كنند.آن مكان از غوغا و شورش مردم و صدمات قويه ـ و از هر چه باعث تشويش طبيعت گردد ـ خالي باشد؛ زيرا كه ادراك نبض و دريافت حالات آن از قبيل ادراك معاني و دريافت دقايق و نكات آن است كه حصول آن بدون تسكين خاطر و صحت و جمعيت حواس ممكن نيست.

اسلاید 25: 25اسباب اربعه یک ساختمان

اسلاید 26: 26سبب فاعلیسبب مادیسبب غاییسبب صوریاسباب اربعه

اسلاید 27: 27اسباب اربعه نبضسبب فاعلی: قلب- قوه حیوانیسبب مادی: جرم عرقسبب صوری:حرکتسبب غایی:ترویح حار غریزی

اسلاید 28: 28دلالات نبض هاقوه حیوانیجرم عرقحرارت

اسلاید 29: 29جنس اول - مسافت

اسلاید 30: 30جنس اولطولعرضعمق- ارتفاع

اسلاید 31: 31جنس اولطولعمق- ارتفاعافراطتفریطاعتدالافراطتفریطاعتدال

اسلاید 32: 32مسافت در طول یا طول نبض

اسلاید 33: 3311111طویلنبض طویل: یک نبضه در بیش از چهار انگشت حس می گردد ( با جابجا کردن انگشت اشاره به سمت ریشه اندام مجدد می توان نبض را حس نمود)

اسلاید 34: 341111طول - معتدل

اسلاید 35: 35 برخی از انواع نبض قصیر

اسلاید 36: 36عرض نبضعریضمعتدلضیق- دقیق

اسلاید 37: 37ارتفاع نبض ( ضربه نبض تا چه ارتفاعی بالا می آید یا در چه عمقی از سطح پوست، اول بار نبض حس میشود)شاهق- مشرفمعتدلمنخفض

اسلاید 38: 38منخفضطولعمق- ارتفاعافراطتفریطاعتدالافراطتفریطاعتدالمنخفض: بلندی آن کمتر باشد و قریب به مرکز { رگ} بود

اسلاید 39: 39اقسام مرکب جنس اولسه در طولسه در عرضسه در ارتفاعنه نبض بسیط27 نبض مرکب

اسلاید 40: 40طولعرضارتفاعطویلعریضمعتدلضیقمعتدلقصیرعریضمعتدلضیقعریضمعتدلضیقمشرفمعتدلمنخفضنبضمشرفمعتدلمشرفمعتدلطویل- عریض- مشرف( عظیم)منخفضمنخفضاقسام ثلاثی

اسلاید 41: 41دلالات نبض از لحاظ طول

اسلاید 42: 42دلالات نبض از لحاظ عرض

اسلاید 43: 43دلالات نبض از لحاظ ارتفاع

اسلاید 44: 44دلالات برخی نبضهای مرکب

اسلاید 45: 45جنس دوم - قوتماخوذ از کیفیت قرع اصابع

اسلاید 46: 46قوت نبضقویمتوسطضعیف

اسلاید 47: 47دلالات نبض از لحاظ قوت

اسلاید 48: 48قوی و عظیم الزاما ملازم دیگری نیستند

اسلاید 49: 49معتدل در هر جنسی طبیعی است مگر در جنس دوم( قوت)قوت هرچه زیاده باشد بهتر است

اسلاید 50: 50جنس سوم - سرعتماخوذ از زمان حرکت نبض

اسلاید 51: 51سرعت نبض( با چه شیبی و در چه زمانی حرکت یک نبضه به اوج خود می رسد یا انجام می شود)123412341234سریعمعتدلبطی

اسلاید 52: 52دلالات نبض از لحاظ سرعت

اسلاید 53: 53جنس چهارم - تواترماخوذ از زمان سکون

اسلاید 54: 54تواتر( زود آمدن نبضه بعدی-رگ شناسی ابن سینا)12341234123567متواترمعتدلمتفاوت

اسلاید 55: 55دلالات نبض از لحاظ تواتر

اسلاید 56: 56جنس پنجم - قوام رگلینت و صلابت

اسلاید 57: 57تعریفقوام رگ: صلب ، بینابین یا لینصلب: رگی که قبول فشار نمی کند، بلکه سر انگشتان را از خود دفع کند.لین: رگی که قبول فشار سر انگشتان به آسانی نماید و سر انگشتان در آن فرو روند.

اسلاید 58: 58دلالات نبض از لحاظ قوام

اسلاید 59: 59صلابت و لینت در بالینرگی که در برابر فشار انگشت معاینه گر؛ مقاومت می نماید یا زیر حرکت عرضی انگشت معاینه گر؛ غلت می خورد و می لغزد، صلابت بیشتری دارد نسبت به رگی که با فشار انگشت به راحتی می خوابد یا زیر حرکت عرضی انگشت؛ دارای حرکت لغزشی نمی باشد.

اسلاید 60: 60افتراق صلب و قوی

اسلاید 61: 61جنس ششم - امتلا و خلو ماخوذ از مقدار رطوبات عروق

اسلاید 62: 62اسباب سبعه امتلا اکثار حمام مرطبشدت ماسکهاغذیه و اشربه مرطبهضعف دافعهضعف هاضمهضیق مجاریموانع تحلیل

اسلاید 63: 63دلالات نبض از لحاظ امتلا و خلو

اسلاید 64: 64امتلا و خلو نبض(زیر یک انگشت با توجه به پری و خالی بودن رگ بین قرعه ها یعنی در زمان سکون مرکزی)ممتلیخالی

اسلاید 65: 65جنس هفتم - ماخوذ از کیفیت جرم عرق

اسلاید 66: 66دلالات نبض از لحاظ حرارت و برودت

اسلاید 67: 67جنس هشتم و نهم – استوا/اختلاف و انتظام/عدم انتظام

اسلاید 68: 68دلالات نبض از لحاظ استوا و اختلاف

اسلاید 69: 69انواع اختلاف در نبض

اسلاید 70: 70اختلاف یا استوا در احوال خمسهاختلاف در عظم و صغر اختلاف در قوت و ضعفاختلاف در سرعت و بطاختلاف در تواتر و تفاوتاختلاف در صلابت ولینتاختلاف در حرارت و برودت

اسلاید 71: 711-اختلاف بین اجزای عرق(ادراک متفاوت انگشتان از یک نبضه در حال گذر)1111

اسلاید 72: 722- اختلاف بین نبضات متوالی (ادراک یک انگشت از اختلاف بین نبضه های متوالی در حال گذر)1222333444555766مستویمختلف منتظممختلف نامنتظم

اسلاید 73: 73جنس دهم – وزن نبض

اسلاید 74: 74وزن نبضوزن: قیاس نمودن چیزی به چیزی برای استخراج نسبتی که فیمابین آن دو است (خلاصه الحکمه ص 590)و هر قرعه نبض شامل چهار جزء ( دو حرکت و دو سکون) می باشد، می توان بین حرکتها و سکونهای داخل یک قرعه یا بین قرعه ها وزن تعریف نمود.انواع ده وجهی وزنهای نبض به اختصار به شرح ذیل می باشند: a/a’, a/c, a/b, a/d, c/c’, c/d, c/b, b/b’,d/d’,b/d

اسلاید 75: 75abcda’b’c’d’a, a’b, b’c, c’d, d’حرکت های انبساطی دو نبضه متوالیسکون های محیطی دو نبضه متوالیحرکت های انقباضی دو نبضه متوالیسکون های مرکزی دو نبضه متوالی

اسلاید 76: 76مثالی از نیکویی و بدی وزن نبض دو نبضه متوالی ذیل از لحاظ وزن و مقایسه زمان انبساطشان یعنی a/a’ ردی الوزن بوده چون a/a’ در دو نبضه متوالی باید برابر عدد باشد لیکن در اینجا مساوی 1 نمی باشند ولیکن این دو نبضه از لحاظ وزن و مقایسه زمان انبساط به انقباض درون خود( a/c درقیاس با a’/c’) جید الوزن اند چون نسبت a/c به a’/c’ برابر است و همان تناسب یا وزن میان زمانهای انبساط و انقباض در نبضه اول؛ در نبضه دوم نیز حفظ شده است.

اسلاید 77: 77دستگاه تحقیقاتی نبض سنج

اسلاید 78: بسم الله الرحمن الرحیمالسلام علیک یا امام محمد تقی(ع)

اسلاید 79: اجناس عشره یا ده گانه نبض

اسلاید 80: اسباب اربعه یک ساختمان

اسلاید 81: سبب فاعلیسبب مادیسبب غاییسبب صوریاسباب اربعه

اسلاید 82: اسباب اربعه نبضسبب فاعلی: قلب- قوه حیوانیسبب مادی: جرم عرقسبب صوری:حرکتسبب غایی:ترویح حار غریزیسبب فاعلی: قلب- قوه حیوانیسبب مادی: جرم عرقسبب صوری:حرکتسبب غایی:ترویح حار غریزی

اسلاید 83: دلالات نبض هاقوه حیوانیجرم عرقحار غریزی یا حرارت

اسلاید 84: نحوه صحیح گرفتن نبض

اسلاید 85: جنس اول- مسافت

اسلاید 86: جنس اولطولعرضعمق- ارتفاع

اسلاید 87: جنس اولطولعمق- ارتفاعافراطتفریطاعتدالافراطتفریطاعتدال

اسلاید 88: مسافت در طول یا طول نبض

اسلاید 89: 11111طویلنبض طویل: یک نبضه در بیش از چهار انگشت حس می گردد ( با جابجا کردن انگشت اشاره به سمت ریشه اندام مجدد می توان نبض را حس نمود)

اسلاید 90: 1111طول - معتدل

اسلاید 91: برخی از انواع نبض قصیر

اسلاید 92: عرض نبضعریضمعتدلضیق- دقیق

اسلاید 93: ارتفاع نبض( ضربه نبض تا چه ارتفاعی بالا می آید یا در چه عمقی از سطح پوست، اول بار نبض حس میشود)شاهق- مشرفمعتدلمنخفض

اسلاید 94: اقسام مرکب جنس اولسه در طولسه در عرضسه در ارتفاعنه نبض بسیط27 نبض مرکب

اسلاید 95: طولعرضارتفاعطویلعریضمعتدلضیقمعتدلقصیرعریضمعتدلضیقعریضمعتدلضیقمشرفمعتدلمنخفضنبضمشرفمعتدلمشرفمعتدلطویل- عریض- مشرف( عظیم)منخفضمنخفضاقسام ثلاثی

اسلاید 96: دلالات نبض از لحاظ طول

اسلاید 97: دلالات نبض از لحاظ عرض

اسلاید 98: دلالات نبض از لحاظ ارتفاع

اسلاید 99: دلالات برخی نبضهای مرکب

اسلاید 100: مقیس

اسلاید 101: جنس دوم- قوتماخوذ از کیفیت قرع اصابع

اسلاید 102: قوت نبضقویمتوسطضعیف

اسلاید 103: دلالات نبض از لحاظ قوت

اسلاید 104: قوی و عظیم لازم دیگری نیستند

اسلاید 105: معتدل در هر جنسی طبیعی است مگر در جنس دوم( قوت)قوت هرچه زیاده باشد بهتر است

اسلاید 106: جنس سوم- سرعتماخوذ از زمان حرکت نبض

اسلاید 107: سرعت نبض( با چه شیبی و در چه زمانی حرکت یک نبضه به اوج خود می رسد یا انجام می شود)123412341234سریعمعتدلبطی

اسلاید 108: دلالات نبض از لحاظ سرعت

اسلاید 109: جنس چهارم - قوام رگلینت و صلابت

اسلاید 110: تعریفقوام آلت: هیأتی است که حاصل می گردد جسم(رگ) را که بدان حکم نمایند بر آنکه جسم صلب است یا نرم یا متوسط.صلب: جسمی(رگی) عاصی از قبول انغمار و فشار که چون به قوت بفشارند آنرا، قبول فشار ننماید، بلکه از خود دفع کند سر انگشتان را.لین: جسمی(رگی) که قبول فشار سر انگشتان به آسانی نماید و سر انگشتان در آن فرو روند.

اسلاید 111: دلالات نبض از لحاظ قوام

اسلاید 112: صلابت و لینت در بالینرگی که در برابر فشار انگشت معاینه گر؛ مقاومت می نماید یا زیر حرکت عرضی انگشت معاینه گر؛ غلت می خورد و می لغزد، صلابت بیشتری دارد نسبت به رگی که با فشار انگشت به راحتی می خوابد یا زیر حرکت عرضی انگشت؛ دارای حرکت لغزشی نمی باشد.

اسلاید 113: صلابت و لینت

اسلاید 114: افتراق صلب و قوی

اسلاید 115: جنس پنجم- تواترماخوذ از زمان سکون

اسلاید 116: تواتر( زود آمدن نبضه بعدی-رگ شناسی ابن سینا)12341234123567متواترمعتدلمتفاوت

اسلاید 117: دلالات نبض از لحاظ تواتر

اسلاید 118: جنس ششم امتلا و خلو ماخوذ از مقدار رطوبات عروق

اسلاید 119: اسباب سبعه امتلا اکثار حمام مرطبشدت ماسکهاغذیه و اشربه مرطبهضعف دافعهضعف هاضمهضیق مجاریموانع تحلیل

اسلاید 120: دلالات نبض از لحاظ امتلا و خلو

اسلاید 121: امتلا و خلو نبض(زیر یک انگشت با توجه به پری و خالی بودن رگ بین قرعه ها یعنی در زمان سکون مرکزی)ممتلیخالی

اسلاید 122: جنس هفتم ماخوذ از کیفیت جرم عرق

اسلاید 123: دلالات نبض از لحاظ حرارت و برودت

اسلاید 124: جنس هشتم و نهم – استوا/اختلاف و انتظام/عدم انتظام

اسلاید 125: انواع اختلاف در نبض

اسلاید 126: اختلاف یا استوا در احوال خمسهاختلاف در عظم و صغر اختلاف در قوت و ضعفاختلاف در سرعت و بطاختلاف در تواتر و تفاوتاختلاف در صلابت ولینت

اسلاید 127: دلالات نبض از لحاظ استوا و اختلاف

اسلاید 128: 1-اختلاف بین اجزای عرق(ادراک متفاوت انگشتان از یک نبضه در حال گذر)1111

اسلاید 129: 2- ختلاف بین نبضات متوالی(ادراک یک انگشت از اختلاف بین نبضه های متوالی در حال گذر)1222333444555766مستویمختلف منتظممختلف نامنتظم

اسلاید 130: جنس دهم – وزن نبض

اسلاید 131: وزن نبضاز آنجا که وزن عبارتست از قیاس نمودن چیزی به چیزی برای استخراج نسبتی که فیمابین آن دو است (خلاصه الحکمه ص 590) و هر قرعه نبض شامل چهار جزء ( دو حرکت و دو سکون) می باشد، می توان بین حرکتها و سکونهای داخل یک قرعه یا بین قرعه ها وزن تعریف نمود.انواع ده وجهی وزنهای نبض به اختصار به شرح ذیل می باشند: a/a’, a/c, a/b, a/d, c/c’, c/d, c/b, b/b’,d/d’,b/d

اسلاید 132: abcda’b’c’d’a, a’b, b’c, c’d, d’حرکت های انبساطی دو نبضه متوالیسکون های محیطی دو نبضه متوالیحرکت های انقباضی دو نبضه متوالیسکون های مرکزی دو نبضه متوالی

اسلاید 133: مثالی از نیکویی و بدی وزن نبض در مقایسه وزن دو نبضه متوالی ذیل می توان برای مثال بیان نمود که این دو نبضه از لحاظ وزن و مقایسه زمان انبساط به زمان انبساط (a/a’) ردی الوزن بوده چون a/a’ در دو نبضه متوالی باید برابر عدد 1 باشد لیکن در اینجا مساوی 1 نمی باشند ولیکن این دو نبضه از لحاظ وزن و مقایسه زمان انبساط به انقباض( a/c درقیاس با a’/c’) جید الوزن اند چون نسبت a/c به a’/c’ برابر است و همان تناسب یا وزن میان زمانهای انبساط و انقباض در نبضه اول؛ در نبضه دوم نیز حفظ شده است.

اسلاید 134:

اسلاید 135: 135وصلی الله علی محمد و آله الطاهرین